Bronnen en literatuur
Bijlage 3 Analyseprotocol Attentie, uitzending van 13 april 1967 416
Onderdelen Beeld Geluid/tekst Camera
Voice-over 1 (00:07 – 00:42) 1. Weilanden met boerderij 1. Voice-over (mannelijke stem, op achtergrond
muziekje): ‘In de Gelderse Achterhoek, in de buurt van Hummelo, ligt het plaatsje Halle. Rustieke boerderijen liggen wat ongeorganiseerd in een
mooi en toeristisch
aantrekkelijk landschap.’
1. Pan van weilanden naar boerderij
2.
- Boer 1 loopt bij boerderij met biggen om hem heen. - Boer 1 leidt biggen naar het weiland.
2. VO: ‘Dit gemengde bedrijf van vijf hectare telt
melkkoeien, pinken,
kippen, fokzeugen en
biggen. Dat lijkt een
aardige spreiding van
risico’s, maar de praktijk leert dat juist kleine aantallen van verschillend vee niet mee rendabel zijn.’
2.
- Long-shot (LS) van
boer 1 en biggen
- Close-up (CU) van
boer 1
- CU van biggen
- Pan van biggen naar
weiland
3. Boerin 1 stopt zaadjes in grond
3. VO: ‘Als de inkomsten jaar in jaar uit laag zijn wordt de mogelijkheid tot het kweken van reserves uitgesloten. En die zijn juist nodig om op het goede moment op een andere bedrijfstak over te schakelen.’ 3. - CU zaadjes - CU boerin Interview 1 (00:43 – 04:22) 4. Links de verslaggeefster half in beeld, rechts boer 1 helemaal in beeld
4. Verslaggeefster: ‘De inkomens van zandboeren in de Achterhoek, die liggen niet zo erg hoog. Hoe gaat dat nu op uw bedrijf?’
4. Middenshot (MS)
416
Attentie (13 april 1967), Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Archieven en documentatie, Televisiecollectie, VHS V45257.
5. Boer 1 5. ‘De 15 jaar dat we geboerd hebben zijn we één keer veranderd en toen hebben we een totale bedrijfsverandering gehad. En dat ligt wel wat moeilijk, in het bijzonder
omdat we op een
pluimveebedrijf zijn
gestapt, wat ons eigenlijk niet ligt, en daardoor zijn
wij financieel wel
enigszins in de
moeilijkheden geraakt.
Dus we moesten totaal omschakelen en daarin kregen we moeilijkheden met onze investering. We zijn van een huurboerderij op een eigen boerderij gekomen en dat vraagt steeds meer geld. Dat gaat vaak ten koste van onze bedrijfsgelden. Er
zijn verschillende
mogelijkheden, maar de moeilijkheid is dat we jonge kinderen hebben en we beginnen zelf tegen de 50 te lopen. Of we die investering eruit krijgen, dat is dus moeilijk op een bedrijf als deze.’
5. MS
6. Verslaggeefster knikt 6. - 6. MS
7. Boer 1 7. (Met tractorgeluid op
achtergrond) ‘Wanneer
men dat voor mekaar kan krijgen, kan men er ook op een andere manier wat
bijverdienen, wat
inderdaad dan ook wel gebeurt. Dat doe ik hier en daar ook wel eens. De
moeilijkheid is dat
moeder de vrouw dan thuis blijft (lacht) en er
ook bij wordt
ingeschakeld. Nu kunt u op een gegeven moment aan mij vragen, leven jullie nu zo slecht en leven jullie in armoede? Dan zeg ik nee, dan zou ik de zaak
overdrijven. Maar we
leven wel in vele zorgen en als we de beloning in
de industrie berekenen, dan geloof ik dat we het niet best hebben.’
8. Takken van bomen in de zon
8. Verslaggeefster:
‘Gelooft u in de toekomst van het boerenbedrijf, hier op de zandgrond?’
8. CU
9. Boer 1 9. ‘Dat doe ik zeker, in
zoverre, dat wanneer de economische toestand het mogelijk maakt om een verantwoordelijke investering te doen, dat is altijd betrekkelijk, maar we hebben altijd goede leiding gehad, en er zullen wel goede leiders komen die ervoor zorgen dat we verantwoordelijk kunnen boeren. Nu geloof ik niet, dat alle bedrijven in de huidige toestand kunnen blijven bestaan, maar die
ontwikkeling kan ook
weer heel snel andersom gaan. We hebben een heel snelle ontwikkeling meegemaakt.’
