4. Twee verkenningen in het buitenland
4.3 Oostenrijk, in de omgeving van Innsbruck
4.3.3 Bezoek aan een Hauptschule in de buurt van Innsbruck
De bezochte Hauptschule is een school met ongeveer 170 leerlingen in de leeftijd van 10-14 jaar. De school is gehuisvest in een vrij nieuw en modern gebouw. Overal is kunst te zien.
Alle leerlingen kunnen zich aanmelden bij de Hauptschule. De school mag geen leerlingen weigeren. Leerlingen worden echter geïndiceerd door de school voor speciaal onderwijs. Dat geeft spanningen met zich mee. Het speciaal onderwijs heeft immers ook een eigen belang.
Daarnaast wordt opgemerkt dat het curriculum van het speciaal onderwijs en de reguliere
‘Hauptschule’ niet goed op elkaar zijn afgestemd.
De school heeft acht klassen, waarvan twee integratieklassen. In één van de
integratieklassen zitten 22 leerlingen, waarvan 9 leerlingen met een indicatie voor speciaal onderwijs (Sonderpädagogischer Förderbedarf). Het betreft met name leerlingen met gedragsproblemen en leerproblemen. Geen van deze leerlingen heeft een zintuiglijke of lichamelijke beperking. De klas kenmerkt zich door een grote groep leerlingen van buitenlandse afkomst (30% ). De school kent een ‘witte vlucht’ van gymnasiumleerlingen.
Men betreurt dit en zou juist ook deze groep graag in de integratieklas zien.
De integratieklas heeft 32 lesuren, waarvan er 21 gedraaid worden door twee leraren gezamenlijk. Men werkt volgens het principe van team-teaching. Veelal betreft het dan een combinatie van een vakleraar met de integratieleraar (een leraar die gespecialiseerd is in het onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften). Deze laatste is ook de mentor van de groep en brengt als zodanig de meeste uren met de groep door. Streven is om een beperkt aantal leraren in gezamenlijkheid met deze groep te laten werken. De leerlingen weten van elkaar niet wie er geïndiceerd is als zijnde een leerling met specifieke onderwijsbehoeften. Ook weet men niet dat er een gespecialiseerde docent voor de groep staat.
Voor de leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften, veelal de leerlingen met
gedragsproblemen of leerproblemen, is vaak een vereenvoudigde versie van het leerplan voor de ‘hauptschule’ richtinggevend voor het onderwijs. En niet het leerplan voor het speciaal onderwijs. Men werkt volgens een jaarplan, maar differentieert daarbinnen, bijvoorbeeld naar onderwijsinhouden en beheersingsniveaus. Men tracht uit te gaan van de mogelijkheden van leerlingen, waarbij men reële verwachtingen stelt aan de leerlingen zonder de lat te laag te leggen. Dat stelt de nodige eisen aan leraren. Zij zijn degene die moeten voorzien in een onderwijsaanbod dat het best passend is voor alle leerlingen. De school kent veel invloeden vanuit het Montessori-onderwijs. Dat is bijvoorbeeld terug te
georganiseerd en de rol van de leerling en de leraar daarbinnen. Voor de integratieklas vormen ‘Abenteur und erlebnis’ belangrijke aandachtspunten voor het onderwijs. Avontuur en beleving, sportieve en creatieve activiteiten worden belangrijk gevonden. Met name voor de gedragsmoeilijke kinderen. De school heeft de vrijheid om daar in het curriculum eigen accenten te leggen. De keuzes die worden gemaakt, zijn veelal afhankelijk van de specifieke expertise van leraren die met de groep werken. Men ervaart wel dat er een sterkere druk ligt op de (cognitieve) leerprestaties van kinderen.
Men ervaart dat de aanwezigheid van speciale leerlingen positief werkt naar de andere leerlingen. Ook de ouders van de leerlingen zijn tevreden.
Observatie les integratieklas
De ochtendpauze is afgelopen. De leerlingen komen de klas binnen, gaan zitten op hun plek en praten nog even wat met elkaar. Beide leraren maken makkelijk contact met de leerlingen. Wat opvalt is dat beide leraren een sterk positieve benadering naar de leerlingen hebben. Er wordt regelmatig met complimentjes gestrooid.
Tijdens de les zijn 18 van de 22 leerlingen aanwezig: 12 jongens 6 meisjes.
Naast de integratieleraar is een vakdocent Duits in de klas. Op het lesrooster staat
‘Planarbeit’: een vrij werkuur onder begeleiding. Er is een takenlijst voor vijf vakken voor een week op drie ‘leistungsniveau’s’: leistungsniveau I, vergelijkbaar met het vwo;
leistungsniveau II, vergelijkbaar met het havo; leistungsniveau III, vergelijkbaar met het vmbo. De leerlingen werken zelfstandig aan leerstof op het gebied van Wiskunde, Duits, Engels, Geschiedenis en Economie. De activiteiten voor de leerlingen verschillen in omvang, niveau, aard en diepgang.
De leerlingen werken zelfstandig hun eigen takenlijst door. De omgeving is zo ingericht dat leerlingen voor elk vakgebied hun eigen opdrachten en benodigde materialen binnen handbereik hebben en zelfstandig hun taken kunnen maken.
Aan de wand staat een grote hoge kast met daarin de benodigde spullen, geordend per vakgebied en leerling. Het is allemaal zeer gestructureerd. Deze manier van organiseren vraagt van de leraren veel aan voorbereiding. Voor de verschillende leerlingen is sprake van een individuele onderwijsplanning. Voor elke leerling moet dus worden voorzien in een passend onderwijsaanbod met de daarbij behorende onderwijsleermiddelen en werkvormen.
De leerlingen zitten in een U-vorm in het lokaal. De leerlingen pakken hun eigen spullen en gaan aan het werk. Eén van de jongens zit, hangt, in de vensterbank bij het raam. Ook hij is geconcentreerd aan het werk. Daar waar nodig krijgen de leerlingen tijdens de les ondersteuning van één van de twee leraren. De niveauverschillen tussen de leerlingen zijn groot. Sommige leerlingen zijn zeer actief en werken heel zelfstandig. Bij een aantal leerlingen komt er weinig uit handen en is meer sturing en aandacht nodig van één van de leraren.
Voor een aantal leerlingen valt het niet mee om een uur lang geconcentreerd met een taak bezig te zijn. Gedurende de les wordt het wat onrustiger en neemt de taakgerichtheid van een aantal leerlingen dan ook af. De sfeer blijft echter ten allen tijde prettig. Na een uur ruimen de leerlingen de spullen op. De lerares Duits neemt afscheid. In de tussentijd is een andere leraar in de klas gekomen. Samen met de integratieleraar wordt de volgende les gestart. Engels ...