ENtGSTE TYDSKR1F lN AFRIKAANS .

KLYN 'BEGIN- ANH OU W~.

1.J ^:\L\.ART,

^le

^{96. [4s.}

KLYN BEGIN-ANHOU WIN.

ENtGSTE TYDSKR1F lN AFRIKAANS .

EERSTE J AARGANG .

...

PAARL:

D. F. DU TOIT & CO., BEPERK, DRUKKERS EN Ul'l'GEWERS.

1897.

KLYN BEGIN-ANHOU WIN.

DEEN.]

ONS KLYNTJI, MAART 1896. [No 1.

4' ONS KLYNTJI" SPRliJEK WELKOMS GROET (gedig)~

GEDIG OJ,>" ONS KLYNTJI,,

NoTULE VAN DI TAALKONGRES (met Prent) DI KoNINGIN VAN SKEBA (met portret).-Di

witte Koningin en di swarte Towerdokter. •.

DI 11rrRLUKTE JAMESON KoMPLOT (gedig) ...

ONS ni GESKTDENIS.-Di Slag van Amajuba (me:t Portret) . .. . ..

VREE:MDE SEKTES IN RUSLAND ...

PRAATJIIS o'ER DI ~ATUUR.-Inleiding

O'ER TAAL EN TAALKUNDE (Di Afrikaner syn Taal-Aanbyl.-" Skryf soos jy praat "

Di cen

se :

myn naam is ni goed ni ; di andcr : ek kan ni pmat ni ; di derde en di fiirde en di fyf dc, ens., p10fcteer dat ck binne 'n paar maande sal dood 1 wees en so gaan dit an.

2 Gelnkkig is ek ni fan 'n bange geslag ni.

Myn

2 ou broer "Di Patriot" mocs oek al na di mening fan 3 fele al lank dood wees, mar by bly lewe ; en daarom het ek oek hoop, omni allcen te bly lewe ni, mar oek 6 groot te worde.

9 Nou sal ek mar min fan my self se. Fa1J geslag is ek 'n oprcgte Afrikaner en ek weet, dat so lank as 11 daar Afrikaners sal wees, sal mecr as een dcnr fir wy 13 opestaan. Ek het myn folk liif en myn gehCle folk 14 snu my oek net gou-gon liif

he,

as ni party ·

:..d'Sc-c:Ti-

oge fan 'n gedeelte fan myn volk verblinJ, so dat hulle 15 my er 'n bast"r ansiin, terwyl ek JUis 'n egte kiud is.

.Myn doel is : di Ins en liifde fer ons moedertaal op te wek en ante kwcek. Ek kan ni anders praat ni as .t111 011.B Inteke11aars e11 Mede10erkers.-Daar is Ons Klyntji

nou. Gen baster ni, alles suiwe1· Afrikaan.. Syn titcl is ge- tekcn op ons kantoor cleur 'n kereltji wat ons so van cli lctter- kas wcggcnccm het, en al di Prcntc is hiir an di Paarl gcmaak denr Mnr. GlaRberg. Di stukke is oek alma! oorspronkclik·

Volma.ak is clit ni, mar daar moet ock ruimte bly om tc ka,₁₁ vcrbctcr. Daartoc Ral ons 011.B bes docn. Ilclp ons non mar om intckcna:ns te kry. Op aanvraag stunr ons procfnommcrs

·remiit om le "l'C•spry. Vcrdc1e lntekcnaars kry al di Norn-

ek geleer het, en nit is Afrikaans .

Al is ek klyn, tog hoop ek goed te kan gesels, en nou en dan 'n nuttige woordji te kan se. Ek bet 'n goeie godsdiinst1ge opfoeding geha:l, en gelcer dat di frese fer ons liwe ITere di beginsel van di wy hyd is.

Ek sal ni preek ni, die kan ek oek ni, mar myn opvoe- ding sal ek, hoop ek, ni fergect ni.

Di ouers kan gerus hulle kinders en jonge mense met my laat omgaan ; al is ck nou en dan 'n bitji plisirig, ek S<tl ni onbehoorlik wees ni .

. mcrs vau 1 af.

~

ET bartkloppings waag ek dit om fer di eerste

~ maal di drempel fan di deur o'er te stap;

omdat ek self heel goed weet, hoefeul daar nog an my ontbreek. As ek dit self ni goed sou weet ni, dan sou daar frinde genoeg wees om my dit te fertel, waut di tyding, <lat ek an di kom was, bet al heel wat anmerkings opgewek.

O'er poletiik sal ek ni 1mut ni, mar as daar miski.in 'n woordji my ontfal. denk dan mar, dat 'n jonge mens partykeer onfersigtig is.

Met 'n goeie ferwagting begin ck clan myn loof1::

baan en hoop <lat di ware Afrikaners my sal helv'en beskt>rm. Daar 1s baing Afrikaners, wat gelcerd is en grote gawe het, as hulle my wil leer sal ek bly wees As ous saam work lmn ons nog 'n grote folk worde en kan ek oek van 'n Klyntji tot 'n Grote 'l'ydskrif worde. Ek eindig met di sprenk : -

"Met God

ver

fi'atferland en Moeriertaal."

RED.

~elitotn~

QS-roet.

Welkom ! Klyntji, welkom ! Ons wag al lang op jou;

Jy kom eers nou.

Ek wil jou niks verwyt, J\Iyn klyne liif, Mnr tog, tog bet ek ~pyt,

l\Iyn hartediif,

Dat jy so larg ver ons lat wag, Lat wag

br

dag, lat wag by nag

Op JOU.

Welkom ! Klyntji, welkom I Wat sal jy wees? 'n Seun,

8yns vaders trots, Teen wi hy sal kan leun

As teen 'n rots ? En sal jy word 'n man

Vas en getrou ?

Onwrikbaar, fiir, vol krag, 'n eer

ONS

KLYNTJI.

Ver land, ver volk, ver taal, ver leer ?

se

^gou.

Klyntji, Wees wellekom.

Jou wag 'n sware tyd, 'n Baan vol strycl.

En jy sal jou moet weer, Myn bartelam, ' A.s held, as man van eer ;

l\lar, word jy tam,

Deul, a?- jon land, jou volk, jou taal, Dyus m ; str~ hard om segepraal,

Hoar JY?

Klyntji, Wees wellekom.

Ous sal jou troetel, ja, .Jon pa, jou ma, Sal niks ni moeite spaar

Om jou gou groat te kry.

Met harnas, helm,

Met woord, met daacJ, kind, moet oek jy V <"Jr vad~rlaud, ver volk, so bl y

Nog stry.

Klyntji, In id1 r hnis, Waar jy jon og"iis wys,

Dra 1Yeg di prys Ver skoonhyrl en Yer dcng ;

Klyn liveling, W ccs idercen tot v1:Cug ;

Jou mooie diug,

Wees vr0lik, prettig, lecri;aam goed Jy

is

ons beste vlees

en

blood; '

Ons

kroos.

[M.!A.RT 18

Klyntji, As jy epgroei, V ergeet jou moeder ni,

Jou broeder ni, Jou suster ni. Bly steeds,

Myn klyne skat, Jou moeders trots ; non reeds

Wees alles wat

'n Kind kan wees ver moedersbart : Haar kroon, haar roem, haar vreug in e

Haar troos.

Welkom ! N 0g eens, welkom I 'n Afrikaner hart

Klop steeds in jon.

'n Hart vol liifd en vuur, Staadvastig, trou, 'n Hart, wat ider dag en nur, Werk ver jou laud nit liifde puur,

Welkom I

®p " ®m'

litl~tttji.

"

Meneer du Tooi, Wat was dit mooi Om di ferslag te Iese !

l>i mooiste is, Dat is gewis :

Daar sal 'n ·• Klyntji" wese.

Jy het gewin ! Dis na myn sin : Ons Paterjot is fader ;

Syn foog Cachet ; So wil ons het, Ona is 'n heel end nader.

Gelo fer my, Ek is so bly

Met d' uitsla()' fan jul werke.

Di "l\lyntji" is Gesond en fris,

Net nou 'n grote en sterke.

Ek kan jou

se :

Ek wil oek

he.

'k Tlenk banje fan di "Klyntji."

'k Maak gen objek;

J y weet ek trek

Al Jang an d' selfde lyntji.

"Ons Klyntji "!boor, Ek spel jou foor, Party sal met jou rase ;

Mar bly mar stil, Doe otlse wil, Di antler

's

ni jou)ase.

lo:M

"lAART 1866.] ONS KLYNTJI. 3

, 'et in jou blat Fan alles wat ; Ge elke ding 'n plasi;

i\Tar <lit firal Io elk ~efal

Wat raa.k jou y'e nasi Noa op di ent

;\Tyn kompelment An al di led• same,

Geag, ge'eer, En hoog geleer, Met letters by bnl name.

J nlle Vrind,

J. H. JASPERT.

Veckraal, 1 l!,ew. 1896.

