Cartoon van Len Munnik, “Prinses Máxima zegt dat de Nederlandse identiteit niet bestaat”, in: Trouw, 9 oktober 2007
Bijlagen
BijlagenBijlagen
Bijlagen
A. Voorstellingsnotities:
A.I. Tragedie
Regie: Gerardjan Rijnders
Acteurs: Kitty Courbois, Jacob Derwig, Roeland Fernhout, Renee Fokker, Fred Goessens, Marieke Heebink, Fedja van Huêt, Gunilla Verbeke, Benjamin de Wit
(co-productie TGA en Theatercompagnie)
Opname Toneelgroep Amsterdam, privéproject, dus geen officiële dvd-uitgave. Datum voorstelling vrijdag 23 november 2007
Compagnietheater Amsterdam
Entree:
Het toneelbeeld is bij binnenkomst een open doek. Vijf acteurs zitten aan een lange, metalen tafel in oranje kuipstoeltjes. Twee zwarte stoeltjes staan langs de zijkant. Vier links, één rechts. Achter hen een wand (als glad, onbeschilderd beton) daarachter groot scherm projectie donker water. Beeld verandert langzaam, naar plas water op straat in de regen.
Voortoneel is een zwembad, gevuld met echt water. Zijwanden zijn open, staat rommel (kan niet goed zien wat; metaal, luchtflessen, apparaten, blikken, ladders, tonnen, kabels)
Kleding acteurs opvallend eenduidig: fel groen, fel blauw, fel geel, fel oranje en fel paars. Kerkklokken luiden op dvd (ook bij entree publiek).
Zitten, zwijgen. Geen beweging. Acteurs kijken elkaar aan. Op 4:27 eerste tekst: “wij zijn het dus eens”
Dan weer stilte. Dan na halve minuut aanvang tekst. Fred spreekt (grote gouden kroon in zijn haar). Vrouw maakt hoge zoemtoon.
Dialoog.
Na “sinds die crisis” vrouw van links op, aan de overkant (publiekskant) van het zwembad. Zwarte kleding, laarzen. Kijkt even naar viertal, draait dan naar publiek en holt daarna weer weg via rechts. Mensen aan de tafel maken zoemgeluiden.
Acteur rechts staat op, loopt naar viertal. Staren elkaar aan. Gaat zitten met rug naar publiek, in het midden van de tafel. Staart naar achterwand. Bij zijn tekst “honden plegen geen zelfmoord” draait hij zich om naar de anderen, blijft op tafel zitten in kleermakerszit.
Dan holt een man hard langs de andere kant van het zwembad, grijs gekleed. Klossende laarzen. Viertal blijft praten, de ‘buitenstaander’ kijkt hem nog verbaasd na. Zoemgeluiden, gekakel. Dan door elkaar gepraat, gezang, Actrice staat op en zingt hard door het gepraat heen. getralalala. Bij woord “wanhoop” komt van rechts de zwartgeklede vrouw even uit de coulissen kijken. Vijftal reageert direct, twee springen op, snellen naar haar toe met “Hé!” Zij vlucht weer weg. Acteurs kijken elkaar aan.
Bij tekst ‘vuilnisbelt’ zwartgeklede man van links, voorkant zwembad. Kijkt naar publiek. Loopt weg.
Scherm boven is veranderd in straatbeeld.
Acteurs praten verder, de ‘buitenstaander’ zit weer rechts.
Van links opnieuw grijs geklede man op, roept “Rosa”. Vijf acteurs aan de tafel maken blaffende geluiden. Man loopt weer weg. Vijftal kijkt hem na, vragen zich af of hij huilde of niet. Acteur rechts komt weer bij de groep zitten.
Roeland zingt melodie door tekst heen.
Monoloog Renee over daklozenkrantvrouw uit Moldavië. Daarna zingen allen mee. “Ik begon voor mezelf, had de wereld niet meer nodig, begon opnieuw opnieuw.” Zingen bereikt climax, dan ineens van rechts diagonaal hollen zwarte vrouw en grijze man door het water, blijven in zwembad staan, allen staren elkaar aan. Lopen achterwaarts terug en rennen langs zwembad weer af.
