Nienke Bekkema, Clasien de Schipper en Mirjam Oosterman
BIJLAGE B. TOPICLIJSTEN INTERVIEWS
TOPICLIJST OUD-PUPILLEN
0) Introductie en uitleg
Uitleg over het onderzoek
Uitleg audio-opname en hoe dat gebruikt en bewaard wordt Uitleg anonimiteit
Uitleg opbouw interview Informed consent
1) Vragen vooraf
Persoonlijke informatie zoals leeftijd, achtergrond
Bespreken welke jeugdzorginstelling(en) persoon gewoond heeft en wanneer 2) Voorgeschiedenis thuis > uithuisplaatsing
● Wat weet u over de periode voordat u in de jeugdzorg terecht kwam? Kunt u iets vertellen over uw biologische gezin?
● Kunt u vertellen waarom u uit huis bent geplaatst of waarom u in een instelling ging wonen?
● Was hier een rechter of instantie bij betrokken, zo nee, welke instantie wel? ● Was er een voogd of gezinsvoogd betrokken (naam en instelling)
3) Algemene ervaring in instelling
● Hoe zag uw dag er uit in de instelling? ● Met wie trok u op?
● Hoe was het leven in de residentiële instelling?
● Hoe was het contact met de groepsleiding? En groepsgenoten? ● Kunt u schetsen wat voor instelling het was?
● Indien op verschillende plekken gewoond: veranderde u en/of uw situatie in de loop van uw verblijven in de instellingen? Op welke manier?
4) Vormen van meegemaakt geweld in instelling: beschrijving en ervaring Uitleg over wat wij onder geweld verstaan
Definitie geweld: Elk, al dan niet intentioneel, voor een minderjarige bedreigend gedrag van fysieke, psychische of seksuele aard dat fysiek of psychisch letsel toebrengt aan het slachtoffer (Commissie Onderzoek naar Geweld in de Jeugdzorg, 2016, p. 9).
Welke vormen van geweld heeft u meegemaakt bij de instelling? Dan per type geweld vragen: ● Plek/situatie van geweld
● Wanneer is het begonnen? ● Hoe vaak is het voorgekomen ● Wie pleegde het geweld?
● Waren er (andere) medewerkers bij betrokken? ● Waren er (andere) pupillen bij betrokken? ● Waren er getuigen van het geweld?
● Heeft u een idee waarom dit geweld plaatsvond? (redenen/context geweld) ● Hoe heeft u dit geweld ervaren?
● Kunt u iets vertellen over hoe u als kind omging met het geweld?
● Heeft u of iemand anders destijds iemand verteld over het geweld? Zo niet, waarom niet? ● Kon u bij iemand terecht?
● Hoe werd er gereageerd op het geweld door betrokkenen (familie, vrienden,
professionals)? Wat gebeurde er met uw verhaal ? Is er een klacht ingediend en zo ja, wat is er mee gedaan?
59
● Heeft u het idee dat dit geweld vaker voorkwam, bij andere pupillen, was u wel eens getuige?
5) Context rondom het meegemaakte geweld: beschrijving en beleving
● Waren er volwassenen belangrijk voor u in deze instelling? o Wie waren deze mensen?
o Waarom waren ze belangrijk voor u?
● Wist u wie er verantwoordelijk was voor uw zorg? Kon u met die persoon/personen praten? Over wat u ongelukkig (gelukkig) maakt?
● Kon u met volwassenen praten over uw zorgen? (binnen de instelling, of mensen van buiten, bezoekers, inspectie)
● Had u contact met familie (ouders, zussen/broers, andere familie) of vrienden? ● Heeft het wonen in de instelling u (ook) iets positiefs opgeleverd? Wat?
6) Gevolgen geweld in latere leven
● Hoe verliep uw leven nadat u uit de jeugdzorg weg was?
● Hoe heeft het meegemaakte geweld in de instelling invloed gehad op uw verdere leven? ● Welke ervaringen hebben het meest invloed gehad op uw verdere leven?
● Neemt u bepaalde ervaringen mee in uw dagelijks leven?
● Heeft u het idee dat uw ervaringen u hebben gevormd tot wie u nu bent of heeft u niet direct dat idee?
