BILAN
RAPPORT 2009/059
Venray (L), Circusterrein
Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven
in opdracht van Wonen Venray VGO
Rapport-ID
Titel Venray (L), Circusterrein. Inventariserend
veldonderzoek d.m .v. proefsleuven
ISSN 1572-3194-2009/059
Rapportnummer 2009/059
Aantal pagina's 62
Opdrachtgever Wonen Ve nray VGO
Contactpersoon opdrachtgever Mw. P. Derks
Onderzoekskader Nieuwbouw
Projectleider BILAN Mw. M. Kooi
Auteur(s) Mw. M. Kooi en dhr. C. Verbeek
Kaarten en afbeeldingen Dhr. J. van Gestel en dhr. W. Loth
Datum definitief 22-07-2009
Digitale versie ja
Verzending definitief aan Opdrachtgever
Akkoord BILAN Dhr. C. Witteveen
Directeur
Dhr. C. Verbeek Seniorarcheoloog
BILAN
B: Fontys Hogescholen, Mollergebouw
Prof. Goossenslaan 1-01, ruimte A 1.16, Tilburg P: Postbus 90903, 5000 GD TILBURG
T: 0877 876322 F: 013 5360051 E: bilan@fontys.nl W: www.bilan.nl
© BILAN 2009
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, op geslagen in een geauto matiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, elektronisch databestand of o p welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave dient men zich tot de uitgever te wenden.
1 Inleiding...9
1.1 Administratieve gegevens project ...9
1.2 Ligging en grondge bruik van het plangebied ... 10
2 Vooronderzoek ... 11
3 Inventariserend veldonderzoek ... 12
3.1 Onderzoeksvragen ... 12
3.2 Onderzoeksmethode ... 12
3.3 Resultaten van het proefsleuvenonderzoek ... 14
3.4 Interpretatie en datering ... 20
4 Toetsing en beantwoording van de onderzoeksvragen ... 22
5 Waardering ... 24
6 Conclusie en selectieadvies ... 25
7 Literatuur ... 27
Bijlage 1: Lijst met afkortingen conform ASB ... 29
Bijlage 2: Programma van Eisen ... 31
Bijlage 3: Profielen... 43
Bijlage 4: Vlaktekeningen ... 47
Bijlage 5: Coupes ... 55
Bijlage 6: Sporenlijst... 57
Bijlage 7: Vondstenlijst ... 59
Bijlage 8: Overzicht archeologische perioden... 61
Bijlage 9: Overzicht geologische perioden ... 62
Figuren
Fig. 1: Ligging van het plangebied in de regio... 10Fig. 2: Ligging van de werkputten binnen het plange bied. ... 13
Fig. 3: Profiel werkput 5... 14
Fig. 4: Profiel 2 werkput 1. ... 15
Fig. 5: Profiel 2 werkput 6. ... 16
Fig. 6: Overzicht werkput 5... 17
Fig. 7: Alle sporenkaart... 19
Fig. 8: Sporen op het minuutplan. ... 21
Samenvatting
Op 13 mei 2009 verleende W one n Ve nray VGO aan BILAN opdracht voor ee n inventariserend veldonderzoek d.m .v. proefsleuven van het plangebied Circusterrein in de gemeente Venray (provincie Limburg). De aanleiding voor het onderzoek waren de planne n voor nieuwbouw op de locatie.
Op basis van het vooronderzoek had het plange bied een hoge verwachting gekregen voor het aantreffen van bewoningsresten uit de periode vanaf het laat-paleolithicum tot en met Nieuwe tijd. In het noordwesten konde n resten in de vorm van muren en waterputten uit de Nieuwe tijd en mogelijk ook de late Middeleeuwen worde n verwacht.
Tijdens het proefsleuvenonderzoek werde n sporen aangetroffen die in relatie staan tot het landgebruik van het plangebied en zijn ontstaan bij de ontginning van het gebied en de daaropvolgende agrarische activiteiten en vormen een archeologische vindplaats uit de periode late Middeleeuwen/Nieuwe Tijd.
In het zuidelijke en oostelijke deel van het plange bied werd ee n aa ntal greppels aangetroffen. De locatie daarvan komt voor een deel overeen of loopt parallel met de greppels op het minuutplan uit het begin van de nege ntiende eeuw. Eén greppel (spoor 1, werkput 7) komt overeen met de historische Waterlaat op het minuutplan.
In het (noord-)westelijke deel van het plange bied werden kuilen aangetroffen. Deze sporen zijn ontstaan bij de ingebruikname van het plange bied, waarbij gewasbe dde n zijn aangelegd e n zand is gewonne n. Zij zijn waarschijnlijk ontstaan in de vijftiende of zestiende eeuw, waarna het plange bied lange tijd in gebruik is geweest als akkergebied en door bemesting een dik pakket humeuze bovengrond heeft gekregen.
Op basis van het proefsleuvenonderzoek wordt de vindplaats gezien de lage inhoudelijke kwaliteit als niet behoude nswaardig ge waardeerd en wordt geen be houd in of ex situ geadviseerd.
Dit selectiebesluit dient, voordat bodemverstorende activiteiten plaatsvinden, door de verantwoordelijke overheid te worden beoordeeld en onderschreven in een selectiebesluit.
1 Inleiding
Op 13 mei 2009 verleende W one n Ve nray VGO aan BILAN opdracht voor ee n inventariserend veldonderzoek d.m .v. proefsleuven van het plangebied Circusterrein in de gemeente Venray (provincie Limburg). De aanleiding voor het onderzoek waren de planne n voor nieuwbouw op de locatie. Op basis van de resultaten van het vooronderzoek1, uitgevoerd in maart 2009, is een waarderend inventariserend veldonderzoek d.m .v. proefsleuven aanbevolen.
De projectleiding was in ha nde n van m w. M. K ooi. Het veldwerk werd uitgevoerd op 18 en 19 mei 2009 . Aan het onderzoek werkten mee : dhr. M. Blom e n m w. M. Kooi onder de wetenschappelijke leiding van dhr. C. Verbeek (senior KNA-archeoloog). De gemee nte Venray trad op als verantwoordelijke overheid.