Monoloog over kleine deeltjes (“dingetjes”)
Buitenstaander probeert erdoorheen te komen, met “hé”, anderen “pompommen” er ook doorheen.
Eenzaamheid-> daar doen wij niet aan mee.
Gele vrouw loopt naar rand zwembad, staart in water.
Van links actrice (Rosa) in zwart op, paniekerig, valt in water, staat op, rent door, buiten adem, schreeuwt naar acteurs (“hebben jullie dan…”, “laat maar”), rent rechts af. Acteurs prevelen onverstaanbaar aan de rand van het zwembad. (script zegt Pools gebed)
Blauwe Man en Oranje Man kleden zich uit.
Vrouw spreekt over overlijden ‘hem’, “ontroerend”. Dan grijze man op, loopt links diagonaal water in. Armen wijd: “Rosa”. De vijf gaan achter de tafel staan, joelen hem uit, met armen geheven als een grote eendenbek. Man af.
Oranje Man met kroon vertelt dat hij van niemand meer afhankelijk is. ‘Buitenstaander’ zit midden op tafel. Gele Vrouw is op zijn stoel rechts gaan zitten. Zij vind hem laf.
Zang: “het gaat om waar het altijd over gaat”.
Man en vrouw in zwart op, van links en rechts, vragen of ze een meisje hebben gezien. Vijf zingen hard door. Kijken hun aan, blijven zingen. Harder en harder. Noemen hen gek. Als tweetal wegrent, gaan ze dansen.
Op 32 min. gaat in zwembad licht schijnen, borrelt rook omhoog in water. Vijf kijken er bevreemd naar.
Acteurs verspreiden zich. Gesprek over denken over vroeger. Hier en Nu.
Man en vrouw op, in zwembad. Dialoog, ruzie. Rosa huilt. Witte rook en licht in water wordt sterker. Vijftal staat achter de tafel, zingt. Hard geschreeuw. Vinden man levensgevaarlijk. Man en vrouw nu af via achterpodium, rennen rond, voorlangs. Vijftal staren ze na. “Zij is knettergek” “Hij is levensgevaarlijk”
Achterscherm verandert in waterreflectie. Witter rook vertroebelt steeds meer water, drijft groen plastic emmertje (?) in.
Man en vrouw op, naderen speelvlak, komen daar staan. Vragen of ze “hen” niet hebben gezien. “Wij hebben besloten alles al te hebben gezien en dat ons dat niets heeft opgeleverd.”
Man: “jullie hebben geen idee wat er allemaal op het spel staat” Koor: “Nee, hoe zouden we”. Zang: potpourri liedjes (“Was het leven maar een kaneelstok, daar doen we niet aan mee, etc.”) Man en vrouw af, acteurs zingen en stampen triomfantelijk met vuist omhoog geheven. Dan midden in water explosie, fontein. Water spuit omhoog. Acteurs staren geschrokken. “Goh. Gebeurt er toch nog iets.” “Special Effect.- Ja, en niet erg overtuigend.”
Vrouw op, valt in water, staat op, valt weer. “Waarom doen jullie niets?”. Vijftal zoemen. “Het interesseert jullie niets. Klootzakken!” (verschilt van tekst)
Man en andere vrouw op. Ruzie, terwijl vijftal blaffen, zoemen, zingen. Leveren commentaar, man reageert: “jullie zien toch niets? Maar jullie horen wel wat?”)
Braakgeluiden, gekuch als antwoord als man weer water in loopt richting vrouw. Dan grote knal, opnieuw fontein, troep borrelt nu in water naar boven.
Grootscherm toont kort moment gele bloem in water, daarna straat, daarna zwart. Oranje Man schreeuwt hysterisch: “Ik wist het. Het had te maken met dat een rog een platgedrukte haai is!” (maakt met armen haaienbekbeweging, als daarstraks zij allemaal) Blauwe belichting zijkant, vloeit naar kil, wit licht.
Tekst over Aischylos/ Aristoteles en de schildpad die uit de bek van een arend viel op zijn hoofd. “Het is een Tragedie!”
“Je hebt weer eens geprobeerd een knoop te leggen in de vanzelfsprekende loop der dingen die je nog steeds weigert te accepteren.”