● Wordt u nog herinnerd aan deze periode in uw leven?
● In hoeverre heeft u daar nu last van? Kunt u daar een concreet voorbeeld van geven? Hulp
● Heeft u in uw latere leven kunnen praten over het geweld wat u heeft meegemaakt? Met wie?
● Heeft u hulp of steun gezocht en gehad voor wat u is overkomen? Kunt u daar meer over vertellen? Bij wie heeft u gezocht? Wat hielp u verder? Wat hielp niet? (waar liep u vast?) ● Zijn er andere gevolgen die naar uw idee te maken hebben met het geweld dat u heeft
ervaren in …?
● Hoe ziet uw leven er nu uit (wonen, werk, hobby’s, relatie, gezondheid)? Terugkijkend
● Hoe kijkt u terug op deze periode in uw leven?
● Nu u terugkijkt, wat zou u destijds hebben geholpen ten tijde dat het geweld plaatsvond? ● Heeft u tips voor de jeugdzorg om geweld in de toekomst te voorkomen?
7) Afronding
● Heeft u nog aanvullingen op de gestelde vragen?
● Zijn er nog punten niet aan de orde geweest die u nog graag wilt vertellen? ● Bedanken
● Wat vond u van het interview?
● Uitleg over de vragenlijst van Commissie Onderzoek naar Geweld in de Jeugdzorg Vervolg
● Nazorg: heeft u behoefte om verder te praten over uw ervaringen, met slachtofferhulp? ● Uitleg vervolg traject, onderzoeker neemt over enkele weken weer contact op om te kijken
60 TOPICLIJST (OUD-)MEDEWERKERS
0) Introductie en uitleg
Uitleg over het onderzoek
Uitleg audio-opname en hoe dat gebruikt en bewaard wordt Uitleg anonimiteit
Uitleg opbouw interview Informed consent
1) Achtergrond
Persoonlijke informatie zoals leeftijd, achtergrond
Bespreken welke jeugdzorginstelling(en) persoon gewerkt heeft en wanneer Verwachtingen t.a.v. werk jeugdzorg en redenen om er te gaan werken
2) Algemene ervaring residentiële instelling(en)
● Kunt u schetsen wat voor instelling het was?
● Wat voor kinderen woonden daar? Hoeveel kinderen, leeftijd, wat was de achtergrond van deze kinderen, wat waren redenen dat de kinderen daar woonden?
● Wat voor medewerkers: opleiding, werkervaring, veel vaste krachten of veel flex/wisselingen?
● Hoe zag uw werkdag er uit in de instelling? ● Hoe was uw contact met de kinderen?
● Hoe was uw contact met uw collega’s? Kunt u iets vertellen over het team waarin u werkte en hoe dat functioneerde?
● Hoe was de sfeer in de instelling en in uw team? Hoe zou u het klimaat in de instelling/team waar u werkte omschrijven, hoe was de werkdruk?
● Hoe was het contact tussen kinderen onderling? ● Wat was de opvoedingsvisie van de instelling?
● Was er een bepaalde werkwijze of methode waar jullie mee werkten?
● Wat waren belangrijke regels in de instelling? Hoe werden die aan de kinderen verteld? ● Dacht u mee over de opvoedingsvisie, de werkwijze en de regels in de instelling? Hoe was
de inspraak vanuit personeel?
3) Vormen van meegemaakt geweld in instelling: beschrijving en ervaring
Definitie geweld: Elk, al dan niet intentioneel, voor een minderjarige bedreigend gedrag van fysieke, psychische of seksuele aard dat fysiek of psychisch letsel toebrengt aan het slachtoffer (Commissie Onderzoek naar Geweld in de Jeugdzorg, 2016, p. 9).
Heeft u vormen van geweld meegemaakt in de instelling? Dan per type geweld vragen: ● Kunt u het geweld beschrijven, kunt u een voorbeeld geven van dit geweld:
o Wat gebeurde er precies? o Plek/situatie van geweld o Hoe vaak kwam dat voor o Wie pleegde het geweld?
o Wie was het slachtoffer/de slachtoffers? o Waren er medewerkers bij betrokken? o Waren er pupillen bij betrokken?
o Waren er getuigen van het geweld? Was u getuige of hebt u het gehoord van anderen?