9. MS
10. Boer 1 10. Verslaggeefster: ‘Als
het inkomen zo laag blijft,
zou u dan uit het
boerenbedrijf stappen?’
10. MS
11. Boer 1 11. ‘Da’s een hele
moeilijke vraag. Dat hangt samen met verschillende factoren. Ik heb nog een zoon, die studerende is en de vraag is of hij de landbouw in wil. Hij heeft veel gevoel voor vee en als hij vakantie heeft doet hij er veel voor. Maar hij heeft nog weinig tijd en dat ligt aan die aanleg. Als ik het voor mezelf moet zeggen, ja als ik een andere mogelijkheid krijg dan zie ik mezelf nog wel een keer zeggen: Nou ik heb er genoeg van.’
11. MS
12. Verslaggeefster knikt 12. - 12. CU
13. Boer 1 13. Verslaggeefster: ‘Hoe
hoog lag uw inkomen
gemiddeld de laatste
jaren?’
14. Boer 1 14. ‘Die is gemiddeld 6000, 7000. We hebben een paar lagere jaren gehad, maar dat zat in de verhuizingskosten. Dit jaar weet ik het nog niet precies, maar het ligt vast niet lager.’ 14. MS Voice-over 2 (04:23 – 04:50) 15. Verschillende boerderijen 15. VO (Met op achtergrond muziekje): ‘Op de Noordwest-Veluwe kent de zandboer nog andere problemen. De
boerenbedrijven staan
elkaar in de weg, de bedrijfsgrootte is gering, de percelen grond liggen veel te ver van de boerderij af.’
15. Pan, genomen in de auto, van een lange weg met boerderijen
16.
- Boer 2 sjouwt met
melkflessen
- Boerin 2 geeft eten
aan koeien
- Koe
16. VO: ‘De heer van de Kamp heeft een bedrijf van 8,5 hectare met
koeien, varkens en
kippen. De helft van zijn grond ligt 9 kilometer van de boerderij. Dat betekent
extra werk en veel
tijdverlies, maar
desondanks blijft de heer van de Kamp zoeken naar mogelijkheden om zijn
bedrijf rendabel te
houden.’
16.
- Boer 2 van achteren
gefilmd
- MS van boerin 2
- CU van koe
Interview 2
(04:52 – 07:49)
17. Boer 2 staat in stal 17. ‘Voor een jaar of 8
stond ik dus ook voor de beslissing om wat te doen en toen ben ik het gaan zoeken in de richting van de legkippen. Toen heb ik
ruimte gemaakt voor
700/800 legkippen plus 50 varkens om te mesten. Na die tijd is dat onvoldoende
gebleken, want om
daarvoor een behoorlijk inkomen te krijgen dien je
wel zo’n 2000/2500
dieren te hebben. Ik moest dus iets, of verder
in de legkippen of
omschakelen. Ik heb dus
gekozen voor een
omschakeling, en de
schuur waar we nu in staan was geschikt voor 600 legkippen. Die ben ik nu aan het veranderen in
17. MS, boer 2 staat links in beeld
een fokstal voor zeugen, dan kunnen er straks
15/20 fokzeugen in
gehuisvest worden.’
18. Boer 2 in stal 18. Verslaggeefster: ‘Wat
voor bedrag is daar nu mee gemoeid?’
18. MS
19. Kip 19. Boer 2: ‘Zo’n vier- tot
vijfhonderd gulden per fokzeug. Zo’n duizend of 8 dus.’
19. CU
20. Stal 20. Verslaggeefster: ‘Is
men bang om te investeren om grote financiële risico’s te nemen?’ 20. Pan 21. - Varken - Kip - Boer 2 in stal
21. Boer 2: ‘Door die crisisjaren van 1930 is men hier dus nogal een beetje bang geworden geloof ik om iets aan te durven. En omdat het bij deze inkomenspositie dus ook wel aandurven is.’
21.
