/
TNT Post Port betaald
n
De Darde Klokke"
r
EDITIE
Drie moandeleks tiedschrift veur Ommen
in samenwerking met de Historische Kring Ommen
SBeas-a
I
Colofon
HISTORISCHE KRING OMMEN Voorzitter
B.J. Warmelink
telefoon (0529) 45 72 43
Secretaris
H.J. Feddema-van EIburg
De Schammelte 27, 7731 BL Ommen w.feddema@home.nl
telefoon (0529)46 32 88
Penningmeester C.C. Schnelders telefoon (0529) 45 83 35
Leden
A. Pasman-Kortman A. van der Vegt H. Woertink S. Schokkenbroek
GEMIENSCHOP VAN OLL OMMER Veurzitter
E. Makkinga
telefoon (0529) 45 44 42
Schriefster
E. Dunnewind-Janssen Roodborst 10, 7731 KR Ommen jw.dunnewind@home.nl telefoon (0529)45 31 98
Penningmeester H. van Aalderen telefoon (0529) 45 67 88
Leden E.J. Makkinga
W. Bessels-Wemekamp G. Horsman-Kosters J. Kampman-Warmelink E. Mooijers
Werkgroepen en contactpersonen 1 Documentatie
Zie secretaris
2 Boerderij- en veldnamen H.B. Wösten
Arrierpoort 11, 7731 GH Ommen telefoon (0529)45 24 12 3 Genealogie
A. van der Vegt
Sperwer 34, 7731 KB Ommen telefoon (0529) 45 63 17 4 Audio-visueel
J. v.d. Kooi]
Putter 12, 7731 DP Ommen telefoon (0529) 45 11 25 5 Dialect
L. Bruins-Lemmers
Beerzerweg 2, 7731 PA Ommen telefoon (0529) 45 11 93
Drie moandeleks tiedschrift veur Ommen en de gemienschap van 011 Ommer in samenwerking met de Historische Kring Ommen
Redactieadres
Patrijsstraat 39, 7731 ZL Ommen telefoon (0529)46 31 11 e-mail 3eklokke@hccnet.nl
wwmMimB7.nl
Lidmaatschap
• € 21,50 per jaar inclusief abonnement De Darde Klokke.
• € 22,50 per jaar bij niet automatische afschrijving.
Veur betaling van abonnementen (€ 6," per jaar):
Postbank nr. 3043554 of Rabobank nr. 34.89.05.904 t.n.v. "De Darde Klokke" te Ommen
Overname van artikelen toegestaan met
bronvermelding.
MET DANK AAN
Vechtstede Notarissen Van Aalderen garage en tankservice Notaris Spruijt
Univé Verzekeringen Dunnewind-Groep BV Limburgia Ommen
Juwelier-Opticiën Bastiaans Bouwbedrijf Vonder BV Timmer- & Onderhoudsbedrijf Harry's Hap Patisserie-Lunchroom Ekkelenkamp Kleinlugtenbelt
Tuincentrum Jurrie Baas Dames-en herenkapsalon Pascale Sportrijk fit & gezond Ommen
Weenink & Jansen Makelaars M. Dunnewind Radio, TV en witgoed Autobedrijven:
Aannemersbedrijf M. van der Vegt Schildersbedrijf Lennips • Oostendorp Drukkerij Meijerink BV Takman Gereedschappen • Van Leussen
Douwe's Dump Renault-dealer Cents • Dunnewind bv
Rijwielen/Bromfietsen Brunink Café-Restaurant 'Flater' • Schuurhuis
NIP Infra BV De Rechter van Steenwijk • Autopalace
Installatiebedrijf Groen Ommen Uurwerkreparatie Obelisk • Cents bv
Eetcafé De Zaak OCB Bouw bv • M.C. Bouwman
Autoschade Huysmans Kompanen • De Jong
Ommer Automaten Bruna Boekhandel Alex Hoen Schilderwerken
Bandenservice Ommen Restaurant-Catering 'De Bootsman' Kapsalon de Kapper
Pearie Opticiëns Verhuizers H. Steen bv Van Elderen
Schildersbedrijf Van EIburg Autoschade Henk Koggel Zorgboerderij 't Schöttincksflier Dakdekkers- en Renovatiebedrijf Van der Beek Wijnhandel-slijterij De Lange Keukens
E. van der Linde Ommen BV Bakker Koggel Laminaat Outlet Ommen
Café-Restaurant 'De Nieuwe Brug' Restaurant-Partycentrum 'De Lindenberg' Klusbedrijf H. Bremmer
Vivante Touwen Bungalowpark 'Hoge Hexel' Culinair bij u thuis
Stucadoorsbedrijf Rinus Zwanepol Expert Westerman
Wij worden financieel ondersteund door Rabobank Vaart & Vechtstreek
Van de redactie
Met het naderen van de jaarwisseling heeft u thans voor u het jongste nummer van de Dar de Klokke. Het is ook tegelijk het laatste nummer van het jaar 2010.
Dit tijdschrift is er voor belangstellenden voor de (plaatselijke) geschiedenis. Met dit keer onder anderen interessante bijdragen over een Elfstedentochtwinnaar, een oud-Ommer bakker, de melkbus en gevaarlijke raketten in en rond Ommen..
Veel leesplezier!
Het zal niemand zijn opgevallen en de werkwijze wordt er ook niet anders van, maar de structuur van De Darde Klokke is enigszins gewijzigd.
Ontstaan in de zeventigerjaren van de vorige eeuw is De Darde Klokke een op zich zelf staand orgaan. Met de HKO is sinds 1997 een samenwerking. Sinds dit jaar ook met de Gemienschop van 011 Ommer. Om het voortbestaan ook voor de toekomst blijvend te houden is halverwege dit jaar een stichting opgericht met een bestuur vanuit eerder ge noemde organisaties, te weten: Frouwke Doezeman, Sir Schokkenbroek, Albert van der Vegt en Harry Woertink.
Enkele punten uit de statuten van de stichting:
1. De stichting heeft ten doel: het verzorgen van publicaties over de lokale en regionale geschiedenis van Ommen en omgeving in de meest ruimste zin van het woord.
2. De stichting tracht haar doel onder meer te verwezenlijken door het uitgeven van een eigen tijdschrift, het organiseren en ondersteunen van geschiedkundige activiteiten met een educatief en algemeen vormend karakter, het medewerken aan projecten ten dienste van geschiedkundig belang en verder alle wettige middelen welke voor het doel van de stichting bevorderlijk kunnen zijn.
3. De stichting heeft geen winstoogmerk.
Omslagfoto: eenjuniperus zoals Dieks Horsman deze beschrijft in zijn verhaal.
Inhoudsopgave
Winnaar Elfstedentocht 1963 wordt 80 jaar Mannes Schoppink blz. 2
Barts Makkinga en Ajax OZC blz. 6
Een boer, een echte Werkgroep dialect blz. 8
Dampollen of jeneverbes Dieks Horsman blz. 9
De melkbus uit Ommen Wouter de Graaf blz. 11
Gevaarlijke raketten in en om Ommen Ben Wösten blz. 12 Gerrit Jan Eshuis - streekhistoricus Henk Schuurman blz. 14
Proces-verbaal uit 1944 Adriaan Grootenhuis blz. 17
Krentenbossen en legenden in Eerde Gerrit Jan Eshuis f blz. 18
Winnaar Elfstedentocht 1963 wordt 80
,,ln Ommen hebben we de mooiste tijd van ons leven gehad"
door Mannes Schoppink
Trots toont Reinier Paping zijn plakboek over de barre
tocht van 1963.
Je bent een schaatser of je bent het niet. Reinier Paping woonde met zijn vrouw Joke geen twee jaar in Ommen, maar twee seizoenen. In die tijd werd ook zoon Roald ge boren. Het gezinnetje woonde in een houten bungalow aan de voet van de Besthme- nerberg. Daar moest flink gestookt worden. Vooral in de winter van 1962-1963. De achttiende januari van 1963 was misschien nog niet eens de koudste, maar wel de meest gedenkwaardige dag van die winter en mogelijk zelfs van het hele decennium.
Reinier Paping won die vrijdag in Friesland de beroemdste schaatswedstrijd ter we reld, de Elfstedentocht. Op 18 februari 2011 bereikt Paping ook de lééftijd der zeer sterken. Hoog tijd om een keer terug te blikken.