Het onderzoek werd uitgevoerd volgens de K waliteitsnorm Nederlandse Archeologie (K NA 3 .1), de richtlijnen van de provincie Limburg en het Programma van Eisen2 (Bijlage 2).
1.1 Administratieve gegevens project
Provincie Limburg
Gemeente Venray
Plaats Venray
Toponiem Circusterrein
Straat Christoffelkruid
Hoekc oördinaten 196.451/393.942
196.572/393.932 196.583/393.851 196.462/393.836
Oppervlakte plangebied 1,3 ha
Kaartblad 52B
Opdrachtgever Wonen Ve nray VGO
Uitvoerder BILAN
Onderzoekmeldingnummer 35099
KLIC meldingnummer 09G101945
BILAN projectcode B1679
Verantwoordelijke overheid Gemeente Venray
Adviseur namens de gemeente Dhr. J. Schotten (SRE Milieudienst)
KNA Versie 3.1
Beheer en plaats van documentatie BILAN3
1 Nijdam, L.C. 2009.
2 William s, G.L. 2009.
3 Binnen twee jaar na afronding van het veldwer k zal d e onderzoeksdocumentatie, conform de eis en van het depot, worden overgedrag en aan het Provinciaal Depot Bod emvondsten Limburg.
1.2 Ligging en grondgebruik van het plangebied
Het plangebied ligt in het noordoosten van de bebouwde k om van de gemee nte Venray (Limburg). Het wordt in het noorden e n oosten begrensd door de Christoffelkruid, in het zuiden door de Akelei en in het westen door de Nieuwe Maashesewe g en is in totaal circa 1,3 ha groot. De locatie lag tijdens het onderzoek braak. In de toekomst zullen woninge n en ee n appartementencomplex worde n gerealiseerd.
Het appartementencomplex krijgt een halfverdiepte stalling/garage en wordt gefundeerd op palen.
Fig. 1: Ligging van het p langebied in d e regio .
2 Vooronderzoek
In maart 2009 is door ADC ArcheoProjecten4 een archeologisch vooronderzoek van het plangebie d uitgevoerd, bestaande uit een archeologisch bureau- en booronderzoek.
Uit het bureauonderzoek is gebleken dat het plange bied ligt in een dekzandgebied. De bodem in het plange bied is op de bodemkaart gekarteerd als hoge zwarte enkeerdgronde n.
Binnen het plange bied zijn geen arche ologische m onumenten of waarnemingen bekend. Wel zijn meerdere waarnemingen in de omgeving ge daan die wijzen op me nselijke aanwezigheid vanaf het Neolithicum.
Het plangebied heeft de laatste tweehonderd jaar, maar mogelijk nog veel langer deel uitgemaakt van een akkerbouwcom plex. Uit historische kaarten is gebleken dat in het noordwesten van het plangebied ee n boerderij heeft gestaan en in het zuidelijke deel liep De Waterlaat.
Uit het booronderzoek is gebleken dat in het zuidoostelijke deel van het plangebied ee n hume uze A- horizont aanwezig was met een dikte van 65 tot 85 cm met daaronder een 15 tot 45 cm dikke “vettige”
zandlaag die direct op de C-horizont lag. In het noordoostelijke deel was een intact bodemprofiel aanwezig bestaande uit een esdek van circa 130 cm met daaronder een B-horizont. In het noordwestelijke en zuidwestelijke deel is de bodem tot een diepte van 60 tot 120 cm verstoord tot in de C-horizont.
Op basis van het vooronderzoek heeft het plangebied een hoge verwachting gekrege n voor het aantreffen van bewoningsresten uit de periode vanaf het laat-paleolithicum tot en met Nieuwe tijd. In het noordwesten zijn resten te verwachten in de vorm van muren en waterputten uit de Nieuwe tijd en mogelijk ook de late Middeleeuwen.
4 Nijdam, L.C. 2009.
3 Inventariserend veldonderzoek 3.1 Onderzoeksvragen
Gezien de resultaten van het vooronderzoek bleef voor het plangebied een hoge verwachting bestaan voor het aantreffen van archeologische waarden en is een inventariserend veldonderzoek in de vorm van proefsleuven aanbevolen. Door middel van proefsleuven dient inzicht verkregen te worden in de aard, het karakter, de omvang, de datering, de gaafheid, de conservering en de relatieve kwaliteit van de archeologische waarde n binnen het plange bied. Het inventariserende veldonderzoek dient antwoord te geven op de volgende, in het Programma van Eisen5 gestelde vragen:
- Zijn er archeologische resten in het plangebied aanwezig? Wat is de aard, omvang, datering, gaafheid en conservering van de archeologische resten?
- Wat is de horizontale en de verticale spreiding van de sporen en het vondstmateriaal?
- Is er een relatie te leggen tussen de mobilia en de grondsporen?
- Wat is de aard en de ouderdom van de aangetroffen bewoningssporen?
- Strekken deze zich over de hele onderzoekslocatie uit? Wat is de begrenzing van de aa ngetroffen vindplaats(en)?
- Is er een fasering aan te brengen in de archeologische resten, zowel horizontaal als verticaal?
- Hoe zeldzaam zijn de aangetroffen sporen binne n de archeoregio en hoe groot is de informatiewaarde?
- Indien gee n archeologische sporen worde n aa ngetroffen, biedt de locatie dan m ogelijkheden om het toenmalige landschap en de exploitatie daarvan te reconstrueren?
- Welke waardering dient aan het onderzoeksgebied gegeven te worden?
- Zijn de aangetroffen archeologische resten behoudenswaardig? Licht dit toe.
3.2 Onderzoeksmethode
Het veldwerk en de uitwerking werden uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA 3.1 ), de richtlijnen van de Provincie Limburg en het Programma van Eisen6 voor dit project.
Het onderzoeksgebied werd representatief gewaardeerd door middel van acht proefsleuven. In het Programma van Eisen waren acht proefsleuven gepland van 25 bij 4 meter. Er diende in tenminste 800 m² archeologisch leesbaar vlak te worden aangelegd, een dekking van 6% van het plangebied.
