Argwanend en moordende Aufseherin: Groot-Brittannië voorzichtig met de Bondsrepubliek en vrouw als gewetenloze moordenaar

Met het afkoelen van de relatie tussen de Sovjetunie en de rest van de geallieerden, de daarop volgende aankondiging van de Truman doctrine209_{, het intensiveren van het Stalinisme door} de Sovjetunie en het begin van de Koude Oorlog in 1947, zwakte de wil van de Britten om actief door te gaan met het veroordelen van Duitse oorlogsmisdadigers ernstig af. Met het veranderende internationale klimaat namen de naoorlogse processen eigenlijk overal af en werd er meer aandacht besteed aan de nationale interesses. In de loop van een paar jaar stopte

208 _{Rowland, ‘reading the female perpetrator’}

209 _{Op 12 maart 1947 hield de Amerikaanse president Truman een congres waarin hij hulp} beloofde aan alle landen die zich bedreigd voelden door de communistische expansie.

de Britse en Amerikaanse processen tijdelijk zelfs helemaal,210 om pas in 1999 weer verder te gaan met het proces van de rus Anthony Sawoniuk in London.211 _{Niet alleen stopte de} processen, maar ook werden een hoop veroordeelde oorlogsmisdadigers vroegtijdig vrijgelaten. Rond 1957 waren de gevangenissen Werl en Wittlich, waar een hoop veroordeelde Duitsers vastgehouden werden, al geleegd.212

De Britten stopte dus in een paar jaar na de oorlog al met de veroordeling van (Duitse) oorlogsmisdadigers, iets waar ze eerst heel actief aan meededen. Wat in Groot-Brittannië niet snel veranderde was de omgang met het oorlogsverleden en dan voornamelijk met de Holocaust. In de zomer van 1979 schreef de Israëlische historicus Yehuda Bauer de inmiddels vaak geciteerde zin: “in Britain, nothing at all has been done”213. Hij verwees hiermee naar de Britse omgang met de Holocaust. Toch waren er wel enkele momenten dat de Holocaust meer publieke aandacht kreeg in Groot-Brittannië; het Eichmann-proces in 1961, de uitzending van de aflevering ‘Genocide’ van de serie World at War in 1975 en de uitzending van de Amerikaanse serie Holocaust in 1978.214 Deze momenten zorgden echter alleen voor een tijdelijke interesse in de Holocaust en veranderde niet de algehele omgang met de Jodenvervolging in Groot-Brittannië. Zo publiceerde de BBC in 2004 de resultaten van een poll gehouden onder 4000 volwassenen Britten die aantoonde dat 45% van de ondervraagden nog nooit van Auschwitz had gehoord, voor de ondervraagden onder 35 jaar was dit zelfs 60%. Toen in 2005 Holocaust Memorial Day werd geïntroduceerd in het land werd de poll nog eens herhaald en had ineens 94% van het kamp gehoord.215

The Guardian

Op 20 april 1979 verscheen er een artikel in The Guardian getiteld: “Uproar as former SS guards are freed”216 Het artikel, dat geschreven is door Siegfried Buschshluter en gaat over de vrijspraak van de voormalige dokter en drie vrouwelijke bewakers van Majdanek die beschuldigd werden van de moord op Joden, wijdt onder andere uit over de opstand die ontstond tijdens het voorlezen van het vonnis. Naast informatie over de opstand, schrijft Buschshluter ook dat de meeste slachtoffers van het kamp Joods waren. De verklaring van de

210 _{Donald Bloxham, ‘Confronting Nazi Atrocities’, p.164} 211 _{Ibidem, p.158}

212 _{Ibidem, p.169}

213 _{Citaat Yehuda Bauer in: Sharples en Jensen, ‘Introduction’, p.4} 214 _{Sharples en Jensen: ‘Introduction’, p.5}

215 _{Kushner, ‘Belsen for Beginners’, p.234}

216 _{Siegfried Buschschluter, ‘Uproar as former SS guards are freed’, The Guardian (20 april} 1979) p.8

rechter wordt ook uitgelegd; er was gebrek aan bewijs om de vier vrijgesproken kampmedewerkers te kunnen veroordelen, omdat de verhalen van de getuigen tegenstrijdig bleken en de getuigen zich niet meer precies konden herinneren wat er gebeurd was. Buschshluter vermeld wel nog dat de rechter “serious misgivings”217 _{had over de vrijspraak} maar dat de beklaagden echt niet veroordeeld konden worden. Er zou wel heel veel moeite zijn gedaan door de rechtbank, die naar meerdere landen was afgereisd om daar getuigen te horen.218