N otu l e

VA.N DI EERSTE AFRIKA.ANSE TA.A.LKONGRES,

~EHOU

in Lli Stadsaal an di Paarl, 15 en 16

~ Jan. 1896.• Teenwoord.ig omtrent honderd verteanwoordigers uit alle d~le van di Kaap- koloni, Vrijstaat en 'fransvaal, waarvan di vollende name opgege is and; skrywer : -

Strydenbur,q: W. J. BarucnhorRt, P. J. Pretorius, Z. B.

oots, B. J. Barlcnhorst, II. v. cl. Merwc, P. J. Barlenhorst, 1'{ic. Badenhorst, II. A. J. Badenhorst, C. J. Liel.Jenberg, J. U. Baclenhorst, M. J. J. van Hcmsbmg-, C. Badenhorst, P. C. B<t1lenhorAI, J. II. J. vnn Vuren, ll. J. BtLdcmhorst, C. J. Oberholster, P. J. Liebcnbcrg, G. J. II. Zwiegers' B. J. Baclenhorst.

Paarl: Ds. S. J. cln Toit, D;;. F. S. du Tait, Dr. Ilof- nnn, D. F. dn Toil, E. J. <lu Tait, D. J. cln Plestiis, E. S.

v. d. Spuy, 1\1. II. J. Uy;;, A. B. de 'i'illier8, D. P. du 'l'uit, P. i\hlherl.Je, D. J. ¹¹¹¹ Ple:<sis, J. G. Perolrl, G. G. Rossouw, 0. W. II. Kiihler, F .. J. Jollb:•rt. D. B. Ilauptneisch.

,,1 Bur.gersrloi·p: ProfesRers J. Lion Cachet, en S. Postma, tuclcnte, J. A. cln PlcRHiH, en

·w.

Postma.

Kimberley : J. Sc:holtz, C. Scholtz, P. E. Scholtz, Willem Scholtz, l\L li. , tt'yn.

Kroonstad : J. J. Cilliers, B. J. Wessels. Pi·ieslca: D. J. van Niekerk.

Porterville: rll J. Ho souw, J.P. Hossouw.

StPllenboch : U. Bosman, en J. J. P. du Plessi8. (Later Dr. Weeber, en Dr. Viljoen).

Grik1xistad : J. J. Scholtz, en C. J. L. Koen.

Beacon.~figld : J. J. Scholtz.

IIay: M.A. Sc:holb1, J.P. S. Koen. Clanwilliani: W. cln Plessi , en II. A. Lonw.

Vrede: 0. V. S. P. de Ja"'er, J.C. Ilunurn.

Venterstacl : Ds. W. Snyman, en 2 seuns, D. Gilclcn- huyH .

. lfalrnesbury: W. D. Malherbe P. J. Cillierti.

Carnarvon: L. P. Steenkamp.

Caledon : G. S. Malan.

Bloen!fontein : A. Franken.

Kaapstad: Prof. Logeman, en dnr. 'i'cllema, later hlnr.

l\lelt Brink.

,_lfiildelln11·q : lk l\l. Postma, en 2 scnns.

T'ictorin We-~t : II. J. II. Cfaa,.uns, (Later Dr. Marais.) Abe1·deen: \\'. J. Jonl.Jert en P. ,Joubert.

Vrybur,q : P. Theron en .J. Koti1e. Wakkei·stmoin: J. J. (friihe.

Harrisn.ith : Ba1lenltornt, en 'iV. Oden<laal.

Peddie : J. J. Nauue.

Boshof: Ondcrwijser A. J. de Yilliers.

Ds. S. J. du Toit heet di vrinde welkom en deel

me

briwe en telegramme rnn verskillend.e personc wat hulle spyt te kcnneu

ge

dat hulle ni kon teenwoordig wees ni, veral uit <li VrijstaaL en Tmn vaal deur di ,Jameson in val en opstan<l in Transvaal ; onder di afwesi()"e noem hy o.a. rli na.mJ van Menere P. J. du Toit,

L.

^W. V., T. P. 'fheron, L.

°"r·

V., Voorsitter en Skrywor van di l'ioodskoogrcs, l\Iur .. J. 11. Ilofmeyr (011s Jan), Ik Viljoon, 1\for. C. P. Hoogcnbout, en verskeic andcro.

Prof. J. Lion Cachet open met gcbcU..

Daarop vraag Ds. <ln Toit di vergarlering om 'n bestuur te kiis, wat gedaan werd met di gevolg <lat tot \ oorsitter gekiis werd Ds. S. .T. du Toit en tot hulpvoorsitter eens 1\Inr. F. J. Joubert en later Ds.

F. S. du Toit, tot sl<rywer Mnr. D. P. du Toit en tot hulpskrywer 1\1nr. P. ,J. Badenhorst.

Di Voorsitter le .toen di vollende regels voor wat angemeen word:-

1. Almal w:il 1-1ame~tcm in di hegim;el "Hkryf HOO~ jy praat ., worrl he. knn asi/erle v;tn tli Knngres; hnlleHit l'l'nkant en het reg om 1e prnal, voorntcllo te [nurnk on tu Hlcm ; allo andere bdang:tollcn1le sit iin rli 'antler kaut, on lmn wcl pruat, mar gen YOllr:>tulle m;tak of 1-1lem ni.

2. Aile sprcker:> van 1li ccr~to kla,, wonl vcrwag Hig le 1.Jetliin 11an on~ gewonc Hprcektaal en 1li var1 rli twe1le lda>1 soveul as molik is.

3. Elke sprnker 1\l op elke punt nnr eenmwil pnrnt, of hy moot <leur di voor:>ittur verlof kry van di Kongru11 om meermalo le prnat.

4. A~ verRkillomlc sprckcrs g,•lyk up,;ta'lll, cl.in be~lis

cli vour~ittcr wi 1li eer,;lc muel prnat.

5. Di vergadcringe dnnr vttn U tut half U, en v:m 3 tot G uur. Saan ge:>ellige s:imckolllK van 8 tot 10.

Di eerste punt kom tocn au U.i ode, namclik : di Verhouiz.in.'J vctn Afrikaan~ tot Hotlans.

Op di punt spreek Prof. .T. Lion Cachet, Mnr.

Naude, Prof. S. Postma.. Mnr. P. J. Badenhon;t,, D.

F du. Toit, D. F. s., Prof. W. Logemari, Mnr. C.

Badenhorst, Ds. W. 'nyman, Mnr. F. J. Joubert, Ds.

M. Postma, Mnr. Grabe, P. Pretorius, P. cholts, D. B. Bauptfleisch, W. Odcndal, W. J. Joubert, D. van Ni kerk, J. C. Human, Gert Coetsee, C. Liebenberg en Ds. F. S. du Toit, wat alma! ten gun te is van di beginsel "Skrijf soos jy praat." hoewel hulle enigsins verskil in di toepa sing daarvan.

Di Voorsitter

re

dat di tyd daar is om te gaan ect, . . . . mar eers moe hij di vergaderin~· 'n versoek yoorle van

ll Uitgobryde Nolule van d1 Ta:tlkongrcs :s t.e krv hv 1l: tut- "A,,.._ GI b d' K ''1 .1 f

gcwers van•' Ons Klyntji," Paarl, vei: 3d. sLuk, 2;,' J!ui· tlosyn, in.ur. ass erg. om l ongrcs e~e a Le neem op

per pos. \ Donderdag narrnddag, wat eenpang toegestem word.

4

Hiir volg nou di Protrette vau di

ONS?KLYNTJI.

[MliRT

1896.

Woendag Namidflag.-Om 3 uur werd di sitting her vat.

Op voorstel van Ds. F. S du Toit werd eenpari1 besluit di vollende telegram van gelukwcns tc stuu an 2 medcwerkers wat vandag verjaar same met d

Patriot :-

" Di Afrilrnanse 'raal Kongres stum Jrnllc hartelik gelnLwcns an mcncrnD.F. du Toit, D. P. ^HU. en J. "'· v.' Hyst op h11lle vc•rj;ianlag, betlank h11llu vir di cliinslc w1

hulle geiloen hct vir cli Afrikauuse taal, en wens h111le Go1

Heen en 'n Jang lewe tot heil vcr land, volk en ta:il."

Punt 1 kom toen ,,ecr an di orde. Mm. J. Cillit:

\ Kroonstad) etcl tocn voor : -

,, Dat tli Afrikm111sc· Tanlkongres sig Vl)rkluar ten gnn,;

van di hcg-inscl ,.kryf HOO>! jy pnmt, dit \\'ii ~•· 0111

beskaaftlc "Jlreektaal van onH hncl tot gn·mlsl:ig t<' l1\ t'n t re'c,l van skryftatil en snam met on,; volk tc ontwikkcl."

Mm. 11. v. Jiekerk (P1ieska) sekon<lcer, en narl.

di Voorsitter nog wat daarop gesprcek hct, wenl d eenparig angenecm.

Punt 2 kom toen 11n di orde, namelik di verho11di, van A/1 ikaans tot Engels, en in verband ~daarme

uitgaaf van 'n vergelykende Taalkunde van (·n

albei tale, en van 'n W oordeboek van Afrilmar Engels en Engels-Afrikaans, en di benoemiog van W erkende Kommissi daartoe.

