Vraag nr. 261
van 19 september 2003 van de heer JAN LOONES
Eendenjacht – Botulisme – Loodhagel
Als gevolg van de hete zomer heerste er in V l a a n-deren de laatste weken een ernstige botulisme-e p i-d e m i e, i-die i-de watervogelpopulatie zwaar heeft ge-troffen.
Vogelbescherming Vlaanderen waarschuwt even-wel voor het gevaar dat ook voor de mens dreigt (De Morgen 1 september 2003). Er zouden volgens de vereniging in sommige kadavers van watervo-gels twee types van botulisme zijn aangetroffen waarvoor ook de mens gevoelig zou zijn.
De vereniging vindt het dan ook onverantwoord dat de jacht op wilde eenden nu al geopend werd, aangezien de voorbije weken duizenden watervo-gels aan de ziekte gestorven zijn en er nog duizen-den andere werduizen-den besmet.
Bovendien kunnen ogenschijnlijk gezonde water-vogels alsnog de bacterie met zich meebrengen en andere gebieden besmetten als ze door de jagers verjaagd worden.
Een ander aandachtspunt van de vereniging is de regelgeving omtrent het gebruik van loodhagel. Volgens Vogelbescherming Vlaanderen zou daar-over niets staan in het nieuwe jachtbesluit.
1. Wordt naar aanleiding van de botulisme p i d e-mie in Vlaanderen de jacht op wilde eenden uit-gesteld ? Zo neen, waarom niet ?
2. Klopt het dat er niets vermeld staat in het nieu-we jachtbesluit omtrent het gebruik van loodha-gel ? Zo ja, waarom niet ?
Antwoord
1. Volgens inlichtingen ingewonnen bij de Gentse veeartsenijschool (dr. Paul Ta v e r n i e r, U G, d i e n s t P l u i m v e e z i e k t e n , t e l . 09-264.74.46) is het risico van botulismeoverdracht naar de mens via con-sumptie van geschoten jachtwild uiterst onwaar-s c h i j n l i j k . De eventuele botulionwaar-smetoxine(onwaar-s) (type A , B of E) die in gezonde vogels – uiterst sporadisch – aanwezig zouden kunnen zijn, verdwijnen normaliter bij de bereiding van het w i l d b r a a d . De toxine is immers een eiwit dat reeds wordt vernietigd bij 100°C gedurende 30 minuten – bovendien worden de ingewanden
tevoren verwijderd. In de literatuur is dan ook niks terug te vinden over mensen die op deze manier botulisme zouden krijgen.
Uitbraken van grote botulisme-epidemieën zijn het gevolg van een kettingreactie, die klassiek op gang wordt gebracht in een zuurstofarm mi-lieu en bij aanhoudende grote warmteperiodes. Een explosieve ontwikkeling van de specifieke b a c t e r i e, producent van het zeer giftige botulis-m e t o x i n e, ligt aan de basis daarvan. V l i e g e n botulis-m a-den die zich heel snel ontwikkelen in rottende kadavers en zelf worden opgegeten door andere d i e r e n , kunnen grote concentraties aan deze toxines bevatten en aldus de cyclus onderhou-den (zelf zijn ze ongevoelig voor het gif).
Hoewel de ontwikkeling van de toxines gekop-peld is aan specifieke omstandigheden, b e s t a a t de kans dat na grote botulismeuitbraken be-staande gifconcentraties nog lange tijd aanwezig blijven in bijvoorbeeld de onderwaterbodem. Met andere woorden: ook al is aan de typische omstandigheden voor ontwikkeling van de epi-demie niet meer voldaan, er blijft een reële kans tot een "naijlingseffect". De potentiële impact daarvan hangt wellicht nauw samen met de fysi-sche karakteristieken en omstandigheden (dy-namiek) van de betrokken waterbiotoop. A l s gevolg van hun voedselecologie kunnen water-vogels in theorie aldus ook in niet-typische pe-riodes (winterhalfjaar) te maken krijgen met b o t u l i s m e. Nader onderzoek lijkt hier aangewe-zen.
Het is algemeen bekend dat de opening van de jacht ertoe leidt dat watervogels zich sterker gaan concentreren in een beperkt aantal jacht-vrije gebieden. Als het hier gaat om gebieden waar botulisme is uitgebroken (bv. de Zeeschel-d e, De KuifeenZeeschel-d in OorZeeschel-deren) Zeeschel-dan worZeeschel-dt het aantal vogels dat in contact kan komen met de bacterie uiteraard een stuk groter.
Hoe reëel het omgekeerde risico is – dat de ziekte zou worden overgebracht naar niet-be-smette gebieden door verplaatsing van beniet-be-smette vogels – is niet duidelijk, maar valt niet uit te s l u i t e n . Momenteel heeft de epidemie minstens plaatselijk reeds een hoge tol geëist en er tot de-cimering van sommige populaties geleid. In hoe-verre dit effect zal hebben op hoger populatie-niveau blijft af te wachten.
tij-delijk jachtverbod op de wilde eend in te stel-len.
2. Op 19 september 2003 heeft de Vlaamse rege-ring een besluit goedgekeurd dat vanaf 2008 een algemeen verbod op het gebruik van loodhagel en zinkhagel instelt.
