~. 1,,-.0

(1)

(2)

~

.8.

L

(p~

~.

1,,-.0

b

,fA

(3)

KOPIREG.]

DI

GESKIDENIS VAN ONS LAND,

IN DI

.

_{TAAL VAN ONS VOLK}

_.

TWEDE UITGAAF

.

(An,r;evu

l

tot

1

8

9 5,

en vermeerder met By

l

a,qe).

P

AARL:

(4)

"DI AFRIKAANSE PATRIOT,"

Erkende Orgaan van di Afrik. Bond, en van di Afdelings Hade van

Hope Town, Steynsburg, Prieska, Philips Town, Aliwal

Noord, Prins Albert, Hay, Herbert, Sutherland, en

Brits Town.

O F G E R I G 1.5 J A.N". 1.876_

"

Di Patriot

"

110(1001 di l\"oll'<1nl't en ontll'ikkolinp,' Yan OllS ,Toll"

J>i sniYol'e (-leloofRleol' ell \I'iliO P'ttrioti~lno is syll two gl'Ondpil'll·O.

"

Di Patriot

"

is eli conig'ste kOOl'Hllt in onsAjI'ikaaJ1Re iaal.

Hy

noem ons yo!k on onl'; ta,ll ROOS hy (lit hy, om dit te heskall"c 011 te

YC'1'-hetel'. Di PII./(iot is 1n~1 kein hegin, 11m <I l' het nog alt,Y(l gegroei en nil il1\'lol!el gell'in.' Yrind en I'P"([ erken (lit oek, dat eli P(llo'ol Illl'er g'('-dnall het, (lan enig :lll'lcr ill Sni(1 .\I'rik" ; Oil rlnisellclo I'nll OilS Volk amI IpeR g'('sit, hoG. 1\"11I1'.leI11' hl1lie I\"akker gesk,I1(1 is ell 1I0n:l<; IIIlLtige ble 1',111 I\ork ell :\b1JtskapPJ' l\"crksa:11ll is.

"

Di Patriot"

is I'el',d Ili 0(11111/1. 1'<111 eli A/ri7ran,p( R~IUl (dem

J)s. ~ . .T. Ill' To:'!' olltll'orno), .Tan, l:ing \I'as eli Pafri'it clan ook Ili (,lIige Dllll<iskol1r.llit ; ell is'ilO!2; alt,\'(['1l 1;'lI'll1 I'erdecligel' \'.111 eli I'.;gt .. l'1I ilc'1<lll"'e 1'''" (li Afrikaller BOIl(l. 1>i P(llo'o/ 0'(\ !!'cl'l''''eld lIlt'('I' r1lppdl'Le

'

~'<l

ll

BOI1([s Vcrgaderillge dl1ll alle alldere

BOI~I'i-

,

~'esil~lo halltl'

~anlll. Di p(lI(iot het I'eml '"ISpl'i1ak op (li n<1a111 \',t11 IJol/'I"{)(l/(/(ltI, ('11 op (Ii o!l(lel'stel1nillg I'an elkc opregte BOllflsIIl:t11.

_\11

"

Di

Patriot"

I'oral het eli

R

.. \.

Republiok, mas (icvl, hl1110 h01'lI"onne Vl'yiJci(] te ehmko. Di Ptllriof was ill di heg'in eli c!lige

Mordigai wat ,gese hot: ni ollflfJ'll'{'rp, mar Iljr1e/i/C l'erset; on heL

I'ul-gchon tot h1111e Ireor vry IntS.

An"

Di Patriot

"

hoofsakelik hot ons di erkenningl'all di }[01-lanse tn:tI in ons Parlemont te danko. Di Patrwt hot eli sHak OpgCI'Ht, toen in n,lgoll1eon ons I'olk nog in slaap was, on solfs \'an OlISO 1'001'-ll1allnC ,gcse hot: Dit sal julio tog 1100it \'orlery ni, elis 1I0t slapendo

honde Imkko]' maaie !"