Het is een mooie maandagmorgen in november 2010, klokslag 10.00 uur. Reinier Paping doet zelf open. Samen met zijn vrouw Joke woont hij in de tegen de binnenstad aanliggen de wijk Wipstrik (een oude benaming voor galg...) in Zwolle. „Goedemiddag," begroet de vroegere schaatsenrijder heel joviaal. ,Ja, ik was vanmorgen al vroeg opgestaan, dan lijkt het of de dag al heel lang duurt." Paping heeft een oud plakboek op tafel klaargelegd. Er zitten veel prachtige zwart-wit foto's in van de meest legendarische tocht der tochten. Pa ping begint vol enthousiasme te vertellen. Voor anderen mocht het dan 'de hel van '63' zijn, hij had de dag van zijn leven. De dag die zijn leven voorgoed zou veranderen. Maar
daarover straks meer.
Eerst een stukje voorgeschiedenis. Reinier Paping werd geboren op 18 februari 1931 in Dedemsvaart. Hij was het zevende kind uit een (katholiek) gezin van negen. Zijn vader
was Hendrikus Herma-
nus Paping (1892- 1982), zijn moeder Ber-
nadina Geziena Hen
driks (1897-1983). Zijn
ouders kwamen oor
spronkelijk uit Gronin- i gen en zouden later hun I levensavond doorbren
gen in de serviceflat Stadshaghen in Om men. Paping sr. werd
I textielkoopman en win
kelier in Dedemsvaart, na eerst enige jaren landbouwer te zijn ge
weest op de hoeve
Landleven. Reinier
volgde de lagere school in Dedemsvaart en ging
daarna naar de mulo.
Daarvoor ging hij zelfs
I naar het jongensinter
naat St. Louis in
Amersfoort. Leren was echter niet aan hem besteed. „Als ik thuis kwam zette ik mijn tas in de gang en ging dan direct naar buiten," vertelt Paping. „Ik moest gewoon naar buiten, want stilzitten kon ik niet. Ik zat bij allerlei sporten. Zo voetbalde ik bij Dedemsvaart- zondag. Op m'n zeventiende speelde ik al in het eerste. We voetbalden ook wel eens tegen OVC uit Ommen. Ik stond meestal rechtsbinnen. Ik was net zo'n voetballer als die jongen uit Katwijk, hoe heet hij ook weer? Dirk Kuijt, ja. Ik haalde de bal van achteren en ging er vervolgens mee naar voren. Ik moest het hebben van werken, werken en nog eens werken.
Maar ik was ook lid van de gymnastiek- en van de turnvereniging. En ik ben in Dedems- vaart begonnen met tennissen. Op een gegeven moment gingen we bij het voetballen van de vierde naar de derde klasse. Toen werd het tijd een keus gaan maken. Want zie je, ik schaatste ook nog."
Paping had het schaatsen niet van een vreemde.
Zijn vader was eveneens reeds een groot liefhebber.
Ook zijn oudste broers Richard, Philip en Bonne (die later een manufacturenwinkel had in Ommen)
schaatsten. Tezamen reden de gebroeders acht Elf stedentochten. Dat het jongere broertje Reinier een (veel groter) talent was, ontging het drietal niet. Zij
betaalden voor hem trainingsreizen naar Noorwe gen. De eerste was in 1950. „Ik begon bij de NVBHS, de Nederlandse Vereniging tot Bevorde ring van het Hardrijden op de Schaats," vervolgt Paping zijn verhaal. „Daar reed ik in de toerploeg.
Dat deed ik zo goed, dat ik mocht schaatsen bij de KNSB. In 1955 werd ik bij het Nederlands kampi oenschap op natuurijs in Heerenveen vierde achter Gerard Maarse, Wim de Graaff en Egbert van 't Oever, jongens die al langer in de kernploeg zaten.
Ik kwam daar ook in terecht en mocht zelfs naar het
Europees kampioenschap in het Zweedse Valun.
Dat waren trouwens gelijk mijn hoogtepunten als
langebaanschaatser, want na de winter van 1956 werd ik niet meer gekozen in de kern ploeg."
In 1957 meldde Reinier Paping zich op het CIOS in Overveen, om daar het diploma Alge meen Sportleider te behalen. „Het was een tweejarige opleiding. Ik ging vooral voor ten nis en badminton en had als bij specialisatie boksen. Toen ik in 1959 slaagde was ik inmid dels 28 en werd het tijd het geleerde in praktijk te brengen. Op maandagmiddag gaf ik tennisles achter het hotel van ome Reinier in Ommen (hotel Paping vlak 'over de brug',
ms). De rest van de week ging ik naar Nijmegen. Daar was een grote tennisclub, waaraan ik ook les gaf. In het najaar ging ik dan terug naar Dedemsvaart. In 1954 had ik al mijn sportartikelendiploma behaald. Zo kwam ik ook nog zo'n beetje in de schaats verkoop.
Tevens verkocht ik trainingspakken en sportkleding. Het scheelde natuurlijk dat we thuis een textielzaak hadden. Daarnaast ben ik nog enige tijd gymnastiekleraar in Gramsbergen geweest."
Reinier Paping, november
2010
Potkacheltje
Paping had intussen kennis gekregen aan Joke van Leerzem uit Nijmegen. De twee trouw den in 1961. „We hebben dat gevierd bij ome Reinier in zijn hotel. We zijn toen komen te wonen in een houten bungalow onderaan de Besthmenerberg. Er stond één potkacheltje in de kamer en een propaangasfles in de keuken. Er waren 's nachts briketten nodig om de boel warm te houden. In die tijd is onze zoon Roald geboren. Joke was vaak alleen met de kleine. Daarom kregen we tijdelijk de herdershond van haar ouders." Echtgenote Joke, die het schaats verhaal van haar man wellicht al tig keer gehoord moet hebben, is er nu ook bij komen zitten. „Bakker Jutten kwam ons brood brengen, dat herinner ik me nog goed. Het was een heel idyllisch plekje. Maar dat was het niet altijd geweest. In de oorlog had je in die omgeving het kamp Erica gehad. De postbode zei wel eens, dat het maar goed was dat de muren niet konden spreken, want dan zouden we nog eens wat horen." De winter van 1962-1963 werd bekend als een zeer strenge. Paping gebruikt liever andere woorden. ,,Het was een prachtige winter. Een week voor kerst viel die in. 's Morgens trok in m'n trai ningspak aan om de bossen in te gaan. Dan ging ik naar Arriërveld of de Driehoek. Daarna was het heerlijk thuis komen. Ik zie ons huisje nog zo voor me. We hebben er samen de mooiste tijd van ons leven gehad."
Tweede Kerstdag 1962 was er een wedstrijd op natuurijs in Oud-Avereest. Paping werd er derde. Begin januari nam de tijdelijke Ommenaar deel aan de zestig kilometer lange Ron de van Spannenburg. Hier werd hij in de sprint geklopt door de Friese onderwijzer Jeen van den Berg, die in 1954 de Elfstedentocht op zijn naam had geschreven. In de Drentse Boortorentocht werd Paping opnieuw verslagen door Van den Berg.
Een doodvermoeide Reinier
Paping bij de finish in Leeuwarden, 18 januari
1963
I
Geraadpleegde bronnen:
'De Elfstedentocht, negen tienhonderd drieënzestig en alle vroegere tochten', Piet Maaskant, Uitg. La Rivière en Voorhoeve, Zwolle, 1963.
'Logboek Elfstedentocht 7963', Fenno L. Schoustra, eigen beheer, 1963.
'De mannen van '63, verha len van de zwaarste Elfste dentocht aller tijden',Mai- nix Koolhaas en Jurryt van de Voeren, uitg. Van Wij nen, Franeker, 2003.
'De hel van '63', een film van Steven de Jong, 2009.
'Kwartierstaat van Johanna
Petronella Maria Paping', door Joke Koot-Paping.