- CU varken
- CU kip
- MS boer 2
22. Boer 2 in stal 22. Verslaggeefster: ‘Maar
is men in andere
opzichten min of meer vooruitstrevend? Of kunt u dat niet zeggen hier...'
22. MS
23. Boer 2 in stal 23. Boer 2: ’Nou, de
behoudendheid speelt
hier dus wel enigszins een rol.’
23. MS
24. Boer 2 in stal 24. Verslaggeefster: ‘Ook
bij de werkmethode?’
24. MS
25. Boer 2 in stal 25. ‘Bij de werkmethode
zou ik zeggen niet, die is
hier wel behoorlijk
aangepast. Maar men
heeft hier niet de
gelegenheid om de
machines te gebruiken om ze goed rendabel te maken omdat het land zo ver verwijderd is van de boerderij. Je moet teveel reizen van het ene perceel naar het andere. Er zullen hier dus in de toekomst
nog wel heel wat
veranderingen
plaatshebben. En er zullen ook heel wat bedrijven
noodgedwongen gaan
verdwijnen, die dus
financieel niet meer
kunnen bestaan. Verder geloof ik ook altijd nog dat
er voor de goede ondernemers wel toekomst in zit.’ Voice-over 3 (07:50 – 08:18) 26.
Boerin 2 pakt emmer met voer, doet de deur dicht en loopt terug naar de boerderij
26. VO (met vrolijk
muziekje): ‘Er is hier
dringend een goede
ruilverkaveling nodig,
maar die wordt vertraagd door de bestemming van de naburige polder tot vogelweidereservaat.’
26.
- MS van boerin
- CU deur
- Boerin wordt van
achterkant gefilmd terwijl ze richting boerderij loopt. 27. - Boerderijen - Boom
- Boerderij van familie
Vos
- Jongetje doet
klompen uit en gaat boerderij binnen
27. VO: ‘Op de Oost-Veluwe ligt Emst. Hier erfde de heer Vos een paar jaar geleden van zijn
vader een
boerenbedoeninkje van 2 hectare. Hij heeft er zelf een pluimveebedrijf met 4000 kippen van gemaakt. Hij werkt ongeveer 75 uur per week.’
27.
- Pan, gefilmd vanuit
auto, van boerderijen. - CU boom - MS boerderij Vos - MS jongetje Interview 3 (08:19 – 12:55)
28. Koeien in stal 28. Verslaggeefster:
‘Meneer Vos, u doet toch
nog wel iets aan
veeteelt?’
28. LS
29. Boer 3 in stal met koeien
29. ‘Ja dat doen we nog wel, we hebben nog zes koeien.’
29. Pan van koeien naar boer 3. Boer 3 in MS, midden in beeld
30. Boer 3 in stal 30. Verslaggeefster: ‘En
hoe zijn die gehuisvest? ‘
30. MS
31. Boer 3 in stal 31. ‘Nou, de huisvesting is
wel wat ouderwets. Dat wil zeggen, de deel is eigenlijk niet bestemd voor vee, maar is ook veel te klein. Om dat te veranderen is moeilijk omdat het veel geld kost en het bedrijf is niet van
die grootte dat het
mogelijk is om daar geld in te stoppen.’
31. MS
32. Koeien 32. Verslaggeefster: ‘Maar
u bent wel van plan om voorlopig koeien te blijven houden? ‘
32. LS
33. Koeien en boer 3 in stal
33. Boer 3: ‘Nou,
voorlopig nog wel. Ook om de reden dat het melkvee de zekerste vorm van inkomen heeft, het hele jaar door.’
33. CU koeien, daarna MS van boer
34. Boer 3 in stal 34. Verslaggeefster:
‘Heeft u genoeg grasland
‘Heeft u genoeg grasland voor deze koeien?’
35. Boer 3 in stal 35. ‘Nou, grasland hebben
we ook maar heel weinig. Wat van onszelf is is 2 hectare, de rest is erbij gehuurd. Bij elkaar is dat ongeveer 4,5 hectare. Dat ligt wel tamelijk kort bij huis, dus dat is vrij gunstig.’
35. MS
36. Boer 3 loopt de stal uit, loopt over erf, kijkt
lachend recht in de
camera, loopt naar de stal waar kippenhokken staan en een machine met eieren.