Tli Voorsitter lig eers di bedoeling van di punt to daarop spreek Prof. Postma, en 1\for. van Niekerk t gtmste van di beskrywingspunt, terwyl Prof. Cach Ds. Snyman, Prof. Lageman, en Ds. M. Postma dn.:

voor is om vereers net 'n Afrikaanse 'Voordeboek TaaUmnde nit te ge. Op 'n wenk van di Voorsit ¹ besluit di V ergadering toen om ;tli saak te verwys di vollende Kommissi, om dit tc o'crwige en later ' di Vergadering wat an di hand te ge, namelik P1 Cachet, Prof. Postma, Di. Snyman en S. J. du Toi Di vergaderin,g gaa11 toen o'er tot. bespreking ' pnnt 4 :-Verskillende Vrage in verband met di 81 ling, soos brtil1f/ of ban.Jrr, ek of ilc, hem of !iom, oe!.

olc, bi(ji of bilci, !toyer en lager. of Ito' er en la'rr; ^c ii of ie, o'er d of tan di end van woorde, wat by ' lenging d gcbruik, , oos hond of hont, mond of mo

o'er wegwerping rnn onnodige letters, soos

z, c, a

en w off; o'er di uitdrukking van verskillcndc e kla soos in gege, wcreld, n6, ens. Uitgc van 'n Afrilcal Tydslcrif, seal maande, met niks as oorspronke Afrikaanse stukke (prosa en po'csi) o'er ions t geskidenis, ens., tot ankweking van ye talent e:

ye letterkunde.

· N adat Prof. Cachet en di V oorsitter gespreek stel Mnr P Scholts voor :-

"Di vprgatlering iR van gevoel clat 'n Komm ^ii;;

haar midde bcnocm wordo-

(a) om 'n tyil,;krif mnandeliks uit te go, en prcntebo te laat publiscer, on.

(b) om geld bijcon tc hreng ver di <loo!."

GROTE PORTRETTE teen 4s. stuk te •• ry by Nadat Ds. M. Postma Mnr. O. Badenhorst c M.nr. CLASSBli:RG Afnemer₁ Paarl. Liebenberg en di V oorsitte1· gespreek het 1worc

MilRT 1896.J ONS KLYNTJI.

voorstel eenparig nageneem en tot Kommissi benocm : Prof. Cachet, Prof. Postma, Di. Snyman, ~L Postma, F. S. en S .. T. du 1'oit.

Omtreot di f'pelliug van di verskillende woorue werd besluit, op 'n wenk van di Voorsitter, dat di Vergade- ring gen beslissende, mar 'n raadgewende stem sal uitbreng.

Di uitslag was as volg : bain:q 42, bai~fa 19 stemme ; ek 38, ik 23 ; !tom b3, hem 3 ; ook l!l, olc 35, oek 10 ; biki ~5. bilji ±5; d (in woorde soos hond, monu, ens.) grote meerderheid, t 3 ; ho'er on la'er, ens. sonder g 55, met y 3,

Daaroa verdaag di vergadering om 6 nnr.

Woe1rndag Aand.- ni aan:l was daar 'n gesellige byeenkorns, l\'aarby ook Yerskillen•le 'de van c1i Paarlse publiik, en uaaromler e. igc dames, tcenwoordig was.

Prof. Rocco de Villicn het enige musiikstukke uitge- rner en daaronder laat sing "Di Klaaylitji -vctn di Os."

en "Di An/woortl ioan di Perd daarop ; " di woorde dour Ds. S. J. du Toit en di musiik deur Prof. de Villiers. Mnr .• Joh. Cilliers, seun van di waardige oue vadcr Sarcl Cilliers, doen mededelingc uit di lotgevalle van di Voortrekkers, en Mnr. Melt Brink, van di Kaap, so 'n oorsprontrnlike gedig van born op, namelik " Di Girige Lelckerbek." Oncler di mosiikstukkc was Viool- solos van Mnr. Baker en Pianosolos van jongejuf- frou Kosi de Villiers.

Donderdag Voorm£dda_17 16 Jan.-Di Voors. lees di vollendc antwor>rd van Ecrw. v. d. Ryst op di geluk- wcnsing van giste~ : -

" Ifartclikc dunk <m Taalkon_ res ,-er gclukwens op myn vcrjaanlag ; ck wen' j11llc di mag vun centlrag tue. Skole ! Skulc ! ! Skole ! ! ! "

Di Kommissie angestel op punte 1 en 2 lewer di vollende ru,ppo1·t in : -

"Di Konuni~si hevecl an : a) Dat di Kongrcs 'n Kom-

mi~Ki an~Lcl om 'n Afrikaansc Taulkunde en 'n Af:ri' aanse Woonlel1nck OJ te Htel en ttit te gti.

Ii}. Op punt No.

+

(Tyrls"krif) benicl •li Kommissi an, llat <li Kongrcs in Konuui~~i uerwem om 'n Afriktianse TyllHkrif uil te ge al maaulle met rli tlocl lJIIl Olli! Afrikaan-

~c lctlerkunllo an te kweck en om; naHi te ontwikkel met di na<Llll van--un WtLt ni moer Ral kos as 4:;. per jaar, vooruit betaalhaar, en daatoe 'n lys te open gc\lurcnrle di Ritling en verdt•r intekcnarc tc kry dcur (ti land en met eeu 'n lys tu open ver di voorlopige onkoste."

Di V oors. stel punt a) van di .ropport an di o::dP..

Nadat Mor. v. Niekerk en A. J. de Villiers di voorstel tot anneming van di boshywiogspunt verdedig het en Prof. Cachet en di V oors. di anbeveling van di Kommissi toegelig het, trek Mnr. van Niekork syn voorstel tcrug en weru op voorstel van Mor. W.

Postma di anbeveling van di Kommissi eenparig ange- neem, en tot Kommissi om dit nit te voer benoem : Di. S. J. du Toit en F. S. du Toit en Dr. Hoffman, met di vollende persone om di werk na te kyk : Prof.

Cachet, Prof. Logeman, Prof. Postma, Dr. Brill en Dr. Viljoen.

Punt b) van di Rapport kom nou an di orde.

N adat Prof. Cachet en di Voorn. uitgeM het wat met so 'n tydskrif bedoel word, en Mnre. C. Liebenberg en E. S. du Toit dir sterk anbeveel het, bcsluit di Verg.

eenparig, op voorstel van Mnr. P. Scholts, tot di uitgaaf van so 'n Afrik. Tydskrif en benoem as Korn.

daartoe: l rof Cachet. Di. W. J. Snyman, S. J. du Toit, M. Postma, en F. S. du Toit, met ma5 van toevoeging.

Nadat verskillende name voorgestel was werd besluit, op voorstel van Prof. Cachet dat di naam sal wees Ons Klyntji.

Staande di Verg. werd toen ingeteken ver omtrent 500, en £G 6s. bygcdra ver voorlopige koste, waarna cli Verg. verdal'tg.

Di Voorsitter lees di vollcode telegram van Dr.

Viljoen, wat met gejuig ontvang werd:

Dank voor Ltw vrienuelijke uitnoodiging. ·wees verze- kertl van rnijn ware spijt over de omuogelykheid waarin ik my bevind om uw Kongres by te wonen. Ontvang de betuiging· myner bcfangstelling in de werk:.1aamheden uwer vergauering. ·

Donderd,1g Naniidda.q.-Nadat mnr. Glassberg di Kongreslede voor di Saal af11eneem het, wora dl ver- rigtings om 20 minute o'er dri hervat, wen di vollen- de artikel an di orde kom, nl. "Afrikaans as Kerktaat en Skooltaal; di Afrikaanse Bybelvertaling (sal ons verskil maak tussen Bybcltaal en gewone skryftaal, byv.

U en wo iu plaati< van jy en JOU waar tot God en meer- derc gespreek word, ens, ; Leiddraad, Genesis en Mat- teus; Wenke daaromtrent) : di Noodsakelikheid van -4frilcaanse Slcole." Eers word bespreek "Afrikattns as kerktaal."

Nadat Mnr. C. Badenhorst, Prof. Cachet, Prof.

Postma, di Voorsitter, Di. Postma en Sayman, en Miu.

P. Badenhorst gepraat het, stel Ds. Snyman voor, gesek. deUT Mnr. N. Badenborst.

"Di Kongre8 beskou dat Mrik:iaus ons Kerktaal moot wordc, en siin met blytli,;kap tlat Ds. dn Toil. en andere rcetlR begin bet met (li vertaling van tli byhcl. Di verga- dcring hoop <lat hullo in di gees 1;al voortgaan, totdat ill tyd daar is om 'n Afrilmanse bybcl van ke1·kwege uit tc ge."

Ds. Postma stel as teenvoorstel voor, gesek. deur Prof. Cachet:-

" Dat di t:mlLk by di be~prcking bly en uitge~tel worde tot di vollencfo Kongres."

Daar spreek nou nog l\1me Naude, 0. Liebenberg, van Niekerk, W. Joubert, Di. F. S. do Toit en l\1.

Postma, Profs. Postma en Cachet, Mnre. Grabe en A.

Badenhor t, en daarop werd di voorstel angeneem, net Prof. Cachet, Ds. Postma en student

W.

Postma stem teen.

Di meerderheid van di Verg. verklaar sig voor u (in plaats vanjy) waar tot di opperwese en tot meerdere gespreek word.

Afrikaans as Skooltaal an di orde. Nadat di Vooi•..i. en Ds. Snyman dit toegelig het besluit di Verg.

eeoparig, op voorstel van Prof. Postma.:-

6 ONS KL YNTJI. [MliRT 1896.

" Di Kongres beskou <lat .Afrikaans ons skooltaal m.o~t

wees, mar llaar ons nog .ni Afrika1mse slrn~lboeke h~~ ~ rn ili wetcnskappe so he~llllt th Kongrc , ~at. 11 Kommrns1 an- geslcl wordc o~n planae te hernam ver ch mtga;~e van skool- bocke en an <h vollunde Kongres tc rnpporleer.