“Maar ik was er vlak bij!” roept Fred, omhelst Renee. Zij zegt:”maar niet bij mij. Geeft niks.”) Drie rode ballonnen komen aan de oppervlakte van het water drijven, stijgen langzaam op. Rosa op, lijkt dronken, zwaait heen en weer, zingt zachtjes in zichzelf. Valt, staat weer op, gaat rechts af, blijft hoog en vals doorzingen.
Vijftal vragen zich af of ze niet langzamerhand moeten ingrijpen.
Man komt op, houdt hand voor buik, valt neer, kruipt langs rand zwembad, gaat liggen. Vijftal willen helpen, maar op eigen voorwaarden.
Kerkklokken. “Gaat het, heb je pijn?” Gesproken spottend, sarcastisch, alsof het erg grappig is. Man kreunt, gaat snel af. Dan grote explosie, vier waterfonteinen, uit de lucht komt lading afval (papier, plastic) vallen
Sirenes, geel licht. Rode ballonnen zweven mee naar beneden, hard, zwaar dreunend alarm. Wit licht. Man en vrouw kruipen voor langs zwembad.
Vijftal schreeuwt door elkaar. Mogen zich niet afvragen wat er allemaal gebeurt, want dat is precies ‘wat ze willen’ en ze hadden immers afgesproken dat niet te doen. Daar waren ze het over eens.
Druppelgeluid van water.
Man komt op, loopt links langs zwembad. Vraagt over “alles tot as”. Vijftal piepen, op “hou je bek”, stikkende geluiden. Ingehouden huilen.
Hij is “de man die het risico nam…”, “die een poging ondernam”.
Man blijft rechts op de punt van het zwembad staan. Vrouw komt op achter rechts, op speelveld vijftal. Loopt naar hun toe. Kijkt naar man, loopt naar man toe door het water heen. Armen wijd, omhelzen elkaar. Hij tilt haar op, streelt hoofd.
Vrouw spreekt, terwijl de man haar blijft dragen. “Maar jullie weten toch wat er speelt.” Antwoord: “er speelt helemaal niets. Er speelt wat er altijd speelt.” Vrouw: “Die meningen van jullie. Die zogenaamde standpunten. Dat zogenaamde gelijk van jullie. Vadsige koeien. Die zich vol staan te vreten in een geblindeerd weitje, zonder het benul dat ze voor de slacht bestemd zijn.”
In tekst “man en vrouw vallen”, in voorstelling blijven ze staan.
Bij “daar doen wij niet aan mee” in tekst vrouw, klimt drietal op de tafels, zingen “daar doen wij niet aan mee”, stampen.
Man zet vrouw neer. Man knielt bij vrouw, gaat liggen. Rosa van links diagonaal op. “Is dit een kerkhof?”
Knielt midden tussen de troep in het water, zwarte man kruipt tot aan de rand van het zwembad, andere vrouw zingt drie tonen.
Slotkoor over de blik in ‘hun ogen’.
Drie mensen op voorgrond kermen, gaan liggen. Vijftal zingt hard, roept dat ze zichzelf bijna hebben kapotgemaakt uit de nieuwsgierigheid iets de kunnen doen. De anderen zijn uitzaaiingen. Rosa roept help, stemmig koor op geluidsband. Steeds harder.
“Ze zeggen help, ze bedoelen “rot toch op.” Komt wit schuim omhoog borrelen, stijgt omhoog.
Tekst (vliegtuig komt over) Twee man in zwart komt op, gaat zitten in water. (Waterpeil is gezakt) Vijftal zingt melodieus in koor. Stilte, dan weer zingen “word ik verliefd misschien
misschien)Vier acteurs in water herhalen tekst over “wat mensen denken zestig jaar geleden”) Op laatste “Help” van man in zwembad komt één van de vijf het water in. Loopt daarna achteruit weer terug. Gaat zitten. Man herhaalt “help”.
In slotmonoloog roodachtige spot.
Over hond die een toneelstuk uit zijn hoofd kende en bij de heftige stukken rustig het podium af liep. “Honden kennen geen toneelstukken uit hun hoofd. Honden plegen ook geen zelfmoord. Maar soms denk ik wel eens, was het leven maar een toneelstuk en ik zo’n hond.”