Tijdens het veldonderzoek werd het puttenplan in overleg met de senior archeoloog en de opdrachtgever
Fig. 2: Ligging van de werkputten binnen het plangeb ied.
De proefsleuven werden aangelegd met een graafmachine met gladde bak. Er werd één opgravingsvlak aangelegd op het relevante spoorniveau. Bij de aa nleg van de vlakken werd laagsge wijs verdiept. Bij het verdiepen naar het definitieve opgravingsvlak werd het vlak afgezocht op aanlegvondsten en werde n deze verzameld in vakken van 5 x 4 m. Sporen werden alleen gecoupeerd voor zover dat noodzakelijk was voor het beantwoorden van de onderzoeksvragen en de waardering van de vindplaats. De meetpunten werde n met behulp van een meetsysteem gekoppeld aan het landelijke coördinatennet.
Het opgravingsvlak werd waar nodig geschaafd, gefotografeerd, ingekrast en getekend op schaal 1:50. Het vlak en het maaiveld werden gewaterpast. Er werden foto’s gemaakt van de algemene situatie, de vlakken en de profielen.
Per sleuf werd van het lengteprofiel om de twintig meter een profielsegment van één meter gedoc umenteerd (tekening, beschrijving en foto) en geïnterpreteerd.
3.3 Resultaten van het proefsleuvenonderzoek
3.3.1 StratigrafieTijdens het proefsleuvenonderzoek werd per sleuf van een lengteprofiel om de twintig meter een profielsegment van één meter gedocumenteerd7.
De bodem bleek meestal te bestaan uit een AC-profiel met op meerdere plaatsen8 een restant van een podzolprofiel.
De bovenste laag van de A-horizont, de bouwvoor, was tussen 30 en 60 cm dik en bestond uit bruingrijs tot grijsbruin, matig fijn, zwak siltig zand. In enkele profielen was de bouwvoor met puin e n witgeel zand verrommeld9 (fig. 5) dat van elders was aangevoerd en niet afkomstig was van de onderliggende C- horizont.
Fig. 3: Profiel werkput 5.
Fig. 4: Profiel 2 werkput 1.
In enkele profielen11 was onder de hume uze A-horizont nog ee n begraven A-horizont (Ab-horizont ) aanwezig die bestond uit zwart, sterk humeus, matig fijn zand. In sommige profielen was de Ab-horizont met de bovenliggende A-horizont geroerd (fig. 4)12.
Onder de A-horizont werd in het plange bied (restanten van) een podzolprofiel aangetroffen13. Dez e profielen bestonden voor een deel uit een bruin, geel gevlekte B-horizont die direct daaronder overging in een lichtbruingele BC-horizont (fig. 5)14. In een aa ntal profielen ontbrak de B-horizont en was direct onde r de A-horizont een BC-horizont aanwezig15. De profielen met (een restant van) een podzolprofiel bevonde n zich voornamelijk in het (noord-)oostelijke en zuidwestelijke deel van het plangebied.
In een deel van de profielen waren verstoringen aanwezig. Onder de hume uze A-horizont was in verschillende profielen16 een laag aanwezig, waarbij witgeel zand uit de onderliggende C-horizont in de A- horizont was opgenomen. De profielen met sporen van verstoring bevonde n zich voornamelijk in het (noord-)westelijke deel van het plangebied.
11 Werkputten 4 en 6.
12 Werkputten 7 (prof iel 1), 3, 1 (prof iel 2) en 4.
13 Werkputten 1, 3, 4, 6, 7 en 8.
14 Werkputten 4, 6 en 7.
15 Werkputten 1, 3 en 8.
16 Werkputten 2, 3 en 5.
Fig. 5: Profiel 2 werkput 6.
De C-horizont bestond uit geelwit, sterk siltig zand met oxidatievlekken. In profiel 2 van werkput 2 was het zand aan de top matig fijn, sterk siltig zand en werd naar onder toe zeer fijn, matig siltig. De top van de C- horizont varieerde van 23,00 m +NAP in het zuiden tot 22,27 m +NAP in het noorden.
Samenvattend: op de ge omorfologische kaart is het plangebied niet gekarteerd. Op basis van extrapolatie van omgevingsgegevens en uit het veldonderzoek blijkt het plangebied te liggen in een dekzandgebied.
De top van de C-horizont bevond zich in het noorden dieper da n in het zuide n (22 ,27 m ten opzichte van 23,00 m +NAP ). De bodem in het onderzoeksgebied kan worde n gerekend tot hoge zwarte enkeerdgronde n met de kenmerkende gelaagdheid van een esdek. In het zuidwestelijke en (noord- )oostelijke deel van het plangebied was een restant van een podzolprofiel aanwezig. In het noordwestelijke deel bevond de humeuze A-horizont zich direct op de C-horizont en was het esdek verstoord door subrecente bodemingrepen.
3.3.2 Sporen en structuren
In totaal werden er eenentwintig sporen gedocume nteerd, wa arvan één spoor als natuurlijk werd afgeschreven. De overige twintig sporen zijn geïnterpreteerd als vijftien kuilen, drie greppels en twe e paalkuilen. In werkputten 2 en 3 werden verstoringen aangetroffen.
Fig. 6: Overzicht werkput 5.
De grootste categorie sporen werd gevormd door de kuilen. Deze werde n aangetroffen in het (noord)westelijke deel van het plange bied17. Deze kuilen zijn vanuit de humeuze A-horizont gegraven e n waarschijnlijk ontstaan door zandwinning (fig. 6 ), als grondverbetering en/of de aa nleg van gewasbedden.
De langgerekte kuilen varieerden sterk in vorm en afmeting, maar waren hoofdzakelijk rechthoekig en langgerekt. Een deel van de sporen werd gec oupeerd, van de overige sporen werd met een guts de diepte bepaald die varieerde van 2 tot 80 cm. De vulling was donkergrijs, geel gebrokt. In een enkele geval18 werd aardewerk aangetroffen uit de Nieuwe Tijd, vanaf de zestiende eeuw.