"

D i Patriot

"

be\'at gcreclel ruim 21 tot 3;) leolommo lluttige lecsRLof :-htleielings artikols oc]' eli bolangrikste \'i"tagstnkko \'an eli dB!!', of andoro llut,tigo ondenvl!],pc, Rinno on Buitonlaucls Xnll's, Kab

el-gl'1L!1l11l0 ell To'cgrall1111C, Korrospollelensiis olllVfarkbcrigte, OllR. Oek be-I'nt elit Geeligte en Bybels2 Raaisels vcr Jon):!; mons~; BOllds l'erRlago on

al eli yornaamste stnkko nit Dp Pa{/J·/. Di Patriot bCI'lLt mecr ko]'respoll-cIellSi is d,Ln eni'! <1mlcl' koer,1I1t; wil imaml dus Ireet \I',lt eli

Volksgc-vo!'1 is, 100s elall Di Pafj'iol. .

"

Di Patriot

"

is oek .Advortel1si-Blael. Sehut-, Geboorto, en

Doorlberigte, ellS., wordG hillik geplaas. As eli reeels erI!eJHIo Ol'gaflll VOl' eli Xotulc en Advenellsiis van so voul T>istrikte, en met so 'n grote en uitgeh1'oi,le sil'kulasi, is eli PatTiot '11 allel'geskiksto midrl,,1 vcr

a'l-\ prLc'er. Vera 1 Vemlusi- of al1r\'I'C Be!.i.glloic1s-Ad \'ortenRiis betali 1 ch1a]'i Il ,,/ t gOC(l. OIl~C Vl'i nde knn ons ellarill direk of inelirek, denr

hnlle ilwlooll, grote diillR uell'~'s. i'ondel' achc]'tensiis 1\311 oek eli

Po/rio! I i be"[;l,l11

ni

.

-.

(5)

-I

232

NUTTIGE

BOEKE

VERKRYGBAAR BY

D. F. DU TOIT

& CO. (BEPERKT)J

PAARLSE

DRUKKERY.

rclE

j-iUISKERK.

-

<&}o~-57 Preeken voor aIle Zon- en Feestdagen:

mmEVENS

~ZAADKO

RRELS",~~

Uit het Levend Woord voor Onderlinge Biieenkomsten, Huisgezin en Binnenkamer,

~

MET

HUISALTAAR~i{"

Wenken, Bijbelgids en Gebeden voor 't Huisgezin.

r. Groot Oktavo Boek vall 4810 bladzijden, sterk gebonden in lleel

linne band, met yergulden titel en porLret. yau den schrijl'cl', Os. 8 .. J.

nu

Torr.

Prys:

G

/

-

per post of

12

exempl. t gen !contanlp betaling (vooruit) voor £3 ~tg, Buiten de Koloni: nog Ga. voor

ee

u

,

of .-)

/-voor 12 exempl. extra posgcld by.

==~-

-DI EERSTE BOEK

VAN MOSES,

GENESIS

1

(Uit Hebreeuws) in Afrikaans o'ergesit, met ophelderende

antekenings.

Groot 8vo., 1440 bladsy'e. Prys: per post 1/-stuk; of vcr 12 cxemp1.,

1Jool"uit betaald, 9/-; vel' 25 do., do., lGI ; vcr 3G do., do.,

22 /

-;

en \'cr riO do., do., 25/-. Buiten di Koloni nog 'n 3d. vcr een exemp1., en 'n Id. stuk ver di groot orders, extra posgeld by.

DE GESCHIEDENIS

DER EMIGRANTEN BOEREN,

EN VAN ]mx

VRIJHEIDS-OORLOG IN TRANSVAAL in 1880 en 188t

120 bladsy'e, in sterk linne band. Prys: ;3/!); per post 4/3, en bnit»n

d1 Koloni 4/G. Of vel' 12 eXe'11p1. tt'gelyk, 1)00(/1/1 bctaald, gc(·f OilS 200

/0 com. of (op di netto prys ) ..

DI

~EER

N'GA::N[I~

EN

ANDER NOORDELlKE STREKE.

Reisketse deur "Hcndrik" 'n l'egte illtCl'reSsantc en !esenswa:mlige

beskrywing yan 'n reis na genocmdc streke, met 'n Imart yan eli pall claarhecl1. Prys, Gu. per 1 cxempl.; \'(:1' 'n closyn,

f)

/

-

.