Maar een Elfstedentocht..., Paping had er nog nooit één gereden. „In 1954 had ik al mee kunnen doen, maar dat raadden ze me toen af. Het zou zogenaamd ten koste gaan van mijn techniek! Ook in 1956 heb ik om die reden niet mee gedaan. Achteraf was dat natuurlijk grote flauwekul. Kijk, ik was geen technische rijder, maar wel een geweldig sterke. Voor al op het rechte eind kon ik aardig vooruit, ik had een goeie slag. De bochten waren alleen verschrikkelijk, vooral in het begin. Ze noemden mij ook wel 'de vliegende vogel'. De andere jongens hebben wat om mij gelachen! Doordat ik aanwijzingen kreeg, ging het wel steeds beter. Zo kwam ik bij de betere jongens." En toen kwam dan de roemruchte tocht van 1963. Op woensdag 16 januari werd bekendgemaakt dat de wedstrijd op vrijdag zou worden verreden. „De kranten stonden er helemaal vol van. Anton Verhoeven, Jeen van den Berg, Appie Weijs, al die oude cracks werden genoemd als kanshebber voor de over winning. Alleen in de Volkskrant werd mijn naam genoemd." Donderdag de \T begaven de Ommer schaatser en zijn vrouw zich reeds naar de Friese hoofdstad. „We sliepen die nacht bij mensen thuis. Ik ging mee met het idee dat ik bij de beste tien mee zou kunnen komen. Mijn broer Richard had nog op mij ingepraat. Volgens hem deed ik beslist niet onder voor Van den Berg en de andere favorieten. Wat mij te wachten stond wist ik echter niet. De andere tochten waren hooguit zestig kilometer geweest. Toen had ik het zwaarder gehad dan op de eerste honderd kilometer van de echte Elfstedentocht." Voor anderen werd de tocht der tochten, die werd verreden bij temperaturen van meer dan vijftien gra den onder nul, 'de hel van '63'. Niet echter voor Reinier Paping, hij leek die dag wel vleu gels te hebben. „Ik had de dag van mijn leven. Halverwege de tocht, bij Bolsward, maakte ik mij los uit de kopgroep. Bij Harlingen had ik al twee minuten voorsprong. Bij Franeker, vijftien kilometer verder, was die opgelopen tot acht minuten. Toen had ik voor het eerst iets van; potdomme, ik kan de Elf Steden winnen! Daar kan geen Europees - of Wereld kampioenschap tegenop, althans niet in Nederland." Richting Dokkum had Paping een inzinking, zo weet Piet Maaskant in zijn beroemde boek over de tocht van 1963 te schrij ven. De rijder zelf komt met een kleine relativering en dat mag na bijna 48 jaar. „Bij Bart- lehiem heb ik een stukje door de sneeuw gelopen. Ik wilde even van het ijs af. Ik had ne gen minuten voorsprong! Ook heb ik nog een klein poosje op een leren jas gelegen, met de benen in de lucht. M'n veters waren bevroren, maar die kreeg ik toch weer goed. Ik had maar één gedachte: ik moet naar Dokkum, daarna ga ik van de wind af. Toen ik daar ein delijk was, was ik als het ware op het laatste rechte eind. Nu moest ik alleen nog op de finish af. Ik heb toen echt alles gegeven wat ik had." Toch kwam er bij Bartlehiem nog een slecht stuk ijs. Paping liet zich er echter niet meer door uit het veld of liever gezegd van het ijs slaan. „Ik moest veel klunen. Daarbij kwam de wind ook nog eens opzetten.
Natuurlijk had ik daar last van, maar dat hadden de andere jongens ook en die hebben vol gens mij nog veel meer geleden dan ik. Ik wist dat mijn voorsprong groot genoeg was. Bij de finish in Leeuwarden bleek die 22 minuten te zijn op Jan Uitham en 24 op Jeen van den
Berg."
Bij de aankomst (16.29 u.) stonden ook koningin Juliana en prinses Beatrix klaar om de glorieuze winnaar van de twaalfde Elfstedentocht te verwelkomen. Wel werd er nog een protest ingediend. Paping zou voordeel hebben gehad van dorpelingen die stukken met hem mee hadden geschaatst. Dat werd echter afgewezen en Paping werd door de jury defi nitief tot winnaar uitgeroepen.
Huldigingen
Eerst werd Paping in de Frieslandhal gehuldigd. Daarna gingen hij en zijn vrouw naar De- demsvaart. Dat viel nog niet eens mee over de bevroren wegen. „We reden soms door dik ke sneeuwduinen heen. 's Nachts om half één waren we er eindelijk. We werden onthaald door meer dan zeshonderd dolenthousiaste mensen. Ze hadden de hele avond gewacht en het werd steeds maar later en later." Na 'Dedemsvaart' volgden er nog meer huldigingen.
Zo werd Paping de volgende dag in Hilversum verwacht. Een tv-opname was in 1963 nog niet zo'n alledaagse gebeurtenis als in later jaren... De Deventer kunstijsbaan gaf de Elf stedentochtwinnaar twee jaarkaarten cadeau en een zilveren sigarettendoos. Door aan een reclamecampagne voor Brinta mee te werken, kreeg Paping bovendien 500 gulden, een aansteker en een föhn. En dan was er nog een onbekende Ommenaar die hem zomaar een tientje in handen drukte. Paping bijna 48 jaar later: „Ik heb me altijd afgevraagd wie die man toch is geweest. Ik zou hem met alle plezier tien euro terug willen geven."
1 ^
Ommen vergat z'n Elfstedentochtwinnaar trouwens niet. Precies 26 jaar na de glorieuze overwinning in de Friese hoofdstad, op 18 januari 1989, mocht Paping samen met Jeen van den Berg (winnaar Elfstedentocht 1954) en Evert van Benthem (winnaar 1985 en 1986) namens De Darde Klokke een plaquette onthullen aan de buitenmuur van het 'oude gemeentehuis van Ommen, waarop de historische gebeurtenis uit 1963 werd vermeld. Hij was op dat moment al lang geen Ommenaar meer. „Al snel na mijn
overwinning zijn we naar Zwolle verhuisd. Daar heb ik jarenlang een sportzaak gehad, het laatst vlakbij de Grote Kerk. Reclame heb ik nooit hoeven te maken. Die ene keer in 1963 was voldoende." Het plotseling bekende Nederlander worden had ook een keerzijde. Daarover echtge note Joke: ,JEr wordt altijd op je gelet, overal herkennen ze ons! Mensen kunnen in hun onbeschaamdheid daarbij erg ver gaan. Ook journalisten kunnen er wat van. En waar komt dat van, zelfs zoveel jaren later? Mis schien heeft het wel met de mythe te maken die rond Reinier ontstond na het winnen van die onmenselijke tocht." Reinier Paping won die on menselijke tocht. In alle overzichten staat tussen haakjes achter die naam: Ommen. Reinier Paping was een Ommenaar. Al was het dan
maar voor twee seizoenen.
Jeen van den Berg, Reinier Paping en Evert van Ben
them met de Friese en de
Ommer vlag bij de onthul ling van de plaquette aan
de muur van het 'oude'
gemeentehuis van Ommen, 18 januari 1989
Albertus Makkinga voetbalde nog bij Ajax
Op zondag 7 november jl. overleed op de leeftijd van 92 jaar Albertus Makkinga. 'Bakker Makkinga' had tijdens zijn arbeidzame leven een uitgebreide klantenkring. Ook was hij bekend van de politiek, het Ommer Mannenkoor, 011 Ommer (voorzitter 1985-1996), de
plaatselijke schaakclub en als supporter van voetbalclub OZC. Min der bekend is dat Bertus (Bats) Makkinga in de jaren '30 van de vori ge eeuw nog heeft gevoetbald bij Ajax. Ajax uit Ommen dan wel te verstaan. In een interview met Herman Jansen en schrijver dezes in het Trefblad (clubblad OZC) van november 1981 vertelde Makkinga daar uitgebreid over. De bakker in mste was op dat moment 63.
Om 19.00 uur hebben we afgesproken met de bakker. Dan kunnen we daarna mooi nog even naar de ledenvergadering van OZC. Eén keer aanbellen blijkt voldoende te zijn, dochter Annie doet ons open. Na dat we onze jassen hebben achtergelaten in het halletje, komen we in een ruime kamer. Mevrouw Makkinga zit in de Libelle te lezen. We stellen ons voor en zij wijst aan waar we kunnen gaan zitten. Even wachten. Daar gaat de deur opnieuw open! U hebt het al geraden: in de deuropening verschijnt de heer Makkinga in hoogsteigen persoon.
Hij begroet ons met een joviale handdruk en gaat tegenover ons zit ten. Nog even dit: alleen mevrouw Makkinga gebruikt het Algemeen Beschaafd Nederlands, terwijl de anderen (de heer Makkinga, zijn dochter Annie en wijzelf) zich bedienen van het Ommer Onbeschaaf- 3 de Dialect. Wij hebben het boekje 'Zo was het' over het oude Om
men meegebracht. Ergens achterin het boekje staat een foto van de zaterdagmiddagclub Ajax, welke vereniging in 1934 werd opgericht.
Bertus Makkinga in 1985 (foto: OH Ommer)
Bent u dit?
De heer Makkinga: , Jazeker. Dat boekje heb ik trouwens zelf ook wel. Kijk, dat is Gerrit Schuurman, de vader van Alex, dat is Mannes Makkinga en dat is Herman van Aalderen, dat is Harm Takman en dat is Hendrik Middendorp, Jan Middendorp en Johannes van Aalderen. Ja, en dat ben ik."
Dus u hebt zelf vroeger ook gevoetbald?