De greppels werden voornamelijk aangetroffen in het zuidelijke en oostelijke deel van het plange bied, in de werkputten 4 en 7. De greppels in werkput 7 waren noord-zuid georienteerd en die van werkput 4 noordoost-zuidwest en tussen 20 en 50 cm diep geconserveerd. Op basis van vondstmateriaal dat in enkele greppels werd aangetroffen, wordt de greppel in werkput 4 gedateerd in de periode late Middeleeuwen A
17 In de wer kputten 2, 3 en 5.
18 Werkput 5, sporen 1, 9 en 10.
– late Middeleeuwen B (1150-1350 ) en een greppel in werkput 7 (spoor 1) in de periode Nieuwe Tijd B – Nieuwe Tijd C (1700-1900). Ze zijn waarschijnlijk sporen van percelering waarbij greppels de grens tussen verschillende percelen vormden en een rol hebbe n gespeeld in de afwatering van lager gelegen gebied.
Spoor 7 komt overeen met de historische Waterlaat op het minuutplan. De top van de C-horizont liep naar het noord(westen) af. De diepte van de natuurlijke bodem varieerde van 23,00 m +NAP in het zuide n tot 22,27 m +NAP in het noorden.
In het noordwestelijke deel van het plange bied werden zeer waarschijnlijk twee paalkuilen aangetroffen die beide werden gecoupeerd. In de c oupe waren de sporen 4 cm diep e n hadden ee n donkergrijze, geel gebrokte vulling met baksteenspikkels. Ze houde n waarschijnlijk verband met de boerderij die in dit deel van het plangebied tot in de twintigste eeuw aanwezig is geweest.
Fig. 7: Alle sporen kaart.
3.3.3 Vondstmateriaal
Er werden bij de aanleg van de vlakken en bij het couperen van sporen vondsten aangetroffen. Het vondstmateriaal bestaat uit veertien fragmenten aardewerk en één fragment bouwmateriaal19.
Het oudste aardewerk bestaat uit twee fragmenten Elmpt aardewerk uit de periode 1150-1350 . Ee n fragment grijs steengoed is gedateerd in de periode 1300-1500.
Het overige aardewerk is gedateerd in de Nieuwe Tijd. Twee fragmenten roodbakke nd aarde werk zijn gedateerd tussen 1400 en 1800 /1900( LMEB-NT C). Eén fragment roodbakkend is gedateerd tussen 1600 e n 1900 (NT A-NTC). Het aardewerk uit de periode NT B-NTC bestaat uit vier fragmenten Westerwald, waarvan drie fragmenten zijn versierd met medaillons, drie fragmenten roodbakke nd aardewerk met slibversiering en concentrische cirkels en één fragment witbakkend Nederrijns aardewerk.
Daarnaast werd één fragment bouwmateriaal aangetroffen dat is gedateerd tussen 1550 en 1900.
3.4 Interpretatie en datering
De aangetroffen sporen staan in relatie tot het landgebruik van het plangebied e n zijn ontstaan bij de ontginning van het ge bied en de daaropvolgende agrarische activiteiten en vormen een archeologische vindplaats uit de periode late Middeleeuwen/Nieuwe Tijd.
De kuilen kunne n een zeer verschillende oorsprong hebben, bijvoorbeeld als eskuilen/-greppels, gewasbe dde n of zandwinningskuilen20. Esgreppels komen vooral voor op de centrale delen van essen in gebiede n met moderpodzolgronden e n een kleiner aantal veldpodzolgronde n en haarpodzolgronden.
Esgreppels zijn ongeveer 6 tot 8 m lang, 60 tot 100 cm breed en liggen vaak geclusterd met een onderlinge afstand van circa 1 m. Deze esgreppels zijn gegraven voor de winning van zand voor in de potstal. Zand werd gebruikt als mengmateriaal voor de mestbereiding. De vulling van de greppels bestaat uitsluitend uit materiaal dat nauwelijks afwijkt van het bovenliggende plaggendek. De esgreppels kunnen vroegm odern aardewerk bevatten. Ze worde n gedateerd in de periode tussen de vijftiende en nege ntiende ee uw21. Gewasbe dde n kenmerken zich naast de aanwezigheid van jong aarde werk en baksteenfragmenten vooral door een vulling die gelijk is aan de vulling van het bovenliggende plaggendek. Ze zijn vermoedelijk ontstaan doordat grond in stroken werd weggegraven om in de tussenruimte verhoogde bedden aan te leggen, een vorm van grondverbetering. Een andere verklaring voor de bedden is dat ze werden uitgegraven voor de winning van zand. Deze be dde n worden gedateerd vanaf de zestiende tot en met de
Het aangetroffen vondstmateriaal is gedateerd in de late Middeleeuwen en Nieuwe Tijd.
Fig. 8: Sporen op het minuutplan.
4 Toetsing en beantwoording van de onderzoeksvragen
Door middel van het proefsleuvenonderzoek diende n de volge nde , in het PvE opgestelde, onderzoeksvragen te worden beantwoord:
Zijn er archeologische resten in het plangebied aa nwezig? Wat is de aard, omvang, datering, gaafheid e n conservering van de archeologische resten?
Tijdens het onderhavige onderzoek werden eene ntwintig sporen gedoc umenteerd, bestaande uit vijftien kuilen, drie greppels, twee paalkuilen en ee n spoor dat na c ouperen natuurlijk bleek te zijn. De greppels bevonden zich in het (zuid-)oostelijke deel van het plangebied. Het betreft waarschijnlijk sporen van percelering en die ee n functie he bbe n geha d in de ontwatering van het ge bied. In het (noord-)westelijke deel van het plangebied werden k uilen aangetroffen. Deze zijn ontstaan bij de ingebruikname van het plange bied, waarbij gewasbedden zijn aangelegd en zand is gewonnen. De sporen zijn waarschijnlijk vanaf de vijftiende of zestiende eeuw ontstaan, waarna het plange bied lange tijd in gebruik is geweest als akkergebied en door bemesting een dik pakket hume uze bovengrond heeft gekregen. De twee paalkuilen in het noordwestelijke deel behoren waarschijnlijk bij bebouwing die in de twintigste eeuw is gesloopt.