Diselfde Kommissi ver di tydskrif werd hiirtoe benocm.

Prof. Postma stel voor : "dat di Kongres vollende jtvir weer an di Paarl gehou worde." Dit wer~ met toejniging angeneem, nadat Stellen 1 ·os, Pretoria en Bloemfontein afgestem was.

Tot lede van di Or11anisasi Kommissi werd benoem Di. S. J. du Toit,

F~

S. du Toit, Dr. Hofman, Dr.

Viljoen en Mnr. C. W. II. Kohler.

Di V oors. se dat ons werk afgedaan en tyd om was, en hy moes di Verg. 'n l~ompe~ment maak, dat bnlle so ordelik en eenstemmmg d1 werk afgedoen bet.

Prof. Cachet bedank di Voors. ver syn bekwame leiding en Prof. Postma sin.it met gebed.

Donderdag Aand wenl weer gewyd au 'n gcsellige byeeukoms. Di Stadsaa,l w!IS versiin met tafels vol vrurrte en drank. Daar werd weer enige sl;nkke musiik

"··spbeul en _b"' O'esin" _{c b} onder lei lin"' van Prof. Rocco de

Ct '

Villiers, en toesprake gehou den.~ ~rof. Cachet, wat n heildron k instel op " Ons Klyntp, _Dr. ~offman, wat daarop antwoord, en verder deur di Mag1straat, Prof.

Lageman, Dr. Viljaen, en Ds. S. J. du Toit.

mi itontngitt ban £)lteba,

OF

SALOTl{O SYN OUE G O U D FELD E IN SAri{B E SIA.

[DEUR Ds. S. J. DU TOIT.J

I N L E I D I N G.

<!::!.

~lL~ 1894: bet skrywer hiirfan heel Matabeleland en

J!l

l\fashonaland deurgerys en feral di one mynwerke en boufalle goed ondersoek. Hy bet 'n menigte boeke daaro'er gelees en het syn bevindings megedee~

in Sam'Qesia ..

*

Hy bet di baek geeindig met di follende belofte, waaran by nou hoop te '.'?l~oen : - .

"En biermee cindigen we onze bescbnJvmg van drn oude mijnwerken en die oude b0~wval~en zooals ze er

?lit uitzien en wat er nu aj te leiden is. Wordt bet

c>11s vergnnd ons voornemen nit te. voe~·en, dan hope?-

wc later in den vorm van een histonsch roman, die oude tij;len te doen herleven, en de Koningin van , cbeba te doen herleven, samen met Salomo en heel de omgeving der bevolkinp; die. in die verr~ tijd~n bier lecfde en arbeidde. Dus met een geschwdenis, ook nict eene algeheele verdichting : maar eene herleving

•'n Boek van 230 bladsye, mcL Grondpla.n van Simbabwe, by D. F. dn Toit & Co., Beperkt, ver 3i. per pos.

van dien tijd zoo na rnogelijk, volgene de gegevens welke wiJ hebben in oude historische wcrken in deze overblijfselen ;-maar dan hervinrlt ge Simbabwe en heC'l Sambesia :vol leven en bewegiag, de g?~dindustrie

in vollen blae1, gehcel het maatschappeli1k verkeer;

en voaral hopen we u dan te doen beseffen, dat die ouden ook men.~chen waren, die le cfclcn, gevoelden:

beminrlen, haatten, vreugde rn smart kenden evenalE wij. Den lezers van Sambesia rocpcn we tlus toe : Vaartwel ! en : Tot wederziens ! "

I. DI WITTE KONING:rn EN DI SW.A.RTE TmYERD OKTER.

Skmzerdanlrer by Wil.~on syn graf te Simb11bwe.- Alleen langs di Aandvzmr by di TVa -'n Fteemde Be·

soeker en no.CJ frcemder Stori.-Di Swarte Kaptyn b1 op, en di TV'itto Koningin onder ch Kop.

Dit was al skemerdonlmr. 'n Donderweer broei a1 di lug, wat bedek was met 'n digte fhis fan fijne wolke So nou en dan fal 'n enkele grate druppel, nes enkel·

trane bo uit di luO'. Ongemerk was di son ouderge aaan,' en begin dui'sternis di aarde te bedek. Di lu1

~as

stil en swoel. Hiir en daar sing 'n kriki, en

tu~

senin steun 'n uil.

Ek was in mymering ferdiip, terwyl ek daar by ~

graf fan Majoor Wilson en syn dertigtal helde sit wat same met horn gestry het en gesneuwel is. Ek ha eni11e farse wilde blomme gepluk en ingefieg in

c

blo~krans

wat daar reeds verwelk leg op di eensam graf tussen di bonfalle van Sim babwe.

In rnyn sakboeki had ek 'n gedig geskryw~. op r' heldegraf. Di laaste ferse kon ek nog skaars sun 01

te skrywe. En ek was moeg, wantons was di oggen om 9 uur daar gekom, en di hele dag was onlil besig OJ

di grote onregelmatig ronde gebou te besiin, op t meet, en portrette daarfan te neem.

Toen ek tot my self kom raep di donker my om m<

di foet-pad, deur di rewines en. graniitroLs?, terng ¹ •

gaan na di wa toe, wat Iangs d1 hoge en dikke mm fan di one reusegebou staan, onder di &rote borne E

tussen di hoge gras. Di bopunte fan d1 ptile rondo·

Wilson syn graf, wat hulle afgesaag bet, neem ek u fer brandhaut onder rnyn arm, fer ons aandfuur.

Ek kry di wa daar glad alleen. Henni, ons wa-dr, wer en talk, had ons .na U mgabe, di kaptyn bo op.•

versterkte kop gestuur, met 'n mooie .:v:eulkleuni wolkomMrs en nog enige klyne persentJus, om ho te pols of ons wat fan horn of fan syn volk kon fe neem omtrent di oue boufalle ; en by was tot IDJ ferwonderiug nog ni terug gekom ni. Neef Gidec en Neef Hendrik bet teen di aand deur di rnwe beq tefoet geloop na di Sendingstasi Morgester, omtre: · 5 of 6 rnyle af. En wat my di meeste ferwonder w dat Klaas, ons klyne Koranna Iyer, nog ni gekom w met ons osse ni.

Hoe dit sy, ek kom skemerdouker by di wa, 1

begin 'n fuur te maak, en sit 'n ketel water op o

MAART 1896.]

ONS KLYNTJI.

7

te te maak fer ons aandete. Ek sit toen eensaam by di vuur. So nou 'n dan fal daar nog 'n grate drup- pel uit di lug, en klageLd boor ek di nil steun.

Nader hand boor ek Klaas ankom met di osse. Met heel wat moeite fang ons twe di osse tussen di tam- boekigras, wat daar 12 fOL t hoog groei, en ons binde hulle an di borne fas naby di wa ; want hiir dwaal nog enkele lceus rond. Nou sit Klaas en ek alleen by di vnur. Dis al pik danker.. Ek fra fer horn, waar by so laat gebly het. Byse, by het fer horn so baiug ferwonder o'er di grate oue geboue, dat di osse uit di hande geraak bet, en by bet hulle skaars in :li hande gekry foor danker.

'l.'erwyl ek nog met horn praat, hoor ek 'n geritsel in di struike en hoge gras. En hiir kom 'n kaffer half kruipende uit fan di kant fan di rewine. Bangerig kom by lanksaam nader. Nog 'n end fan my af fal by neer en luuip op hande en foete nader, en "1'onsa"

al di tyd, waarfan ek net verstaan "Umkosi ! Kosi ! "

Toen by 'n paar tre fan my af was, wys ek horn met tekens dat by mar kon opstaan. Toen siin ek an di snoer met "l!olosse" om syn nek 1 n di gord met hont- jiis en worteltjiis om syn lyf, dat <lit 'n towerdokter was, so oek an di fore in syn hare. Hy bad 'n bos asgaaie, wat by foor rnyn foete kom neerle.

Ek wys horn toen hy moet mar gaan sit, en hy gaau 'n endji fan di fum· af sit. Mar daar was onrus en frees op syn gesig, hoe ek eek al perbeer om fer horn gerus te maak met tekens. Klaas ken di Koranna- en Makkatees-tale, en ek s6 by rnoet perbecr om met horn te praat M~u· bulle kon makaar ni ferstaan ni.

Ek laat horn toen 'n stuk kos

ge,

en hoewel eu·s agterdogtig, tog was di hanger fer horn baas, en begin hy nadtrhand t,e eet.

Wat was ek bly to⁰n ek weer foetstappe hoor, en siin dat dit Henni was. Ek fra fer horn waar hy clan so laat gebly het. Syn anwoord was, di kop is bai11g hoger as 'n mens deuk, en jy moet met 'n slingeren- de voetpadji tus~en di grate graniit rotse en one forte opklim. En toen hy bo koru, had di Kaptyn net 'n Raad, sodat by born ui dadelik kon siin ni. Daar was 'u hele rurnoer, wat by ni kon uitfinde wat dit beteken ni. Hy bet naderhand di persente an di Kaptyn gege. Mar omtrcnt di oue rewines en forte kon hy niks uit di kaptyn of syn folk kry ni. Party se Mo- lima of Mosino's (di Opperwese of di geeste fan di foorfaders), het <lit gebou, en so meer. Mar ferder wil hulle niks openbaar ni ; hullo se mar : dis baing oud ; bulle faders syn o'ergrootfaders, baing fer agteruit, ht t <lit so hiir gekry. En di fraag of hulle

RE~A TEEN DI SUID-OOSTE MUUR VAN SJMBABWE.