,Ja, vroeger zo tussen 1934 en 1940 heb ik bij Ajax gespeeld. Zo heette die club. Ik speel de meestal linksbinnen. Ik heb ook nog een keer in een vertegenwoordigend elftal ge-
'Ajax' in 1934. Staand van
links naar rechts: Hendrik
Middendorp, Jan Midden dorp, Herman van Aalderen AJzn., Herman van Aalde ren Rzn. (bestuurslid), Harm Takman en Gerrit
Makkinga. Tweede rij:
Albertus Makkinga, Johan
nes van Aalderen en Hen drik van Aalderen. Zitten
de: Mannes Makkinga,
Gerrit Schuurman en Jan
Makkinga. De thuiswed strijden van Ajax werden gespeeld op de Paardewei- de in Het Laar (foto uit: 'Zo was het, plaatjes uit het oude Ommen en omgeving', G.Steen, uitg. Wiechers, 1979)
i
«e. '-
Nleijerink
..vanuit een andere hoek bekeken
a DRIH^WFPK
Veelzijdig, verrassend, kleurrijk, vol van schoonheid en in ieder
geval afwisselend. De overeen komsten van ons vak met de natuur zijn groter dan u denkt.
Bezoek ook eens onze website.
www.drukkerijmeijerink.nl
DALFSEN Bloemendalstraat 3 Telefoon [0529] 432512 info@drukkerijmeijerink.nl
Zorgboerderij
't Schöttincksflier
O UO.
N» C
Dé zorgboerderij voor dagbesteding voor
(jong)voiw/assenen en ouderen
Alle en Jan Veurink Karshoekweg 1 7737 PP Stegeren
0529 - 457270
gjdveurink@hetnet.nl
www.schottincksflier.com
KLEINLUGTEIMBELT timmer- en onderhoudsbedrijf
De Voormars 10B - 7731 DD Ommen Telefoon (0529) 45 47 89
©I
Markt 12, 7731 DB Ommen, telefoon (0529) 455720
www.dezaakommen.nl
OMMER AUTOMATEN
DOIJMIÜ'S DUMP
UIJTlXtOK KlSrii>' SCOIJTINK KlDSLEiiKUKL.
tVEKKKLEDlIV»
MEKKSCUOENEN RE(>E^'liLEI)I^'« Ê
TIIERNOKLEDIIV» '
JACIITAISKLEDIN»
LEEEIl'lRiVTVEKHIJlJU VllVTElUASSEN
UANPEEKAirr.
SI.Arll>MKKEiV TErMElV UlKiZilKKEN LUCHTItEUnElV itEKGSEIlOEMÜiV KOMPilSSElV AFIUTSBKOEKEiV MKMMPEA'
«ADGEi'S DIV. VIA.GGEIV SECUIU'ITKLEUING
■
QMMftW WnMrtAfth
STRANGEWEG 9 WWW.DOIJWESDIJIMP.IVL (0529) 451101
Bandenservice Ommen
voor volledig technisch onderhoud
tsaco OBOVAGx;:^ ^
GROTE EN KLEINE BEURTEN
Nieuwelandstraat 1, 7731 TH Ommen, Tel. (0529) 45 37 84
OOK VOOR APK-KEURINGEN
brunInk
Rijwielen I Bromfietsen
B.J. Brunink
Bermerstraat 1, 7731 CZ Ommen, Telefoon (0529) 45 14 70 (tegenover Postkantoor)
NTPINFRA B.V
BOUWERS VAN INFRASTRUCTUUR
NTP infra Hattem NTP Infra Enschede NTP Infra Zevenaar NTP Bouw B.V.
NTP infra Ommen Coevorderweg 48 7737 PG Ommen tel. (0523) 63 84 16 Asfaltcentrale Bovenveld Coevorderweg 48 7737 PG Ommen tel. (0523) 63 86 51
autoherstel
Ons autoschadeherstelteam helpt uw auto er zo weer bovenop.
Huysmans Ommen
Strangeweg 20 - 7731 GW Ommen Tel. (0529) 45 11 46 - Fax (0529) 45 62 95 E-mail info@abshuysmans.nl
www.abshuysmans.nl
Gratis leenauto • FOCWA garantie • 24-uursservice • 7 dagen per week
a my.
Uurwcrkreparatie-AteUer
Obelisk
Weth. Paarhuisstraat 16a, 7731 EP Ommen Telefoon (0529) 45 50 79
Openingstijden: Dinsdag t/m donderdag van 9.00 tot 12,30 uur
Vrijdag van 9.00 tot 21.00 uur Zaterdag van 9.00 tot 12.30 uur
Schildersbedrijf
■ ■ ERKEI EN Al
GLAS-VERF- BEHANGSPECIAALZAAK
Van Elburg Ommen
SchuTinkstraat 22a - 7731 GD Ommen Tel. [0529] 45 24 41 - Fax [0529] 45 62 56
Brtuderie ƒ c \ Charlie > tVBrown
S/ceruoI genieten uan culinaire ucrrassingen in een eigentijdse ambiance
Verrassingsmenu € 25,-
voor-, hoofd- en nagerecht
Balkerweg 17a
7731 RX Ommen Telefoon (0529) 45 13 03 Fax (0529) 45 13 43 E-mail restaurant@de-lindenberg.nl Internet www.de-Undenberg.nl
NVM
Markt 32 Postbus 172 7730 AD Ommen
T0529 45 11 21
I www.weeninkjansen.nl
Weenink&J ansen
Makelaars van het Vechtdal
VERKOOP ■ KOOP AD VI ES ■ TAXATIES «BEHEERiPROJEC TA DVIES
Een goed slaapadvies begint bij Slaapkenner Touwen
5churinkstraat 26A ■ 7731 GD Ommen Telefoon (0529) 451716
Fax (0529) 456672 Partner van Vivante Touwen Be Flome
E-mall: info@vivantetouwen.nl
slaapkenner"
TOUWEN
Restaurant Pannenkoekenhuis
Zalencentrum en Catering
Familie Loode
Lemelerweg 13
Jfl/^ 7731PROmmeTi
v Een Omme{n)tje waard!! Tel. (0529)451723
Fax (0529) 45 50 82
met speeltuin www.denieuwebrugommer.nl
LEnnips
VASTGOED ONDER
totaal ondèrho'ti^::?.3|g^§|^23^u dgrwerk 24-uuh glasiérvic^
i^4-uur glasservice
onderhdu
uun
i
- totaal onderhoud - schilderwerk
- onderhoudsplan - 24-uur glasservice
Vestiging Hardenberg
T 0523 272051
Vestiging Ommen
T 0529 450313
www.lennips.nl
8 autobedrijven in Ommen
bieden een compleet pakket streng geselecteerde
OCCASIONS
'n rondje Ommen
daarom de moeite waard!
www.hetrondjeommen.nl
Q VW-Audi dealer
Oostendorp Balkerweg 10, Ommen tel. (0529) 45 36 59
Q Toyota dealer
Van Leussen Haven Oost 36, Ommen tel. (0529) 45 12 61
Q Dalhatsu dealer
Dunnewind bv Haven Oost 18, Ommen tel. (0529) 45 19 60
Q Autobedrijf
De Jong
Strangeweg 11, Ommen tel. (0529) 46 22 22
Q Suzukl dealer
Schuurhuis
Vermeerstraat 2, Ommen tel. (0529) 45 46 00
Q Peugeot dealer
Autopalace Patrijsstraat 1, Ommen tel. (0529) 45 14 71
Q Renault dealer
Cents bv
Stationsweg 24, Ommen tel. (0529) 46 99 00
Q Citroen agent
M.C. Bouwman Hammerweg 3-5, Ommen tel. (0529) 45 62 47
bruncj
Ej^'ekhandisL D\ek
Kruisstraat 3, 7731 CR Ommen
Voor al uw streekboeken
Het comfort van nu, het gevoel van toen
de kwaliteit van
de Lange Keukens
Eskampweg 4a, 7731 TA Ommen.
Tel. 0529-46 25 00 Fax: 0529-46 26 00
www.deiangekeukens.nl Het lekkere leven
GROEN
Sanitair
Service en onderhoud Airconditioning
Warmtepompinstallaties Elektra
Loodgieterswerk Centrale verwarming Dak- en gootwerk
urnINSTAL
aiv.n
Uneto-Vni
Patrijsstraat 3-5, 7731 ZL Ommen Tel. (0529) 45 22 03. Fax (0529) 45 63 54 lnfo@lnstaliatletechnlek-groen.nl www.lnstallatletechnlek-groen.nl
speeld. Dat was een elftal uit de regio. Ja, ik mocht graag voetballen. Vroeger ging het niet zo gemakkelijk. Je had maar weinig geld, ik weet nog dat we bij Ajax moesten sparen
voor de doelnetten. Maar we hadden veel plezier. We speelden vaak tegen OVC, dat ging zo'n beetje om en om. We moesten ook een keer in Hardenberg spelen. Kleedkamers had je toen nog niet, dus we moesten ons omkleden in café Zweers, bovenop zolder. We won nen die wedstrijd met 4-2. Ik maakte nog twee goals. Ik ging op de schouders het veld af.