36. Vrolijk muziekje als hij de stal uitloopt. ‘Toen wij
pas getrouwd waren,
hadden we van allerlei. Varkens, koeien, kippen, ik had persoonlijk nogal
wat liefhebberij voor
kippen. Want dat is een mooi vak op zich, maar daar is natuurlijk niet alles mee gezegd, want het gaat in de eerste plaats om je brood ermee te
verdienen. Ja, heel
geleidelijk aan is dat eigenlijk gekomen. We
hebben eerst nog
pekingeenden gemest,
maar dat wou niet zo goed, vooral om de prijs.
Toen zijn we gaan
uitbreiden in de kippen. Eerst hadden we er een honderd of 3, 4, toen naar duizend, tweeduizend en vorig jaar vierduizend.’
36. LS van boer 3 terwijl hij loopt, CU terwijl hij recht ‘in de camera’ komt lopen, CU van kippen en machine.
37. Boer 3 in stal 37. Verslaggeefster: ‘Dit
bedrijf kunt u toch niet houden met een klein aantal kippen?’
37. MS
38. Boer 3 38. ‘Nee, je moet wel van
dit werk en van kippen houden, want anders is het beslist niet lonend. De opbrengst per hen is gemiddeld 2 tot 3 gulden. En dat is natuurlijk veel te
gering als je kleine
aantallen houdt. Maar
door de omvang en
grootte van het bedrijf is het nog mogelijk om een behoorlijk inkomen te halen.’
38. MS
39. Boer en machine met eieren
39. Verslaggeefster: ‘Ja, je prijzen zijn wat laag op
39. Pan van boer naar machine
het ogenblik.’
40. Boer 3 in stal 40. ‘Ja, momenteel gaat
het wel, ongeveer 13 tot 14 cent, maar het is ook wel beneden de 12 cent geweest. En dat maakt natuurlijk heel veel uit.
We hebben ongeveer
16.000 eieren in de week en als er een verschil is van 2 cent dan kunt u gauw uitrekenen hoeveel dat wel niet is. Dat kan gauw zo’n twee- tot driehonderd gulden in de week schelen.’ 40. CU 41. Microfoon en onderlichaam boer 3 41. Verslaggeefster: ‘Hoe zijn de bedrijfsresultaten van de laatste jaren?’
41. CU
42. Boer 3 in stal 42.’Nou, die lopen aardig
uiteen. Voor enkele jaren
terug was dat maar
ongeveer drieduizend
gulden, dat is het laagste geweest.’
42. MS
43. Boer 3 in stal 43. Verslaggeefster: ‘Per
jaar?’
43. MS
44. Boer 3 in stal 44. ‘Per jaar. Maar dat is
nou gelukkig wel
veranderd. Dat gaat nu van vijf- naar tienduizend, zoiets, in die buurt. Maar
dat is elk jaar erg
verschillend. Van 1966 weet ik nog niet, van 1965
was het ongeveer
tienduizend gulden.’
44. CU
45. Boer 3 in stal 45. Verslaggeefster:
‘Hoeveel geld heeft u
geïnvesteerd in die
omschakeling op de
kippen?’
45. CU
46. Boer 3 in stal 46. ‘Nou, dat is wel een
heleboel, want het is zowat allemaal voor de
kippen. Dat is wel
twintigduizend tot
dertigduizend gulden.’
46. CU
47. Boer 3 in stal 47. Verslaggeefster: ‘Had
u dat geld zelf?’
47. CU 48. Boer 3 in stal, terwijl
hij zijn hoofd wegdraait
48. ‘Nee, dat geld is allemaal van een ander. Van de Boerenleenbank in dit geval. En dat is natuurlijk een erg nadeel, want als je zelf het geld
hebt hoef je die hoge rente niet te betalen.’
Voice-over 4
(12:56 – 13:10)
49.
- Kippenhok van boer 3
- Kippen
- Erf van boerderij van boer 3
49. VO: ‘Het lijkt een vicieuze cirkel; een laag inkomen, daardoor geen reserves, duur kapitaal, grote risico’s, het weer, de landbouwpolitiek, inflatie, een laag inkomen. Een uitdaging die een aantal boeren toch aanneemt.’
49.
- MS kippenhok
- CU kippen