De greppels en kuilen waren duidelijk zichtbaar in het vlak, scherp afgelijnd en tussen 2 en 80 cm diep geconserveerd.
Wat is de horizontale en de verticale spreiding van de sporen en het vondstmateriaal?
De vindplaats strekt zich bijna over het hele onderzoeksgebied uit, alleen in het noordoostelijke en zuidwestelijke deel werden geen sporen aa ngetroffen. De greppels bevinden zich in het (zuid-)oostelijke deel waar nog een restant van een podzolprofiel aanwezig was. De kuilen bevinden zich in het (noord-) westelijke deel waar de A-horizont direct op de C-horizont lag. De sporen werde n aangetroffen in de top van de natuurlijke bodem, de C-horizont of in het podzolprofiel.
Het vondstmateriaal werd tijdens de aanleg van de vlakken (humeuze A-horizont) en in de sporen aangetroffen.
Is er een relatie te leggen tussen de mobilia en de grondsporen?
Tijdens de aanleg werd in de vlakken en sporen slechts een kleine hoeveelheid vondstmateriaal aangetroffen. Aa n de hand van het vondstmateriaal werden de sporen ge dateerd vanaf de vijftiende tot de nege ntiende eeuw. Ge wasbedden of zandwinningskuilen worde n gekenmerkt door het voorkomen van jong aardewerk.
Is er een fasering aan te brengen in de archeologische resten, zowel horizontaal als verticaal?
Er is geen fasering binnen de archeologische resten aan te brengen.
Hoe zeldzaam zijn de aangetroffen sporen binnen de archeoregio en hoe groot is de informatiewaarde?
De informatiewaarde van de vindplaats is beperkt. De aangetroffen sporen zijn off-site sporen die zijn ontstaan bij de ontginning van het plangebied en de agrarische activiteiten die daarop volgden.
Indien geen archeologische sporen worde n aangetroffen, biedt de locatie dan mogelijkheden om het toenmalige landschap en de exploitatie daarvan te reconstrueren?
Niet van toepassing.
Welke waardering dient aan het onderzoeksgebied gegeven te worden?
Op basis van de onderzoeksresultaten krijgt de vindplaats een lage inhoudelijke score en op het op het gebied van fysieke kwaliteit scoort de vindplaats midden.
Zijn de aangetroffen archeologische resten behoudenswaardig? Licht dit toe.
Op basis van de onderzoeksresultaten en de waardering ervan wordt de vindplaats als niet behoude nswaardig ge waardeerd. De informatiewaarde van de vindplaats is beperkt.
5 Waardering
De waardestelling, zoals voorgeschreven in de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA versie 3.1) gebe urt op drie niveaus: belevingswaarde, fysieke kwaliteit en inhoudelijke kwaliteit (tabel 1). Op belevingswaarde wordt in dit onderzoek niet gescoord. Er werden gee n fysieke objecten of spore n zichtbaar aan het oppervlakte, waardoor de beleving op de criteria schoonheid en herinneringswaarde niet van toepassing is.
De fysieke kwaliteit is gebaseerd op c onservering en gaafheid. De c onservering geeft aan in hoeverre (organische) resten behoude n zijn, de gaafheid in hoeverre de vindplaats nog compleet is.
Waarden Criteria Scores
Hoog Midden Laag
Beleving Schoonheid Wordt niet gescoord
Herinneringswaarde Wordt niet gescoord
Fysieke kwaliteit Gaafheid 2
Conservering 2
Inhoudelijke kwaliteit Zeldzaamheid 1
Informatiewaard e 1
Ensemblewaard e 1
Represent ativit eit Niet van to epass ing
Tabel 1: Waarderingst abel.
De vindplaats scoort op het criterium van de fysieke kwaliteit midden. De greppels en kuilen waren duidelijk zichtbaar in het vlak en scherp afgelijnd. In sommige werkputten waren sporen van verstoring aanwezig. Op de zandgronden is de conservering over het algemeen midden. Organische resten blijven alleen bewaard in een natte context, zoals een waterput. Binnen de vindplaats werd geen organisch materiaal aangetroffen, alleen aardewerkfragmenten en bouwmateriaal.
De inhoudelijke kwaliteit van de vindplaats scoort laag. De informatiewaarde van de vindplaats is beperkt.
De aangetroffen sporen zijn off-site sporen die zijn ontstaan bij de ontginning van het plange bied e n de agrarische activiteiten die daarop volgden.
Op basis van de onderzoeksresultaten en de waardering ervan wordt de vindplaats als niet behoude nswaardig ge waardeerd.
6 Conclusie en selectieadvies
Tijdens het proefsleuvenonderzoek werde n sporen aangetroffen die in relatie staan tot het landgebruik van het plangebied en zijn ontstaan bij de ontginning van het gebied en de daaropvolgende agrarische activiteiten en vormen een archeologische vindplaats uit de periode late Middeleeuwen/Nieuwe Tijd.
In het zuidelijke en oostelijke deel van het plange bied werd ee n aa ntal greppels aangetroffen. De locatie daarvan komt voor een deel overeen of loopt parallel met de greppels op het minuutplan uit het begin van de nege ntiende eeuw. Eén greppel (spoor 1, werkput 7) komt overeen met de historische Waterlaat op het minuutplan.
In het (noord-)westelijke deel van het plange bied werden kuilen aangetroffen. Deze sporen zijn ontstaan bij de ingebruikname van het plange bied, waarbij gewasbe dde n zijn aangelegd e n zand is gewonne n. Zij zijn waarschijnlijk ontstaan in de vijftiende of zestiende eeuw, waarna het plange bied lange tijd in gebruik is geweest als akkergebied en door bemesting een dik pakket humeuze bovengrond heeft gekregen.