Dat hoefde trouwens van mij niet. Groot feest was dat, zeg! Nou hadden ze bij Zweers net geslacht, want er hingen allemaal worsten. Toen we weggingen hingen ze er niet meer, maar zet dat er maar niet in. Ze waren wel lekker, hihihihi!"
Hahahaha.
, Ja, ze waren we lekker, hihihihi."
Hoe is het toen verder met Ajax gegaan?
„Ja, de oorlog kwam. Toen was het met Ajax afgelopen. Na de oorlog is er nog een tijdje een christelijke voetbalvereni ging in Ommen geweest. Ab Stegeman speelde daarin mee en Henk Steen, de postbode. Ik was geen lid. Ik moest de bakke rij overnemen. Die christelijke vereniging is over de kop ge gaan. Later kwam OZC."
i><5#©<as®<s#&«"aü®<!
Voetbalvereeniging ,JkJAX" — OMMEN
DONATEURS DIPLOMA |
SEIZOEN JTI
1
Vindt u dat het voetbal veranderd is? —— —
„Jazeker. Vroeger was het veel mooier. Nu heb je soms maar drie spelers in de voorhoede.
Vroeger waren dat er vijf. Had je ook veel meer doelpunten. Een wedstrijd zonder doel punten is toch voor het publiek ook niet leuk. Neem nou het eerste het afgelopen seizoen:
ze hadden steeds twee man in de voorhoede. Dat was fout! Later, maar toen was het al te laat, werden er drie opgesteld. Kijk naar Rijvers: die speelt ook met vier aanvallers. Het mooiste vind ik vijf man. Je moet volk in de voorhoede hebben! Dan komen er ook meer doelpunten, het spel wordt opener. Als je met 2-0 achterstaat moetje alles op de aanval gooien, je hebt niets meer te verliezen, want of je nu met 2-0 verliest of met 3-0, dat maakt
niets uit."
Namens het Bestuuf
Dit Diploma bi; iedere wedstriid te vertoonen
Vindt u dat OZC op dit moment een seizoenskaart waard is?
,Ja, ik hou van die sport. Ik ben er bijna alle wedstrijden, of OZC nu thuis speelt of uit.
Als wel zo'n zes jaar."
Annie: „Al veel langer."
,J4ou, dat kan ook wel. Ik ga altijd met Karei Woertink. Soms gaan we ook wel eens voor
niets. We waren laatst in Enschede..."
Annie: „Was dat niet in Glanerbrug?"
„Ja, 't was in Glanerbrug. Toen bleek dat OZC helemaal niet moest spelen. Maar zet dat er maar niet in. We hebben wel schik gehad, hoor. We hebben in de kantine toen maar een kop koffie gedronken. En Karei had nog familie in Enschede wonen, daar zijn we toen maar heen gegaan. Vrouw, schenk eens koffie in."
Bent u kritisch?
„Jazeker, maar wel opbouwend."
Mevrouw Makkinga loopt naar de keuken voor de koffie. Onder het weglopen vertrouwt ze ons nog toe: , Altijd opbouwend, anders heb je er niets aan."
De heer Makkinga: „Moeten jullie trouwens roken?" Daar het ons een grote zorg zal zijn, dat wie rookt niet gezien is, besluiten wij op de uitnodiging in te gaan. De heer Makkinga trakteert ons op resp. een Caballero en een Wilde Havana. Zelf steekt hij ook een Havana in zijn hoofd. Om te voorkomen dat het gesprek in rook zal opgaan, besluiten we een hel dere vraag te stellen.
Hoe moet voetbal gespeeld worden?
„De bal moetje het werk laten doen, dan krijg je mooi spel. En over de vleugels. Ja, dat kan natuurlijk niet als je maar twee aanvallers hebt."
(...)
In het vervolg van het interview vertelt Bertus Makkinga hoe hij aankijkt tegen "het eer ste", de degradatie het seizoen ervoor en 'moeilijkheden langs de lijn'. Ook stelt hij zijn
Herman Jansen had in 1981 een interview met
Barts Makkinga voor het
clubblad van OZC. Het
ging over zijn voetbaljaren bij Ajax in de jaren '30.
Dit interview is aangedra gen door Mannes Schop pink. .
ideale eerste elftal aller tijden op; ,Ja, nou, laat eens kijken: in het doel Kampman, achter Johan Timmerman, Jan Schutte en Herman Steen. Spil Jan Steen van de postbode. En Freddy Jansen - waar zit dat jong toch? En voor Jan Petter, Jan Maat, Sander Stegeman, Zwier van Dorland en Herman van Aalderen. Ze zouden natuurlijk met vijf aanvallers moeten spelen."
(...)
Aan het slot hoort altijd een bedankje. We bedanken mevrouw Makkinga voor de voor treffelijke koffie, de heer Makkinga voor zijn bereidheid onze wispelturige vragen te be antwoorden en dochter Annie voor de attentheid haar vader te corrigeren daar waar zijn enthousiasme al te groot werd.
Een boer, een echte.
Leida Bruins stuurde na
mens de dialectgroep het verhaaltje over "een boer"
Wi'j zaten net het ni'js van 10 uur te kieken toen de tillefoon gung.
Zie könt oons nog heel late bellen, want wi'j goat aajt 'n volgenden dag pas noar bedde.
Het was de buurvrouwe van De Stekkenkaamp, helemoale op 't rabat. "Er staan hier twee koeien voor ons raam te snuiven op het nieuwe gazon. Wat moeten we doen?"
Allereerst de poort dicht, de slagboom voor het parkeerterrein laten zakken en opletten dat ze niet de spoorlijn of de weg opgaan. We komen eraan.
Oonze dochter 'ebeld: Kom metiene op leerzen en met oew zakluch (maglite in het ABN) noar het parkeerterrein, de bieste bint uut ebrökken.
Ook de achterbuurvrouwe bod edoan- Doet de paddock lös, dan kunt ze doar vannach wel bliem en dan zie'w margen wel weer.
Gaauw de leerzen an, laampe met en op de fletse d'r hen.
De veerzen leupen now te kieken achter de boerderi'je. Ze wollen wel een klein stukkie de goeje kaante op, maar niet op de weide an. Ze leupen weer op een sukkeldraffie noar het parkeerterrein.
Jan had een paar koetouwen en misschien konne wi'j ze met een lang touw in een hoek drieven. In de peerdestal lag geen lang touw, alleen een volleybalnet.
Nou, dan maar op de sportieve toer: Met een volleybalnet tussen oons in en de buren an de ziedkaante gunge wi'j zachies op 'n hoek an. Det leek te lukken tot de bieste het toch wel te krap vunnen wödden. Zie nammen een roam tussen oons deur en stiefeln zo weer op de
tuun an.
Det wördt niks. Wi'j bint al zowat een uur gangs. Wi'j belt de boer wel op, maar welken?
Ze hebt allebeide roodbont vee en den ienen wont in Heldern en den aandern an 't Om-
merkanaal. Det is 't dichtste bi'j, dus den hef 't eran.
Wi'j belt noar 't Ommerkanaal. Gelukkig bint ze um 11 uur nog wakker en wilt ze kom
men.
Noa tien minuten is Ereddy Gerritsen, want den is 't, d'r al met zien twie zöns. Gelukkig.
Freddy stapt uut, kik en zeg:"Het bint wel de oonzen" He löp op ze of en röp: " Kies, kies, komma, komma".
De veerzen kiekt op en loopt zo op 'm of. He hef gin biks of wat aans bi'j zich um ze te kriegen. Ze komt gewoon as ze zien stemme heurt. He giet veur ze an en zeg zo now en
dan kies, kies , komma. Ze loopt zo met 'm met noar de weide. Wi'j hoeft allene 't hekke maar lös te doen. Ja, doar stoa'j dan met oew volleybalnet.
Jan en Janneke kiekt metiene woar of de
rikkenge kapot is en wi'j telt de aandere bieste. Drie bint er nog te weinig. In de mist ku'j ze ok nie goed zien. Freddy röp nog een paar keer kies, kies en dan komt er drie paar gluunige oog'n deur
de mist vanof de Vechte noar boam lo
pen. Helga stie:t net as wi'j helemoale versteld en zeg: "Wat een wonder, wat
mooi. Deze boer is een echte koeien- fluisteraar!"