8 ^ONS

KLYNTJI.

[MA.ART 1896

dan ni weet of biir iwers oue gedenkstukke of so begrawe of ferberg is ni, se hulle mar : "Ne, ons is bang, ons bet ni gekyk ni. "

Terwyl by my nog syn befindings bo op di kop medeel kom ans twe maters oek terug van Morgester af, en breng my 'n paar pragtige tamatiis me, en fer- tel ons, dat daar rn 'n mooie tuin is en dat Eerw.

Lauw en syn frou di follende dag by ons son kom kuier en fer ons 'n mandji groente sou stuur; want hulle had 'n pragtige tuin. Dit was 'n wclkome tyding, want ons had toen al 'n 2 of 3 maande gery sonder groenLe, en ons was alma! al half siik van di pnre wild-flees en biskuit.

" Arri, kyk, u het geselskap gek1 y I "

se

^Neef

Gideon, half fragend.

"Ja," was myn antwoord, "mar ek kan met horn ni praat ni. Renni is oek mar netnou eers gekom.

.b:k kan siin hy is 'n towerdokter. Henni moet nou eers perbeer om met horn te gesels. "

Ek laat toen fer Benni ,tolk, dat hy ni hoef bang te wees ni ; (want hy kyk ons mar aldeur met 1agter- dog an, en soos 'n os raas, skrik by en kyk ewe fer- faard om) ; by moes ons mar fertel wi hy is, waarfan- dafm hy kom, waarheen hy gaan, en so meer. En in kart kom syn stori hiirop neer : dat by al lank towerdokter was fan di Kaptyn Umgabe hiir op di kop. Mar nou is daar 'n kind van di Kaptyn bo fan di style krans afgefaJ, en dadelik het hnlle ft>r di Kaptyn wys gemaak by bet di kind getower. Di Kaptyn bet toen 'n ander towerdokter laat kom fan.

Garimbila, 'n 1 aburigc Kaptyn af, en di bet fer hom

"uitgeruik " Mar by bet dit betyds agter gekom en gefing, en hiir in di rewine, wtg gekruip, om fan- 11ag te flng. Mar ag, waarnatoe

r

Morre sal di kap- tyn tog mar 'n bele impi uitstunr en hulle sal fer bom opspoor en dood steek.

Ons se horn toen hy moet inar by ons bly, on> sal fer hom leskerm. Hy

se

^{toeu : Ne, di Kaptyn sal}

fer julle al ual dood maak. "

~k fra fer horn of bulle clan ni geboor het hoe " di mense " met ₁Lobengula gemaak het ni, en of hulle ni weet fan di "meksim-kanonne" wat so finning skiit ni.

E y

se : "J

a, ons het gehoor, di mens laat somar fuur uit di lug uit fal, en di kanon by skiit somar fan son-op tot son-onder, sonder mocg worde. "

Ek wys horn toen myn rewolwer en fra fer horn of hy denk di dingetji kan oek so skiit ? Hy skud syn kop. Ek wil M, hy moes dit in syn hand neem, mar dit wou hy ni. Ek hou toen di rewolwer na di muur, wat deur di fuur ¹ erlig was, en skiit al 6 sko~e

kort na makaar af teen di mmu. En so lank as ek skiit

se

^{hy op syn taal : "} Dis by di I Dis hy di ! "

Ek fra horn toen, of hy denk dat Um~abe syn folk sal staan foor di ding, want ons het elkeen so ene. Tocn kry by moed en begin te glo, <lat ons fer horn sal kan

beskerm. .

Ons kom toen onde1 makaar o'ereen om horn folle beskcrming lie belowe, mar dan moes hy ons alles wys

en vertel van 1di one rewinc, en laat horn dif.

fertolk.

"Au!" roep hy uit, "Umgabe sal fer ans alma dood maak. Net mar di kaptyn en ek wer>t alle daarfan. Fan fanmelewe af is dit s6, net ili kap tyn fan di Imp en syn tow1 rdokter weet cli gebym fan di plek. .i\Tar as ons dit an imand an<lei'.s open baar, d ... n v.ord ons dood gcmaak."

Ons verse' er ham toen dat fer horn niks sal o'rkor ni ; hy moet mar fer ODS alles fertcl en gaan wy1 Mar dit bet baing moeite gekos, en ons moes bor eers dryg-, dat ons born an di kaptyn sal o 'erge as h ni alles fer ons fertel en wys ni. Tocn fcrtel li ODS wat folg : -

" Myn fader bet fer my vertel, dat myn fader EY fader fer horn fertel bet, baing mane agteruit, me1 dooie mane as ek kan se, dat hiir eenmaal ·• .Abalangr (witte mense) gewoon bet met. langc hare. En hul het 'n witte koningin gehad, met baing lange hm wat tot amper op haar foete 1gebang btt. En toen hiir antler witte mense gekom fan di grote water f

waar cli son opkom. H ulle het gckom met wonder Ji pak osse, ni nes ons osse ni (kamcle), en hulle b baing limbo en koper en krale gebrcng. Hu.lie hct grotc krale met klip-mlU'e en klip-dakke gebou. Hu het baiDg asgaaie en pyle en sawels gehad, en bulle ~

fer ons nasiis baas om te feg, en bet fer ons sla gemaak. H ulle bet fer ons gate laat grawe in grond om "Isipsi" (goud) nit te haal. Di wi mense bet di grote klip krale gebou, so boog SQOS borne, en bulle bet baing mane in ili land gewoon.

" Mar naderhan<l bet ODS opstandig gcworde, baiug 1 asiis bcL gekom fan di antler kant fan di gr rifiir (Sambcsi), en andere n:1siis fan di grote 80 panne af, waar di son oDder!.!aan, bet oek gckom, hulle bet alma[ for ons kom help. En toen bet , di Abalanga hiir fas gekeer, en gif in hulle m gegoi, en bu le grote krnle ferbrand En dat bnlh weer moet kom ni, beL ous sofeul as ans kan, h krale afgehreek en di gate fol grond gegooi.

"NadLrhand is hiir toen weer andere mense ge1 fan di grote water af, wat amper nes wittc mens<

met lange bare, mar bulle was ni beelteroaal wi (Arabire en Portug(se). Hulle breng fer ons la asgaaie en baing limbo en krale, en hullc n

"Isipsi" weg, wat ons was uit di rifiirsand nit.

na hulle kom di l\fatabeles, en maak fer ODS dood lleem ,ons fe en frouens 1vcg, en wil fer oDs s maak. Daarom woon ODS non bo op di ko1Jpe, i skanse. En dis di waarbei<l wat ck nou far julle tel bet."

Ek fra tocn fer horn : " Mar wat is fan di "

koDingin gewordc toen julle faders hiir-di stad brand bet ? "

"Ons weet ni,"

se

hy. " Party se r;y bet gefi di berg Afm, daar fer waar di son snaus gaan ~ Want tot daar oral bet di Abalanga " isipsi'" geg Mm· party

se,

sy is in 'n grnte huis onder d1 kop gaan met di witte iong nois wat altyd by baai-

MA.A.RT 1896.J ONS KLYN'l'JI. 9

en dat hulle mg altoos onder di kop woon. En ons denk eek so.''-

" Waarom dank julle can dat sy nog al di tyd onder di kop woo11 ?" vra ek. "Weet julle dan fan grote hol plekke onder di kop ?"-

Hy sit 'n rukki stil met syn bande foor syn gesig.

Nacerband sug hy so diip, en begin te soebat, ons moet liwers fer horn laat tlug ; want hy mag ni ferder fertel ni. En ~yn beMnde bande speul met syn dolosse. Toen ek siin daaT is gen antler raad ni, dryg ek horn met di rewolwer as hy weg loop en ni alles nou fer ons fertel ni.

Toen begin hy: ''Daar bo onder di krans, onder di digte bosse, is 'n grote platte k1ip en dis di deur fan di grote kraal onder di berg, waar di witte Konin- gin nog woon. Mar net di kaptyn en ek en 3 indn- nas weet fan di deur. En al jaTe net met voile maan, soos ons :miliis en ons kaffeTkoorn ryp is, mar foor ons oes, dan pluk ons eers di rypste are fan di kafferkoorn en ODS maak 7 potte biir, en dan neem ors 'n wittte ooilam fan eeu jaaT oud, en middernag gaan di Kaptyn en ek met dri induna's. Ons rol dan di grote klip weg, en ek slag di bok en sit di 7 potte biir daar fer di witte KoniDgin en haar jonge nois, en dan gaan ons onder in di flakte, an di foet fan di kop. Dan boor ons ee1'S so mooi sing onder di ko:ri.

en dan nadcrhand kom di witte Koningin met haar jonge nois uit, almal wit angetrek en met lange hare, en sing-sing klim hulle daar op di grote klip. En as hulle klaar met sing het, dan tel di Koningin haar hande op, en op elke punt fan haar fingers blink nes 'n sterretji, en dan segen sy fer ons : D.at Molimo fer ons moet reen en dou en sonskyn

ge,

^{en di}

sprinkhane en di Matabelis afkeer, dat ons miliis en kafferkoom moet groei, dat ons bokke en koeie mooi moet anteel en baing melk moet

ge,

sodat ons kan pap eet en melk en biir drink, en oDS frouens oek, en di pikkeninis (kindertjiis) oek. Mar as ODS ni di bok en di biir fer di witte koningin breng ni, dan kom sy ni uit om fer ons te segen ni, en dan huil ons frouer.s en kindertjiis, en ons fe gaan dood, en di sprinkhane pla for ons, en di Matabelis kom fer ons berowe en fermoor. En dis nou di waarbyd wat ek fer jnlle fertel bet.''