Op basis van het proefsleuvenonderzoek wordt de vindplaats gezien de lage inhoudelijke kwaliteit als niet behoude nswaardig ge waardeerd en wordt geen be houd in of ex situ geadviseerd.
Dit selectiebesluit dient, voordat bodemverstorende activiteiten plaatsvinden, door de verantwoordelijke overheid te worden beoordeeld en onderschreven in een selectiebesluit.
7 Literatuur
Hiddink, H. 2005. Archeologisch onderzoek aan de Beeksewe g te Lieshout (Gemee nte Laarbeek, Noord- Brabant), Zuidne derlandse Archeologische Rapporten 18, Amsterdam.
Nijdam, L.C. 2009. Circusterrein te Venray (gemeente Venray). Ee n bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek, Amersfoort (ADC Rapport 1851).
Spek, T. 2004. Het Drentse esdorpenlandscha p. Een historisch-geografische studie. Utrecht.
William, G.L. 2009. Programma van Eisen Proefsleuven Venray - Circusterrein (ADC Archeoprojecten).
Bijlage 1: Lijst met afkortingen conform ASB
AfkortingenAWX Aardewerk
BAR Archeologische boring BG Bijmenging grind BH Bijmenging humus BOT Botresten
BST Baksteen CA Kalkg ehalt e FFEC IJzerconcreties FOV Fosfaatvlekken GD Grondsoort GLS Glas
GMK Grindmediaan klasse
GWB Grondwaterstand na beëindiging boring HK Hoofdkleur
HKB Brokken houts kool HKF Fijn verdeelde houtskool HO Hout
IK Intensiteit kleur LDO Onderdiept e laag LHU Huttenleem MSL Metaals lak
PLH Plant enrest en hoeveelheid ROV Roestvlekken
SCH Schelpmateriaal SVU Vuursteen SXX Natuursteen TK Tweede kleur ZM Zandmediaan ZMK Zandmediaan klass e Kleurcodes
bl blauw
br bruin do donk er ge geel
gn groen
gr grijs li licht ol olijf
or oranje
pa paars
ro rood
rz roze
wi wit
zw zwart
Bijlage 2: Programma van Eisen
Bijlage 3: Profielen
Profielen werkput 1 tot en met 8.
Werkput Profiel Laag Beschrijving 1 1 1 Bruingrijs, zwak humeus, matig fijn, matig siltig z and (bouwvoor)
1 1 2 Grijsbruin, zwak humeus, matig fijn, m atig s iltig z and (A-horizont)
1 1 3 Bruingrijs, zwak humeus, matig fijn, matig siltig z and, houtskoolspikkels (A-horizont) 1 1 4 Donkergrijs, ster k humeus , mat ig fijn, mat ig silt ig zand, houts koolspikkels (A-horizont) 1 1 5 Bruingeel g evlekt, m atig f ijn, st erk siltig zand (BC-horizont)
1 1 6 Witgeel, mat ig fijn, ster k siltig z and, oxidat ie (C -horizont) 1 2 1 Bruingrijs, zwak humeus, matig fijn, matig siltig z and (bouwvoor) 1 2 2 Grijsbruin, zwak humeus, matig fijn, m atig s iltig z and (A-horizont)
1 2 3 Bruingrijs, zwak humeus, matig fijn, matig siltig z and, houtskoolspikkels (A-horizont) 1 2 4 Donkergrijs, ster k humeus , mat ig fijn, mat ig silt ig zand, houts koolspikkels (A-horizont) 1 2 5 Bruingeel g evlekt, m atig f ijn, st erk siltig zand (BC-horizont)
1 2 6 Witgeel, mat ig fijn, ster k siltig z and, oxidat ie (C -horizont)
1 2 7 Donkergrijs, roodbruin, zwart g ebrokt, ster k humeus , mat ig fijn, ster k siltig z and (st erk v erromm elde Ab-horizont) 2 1 1 Bruingrijs, zwak humeus, matig fijn, matig siltig z and, puin (bouwvoor)
2 1 2 Donkerbruingrijs, zwak hum eus, m atig fijn, m atig siltig zand, puin (A-horizont) 2 1 3 Geelwit, m atig f ijn, st erk silt ig zand, oxid atie (2) (C-horizont)
2 1 4 Geelwit, z eer fijn, matig siltig z and, oxid atie (2) (C-horizont)
2 2 1 Bruingrijs, zwak humeus, matig fijn, matig siltig z and, puin (bouwvoor)
Werkput Profiel Laag Beschrijving 3 2 8 Grijsbruin, zwak humeus, matig fijn, s ter k silt ig zand (bouwvoor)
4 1 1 Bruingrijs, zwak humeus, matig fijn, matig siltig z and (bouwvoor)
4 1 2 Grijsbruin, zwak humeus, matig fijn, s ter k silt ig zand, houts koolspikkels (A-horizont)
4 1 3 Zwart, grijsbruin gebro kt, st erk humeus, matig fijn, s ter k siltig zand (v erromm elde Ab-horizont) 4 1 5 Witgeel, mat ig fijn, ster k siltig z and (BC-horizont)
4 1 6 Witgeel, mat ig fijn, ster k siltig z and, oxidat ie (C -horizont)