DAMPOLLEN
bekend als jeneverbes of juniperus
door Dieks Horsman
Ik kan mij voorstellen dat de lezers van ons blad zich afvragen of een verhaal over dit onderwerp wel interessant is om daar over te schrijven. Zelf vroeg ik mij dat ook af en toch hoop ik dat u met mij verrast znlt zijn over de bijzondere kenmerken en goede eigenschappen van deze mooie boom of strnik met die enigszins geheimzinnige naam in deze streek : dampol.
Het buitengebied van onze gemeente Ommen staat bekend om haar gevarieerde natuur schoon. Niet alleen vanwege de verschillende grondsoorten, de lage en hoge bergen of dalen, bossen of heide, weide- of akkerlanden, bomen en struiken, maar deze variatie is ook volop aanwezig in de verschillende buurtschappen.
Liggen deze aan de Vecht of de Regge met de prachtige rivieroevers met soms hoge rivier - of stuifduinen zoals de Steile Oever, de Beerzerbulten, de Ylierbelten, de steile houtwal len aan de Koedijk in Giethmen of het Junnerkoeland, dan ziet het landschap er daar an ders uit dan in de vlakke weidegebieden en akkerlanden van bv. het Arriërveld met de mooie vergezichten. Komen we daarentegen in de vele bosgebieden zoals Vilsteren , Zeesse, Junne, Eerde, Archem en de Lemelerberg dan kunnen wij daar genieten van weer
een heel ander natuurschoon.
Kijk alleen eens naar de vele soorten bomen .struiken en ook bloemen en planten die daar groeien, wat een bijzondere en boeiende variatie. Tussen alle bomen en struiken heeft de jeneverbes, die hier in Salland in de streektaal meestal dampol wordt genoemd, een toch
enigszins bijzonder aanzien. Vooral in het schemerdonker lijkt deze struik voor sommigen op een grillige, mysterieuze menselijke gedaante. Als men eertijds lopend of met paard en wagen en nog weer later ook fietsend in het donker door eenzame streken ging, keek men zo'n alleenstaande dampol wel eens aan voor een grote kerel die weinig goeds voorspelde.
Persoonlijk herinnering ik mij nog, dat toen wij in onze schooljaren dagelijks over de berg naar school in Lemele liepen, wij dan juist met die dampollen spelletjes verzonnen, mis schien spraken die het meest nog tot onze kinderlijke verbeelding.
De meest voorkomende naaldhoom op aarde
Inderdaad; de jeneverbes of juniperus is onder de naaldbomen de meest voorkomende boom of struik op aarde en in Nederland is het een beschermde plant. Hij kan als zuilvor mige boom of als laaggroeiende of kruipende struik groeien. De altijdgroene dampol
bloeit in mei.
Het woord juniperus komt uit het Latijn, vertaald : "verschijnen of baren", dit slaat op het verschijnsel dat de nieuwe bessen verschijnen voordat de oudere zijn afgevallen.
Hoe hier in deze streken de naam dampol is ontstaan is mij niet bekend, als iemand daar meer over weet hoor ik dat graag.
De jeneverboom wordt ook wel schildwacht genoemd, een stilstaande gedaante. De bes sen geven een bijzondere smaak en geur aan de Hollandse jenever. Het rijpen van de bes sen strekt zich uit over twee jaren.
Kenmerken van de plant
De vorm is soms grillig en vooral de kroon heeft een sterke naald dichtheid zodat er weinig licht door valt waardoor men op enige afstand in het schemerdonker op de kale heide een mysterieuze gedaante meent waar te nemen. Hij groeit heel langzaam, ook al door de vele zijtakken, ongeveer 1 meter in tien jaar. Uiteindelijk kan hij wel 10 meter hoog worden en onder gunstige omstandighe den 500 tot 2000 jaar oud worden.
In Nederland staat hij veel op lichte zandgronden en heideland schappen, waar hij met zijn scherpe naalden wordt vermeden door de schapen. De mannelijke bloemen zijn goede leveranciers van stuifmeel voor de bijen. Hij kan niet zo goed tegen snoeien, dan
komen er kale plekken in.
Dampollen op de Lemelerberg
In onze omgeving staan nergens zoveel dampollen als op de Lemeler- en Archemerberg,
waar ze al eeuwen voorkomen, vooral toen dit gebied nog niet met bomen was aange plant. Ruim honderd jaar geleden was daar alles nog heidelandschap.Veel van onze lezers kennen dit prachtige, enorm grote natuurterrein en wandelen daar, met name in de weekenden en vakantiedagen, om te genieten van de schitterende pano rama's, maar ook van die toch wel bijzondere dampollen en de uitgestrekte bossen.
Standplaats in de tuin
Ook staan ze, hier en daar, in onze tuinen en daar lenen ze zich heel goed voor. Vooral op droge humusrijke grond en daar waar wat leem in de grond voorkomt, willen ze uitstekend gedijen.
Wel houden ze van veel zon zodat de bessen beter rijpen. Het hout is zacht maar taai en moeilijk te splijten, maar heel duurzaam. Het hout werd wel gebruikt; o.a. voor bepaalde meubelsoorten en van het dikste hout maakte men vroeger schuttingpalen, houten emmers, pijpen en wandelstokken. Ook wordt het hout nu nog wel gebruikt voor het roken van
worst, vlees en vis die daardoor een uniek aroma verkrij
gen.
In de middeleeuwen waren de bessen heel belangrijk voor het maken van medicijnen bv. tegen maagpijn of
waterzucht. En de bekende Zwitserse natuurarts dr. A.
Vogel, geeft in zijn boek " De Kleine Dokter " een goed advies aan mensen die lijden aan jicht en reuma om me dicijnen van deze jeneverbessen te gebruiken evenals voor de astmalijders.
Tenslotte hoop ik dat met dit schrijven uw belangstelling is gewekt zodat het u aanspoort om er opuit te trekken naar die streken waar de dampollen u vast heel rustig, stilzwijgend en ongedeerd laten wandelen.
Lezers reageren
Het artikel in De Darde Klokke over Besthmen Geachte redactie,
Met plezier lees ik altijd de bar de Klokke, soms niet direct, soms wel enige maanden later. Vandaar mijn late reactie op bovengenoemd artikel. Op pagina 14 staat: be thans weer in aanbouw zijnde plek van het lange tijd verwaar loosde huis op nr 17 was destijds van notarisklerk en bankkassier B Lubbers, getrouwd met onderwijzeres Meijer uit Meppe! Het heette "de Kamp", be
man schijnt bij een bankoverval om het leven te zijn gekomen,
be heer Lubbers is niet om het leven gekomen bij een bankoverval, maar de
heer Boeve -ik dacht dat hij woonachtig was in bedemsvaart- die tijdens de
vakantie van de heer en mevrouw Lubbers waarnam voor de heer Lubbers. be
heer Lubbers was wat in het artikel genoemd werd bankkassier van de AMRO-
bank aan de JuUanastraat en woonde daar ook. Het waren onze buren.
Wimke Schipper-van Aal der en
Dick de Boer antwoordde:
Dank voor deze correctie. Overigens woonde de heer Lubbers als notarisklerk in de jaren '30 wel degelijk op de genoemde plek aan de Hammerweg. Pas later is hij als bankkassier
van de Rotterdamse Bank gaan wonen aan de JuUanastraat.
10
De melkbus uit Ommen
door Wouter de Graaf
Tegenwoordig wordt het melktransport van veehouders naar de fabriek gedaan door RMO -vervoer. RMO staat voor Rijdende Melk Ontvangst.
U kent ze wel, grote vrachtwagens met een grote tank waarin de melk wordt opgehaald bij
de veehouders.
Vroeger ging dat wel anders. Dagelijks werd de melk bij de veehouders opgehaald door de melkrijder, die met paard en wagen de melkbussen ophaalde die door de veehouders langs de weg werden geplaatst. Al die melkbussen hadden een nummer, zodat bij de melkfa briek genoteerd kon worden bij welke veehouder de melk vandaan kwam.
Zie hiervoor het boek van Olivier Immig "Uit het leven van Ommen", blz. 87
Uiteraard gebeurde dat ook in Ommen, waar de melkrijders de melkbussen afleverden bij Melkfabriek "De Vechtstreek". In het begin van de jaren tachtig werd van dat systeem afgestapt en ging men over tot het RMO-vervoer.
Over een van die melkbussen is een verhaal te vertellen.
In 1932 ben ik in Ommen geboren en in 1937 zijn wij naar Schiedam verhuisd.
Daarna is de band tussen familie de Graaf en Ommen steeds blijven bestaan en het is nog steeds een genoegen om telkens weer daar een bezoek te brengen, wat vrijwel jaarlijks gebeurt.