Ongeluhkig kom daar jllis 'n blits en 'n donderslag net kort nadat by klaar had met fertel, terwyl ons 'n paar woordjiis onder makaar wissel. Ek siin dadelik dat by ferekrik en forslage was. Ek fra horn tocn : hoe aiip by daar onder in di gat in was ; hoe grooi.

dit daarin is ; of daar baing kamers is, c·n so meer ; mar ons kon niks meer uit born ~·y ni. Hy skud mar syn kop en

se

by is bang, di witte koningill is kwaad o'er hy fer ons soveul fertel bet, en sy sal fer born dood slaan met di onweer as by meer fertel.

Neef Gideons@ ken: dis mar anstelliDgs. Di kaf- fer bt:t 011s 'n boel Jenens fertel, en non is by bang ons sal di saak forder ondersoek en dan sal by fas

kom; daarom wil by ni meer fertel ni.

Ek fra horn toen of hy morre oggend frocg fer ons di plek sal gaan wys waar di in gang is. Hy

se

weer:

ne, by is bang. Ons maak toen onder makaar plan ons Eal hom dw:ing om onB non op staande spoor di plek te gaan wys, Wttnt anders loop hy straks uit frees fannag weg. 'l'oen di laterens angesteek en met di rewolwer in di band gaan ons agteT horn an na di plek toe en laat fer Klaas alleen by di wa. Mar w~t ons di mg gesiin en ontdek bet, fertel ODS follende keer.

1Di mi,;;htkte j;ame,;;on 11\omplot.

( Oujam· '95-Nuwejaai· '96). Het jy ooit van selewe van so wat gd10or,

Van so 'n listig-e, duiwels Komplot?

All di plan· van cli Jingoes en Chartered-gespuis?

Mar soe, hul is non eers verspot !

Denk bu! dan dis Kaffors, wat bu! kan bekruip, En met hulle maxims vetmoox?

(Net soos hul di Janel van Loben hetgejump ?) Wi 't ooit van so 'n rooftog gehoor?

Di plan stink na whisky, dis dron1.-mens syn werk ; Wi 't uitdag was seker besoop •..

Was dit in El'Opa of elders gebeur, Was di laaste an di galg opgeknoop.

Hul mag vl\n geluk pra!tt, di "Boers" is te goed, Anders was daar 'n groot Slngtersnek ...

Hul mag ver Oom Paul wel baing bedo.nk, Dat bu! uit syn land mag vertrek !

Mar boor nou, hoe raas, hoe beliig hul di "Boers"

In hul pers, met di kabel en draad ; So blaas bul di vuur an en wil mar ni rus,

En soek nog gedurig meer kwaad.

0

J a, Rhodes ! nes 'n !lter het jy hoog in di lug Gestaan, en ODS oge verblind.

En non is jy stil na Eropa gevlng, A ne, Rhodee, jy was ni ODS vrind I · Verbleek is jou glnns, jy het ODheil gestig;

Jy was mar 'n dwaalster, niks mee1·;

Jou flikkeriug wus mar 'n metaoors lig, Jy val soos 'n vuurpyl weer neer.

Transvaal en di Vrystno.t het nooit jou vertrou, Jon Kimberley spiits wus genoeg.

Hui het we! jou grootpraat t• rdege ontbou : Jou "Kl~ur vaI.t di K aart" was te vroeg ! Jy bet jou verbeel, jy di Bond kou gebruik ;

Mar non blyk <lit net anders om ;

Oos bet nou di stank van jou swawel geruik, Oas wed nou jou klouwe was krom ! Jy het lank gt"Ilt•611' hiir ge1anp en geskro.ap,

En vals met (His n11si gespeel ;

Ons het lank gm oeg an di skyn ons vergaop : Di '\ ond word ni 1ig weer geheel ~

10 ONS KLYNTJI.

Toe, vat mar jou skatti>, verlaat mar ons land, En trek na jou eiland weer been ;

Wnnt dalk steek jy hiir nog tli heel boel in brnnd, Gen mens waL jou heeugaan beween.

Blyf tog m .i· it1 England en ko'.ll ni terug, Drink Whisky, geniit ma.r jou bt1it ; J y is tog non ee~rnn.al rli K.t1ap~tad ontvlug :

Jou looplman di is hiir nou uit.

Di " Ohart,er" di moct ook ver goed na di ma.an, Dit moet LOS 'n srepbc l mar bars ;

Al sal dtmr veul Jiugoes baukrot om moot gnan, Hoe bar1l hul di ta.ode oak knnrs.

Soos 'n lecu, 0£ n tier, Wttt syn prooi wil bespriag, 'l'rek Jameson op ua Trausvaal,-

Di Boore 1li hn.d hom al gou iu 'n rir.g, Ontvar1g hom met kogels eu staal.

Syn vryhuiters bende met Maxims eu al, W>ts Jafnarcls en hys 'n wit vlag !

Di Jin goes cti -pt ys hul as " belde ",-hoe mal ! Dis " hel1le," voonvaar, om te lag' l

"Ilul" helcle" was moeg en hul kos was gednon, En al hul patrone was op l"

So big hul-ne, lml was le sleg om te staun, Wirnt hul word net dugt:ig goklop.

Di skotc was roak, wnut di boere skiit no1,

~-En had dit wat ]anger geduar,

Dan was Ll:i.ar gea een van di rowers ontsct, Dan het hul dit anders bcsuur.

So baiag gcaueuwel, so baiag gewond (Di l<:s was tog oek al genoeg) Di leg op rli sln.gveld bestrnoi icr di roncl ;

Hul witvlag kom glad ni te vroeg ! Al wa1:1 dit 'n rowor1:1- en moorclenaars gebrootl,

Tog kan jy we! jammer oek k1y;

Tog moot oas gclowe di Ireer eis hut bloed Van di wat bul so bet mislei I

Nfls 'n leeu in 'n kooi sit di grootbek, o, grnp ! Met Ryn mnlers en wag op bu! slrnf ; Syn na~els is stomp au di trnliis gokrap :

Hu! kom te genadig daaraf !

Tro.ns\⁷anl was grootmoerlig rn lewer bu! uit, ffia DOU trek h11[ WCI{ o'er di SC.

En daarrn6 is nou wel di anslag gestuit,- Mar is dit di end van di we?

Sluur Leonard en Pliillips, Rhodes, Farrar in klui~,

So gou as jul kan oek illar weg ;

Want anders kom tluor nooit gen rua in di huis, Di Jiugokliik is tog to slrg !

Verban di boroerilers, jaag owet· di grons Di kwaadslokors, spanr hul gen een : Jul wonl net verag en gehaat on verweas,

JTe1'trou cli rebelle ni, neen l

llet Ilroukerspruit en Langen ck Hul dan nog ni geleer, Dat !ml na \rijftiin juar dit wnng

Om nog eens te perbeer ?

(MA.A.RT 1896.

Het bul Ingogo dan vergeet ? Majababerg daarby?

Dat hul op nuw Ly Doringkop ~

W oer op hul vol moes kry ? Hal dag: di "Iloers" is mos vercloel

In kerk en maatskappy, En ons kan non di "ryke land

Tog al te maklik kry ! Ea clanrby isditNuwejaar,

Di mense is ronc1 verstrooi, Jo\iannesburg lS kant en klaar,

Di ding kom nou net mooi.

So redeneor di "Chartered gang"

En maak hul planne klu.ar ; Mar hul vergeot di Heere wnak,

Dat Hy,T1ansnal b@waar.

Di Judasbargse vullisboel Wai! saam in di komplot, Hal work al lank met duiwelslis

En bet di " Boors" bes pot.

Di Kafierhcn·des, klaar tot moor, Was o'eral"°pgestook ..•

M11r ul di Agitofelsraad Verdwyn, God tlank ! ia rook.

0 0 -0 0

0 0 0 c

Geluk, Trac;svaalse Brooderskaar I Jul is op nuw gered.

Wees eensgcsind, hou droog jul krnit, En blyf in di gebotl I

*

*

* *

Dank, trouwe wagter, "Onse Jan " I Dank ver jon mannetaal,

Dank ver jou tijd'go tussenkon s Tot segon ver Transvaal !

Jou woord vincl weerklank in ons land, In Eugland, in Euroop-

Elk Afrikaner seg met dank:

" Hy was ni omgekoop ! "

Dank, Paa.rise vrincle, dat ju! \\"ear So fl nks het uitgepraat.

Jul het bewys, dat oek jul hart Nog warm, socs altyd, slaat.

Daak, Vrystaat, wut so daadlik klaar

Wa~, om to help in nood ...

0 Republike, blyf mol<am·

Gotrou tot in di dood l Verenig mar so guu ju! kan:

In eemlrog leg jul krag ..•

Pas op, vertrou di jingoes ni, Oek self gen onkele dng.