Buschshluter schrijft dat de vrijspraken van de dag ervoor typisch zijn voor de West- Duitse naoorlogse processen waarbij het moeilijk blijkt om beklaagden te veroordelen. Volgens de auteur zullen de vrijlatingen zeker tot internationale protesten leiden. De auteur schrijft ook dat later dat jaar de regering een besluit zal nemen over de verjaring van de oorlogsmisdaden en of ze dit willen vernieuwen of afschaffen. Na 1 december zou het anders praktisch onmogelijk zijn om nazimisdadigers nog te veroordelen. Volgens de auteur was de regering zich er duidelijk van bewust dat de positie van West-Duitsland in de wereld afhankelijk is van de beslissing die ze hierover maken.219

Analyse

Omdat de herinnering aan de Holocaust pas zo laat een rol begon te spelen in Groot- Brittannië is het zeer aannemelijk dat de Jodenvervolging ten tijde van het derde Majdanek- proces nog geen prominente plaats innam in de oorlogsherinnering en herdenking van de meeste Britten. Toch bericht het behandelde artikel over de Joodse slachtoffers. Het artikel220 noemt de kranslegging in Düsseldorf op de plaats waar de Joodse synagoge stond en vermeldt ook dat de meeste slachtoffers Joods waren. Dit is echter niet zo vreemd, want zoals beschreven vonden er in Groot-Brittannië wel momenten plaats waarin de herinnering aan de Holocaust tijdelijk meer aandacht kreeg. Dat de Holocaust geen belangrijke rol speelde in de oorlogsherinnering van het land wil natuurlijk niet zeggen dat de Britten allemaal onwetend waren over wat de Joden was aangedaan tijdens de oorlog.

Wat verder opvalt aan het artikel221 _{is de kritiek dat het vonnis tot internationale} protesten zal leiden, het vonnis typisch is voor de West-Duitse processen en dat de positie van West-Duitsland afhankelijk is van de beslissing die ze over de eventuele verjaring van het 217 _Ibidem 218 _Ibidem 219 _Ibidem 220 _Ibidem 221 _Ibidem

berechten van de oorlogsmisdadigers nemen. De Britten waren in deze periode zelf niet meer actief bezig met het veroordelen van de Duitse oorlogsmisdadigers, maar wat West-Duitsland zelf deed werd nauwlettend gevolgd en was volgens de auteur ook bepalend voor de positie van West-Duitsland in Europa. Dit is wel typisch voor de Britse houding tegenover West- Duitsland. In 1989 was de Britse minister Margaret Thatcher nog steeds erg sceptisch over een eventuele hereniging van West- en Oost-Duitsland en wilde deze liever nog uitstellen.222 West-Duitsland werd door de Britten nauwlettend in de gaten gehouden om te zien of het land zich echt ontwikkelde tot volwaardige democratie. De omgang met het veroordelen van de eigen oorlogsmisdadigers en het wel of niet laten verjaren van de mogelijkheid om deze nog te kunnen straffen zal dus logischerwijs ook een belangrijk punt zijn geweest voor de Britten.

In het artikel staat één zin die interessant is en wat zegt over het heersende beeld over één van de vrijgesproken vrouwen: “Rosa Suess was said to have shot dead a mother and her child with a pistol.”223 Deze zin doet Süß overkomen als een gewetenloze moordenaar die zelfs in staat was om een moeder en haar kind te vermoorden. Van de rest van de vrijgelaten kampmedewerkers staat niks vermeld over hun vermeende daden in het artikel, maar er wordt wel specifiek vermeld dat er drie vrouwen werden vrijgesproken. In dit artikel komt dus wel één van de vrouwen erg gewetenloos over, toch is het wel anders dan de mythe rondom Ilse Koch die Pzyrembel224 beschrijft. Wel is het aannemelijk dat een vrouw die een andere vrouw en haar kind vermoordt, niet helemaal past bij het stereotype vrouw en zou kunnen zorgen voor een schending van de gender stereotypen volgens Pzyrembel. Toch lijkt er niet echt een hype rondom de persoon van Rosa Süß te zijn ontstaan net zoals bij Koch en Grese en blijft zij toch één van de minder bekende vrouwen die terecht stonden in de processen. Naast deze zin wordt er verder ook niks over haar vermeld in het artikel.

3.1.5 Van ontkenning naar erkenning: aandacht voor Joodse slachtoffers en vragen over