Ik zal u niet vermoeien met de plaatsen waar ik later ook gewoond heb, maar aan het eind van de jaren zeventig ben ik in Ooltgensplaat gaan wonen, een klein dorp op het voormali ge eiland Goeree-Overflakkee in Zuid-Holland.
Daar heb ik mij met verschillende zaken bezig gehouden en was o.a. ook secretaris van de plaatselijke Ondernemersvereniging.
Op een dag had ik bij de penningmeester van die vereniging een gesprek, waarvoor hij mij bij hem thuis had uitgenodigd.
Bij mijn binnenkomst zag ik in de gang een melkbus staan en tot mijn grote verbazing had die als opschrift "DE VECHTSTREEK OMMEN 1967"
Die bus had, nadat hij door de fabriek was afgedankt, een ander uiterlijk gekregen. Door de bus te verkoperen was het een glanzend exemplaar geworden, al waren de sporen van jarenlang gebruik nog duidelijk zichtbaar.
De melkbus had uiteraard op mij een grote aantrekkingskracht en ik vroeg dan ook of er een mogelijkheid was, dat de melkbus mijn eigendom zou kunnen worden.
Omdat er wel begrepen werd dat er een goede reden was dat ik de melkbus in mijn bezit zou willen hebben werd er voorgesteld om te ruilen als ik een exemplaar zou kunnen vin den met een soortgelijk uiterlijk. Het opschrift vond men niet belangrijk.
Na intensief speurwerk had ik binnen enige maanden een soortgelijk exemplaar gevonden
en kwam de ruil tot stand.
Nu staat er al ruim vijfentwintig jaar bij mij in de gang een voor mij kostbare melkbus met het opschrift "DE VECHTSTREEK OMMEN 1967", waar dagelijks met genoegen naar kijk.
Hoe de melkbus de afstand van ruim 200 kilometer heeft afgelegd en in Ooltgensplaat terecht is gekomen hebben ze mij niet kunnen vertellen.
Ook was de melkbus niet meer voorzien van een nummer, zodat de verdere geschiedenis niet meer te achterhalen zal zijn en dat vind ik wel jammer.
De melkbus was overigens niet het enige dat ik in Oolt gensplaat heb gevonden en dat uit Overijssel afkomstig was, want ook mijn huidige levenspartner heb ik voor het eerst in Ooltgensplaat ontmoet en zij is geboren op Hoge Hexel, gemeente Wierden, hemelsbreed op nog geen 20
kilometer afstand van Ommen!
Bezoeken aan de beide geboorteplaatsen zijn dan ook heel gemakkelijk en prettig te combineren, iets dat regelmatig
voorkomt.
i
11
Gevaarlijke raketten in en rond Ommen
Het geheime wapen van Hitier
door Ben Wösten
Een V-2 vlak na de start
De bevrijding
Dit jaar is het precies 65 jaar geleden, dat Nederland bevrijd werd van het Duitse juk.
De vijfjaren bezetting zijn maar moeilijk te vergeten. Op zich is dit ook heel logisch.
Daarvoor is er in die vijf jaar teveel gebeurt aan vernederingen, moord en doodslag. Ik noem onze Joodse plaatsgenoten die afgevoerd zijn naar concentratiekampen waarvan ze nooit meer terugkwamen. Daarnaast een aantal Ommenaren die in onze eigen plaats dode lijk getroffen zijn bij de bevrijding van Ommen door de beschietingen nabij de Vechtbrug.
Alles had echter nog veel beroerder kunnen gaan als Hitier eerder had kunnen beschikken
over de V-1 en vooral over de V-2 raketten.
Op het eind van de tweede Wereldoorlog beschikten de Duitsers plotseling over een ge heim wapen. Ze noemden het de V-1. De letter V stond voor ' Vergeltungswaffen'. Het
Hitler-leger had van deze "vliegende bommen" zoals ze ook wel genoemd wer den, hoge verwachtingen en dachten de oorlog hiermee een beslissende wen ding te kunnen geven. Ze waren immers opzienbarend in die tijd. Militair gezien voldeden ze echter helemaal niet aan de hooggespannen Duitse verwachtingen.
De V-1 was in eerste instantie vooral gericht op Londen. Engeland was in de ogen van Duitsland de grootste vijand en zou als zodanig vernietigd moeten worden. Maar de Britse afweer en de R.A.F. konden de meeste traag overvlie gende V-l's onschadelijk maken voordat ze hun doel hadden bereikt. De eerste V-1 (Vergeltungswaffe-eins) werd op 13 juni 1944 richting Londen gelanceerd vanaf de kust in Noord-Frankrijk. Dit gebeurde een week na D-day. Nadat Bel gië bevrijd was werden de V-1 's ook afgevuurd op Antwerpen en Luik.
Deze V-1 was feitelijk een onbemand vliegtuigje die aangedreven werd door een straalmotor. Hij kon als zodanig niet gestuurd worden. Hij werd afgescho ten richting het doel, bv Londen. Hij kwam zover totdat de brandstof op was en vloog dan naar beneden al dan niet een bepaald doel treffend.
In de neus van het toestel bevond zich de springlading van ongeveer 700 kg en kon daar mee een behoorlijke schade veroorzaken.
Hoe groot de schade kon zijn bleek toen een van de raketten een bioscoopzaal in Antwer pen trof. Het gevolg was enorm, er vielen 500 doden te betreuren, 200 burgers en 300 mi
litairen.
Lanceringen van de raketten
De V-l's werden afgevuurd vanaf vaste lanceerplaatsen. De meeste van deze lanceerplaat- sen waren echter al gauw het doelwit van de geallieerden. De Duitsers moesten steeds an dere plaatsen opzoeken voor het afschieten van deze raketten. Bij de naderende bevrijding werden ook in de bossen bij Almelo lanceerinstallaties onklaar gemaakt
De bestrijding van de lanceerinrichtingen van de V-2 raketten was een stuk moeilijker, omdat deze raketten afgevuurd werden vanaf mobiele lanceerstations. De V-2 was als zodanig ook veel gevaarlijker dan de V-1. De V-2 kon in tegenstelling met nummer 1 wel vanaf de aarde bestuurd worden. Ze waren ook veel moeilijker te bestrijden doordat deze raketten op veel grotere hoogte, zelfs door de stratosfeer vlogen en daarom bijna onzicht baar waren voor het afweergeschut. Ook hadden ze een grotere hoeveelheid explosieven
aan boord.
Geraadpleegde lectuur:
Dokumentation "Signal".
Herdenkingsuitgave 't he mels Ar/goed
Jaarboek voor Cultuur en
Historie Overijssel
Vervoer en montage in Ommen
De diverse onderdelen van de V-2 raketten kwamen per trein op het station van Junne aan.
Vervolgens werden ze op transportwagens geladen en vervoerd naar het Landgoed Ar- chem. Het Duitse leger had inmiddels bezit genomen van dit Landgoed. Bijna alle bewo ners aldaar moesten naar elders vertrekken. Het gebied werd van alle kanten zwaar be waakt. Het was duidelijk waarom de Duitsers geen pottenkijkers konden gebruiken. Hier werden de raketten voorzien van de springlading. Vanuit Archem werden ze uiteindelijk met afgedekte legervoertuigen vervoerd naar de lanceerbasis. Fen van de bekendste lan-
12
COMBUSTiON CHAM8ER
UQUtO OXYGEN
I TON OF exptosive
ceerinrichtingen stond een tijdlang op het Eelerveld nabij Hellendoorn. Later worden ze afgeschoten in Hessum en het gebied Mataram bij Dalfsen en daarna nogmaals in Hellendoorn. Ook vanuit Raalte werden de V-2's afgevuurd.
Voor de omwonenden was dit lang niet zonder gevaar.
Nee, het was zelfs zeer gevaarlijk. Doordat sommige lanceringen mislukten kwamen de zeer gevaarlijke ra
ketten in de directe omgeving terecht. Het meeste trieste voorval deed zich voor in Lutten- berg waar een V-2 in een weiland neerstortte. Een aantal mensen gingen de raket van dichtbij bekijken. Maar toen sloeg het noodlot toe. De V-2 ontplofte waarbij 19 mensen dodelijk werden getroffen. Ook in Deventer en Almelo werden mensen dodelijk getroffen
door neerstortende raketten.
Ook in het Ommerveld bij Witharen ontplofte een V-2 raket. Dit had te maken met een beschieting van een vrachtwagen door geallieerde vliegtuigen die beladen was met een V- 2. Het gevolg was hier een enorme ontploffing met een grote vuurzuil die boven de bomen uitkwam. Gelukkig vielen hier geen slachtoffers onder de omwonenden, dit in tegenstel ling met Luttenberg en andere genoemde plaatsen.