En mog di ty.1 tog spocdig kom, Ja breek di <lag w1:-ltl.rn, Dat ons kan skrywe van ons•land:

"VERENlGDll AFRIKA ! " -

· w

erk saam met ons, wi 't goed mog moen, Van wolk geslag of land;-

0' er Ilhodes syn politike gi·af j Reik ons mekaar di hand. 1

Miln.T 1896.] ONS KLYNTJI. 11

DEUR OOGGETUIGE VERTEL.

OEN di Transvaalse Depntasi in 1884 an 'n ere- maal in di Haag toegejnig 'verd denr nl Hol- lands vername ma,nne van alle partye, toen het Dr. Schaepman di edelste manue van syn land toege- roep :- " Menere I ons het 'n geskidenis, ons skryioe geskidenis, en ons lees geskidenis ; mar daar-di manne maak geskidenis"-wijsende op di Deputasilede. So is dit. Ons rnaak nog voortdurend geskidenis. Mar di geskidenis moet beslorywe worde, veral di van ons one voor trekkers, en selfs latere gebeurtenisse, soos ens Kaffer-Oorloge, di Basuto-oorlog in di Vrystaat, di Vryheidsoorlog in Transvaal, ens. Daar is nog baing onbeskrywe bladsye en hoofstukke in ons geskide- nis. En daar is gen ander kans om dit ver di nage- slag en ver di w~reld te bewaar ni as om dit op te teken uit di mond van ooggetuige, en deur di druk te bewaar. Dis ons doel om in elke nommer van Ons Klyntji so'n blaisy nit ons geskidenis te ge. Ons vertron medewerkers buiteaf sal ons hiirin help, om self sulke verhale op te teken as ooggetuige, of van di lippe van ooggetuige. Baing van di mense lewe nog.

Mn.r hulle sal ni altyd !ewe ni. Help ons dus op di maniir oek om geskidenis te maak.

DI SLAG VAN AMAJUBA.

[ DEUR S. ]

j

KRYWER hiirvan het net na di vryheidsoorlog 6 jare lank Transvaal in syn lengte en breedte deurgerij, en is met alle manne van enige bete- kenis, van di hoogste tot di laagste, in persoonlike anra- king gewees, byv. met alle kommadante en veldkornette en di voormanne wat an al di veldslage teen di Engelse deel geneem het. Hy bet hom dit van verskillende persone o'er en o'er laat vertel, sodat by di ding van alle kante kon bekyk, en daarvan het hy antekeninge gehon ver latere geskidenis-beskrywing, wat hy nou hiir ge.

So'n beskrywing van di lippe van ooggetuige het di voordeel dat dit ons cli gebeurtenisse leweudiger voorstel. Mar dit bet daarom oek 2 nadele : 1) di hoofpersone lewe nog, en 'n mens moet ontsiin om alles ronduit te beskrywe, want ver pn.rt.y is dit tot eer en ver party tot cineer, en as di geskidenis na waarheid opgeteken word, dan blyk dit dat dikwils di verkeerde persone al di tyd di eer gekry het ; en 2) 'u oogge- tnige bekyk 'n saak altyd van syn standpnnt, dns van ecn kant af, en daarom is syn verhaal gewounlik een sydig. Dit kan non egte1· ni anders ni, en ons sal perbeer om di lewendighyd van di verhale te behou en daarby so veul as molik is di 2 nadele te vermy.

• •

_~

Kort JJa di vryheidsoorlog sit skrywer hiervan een o ggend an ontbyt met syn famili te Pretoria, toen

O'E'RLEDE VELDKORNET STEPHANUS ROOS, Di Ware Held van Amajuba.

o'erlede velclkornet Stefanns Roos inkom. Vollens gebruik neem hij op uitnodiging as huisvrind plaas an di tafel en eet same. Skrywer _biirvan had toen al van verskye ooggetuige gehoor dat hij yntlik di man was wat met Gods hulp Spitskop of Amajuba ingeneem het, en neem dadelik di geleenhyd waar om ver hom di gebeurtenis te laat vertel, wat hy op so'n eenvoudige en lewendige maniir doen, dat ons na ete na di stu- deerkamer gaan om enige antekeninge daarvan tc maak, soos ons <lit non hiir 'n bitji uitvoeriger afskry- we. Laat ons hiir verme1de, dat di man wat di hel- dest.uk gedoen bet, sig oek later in di Mapog-oorlog buitegewoon dapper gedm het, en daar gesneuwel is deur di verradelike kogel van 'n Ka:ffer nit 'n klip- ske\11'. Syn verhaal, wat deur vele andere ooggetuige bevestig werd, is soos volg : -

" Toen ons di Sondag morge vroeg gewaar dat di Engelse bo op di kop was, was daar 'n grote opskud.- dino· in ons lager. A.Iles en almal was in rep en roer.

Ek ⁰voel an myn hart : as ons di Engelse ni dadclik afhaal van di kop af ni, en ver hulle eers tyd ge om ver hnlle daar te verskans en kanonne daar te breng, dan is ons verlore. Daar was gen tyd of kans om eers 'n krygsraad te roep ni. Ek gryp so mar myn perd

12 ONS KLYNT.TI. [MAART 1899.

en jaag storm teen di voet vau di berg uit. Hiir en manne gcdood het, naamlik Johannes Bekker, en 6 daar siin ek enkcle persone, van verskillendc veldkor gewond het ; ni van ons voorste mense ni, nMar van netskappc, oek te pe1d jaag. Ek skrc en wenk ver ous aglerste, sodat ons voorste manne ni ceus da.arvan hulle met myn hoecl. Ons jaag tocn tot onder di eer- geweet het ni. (Eu dis al ons verliis van di tlag).

ste afset ; waut di berg maak verskillende afsette ; en " Tocn ons agter cli twede afset was, gaan ODS 'n ons laat ODS pcrde somar onder in Ji kloof staan. Daar bitji rus agter di krans, clat ODS agterste ruanne kan ontlcr di ecrste krans of rant gaan ons toen sit; ons bykom. Ons siin toen dat Ferreira en syn manne al was mar omtrnnt 'n 12 man toen ons daar kom. Mar an di veg was, want claar was al EDgelse op di koppi, ons siin toen nog gedurig di manne met 2 en 3 ange- wat by moes neem. Gelukkig kon ons di Engclse jaag kom van verskillende kante af. Ek skrc en wat op di koppi was sknins van agter beskiit, terwyl wenk mar geclurig met myn hoed, dat hulle alma! daar. by lrnlle van voor beskiit. Bulle vlug dan oek gou onder di rant moet by makaar kom. toen hulle di vuur van 2 kante kry, want daar was Di

" Toen ODS omtreut tussen 40 en 50 man by makaar veul sktJiling op di koppi ni.

was, kyk ons hoeveul krygsoffisire do.ar was. Toen "Terwyl ous dus ver Ferreira help om di koppi was dit net Kommaclant Joagim Ferreira, van Nuwe te ncem, kom myn agtHste manskap by, en dit las nog 8kotland, en ek; en ek was m=tT assistent-veldkornet mar altyd agteran van di wat nog altyd bykom. Ek Ek

se

toen ver hulle : Ek voel au rnyn hart dat ons di ge toeu weer diselfde order, dat party van myn man- kop moet neem; want as ons di kop ni dadelik neem skap agter di midJ.elste rand moet bly om di Engelsc ni, en ons ge di Engelse tyd om ver hulle te versterk, terug te skiit agter di bo'enste rant, wat ek nou moes clan is ons verlore. Hulle se, hulle denk oek so. perbeer om te neem. .En ek het gesiin dat ons daar

"Toeu se ek ver bnlle: Mar hiir moet ons met hard sou moes veg, want daar sou ons bars an bors makaar 'n verbond maa'k om di kop te neem of om met di Engelse kom, en claar moes ons win of verloor.

almal te val. Want ns ons 'n an>al maak, en di kop "En so was dit oek. Toen ons agter di middelste ni neem ni, sal Generaal Joubert baing kwaacl wees rant uitkom skiit cli Engelse net hard op ons. Mar ver Ferreira en ver my, dat ons teen syn orders di kop gelukkig kom Ferreira en syn manskap toen net uit bestorm bet, (want syn order was om ni di kop te op cli koppi, en so kon hnlle weer ver ons los skiit, bestorm ui). Ilulle

se

toen alma! : Dis goed ; hulle net soos ons ver hulle los geskiit bet. So skiit ons sal my volg en ons sal same di kop neem, of almal skuins o'er en weer makaar los. Ek siin toen <lat onse same val. Ek

se

toen ver hulle : Onse Goel sal ver God ver ons help, cu

se

dit ver myn manskap wat ous help, en ons sal di kop neem ; want ons kan ni by ons was, en ons vat uuwe moed.

anders ni. "Mar glo my van toen af bet dit hard gegaan.

" Ek

se

toen verder ver hulle : Ek siin net mar een Ons moes op ons buik di berg op kruip agter di hoge plan om di kop te neem. Ons moet ver ons in 2 polle gm_s, en van di een klip en kliprantji na di antler.

klompe verdeel. Di een klomp moet reg teen di kop Mar ons kruip al nader en naQ.er, en di geveg word al opklim, van di een afset na di ander ; en di anJer harder hoe nader ous kom. Mar ons agterste kerels klomp moet 'n koppi neem wat eeukant vau di groat van di micldelste rant af en Ferreira syn manskap kop uitsteek. Dan kan on'l perbeer om o'er en weer hou di Eugelse so warm, dat hulle ni durf uitkom om sktuns makaar los te skiit en so al hoger op .te klim. beboorlik korl te vat op ons ni.