A.II.
De Grote Verkiezingsshow, een zaak tegen de burger.
Het Zuidelijk Toneel
Tekst: George van Houts en Tom de Ket (bijdragen: Bas Heijne, Pieter Hilhorst) Regie: Matthijs Rümke
Spel: Harmen Siezen/ Philip Freriks, George van Houts, Tom de Ket, Nanette Edens, Mark Kraan, José Kuijpers, Raymonde de Kuyper, Nienke de la Rive Box, Anne Fleur Schep, Louise van Wingerden, Emile Zeldenrust
Registratie: met dank aan ZT. Jaar: 2008 . Locatie: niet bekend.
Publiek binnen; gesloten doek. Man op van rechts: “Nelleke. Zenuwachtig?”
Dialoog op toneel vóór gesloten doek. Eerst man en meisje, daarna vrouw en meisje. Meisje blijkt een relatie te hebben met beiden en voormalig rechtenstudente van de man. Heeft familie
aangeklaagd. Wie wint, zal haar hart winnen.
Open doek: decor is interieur rechtbank, van hout, met blauwe stoffen. Rechter (Harmen Siezen) wordt aangekleed, meldt achtergrond Internationaal Historisch Tribunaal en dat publiek jury is. Door het lot wordt jury aangewezen. Idolsachtig muziekje, blauwe spots. Jury uit publiek gekozen.
Dan start proces, opkomst verdachten (gezin van 4: man, type vijftiger (uit 1948), huisvader, met beige windjack). Vrouw: type huismoeder in wijde, paarse jurk. Zoon: dreadlocks, baggy
skaterbroek, gympen. Dochter: colbertje, rokje over broek, laarzen.
Eerst pleidooi aanklager, dan verdediging. Ten laste gelegde: 1. het in verregaande mate
verwaarlozen van hun democratische plichten en 2. het onverantwoord roekeloos omgaan met de democratie.
Verhoren Gezin:
Gerard Alleman. Blijkt nogal wispelturig stemgedrag te hebben, van links naar rechts, van CPN tot PVV. “Als ze zouden doen wat ze beloofden, zou ik wel op ze hebben blijven stemmen.” Studie niet afgemaakt, nu ondernemer (filiaalhouder van Het Kruidvat), actief in lokale politiek (wethouder voor Meerhuizens Belang), Spreekt over “de linkse kerk”. “Niet lullen, maar poetsen.” (meer van dat soort gemeengoeduitspraken). Leest Spits, Metro en Pers, soms de Dag. Standpunt.nl en internetfora.
Mevrouw Alleman. Geografische Antropologie gestudeerd. Na trouwen niets meer met studie gedaan. Stemt wat haar vader stemde, vindt politiek “lastig en ingewikkeld”. Wel hulpvaardig bij ramp op camping. Geeft 350 euro per maand uit aan goede doelen (zonder dat haar man dat weet). Nelleke (dochter): “Lagere School, Gymnasium-B, studies Rechten, Politicologie en Europees Recht. Universiteit van Leiden. Bijvakken Filosofie, parlementaire geschiedenis en
staathuishoudkunde. Ik heb ook colleges sociologie en moderne geschiedenis gevolgd in mijn vrije tijd.”
Heeft echter nog nooit gestemd, want is het nergens helemaal mee eens. Erudiet, intelligent, zelfbewust.
Joost (zoon): Mavo 4 niet afgemaakt, deelcertificaten VWO, begonnen aan studie Recht en milieukunde OU. In uitkering, sociale dienst. Nooit een baan gehad; wilde niet meedoen aan het
systeem. Met ‘andere dingen’ bezig: actief voor dierenbevrijdingsfront, stichting Wakker Dier, Bont voor Dieren, Animal Freedom, Vereniging Milieu Offensief en Groen Front . En werkt als vrijwilliger in weggeefwinkel. Noemt zich klassieke anarchist, in de zin van Bakoening.
Autonoom en anti-globalist.
Parlementaire democratie is decadent en verrot.