Rivaliteit in het Duitse leger.
De V-1 was het paradepaardje van de Duitse Luftwaffe en de V-2 van het Duitse leger.
Elk van deze legeronderdelen vond zijn raket de beste. Hierdoor liep het productiepro gramma maanden vertraging op. Daarbij komt ook nog het feit, dat de productie van de V- 1 aanzienlijk goedkoper was dan dat van de V-2.
De reikwijdte van de V-1 bedroeg 280 km en dat van de V-2 320 km. De kostprijs van nummer een bedroeg tussen de 1500 tot 10.000 mark. Nummer twee kostte echter 75.000 mark. De explosieven waren voor beide raketten ongeveer 1000 kg. Er werden in totaal ruim 100.000 V-!'s afgevuurd op Engeland, maar slechts 20.000 bereikten hun doel waar
van de meeste terecht kwamen in Londen en een klein aantal in Portsmouth. Het aantal slachtoffers
bedroeg ruim 6000 en ruim 17.000 gewonden. Van de 5000 stuks die afgevuurd werden op Antwerpen kwamen er slechts 211 op de stad terecht. Van de V -2's werden er 4000 stuks afgevuurd maar slechts 1500 bereikten hun bestemming. Daarnaast kwa men er ook nog eens 2050 terecht op Brussel, Ant werpen en Luik. In Engeland waren 2500 slachtof
fers te betreuren door aanvallen van de raketten.
Kwalitatief ontliepen de beide raketsystemen elkaar niet zo heel veel. De ontwikkeling van de raketsys temen stond niet stil. Een groot aantal geleerden was bezig de raketten te verbeteren. Gelukkig voor de vrije wereld waren ze te laat. Toen ze inmiddels betere versies hadden was de oorlog afgelopen.
Ekkeika
Huis Ar
ARCHEMER
Men kan stellen, dat Ommen wel behoorlijk betrok ken is geweest bij het oorlogsgebeuren in de Twee de Wereldoorlog. Ik denk dan voornamelijk aan het verschrikkelijke concentratiekamp "ERIKA" op de Besthemerberg. Het vervoer en in elkaar zetten van bovengenoemde levensgevaarlijke raketten. De ge vechten bij de Vechtbrug en bij hotel Paping. Maar bovenal de wegvoering van bijna al onze Joodse plaatsgenoten naar de vernietigingskampen en de Ommenaren die gesneuveld zijn bij de beschieting van de brug.
En tenslotte moet ook genoemd worden de verzets groep in de buurtschap Stegeren, de beschieting bij de "Vosseboer" en de schietpartij in Beerze,tussen leden van de verzetsgroep aldaar met wegvluchten
de Duitse militairen.
Hierboven een schets van de V-2 raket. Zoals te zien heeft deze raket een lading van een ton aan explosieven aan boord. De lengte van deze raket was 14 meter en een diameter van 1,66 me ter. De brandstof die mee gevoerd werd bestond uit 8900 kg vloeibare zuurstof
en alcohol. De raket had
1000 kg springstof aan boord en had een startge
wicht van 13 ton. De V-2 maakte een snelheid van
5400 km per uur en vloog op een hoogte van 90 km of hoger.
chem
ARCHEM
7
gtfinbell.' Lemeleresch
Overzichtskaartje Archem waar de V2 's werden gereedgemaakt om in Hellen doorn te worden gelanceerd
1 vd Wijcklaan (Witte palen) 7 Eggen
2 Ingang Beukenallee 8 Van Goor 3 Slingerbos—V2 laadplaats 9 Ooln Butink 4 Opslagplaats, bunker 10 Kasteel 5 Schuilplaats vrachtauto 11 Van Oene 6 Afweergeschut
13
Gerrit Jan Eshuis (1895-1980)
Amateur-archeoloog en -streekhistoricus uit Almelo
door Henk Schuurman
Bij de Nijverdalse Uutgeverieje 'n Boaken (voorheen Uitgeverij Historische Kring Hellendoorn-Nijverdal) verscheen in 2010 als nummer 7 van de Historische reeks
"Ontdekkingsreizen langs de Regge - historische speurtochten rond Hellendoorn, Den Ham en Daarle". Dit is een bundeling van oorspronkelijk in het Dagblad van het Oosten verschenen krantenartikelen van G. J. Eshuis die dateren van 1941 tot 1965, In 2003 werd de artikelenserie "Speurtochten rond de Notenhaar" uit 1969-1971 uit gegeven onder de titel "Boerderijen langs de Regge". In de jongste uitgave is ook een biografische schets opgenomen. Daaraan, aan een artikel van Harry Wonink in Tu- bantia van 19 juli 1975 i.v.m. de 80®'" verjaardag van de heer Eshuis en aan enkele andere berichten uit dagbladen is het volgende ontleend.
Gerrit Jan Eshuis werd geboren op 25 juli 1895 in een keuterboerderijtje aan de Vissche- dijk in Almelo. Tegenwoordig is de Visschedijk nog een landelijk stukje grond met enkele oude woonboerderijen tussen de stadsrand en het industrieterrein Turfkade. Gerrit Jan werd geen boer maar moest op 12-jarige leeftijd al gaan werken in de textielfabriek Indië.
In de pauzes repareerde hij soms fietsen van medearbeiders. Daarvoor werd zo vaak een beroep op hem gedaan dat hij er bij de fabriekspoort een speciale keet voor kreeg. In 1932, na 25 jaar in de textiel gewerkt te hebben, begon hij aan de Tijhofslaan een eigen rijwiel
zaak.
Toen hij later een knecht kreeg begon hij elke woensdag de boer op te gaan (meestal op de fiets, want hij haalde zijn rijbewijs pas toen hij 70 jaar was) op het platteland van Twente en Oostelijk Salland om onderzoek te doen op het gebied van archeologie en streekge schiedenis. Want daar ging al vroeg zijn belangstelling naar uit. Als jongen zocht hij in zijn geboortestreek al naar prehistorische voorwerpen als vuurstenen pijlpunten en krab bers. Bij talloze boeren kwam hij "op de kokken" om te luisteren naar oude verhalen, anekdotes en spreuken. Alles wat hij hoorde, ook over oude gebruiken, tekende hij zorg vuldig op. Ook deed hij naspeuringen in allerlei archieven, zoals oude registers en marke- boeken. "Maar dat speurwerk is onvolledig als je het alleen binnenskamers doet", zei hij.
Essentieel was voor hem het gesprek met de bewoners van de oude boerderijen in zijn werkgebied.
In 1941 kwam er voor het eerst een artikel van hem in de krant, over kasteel de Schuilen- burg bij Hellendoorn. Dit stuk is ook opgenomen in de bovengenoemde bundel
"Ontdekkingsreizen langs de Regge". In de eerste helft van de jaren '50, toen hij al bijna 60 jaar was, begon hij regelmatig te publiceren in het Dagblad van het Oosten, ook wel Twents Zondagsblad genoemd. Eshuis was ook een goede verteller. Hij hield vaak lezin gen over zijn werk.
Een eerste belangrijke ontdekking van Eshuis betrof een middeleeuwse schans, de Schui- lenberg of "Schulenborg", aan de rand van Almelo. Het bestaan ervan was in vergetelheid geraakt maar toen het in maart 1949 hoog water was, de gedempte grachten volliepen en de hogere delen van de schans met de koppen boven water bleven, besefte Eshuis dat hier een oud verdedigingswerk lag dat evenals andere schansen (in de volksmond vaak
"huneborgen" genoemd) in het verleden ook dienst deed als vluchtheuvel bij waterover last. Jarenlang zette Eshuis zich er voor in dit cultuurmonument te behouden en in het be gin van de jaren '70 kreeg het ook de status van beschermd monument. In december 1962 verschenen vier artikelen van hem over 't Geheim van de "Schulenborg":
"Middeleeuwse burchten, of vluchtheuvels bij hoog water?" (I)
"Reconstructie wijst op twee delen, omgeven door grachten" (II)
"Rond Huneborgen zijn steeds interessante sagen geweven" (III)
"Hunnen, zigeuners, zwervers, tijdelijk de latere bewoners" (IV).
Over de omgeving van Almelo schreef Eshuis in de jaren 1964 tot 1967 een lange artike lenserie "Van Boerenland tot Stadsrand". Met behulp van zijn moeder (die bijna 97 jaar
werd) had hij zich verdiept in de historie van de boerderijen die weg moesten in verband met de stadsuitbreiding. Nog bij zijn leven (in 1977) werden de 116 artikelen in boekvorm
14