4 1 7 Donkerbruingrijs, zwak hum eus, m atig fijn, m atig siltig zand, houtskoolspikkels (A-horizont ) 4 2 1 Bruingrijs, zwak humeus, matig fijn, matig siltig z and (bouwvoor)
4 2 2 Grijsbruin, zwak humeus, matig fijn, s ter k silt ig zand, houts koolspikkels (A-horizont)
4 2 3 Zwart, grijsbruin gebro kt, st erk humeus, matig fijn, s ter k siltig zand (v erromm elde Ab-horizont) 4 2 4 Bruingeel, matig fijn, s ter k silt ig zand (B -horizont)
4 2 5 Witgeel, mat ig fijn, ster k siltig z and (BC-horizont)
5 1 1 Bruingrijs, geel g ebrokt, zw ak hum eus, m atig fijn, matig siltig zand, puin (bouwvoor)
5 1 2 Grijsbruin, geel gebro kt, zwak humeus , matig fijn , mat ig silt ig zand (v erromm elde A-hor izont) 5 1 3 Donkerbruingrijs, geel gebrokt, zwak humeus, matig fijn, matig siltig z and (v errommelde A-horizont) 5 1 4 Donkerbruingrijs, geel gevlekt , zwak humeus, m atig f ijn, m atig s iltig z and (ver rommeld e A-horizont) 5 1 5 Witgeel, mat ig fijn, mat ig silt ig zand, oxid atie (2) (C-horizont)
6 1 1 Bruingrijs, geel, matig fijn, m atig s iltig z and (bouwvoor)
6 1 2 Bruingrijs, zwak humeus, matig fijn, matig siltig z and (A-horizont) 6 1 3 Lichtbruingrijs, mat ig fijn, mat ig silt ig zand (A-horizont )
6 1 4 Grijsbruin, zwak humeus, matig fijn, m atig s iltig z and (A-horizont) 6 1 5 Zwart, st erk humeus, matig fijn, m atig s iltig z and (Ab-horizont) 6 1 6 Bruin, geel gevlekt, mat ig fijn, ster k siltig zand (B-horizont) 6 1 7 Geelwit, bruin gevlekt, matig fijn, ster k siltig zand (BC-horizont) 6 2 1 Bruingrijs, geel, matig fijn, m atig s iltig z and (bouwvoor) 6 2 3 Lichtbruingrijs, mat ig fijn, mat ig silt ig zand (A-horizont )
6 2 4 Grijsbruin, zwak humeus, matig fijn, m atig s iltig z and (A-horizont) 6 2 5 Zwart, st erk humeus, matig fijn, m atig s iltig z and (Ab-horizont) 6 2 6 Bruin, geel gevlekt, mat ig fijn, ster k siltig zand (B-horizont) 6 2 7 Geelwit, bruin gevlekt, matig fijn, ster k siltig zand (BC-horizont)
7 2 1 Grijsbruin verromm eld, zw ak hum eus, m atig fijn, matig siltig zand (bouwvoor)
7 2 2 Bruingrijs verrom meld, zwak hum eus, m atig fijn, m atig siltig zand (verromm elde A-horizont)
Werkput Profiel Laag Beschrijving 7 2 3 Bruingrijs, zwak humeus, matig fijn, matig siltig z and, houtskoolspikkels (A-horizont)
7 2 4 Donkerbruingrijs, matig humeus, m atig f ijn, m atig s iltig z and, houtskoolspikkels (A-horizont) 7 2 5 Lichtbruinbruin gevlekt, m atig fijn, st erk s iltig z and (BC-horizont)
7 2 6 Geelwit, m atig f ijn, st erk silt ig zand, oxid atie (C-horizont)
7 1 1 Grijsbruin verromm eld, zw ak hum eus, m atig fijn, matig siltig zand (bouwvoor) 7 1 7 Bruingrijs, zwak humeus, matig fijn, matig siltig z and (v errommelde A-horizont)
7 1 8 Donkerbruingrijs, zwak hum eus, m atig fijn, m atig siltig zand, houtskoolspikkels (A-horizont )
7 1 9 Donkergrijs, zwart, lichtgrijs gebro kt, s ter k humeus, matig fijn, matig siltig z and (v errommelde Ab-horizont) 7 1 10 Bruin, matig fijn, s ter k silt ig zand (B -horizont)
7 1 11 Geel, m atig f ijn, st erk silt ig zand (BC-horizont )
8 1 1 Bruingrijs, zwak humeus, matig fijn, matig siltig z and, puin, b akst een (bouwvoor) 8 1 2 Lichtgrijsbruin, mat ig fijn, ster k siltig z and (A-horizont)
8 1 3 Bruingrijs (iets donker), zw ak hum eus, m atig fijn, st erk s iltig z and (A-horizont)
8 1 4 Grijsbruin, geel gebro kt, zwak humeus , matig fijn , sterk s iltig z and (ver spitte A-horizont) 8 1 5 Donkerbruingrijs, lichtbruin gebrokt, m atig humeus , mat ig fijn, ster k siltig z and (A-horizont) 8 1 6 Lichtbruin, geelwit g evlekt, zw ak hum eus, m atig fijn, st erk s iltig z and (BC-horizont)
8 1 7 Geelwit, m atig f ijn, st erk silt ig zand (C-hor izont)
8 2 1 Bruingrijs, zwak humeus, matig fijn, matig siltig z and, puin, b akst een (bouwvoor)
Bijlage 4: Vlaktekeningen
Werkput 1, vlak 1.
Werkput 2, vlak 1.
Werkput 3, vlak 1.
Werkput 4, vlak 1.
Werkput 5, vlak 1.
Werkput 6, vlak 1.
Werkput 7, vlak 1.
Werkput 8, vlak 1.