Maar uitkering is zijn recht en dan wordt het niet besteed aan JSF. Activiteiten hebben hem strafblad opgeleverd. Is morele plicht, noodzakelijk kwaad.
Minachting voor hof: Poppenkast met Pipo de Clown.
Scènewisseling: wachtkamer. Gezin zit ver uit elkaar. Op TV’s op achterwand berichtgeving over de rechtszaak, met daarin percentages van de bevolking die het gezin en de individuele leden schuldig of onschuldig achten. Tijdens scène draait geluid weg. Herneemt in een ‘loop’
Over Meld Misdaad Anoniem: De kliklijn staat tegenwoordig roodgloeiend. Volkssport nummer 1.
De overheid wil kijken in hoeverre ze het gedrag van de burger kan beïnvloeden. Restrictief beleid, zolang het niet henzelf betreft.
Spitsstrook: Mocht alleen rijden als je minimaal 2 medepassagiers had. Vader reed rond met 2 opblaaspoppen achterin.
Nuttigen meegebracht buitenlands fruit op ‘Brussels grondgebied’ verboden. Vader mag banaan niet eten. En de kromming is ook niet juist, mag geen banaan heten. Europese wetgeving, banaan moet geconfisqueerd worden.
Proces wordt hervat.
Verhoor Thorbecke:
Stoffige, oude man, zeer gebrekkig ter been. Hoge Hoed op, handschoenen aan. Dialoog over censuskiesrecht versus algemeen kiesrecht. Voorwaarde voor algemeen kiesrecht: mits burger zijn verantwoordelijkheid neemt. Maar Thorbecke “volgt het allemaal niet zo”. Heeft alle jurisprudentie geprobeerd te lezen, maar “in mijn tijd paste de wet in een boek van ongeveer 250 pagina’s. Tegenwoordig past de wet niet meer in een middelgroot flatgebouw, terwijl ik niet eens weet wat een flatgebouw is.”
Objectie: man uit een andere tijd.
Kern van betoog: verschil met Thorbeckes tijd (om aan te tonen dat in zijn tijd zijn systeem wel functioneerde, maar in deze tijd niet meer): specialisme. Wereld is te complex geworden.
Verhoor Freud:
Man met baardje, zwaar Duits accent, hoedje op. Strak in pak. Niest, neemt lijntje coke.
Kern van betoog is dat de mens zijn belangrijkste beslissingen onbewust neemt. (ook aangehaald wordt Ap Dijksterhuis -> boek: the role of conscious and uncounscious processes in decision making.)
Verhoor Gezin 2:
Vader: Kern van verhoor: meningen van ‘de man in de straat’ beïnvloed door suggestieve vragen onderzoeksbureaus als die van Maurice de Hond.
“bent u er wéér ingetrapt, meneer alleman.” Mevrouw Alleman:
Over aankoop appartement voor dochter Nelleke, voor een veel te lage koopsom, door man, tijdens zijn periode als wethouder. Man kende nl. firma Dijkgraaf omdat die ook in Belang zat. Man had firma de bouw van het winkelcentrum gegund.
Ontstaat bijna slaande ruzie tussen vader en zoon, moeder flipt, gilt “ik kan er niet meer tegen”, barst tenslotte in huilen uit.
Dochter:
Over ratio vs.gevoel en emotie. Verliefde mens in politiek leidt tot gevaarlijke ontwikkelingen. De Mens als Denkmachine, die weigert op “radicale en intellectueel fundamentalistische gronden te kiezen”.
Verdediging: mensen moeten niet gedwongen worden te kiezen, dat brengt “rare partijen aan de macht middels de zogenaamde proteststem”.
Zoon:
Wil wereld als een ‘open tuin’, volgens aanklager wil “Bakoenin een volkstuintje met
scharreldieren”. Vader vind hem ‘watje’. Volgens moeder zat vader ooit “met bloemen in je haar naakt te zingen op de Dam.” Vader ontkent. Zouden als kunstenaar leven. Meneer werd drogist. “Franchisenemer”.
Na “DIT IS GEEN DEMOCRATIE” wil moeder dringend het woord.