Ek vra toen ver Ferreira watter van di twe klompe by " Eindelik bereik ons di borant ; wan1 di kop is wil anvoer. Hy

se

hy S'1,l di koppi neem. bo plat, met 'n rant van klippers random. 'l'oen very

"Ons dee! toen di manskap, ~oveul molik vrywillig, ons amper boi-s au bors met di Engelse, maT soncle~

tussen ons 2 ; hulle was toen angcgroei tot tussen 70 clat ons amper makaar siin. Party kecr is bnlle een- en 80 man, vollens myn skatting. Ek

se

toen ver kant van 'n klip en van ous mense anderkant ; myn manskap : Party moet met myn i:.ame opkruip partyker kan ons di trompe van makaar syn gcwere tot agter di vollencle afset of rant, en party moet hiir siin ; en ek weet nog ui hoe dit is dat daar ni van by di eerste afset agter bly om di Engelse terug te ons mense geval is ni. Ons liwe Here moet vcr ons skiit as hulle te vdr uitkom om ver oDs

te

belet om di bewaar he.

volle11de rant te neem; wa1;1t di En~else skiit to~u al "Naderhaud wyk di Engelse tetug en hnlle skiit pylskote op ODS bo van d1 kop af. Daar kom toen hou op, mar ck hoor an di skote dat Ferreira di kop oek uog gedurig eukele persone agterna, wat party an di antler kant bestorm en net hard veg. Ek dog:

agter Ferr1:Jira an gaan en party sig by myn manne Nou is myn tycl. Ek was di voorste van myn maas- voeg. J\Iar van uou af had ek amper gen tycl meer kap en tel myn kop op om o'er 'n klipkoppi bo op di gelmd om om te kyle ni. Ek was mitr altyd besig om kop te kyk. • Mar ek skrik toen ek di maO" van myu manne an te moedig en vort te help, sodat hulle Engelse bo op di Imp siin, hoewel 'n end van ~ns af gen tyd kry om moed ta verloor ni. En ODS rnanskap was di digte trop, en an di ander leant veg hulle hard was wel min, mar ons had di dapperste kercls by ous. met Ferreira. Ek buk dadelik weer (hulle het my ni

" Di twede rant of afset beryk ons dan oek in tamelik gewaar ni), en ek kyk om. Toen siin ek eers hoe min korte tyd en sander eDige Dadeel deur di pylskote wat manskap by my is, en hoe enkeld en nit makaar myn o'er ons koppe vliig, en op di maniir later een van ons mense ankom.

MilRT 1896.J

ONS KL YNTJI.

"Ja, onsc liwe Here weet dit, toen sink myn moeCl ver' n o'enblik weg. Ek dag: ag, di Engelse kan kom en vang ons klompi hiir met <li hande en maak ons alma! vas. En dan bet ek geweet, as dit tot di uiterste kom sal di Engelse ons storm met cli baioneLte.

En ek wil ni ontken ni, toen hot ek gebruik gemaak van 'n Jeucn. Ek hoop 011se liwe Here bet my dit vergewe ! Ek wenk toen met myn hoed en ek she:

" Kerels, kom non ! Kom gon ! di Eng-eh;e vlug ! "

A ja, tocn borl myn kerels agter di klippe nit, en di agterste kom an dat dit help. Ons storm toen somar bo op di ran l, ek denk ons was daar omtrent 'n 40 of ⁵⁰ man, en di Engelse wa3 'n ³⁰ of ⁴⁰ tre van ons af.

" Ons vuur toen op di Eugelse so bard as ons lmn, want lrnlle staan toen oop en bloat en ons hot tog 'n bitji skuiling agter di klippe. Di Engelse wil ons toeu storm met di baionette, mar ons skiit hulle tot twe mrtle terug. Net toen di Engelse ver ons storm, kry Ferreira weer kans en hy kom oek nit met syn manskap en ko'el hulle vumwann van di antler kant af. En net op di kTitike o'enblik hoor ek van 'n derde kant af oek skiit ; daar kom toen Stefonns Triebard en D. Malan met 'n klompi Utre~se mense oek uit: Toen kTy di Engelse dit van 3 kante af gelyk. En ek denk dis net toen oek dut Colley geval is. Dit kon di Engelse ni staan ni. Dit kom toen te bard. En hulle baTs somar di berg anclerkaut af.

"Ous mense loop toen somar storm om di Engelse wat vlug van agter [if te skiic. En ek oek same.

Mar 'n m011igte Engelse bly somar staan en ge vcr hulle o'er. Toen ek siin hoe baing Engelse daar nag agter ons staan, wat ver lmlle o'ergege het, werd ek bang, as hullo siin hoe min ons is, dat hulle straks ver ons van agter kau anval, en as di voorste wat vlug dan omspring, dan is ^OLS tussen twe vure. Ek ken gen Engels ni, mar ek kry toeu gon eeu van ons jon~e kerels wat Engels ken en ek sever horn : 'Skl'e non bard ver hulle in EngelH, as hulle ver hulle wil o'erge, sal hulle niks kwaads o'erkom ni. Mar dan moet bulle almal gaan plat le tot di gc;;veg verby i'3. Want as een syn Imp optel, dan kan ek ili hdp as hy ~n ko'el kry ni.' Hulle gaan toen almal plat le, en so kon ons manskap di vlugtende Engelse agterna skiit.

Party spring somar di hoge kl'anse af, en party het in di kranse en bosse bly hang.

" Daar is di dag van di Engelse geval 4 offiEire, met Colley claarby, en 8G man, en gewond 8 offisire en 12-5 man, en 6 offi.sire, wamby was een Luit- nant-Koloni.:l, en 51 man het ons gevange genecm.

Ons siin toen ~at Colley amper syn hale mag op di kop bad en dat bulle neerlaag volkome was ; want di wat gevlng bet, vlug party somar verkeerde koers di Drakensberg in. En di wat halfpad mt di Kamp onder by di kano11ne was vlng ock party di kump verby.

"'foen al ons mense by makaar was op di kop, na afl.oop van di slag, was ons tussen 180 en 200 man.

Om; maak toen plan om 'n kleiue wag by di krygs- gevangene op ^·~i kop te laat, en di Engelse kamp te gaan bestorm. Mar terwyl ons nog claaro'er planne rnaak, kom daar 'n cligte mis op uit Natal, so skilik en so dig as ek nog ui gesiin het ni. Toen

se

ons almal:

Ne, dis di hand van di Ilere, wat se: 'So ver, mar ni vercler ni ! ' Rn ons dank di IIere ver syn verlossing op cli Sondag aand."

1:1tcemlle

,Sclttc~

ht

llt1t~lanll.

~.A.AR

is seker ni twe lancle wat meer van rnakaar

~ verskil ni as Rusland en Amerika, en tog kom

~ di twe Jan-le hiirin o'ereen ; dat di wonder- likste dweepagtige afdwalings in albei voorkom. In Amerika word tilles vrygelaat, in Rusland volstrek ni, mar tog kan al di strengheid ni uit1~erk dat di sektes uitsterf ni.

Di Godsdiins van Rusland is di Griikse, wat byna is nes di Roomsa. Ilnlle verwerp di Paus en noem lmlle self di "Regsinnige Kerk." Di meeste gebrnike is daarom mar nes di Roomse.

Al di se¹,tes in Rusland het egter 'n sekere gelykc karaktertrek. Dwepary is di hoofsaak, en wel som ...

bere dwepery, wat sig openbaar in selfmoord, of self- verminking. Miskiin het di geaardheid van di land daar ilts

me

te doen. In di meeste streke is di winter lank en baing koucl, en as di boer niks buitc te doen het ni, clan sit hy te prakseer. Lees doen hy ni veul ni, en so kom di wonderlikste geclagtes in di hoof.

Di gevaar van d wepery is alt.yd daar waar 'n mens di waarhcid wat buiw ons is ni reken ni, en alleen op di gevoel af gaau. Dit tussen two hakiis.

Nimand kan al di vreemde sektes, wat daar in Rusland te vinde is opnoem ni ; ek wil oak net mar 'n paar beskrywe, waaruit 'n mens so wat kR.n siin wat di hoofgeaardheid is.

Ons begin rnet di "Swerwers." Dit is 'n o'erblyf- sel van 'n one sekte, wat di geloof had, dat di beste wat 'n mens kan doen is, om horn self dood te maiik.

Hulle het da:q bymakaar gekom, party keer 'n hele dorp en hnlle self an God opgeoffer. Dit doen hulle clan dour v!lu hanger te sterwe. Hulle slt1it hulle self op, na dat hulle witte klere augetrek bet, en so wag hulle di dood af.

Somtyd.s oek maak hulle 'n grate branclstawel en verbrand vcr hnlle self.

Di regering het di sekte won uitroei, mar 'n menig- te is o'ergebly. Ilulle noem ver hulle nou di "Swer- wers." Hulle leer, dat di dniwel in di dorpe woon en dat daarom di dorpe moet verlaat worde. Op een plek mag 'n mens oek ni lank bly ui, mar hy moet voortdmend rond dwaal. De dikste van di bosse word deur hulle uitgesoek. Daar hulle ni veul werk ni, gaan hulle al bedelende deur di land, en word deur di andere boere onderhon, wat di "Swerwer " as 'n