● Wat vond u van deze situaties/dit geweld?
● Hoe heeft u dit geweld ervaren? Hoe ging u met het geweld om? ● Hoe ging het slachtoffer/het kind/de kinderen met dit geweld om? ● Hoe ging de pleger/de plegers met dit geweld om?
● Hoe werd er gereageerd op het geweld door (andere) medewerkers? En door de directie? ● Werd er met de betreffende gewelddadige medewerker gepraat, is haar/hem hulp
aangeboden, welke?
● Wie was er verantwoordelijk voor het betreffende kind/kinderen? Hoe gingen die er mee om?
61
● Waren ouders/voogden op de hoogte van dit geweld? Hoe werd er door hen op gereageerd?
● Heeft u een idee waarom dit geweld plaatsvond? (redenen/context geweld) ● Had u het idee dat het geweld voorkomen had kunnen worden?
● Is er iets geprobeerd/ingezet om het geweld te stoppen of te voorkomen? Wat dan? ● Werd er melding gemaakt van dit geweld? Bij wie en op welke manier? Is er een klacht
ingediend en zo ja, wat is er mee gedaan? Is er gemeld bij de inspectie; kon dat op dat moment?
● Had u zorgen? Kon u daarover praten? Kreeg u hulp? Van wie? Werd er onderling gepraat in de organisatie over dit geweld? Medewerkers onderling, met directie etc. Werd er gepraat met mensen van buiten de organisatie over dit geweld?
4) Context rondom het meegemaakte geweld: beschrijving en beleving
● Zou u de instelling waar u werkte omschrijven als een veilige instelling? (voor zowel kinderen als personeel?) Waarom wel, waarom niet? Wat maakte het een (on)veilige instelling?
● Wat maakte dat het geweld kon plaatsvinden? Waren er kenmerken van de instelling die eraan bijdroegen dat het geweld kon plaatsvinden, en (indien van toepassing) doorging? Voelde men het geweld van te voren aankomen? Wat waren triggers en voortekenen? ● Waren er andere redenen of risicofactoren aan te wijzen waarom het geweld
plaatsvond/kon blijven bestaan?
● Was er een visie op geweld in de instelling? Waren er protocollen op dit gebied? Welke waren dat dan? Werden deze gevolgd?
● Was er een visie en werkwijze m.b.t. vrijheidsbeperkende maatregelen?
● Was er hulp vanuit de instelling voor personen die met geweld te maken hadden gehad? Protocol, omgang incidenten, etc.
● Was er een landelijke visie op opvoeding in die periode of waren er landelijke richtlijnen voor geweld in die periode die behulpzaam waren?
● Hoe was het toezicht en de inspectie geregeld in die periode?
● (Indien de medewerker ook in andere instellingen heeft gewerkt): Was de omgang met geweld in deze instelling anders dan in andere instellingen? Op welke manier wel/niet?
5) Uw verdere leven
● Heeft het meegemaakte geweld in de instelling invloed gehad op uw verdere leven? Op welke manier?
● In hoeverre heeft u daar nu nog last van? Kunt u daar een concreet voorbeeld van geven? ● Heeft u later nog over dit geweld gepraat met mensen? Met wie?
● Hoe ziet uw leven er nu uit? Werk, waar, etc.
6) Terugkijken op het geweld
● Hoe kijkt u nu terug op de periode dat u in de instelling werkte?
● Nu u terugkijkt, wat zou destijds hebben geholpen om het geweld te voorkomen? ● Heeft u tips voor de jeugdzorg om geweld in de toekomst te voorkomen?
7) Afronding
● Heeft u nog aanvullingen op de gestelde vragen?
● Zijn er nog punten niet aan de orde geweest die u nog graag wilt vertellen? ● Bedanken
● Wat vond u van het interview? Vervolg
● Nazorg: heeft u behoefte om verder te praten over uw ervaringen, met slachtofferhulp? ● Uitleg vervolg traject, onderzoeker neemt over enkele weken weer contact op om te kijken