Bijlage 5: Coupes
Werkput Spoor Laag Beschrijving
7 2 1 Grijs, wit gelaagd, donkergr ijsbruin g ebrokt, matig fijn, m atig s iltig z and 7 2 2 Donkerbruin, geel g evlekt, zwak humeus , mat ig fijn, ster k siltig z and
7 4 1 Donkerbruin, donkergrijs, geel gebro kt, zwak humeus, mat ig fijn, ster k siltig z and 7 1 1 Bruingrijs, zwak humeus, matig fijn, matig siltig z and, bakst een
7 1 2 Donkergrijsbruin, zwak hum eus, m atig fijn, m atig siltig zand, baksteen 2 1 1 Donkerbruingrijs, zwak hum eus, m atig fijn, m atig siltig zand
2 3 1 Donkerbruingrijs, geel gebrokt, zwak humeus, matig fijn, matig siltig z and 4 1 1 Donkergrijsbruin, lichtbruingrijs g ebrokt, zwak hum eus, m atig fijn, st erk siltig z and
Bijlage 6: Sporenlijst
Werkput Spoornummer Definitie Vlak NAP Diepte in cm Associatie Vondstnummer Datering Opmerkingen
1 1 Natuurlijk 1 2290 -
2 1 Kuil 1 2376 10
2 2 Kuil 1 2370 6
2 3 Paal kuil 1 2370 4
2 4 Kuil 1 2371 10
2 5 Paal kuil 1 2371 4
4 1 Greppel 1 2284 14 1 1150-1350
5 1 Kuil 1 2254 4 2 1300-1500
5 2 Kuil 1 2256 10
5 3 Kuil 1 2258 6
5 4 Kuil 1 2251 6
5 5 Kuil 1 2240 2
5 6 Kuil 1 2250 2
5 7 Kuil 1 2240 2 ouder dan 5-10
5 8 Kuil 1 2242 20 ouder dan 5-10
5 9 Kuil 1 2242 30 ouder dan 5-10 3 1400-1800
5 10 Kuil 1 2243 80 jonger dan 5- 7/5-8/5-9 4 1700-1800
7 1 Greppel 1 2236 42 8 1700-1900
7 2 Greppel 1 2240 48
7 3 Kuil 1 2245 6
7 4 Kuil 1 2236 30
Bijlage 7: Vondstenlijst
Vondstnummer Put Vak Vlak Spoor Laag ABR globaal ABR specifiek Materiaal Soort Type Aantal Fragment Opmerking Herkomst Datering
1 4 1 KER KGP aardewerk Elmpt 1 rand
coupe; min of meer vier kante rand van een kogel pot
Elmpt 1150-1350
2 5 1 1 KER STG aardewerk grijs steengoed 1 wand aanl eg vlak Rijnland 1300-1500
3 5 9 KER ROOD aardewerk roodbakkend 1 wand aanl eg vlak 1400-1800
4 5 10 KER STG aardewerk grijs steengoed 3 wand aanl eg vlak; kan met
medaillons West erwald 1700-1800
5 7 3 KER DAKPAN bouwmat eriaal dakpan 1 fragment aanl eg vlak 1550-1900
6 1 3 KER ELMPT aardewerk Elmpt 1 bodem aanl eg vlak Elmpt 1150-1350
7 8 1 KER ROOD aardewerk roodbakkend 1 wand aanl eg vlak 1600-1900
8 7 1 1 KER ROOD aardewerk roodbakkend 1 wand coupe 1400-1900
8 7 1 1 KER AWG aardewerk witbakkend 1 wand coupe Nederrijn? 1700-1900
8 7 1 1 KER ROOD aardewerk roodbakkend 3 wand coupe; slibversiering;
concentrische cirkels Nederrijn 1700-1900
9 3 2 KER STG aardewerk grijs steengoed 1 wand punt vondst profiel;
mineraalwat erfles West erwald 1800-1900
Bijlage 8: Overzicht archeologische perioden
Periode Code
Paleolithicum Paleolithicum Vroeg Paleolithicum Midden Paleolithicum Laat Mesolithicum Mesolithicum Vroeg Mesolithicum Midden Mesolithicum Laat Neolithicum Neolithicum Vroeg Neolithicum midden Neolithicum Laat Bronstijd
Bronstijd Vroeg Bronstijd Midden Bronstijd Laat IJzertijd IJzertijd Vroeg IJzertijd Midden IJzertijd Laat Romeinse Tijd Romeinse Tijd Vroeg Romeinse Tijd Midden Romeinse Tijd Laat Middeleeuwe n Middeleeuwen Vroeg Middeleeuwen Vroeg A Middeleeuwen Vroeg B Middeleeuwen Vroeg C Middeleeuwen Vroeg D Middeleeuwen Laat Middeleeuwen Laat A Middeleeuwen Laat B Nieuwe Tijd
Nieuwe Tijd A Nieuwe Tijd B Nieuwe Tijd C Onbeke nd
Tot 8800 vC Tot 300.000 C14 300.000 - 35.000 C14 35.000 C14 – 8800 vC 8800 – 5300 vC 8800 – 7100 vC 7100 – 6450 vC 6450 – 5300 vC 5300 – 2000 vC 5300 – 4200 vC 4200 – 2850 vC 2850 – 2000 vC 2000 – 800 vC 2000 – 1800 vC 1800 – 1100 vC 1100 – 800 vC 800 – 12 vC 800 – 500 vC 500 – 250 vC 250 – 12 vC 12 vC – 450 AD 12 vC – 70 AD 70 – 270 AD 270 – 450 AD 450 – 1500 AD 450 – 1050 AD 450 – 525 AD 525 – 725 AD 725 – 900 AD 900 – 1050 AD 1050 – 1500 AD 1050 – 1250 AD 1250 – 1500 AD 1500 – heden 1500 – 1650 AD 1650 – 1850 AD 1850 – heden
PALEO PALEOV PALEOM PALEOL MESO MESOV MESOM MESOL NEO NEOV NEOM NEOL BRONS BRONSV BRONSM BRONSL IJZ IJZV IJZM IJZL ROM ROMV ROMM ROML XME VME VMEA VMEB VMEC VMED LME LMEA LMEB NT NTA NTB NTC XXX
Bijlage 9: Overzicht geologische perioden
Perioden Ouderdom*
Kwartair
Holoceen
Laat-Holoceen Subatlanticum 0
2.900
Midden-Holoceen
Subboreaal
5.000 Atlanticum
8.000
Vroeg-Holoceen
Boreaal
9.000 Preboreaal
10.150
Pleis toceen
Laat-Pleistoceen
Weichselien
Laat-W eichselien (L aat-Glaciaal)
Jonge Dryas
10.950 Allerød
11.900 Oude Dryas
12.100 Bølling
12.450 Midden-Weichselien (Pleniglaciaal) 73.000
Vroeg-Weichselien (Vro eg-Glaciaal)
115.000
Eemien 130.000
Midden-Pleistoceen
Saalien
370.000
Holsteinien 410.000
Elster ien 475.000
Cromerien
850.000
Vroeg-Pleistoceen
Bavelien 1.100.000
Menapien
1.200.000
Waalien 1.500.000
Eburonien 1.800.000
Tiglien
2.450.000
Pretiglien 2.600.000
Plioceen
5.300.000