“Onze keuzes zijn verpakkingen. Het product zelf wordt niet meer verbeterd. Over de verpakking wordt nog wel nagedacht. Alles zijn verpakkingsdingen. Ook politici zijn niet aanwezig in hun woorden. Wordt pleidooi voor openstellen voor kosmische en universele waarden. Wil vijf minuten stilte.
Rechter wil één minuut toestaan. Maar moeder weigert, wil vijf. Zwijgt. Wordt in hechtenis genomen wegens minachting voor het hof.
Tweede schorsing:
Decor: Twee muren, diagonaal met punt naar zaal toe. Ene kant is wand met mannentoiletten, andere wand de al eerder vertoonde houten bank. Ook bij de toiletten hangen wc’s aan de muren. Vader verwijt moeder dat al haar excuses om geen banen te nemen, uitvluchten waren. Egoïsme verpakt als altruïsme.
Tussendoor nieuwsflitsen met nieuwe onderzoekspercentages.
Vader en zoon gaan plassen. Dialoog tussen hen in de mannenwc’s. “Nette mensen hebben meestal een kelder”.
Nieuwsflits: “uit onderzoek is gebleken dat de gemiddelde lezer van het maandblad playboy dochter Nelleke A. ziet als vertegenwoordiger van het vrouwelijke archetype de frigidaire hoogopgeleide absoluut impotent makende heks waarvan iedere man het uit zijn hoofd zou laten zijn leven met haar te delen. Moeder Martha A. daarentegen wordt zo concludeert het onderzoek gezien als een lieve, zorgzame en vredesstichtende mama.”
Direct daarna confrontatie tussen moeder en Aletta Jacobs. Aletta gekleed in jurk, met hoedje. Praat met accent (poging tot Groningens?) Aletta vind dat moeder zich moet schamen en dochter heeft niets van feminisme begrepen (is zo geïmponeerd door mannen dat ze er zelf één geworden is).
Nieuwsflits: dochter Nelleke door seksegenoten gezien als “woestijndorre verstandsfetisjiste” Ondertussen hebben vader en zoon een joint gedeeld. N.a.v. laatste nieuwsflits en joint lachen ze hard, hartstikke stoned.
Dialoog over Pim Fortuyn. Nieuwsflits: quotes van Geenstijl.
Verhoor Adolf Hitler:
Dreigende muziek, deur opent, tegenlicht, de gestalte van Hitler verschijnt in een lange militaire jas. In stijl karakeristieke stijve houding, armen achter rug. Schreeuw-toespraak in Hitler-traditie, met nadruk op elke Lettergreep en eindigend in climax “Heil Hitler”. Bijv: StolzSeinAufIhr -Land
“We zijn hier om iets te leren van de geschiedenis.”
Volgens aanklager: In partijprogramma Hitler was afschaffing democratie een belangrijk punt. Hitler vind dat hij zijn volk niet heeft misleid door ze gouden bergen te beloven. Als dat misleiding is, dan is de hele democratie misleiding.
(Niet in tekst: aanklager wordt beschuldigd van extreemrechtse ideeën. Foto’s van ontgroening in SS-kostuums, een artikel uit een universiteitsblad)
In tekst vervangen door stemwijzer van Hitler, die ineens op Agnes Kant uitkwam. Wat bewijst dat de vergelijking tussen Hitler Duitsland en Nederland nu mank gaat.
(niet in tekst:
Dochter maakt zich zorgen. Voorziet dat ze schuldig worden bevonden. Vader moet wat doen, maar rechter wil beginnen aan slotpleidooi.)
Gezin wordt naar voren gereden.
Aanklager:
Nelleke: compromisloos Moeder: veinst onwetendheid
Zoon: heeft eigen waarheid heilig verklaard Vader: Ik zeg wat ik denk, schreeuwt wat hij wil.
Verdediging:
Deze mensen worden aangeklaagd op basis van een 150 jaar oud systeem, dat niet meer past bij de nieuwe tijd. Wil samenlevingsmodel waarin wij allen “gewone, rationele, impulsieve, kritische, vrije mensen kunnen zijn”.
Voorzitter wordt weer opgeroepen. Jong meisje, type keurig met bloesje, truitje en giletje. (“VVD-tut” krijgt ze als commentaar te horen van Vader Alleman) Zij verklaart het gezin