(6)

233

AFRIKAANS ONS VOLKSTAAL,

71 Stellings, neerge1eg en verklaar deur Ds. S. J. DU TOIT, opgedra'e an President REITZ. Prys: per post 1/6; of ver 12 exempl. gt'lyk,

vooruit betaald, slegs 14/6. EIKeen, vrind of vyand, wat enigsins belang stel in 01 s Afrikaanse Taut, behoort die boek in syn huis te he; en e1ke Afrikander-huisvader behoort an elk van syn kinders een te ge.

TREKKERS

GIDS'S

bevattende di Verslag van di Mashonaland Komissi; Rapporte van di Mashonaland en ~ynodale Deputasiis, ens.; Lewensskets van Is. BOSMAN, en syn reisjornaal naal' N'Gami, ens., ens., met 'n Kaart van IIi N'Gami Omstreke. Prys: per post 6d., of vel' 12 exempl., t'ooruit

betaald 5/-; 25 exempl., dito, 10/-, en ver 50 exempl gelyk, do.

(!.ont"n!), 'LO/-.

HANOBOEK VER GOOSOIINS ONOERWYS,

Op di Skoo1, in di Kategisasi en by di Huis, deur Ds. S. J. DU TOIT. Prys: 9d. Ver 12 exempl., k(lntant, 7/6 ; vel' 25 do., do., 12/6, en Vel' 1)0 do. do. (kontant), 20/-.

DE

VOORTREKKERS~

6 Voorl .... zings deur l's .

.r

D. KESTELL. 'n Degelik, grondig en onpar-tydig bewerkt . bydrage uit so 'n be1angrike tydperk van eli Geskidenis van Ons Volk. Prys: 9u stuk. Vel' 12 exempl., 1,0 Itant, 7/6; 25 exemp . do., Ii/6, en ver 50 do., do., 20/-.

VAN 01

BLOKHUIS NA 01 WITTE HUIS,

Di 1ewe van JAMES G:ARFIELD, o'erlede President van di Vereenigde State vall No I'd Amenka. Prys: 9d. Stuk. Vel' 12 ex mpl.,

/contant,

7/6; 25 exempl. do., 12/6, en vel' 50 do., do, 20/ .

DE PEINZENDE KRISTEN.

Di kostelike werk, so dierbaal' en stigtend vel' ge:owige. Vry bewerk naar P. BROES, deur Ds. S.

J.

Du TOIT. Klein kllarto, 110 bladsyde, dub"f'l kolom, 1 6 p'~" post.

HET KORT BEGRIP OER CHRISTELIJKE

GOOSOIENST,

Vel' Kategisasi en huisgebruik. Prys 3d. per exempl. ;-12 expmpl. 2/6 ; 25, xempl. 5/-; 100 exempl. 16/

(7)

234-DE

P R E D E S T

I N A T I E

VOLGENS

BIJBELLEER EN KERKLEER,

OP NIEUW IN 'T LICHT GESTELD

DOOR

DB.

J. DIT

TOIT.

(Ot'ergedrukt uit de "Gelttige.")

In

klein kwarto, dnbbP.l kolom, kompres g-edruk en stewig gebollde in half linne band, prys 2/- ll1Pt posgeld, by J. C. JUT A & Co., Kaap.;tad, en by c.i uitgewers.

DI

SUID AFRIKAANSE

KOOK,· KOEK· EN

RESEPTEBOEK.

B E B D E D R U K

Wat reeds so

'n

gunstige reputasi verkry

het,

Omtrent 650 goeie Resepte in di Kookkllns, en ver verschilll·nde soorte van Gebak.

Bijeenversameld, geskrywe t'n anbe"t'el d.ur Mej. I~.

J.

DYKMAN. Asoek rnim 600 Kesepte ver allerlei Menselike kwale; met nog 150 Resepte teen Vesiiktes.

PRY8

2s. 9d.,

per post

3s.

Op bestdlings van 6 exempl. en mo'er, 10 persent Kommissi.

N.

B.-KoNTANTE Oriel's !let di voorkenr.

DE ONTKOMING

D E R

FRANSCHE VLUCHTELINGEN.

'n Boeinde Verhaal,

,rat

onlangs met sovenl genot in "De I'anrl"

gelees \verd, in een nette in twe kleul'e gedrnkte baml verdi prys van Is. p, r exemplaar.

DE BEDEELING DES HEI LIGEN GEESTES,

Dpur Ds. S.

J.

DU Turr. Per post 6d; 12 exempl. vel' 5s.

}Jiir is 'n Getuigenis wat altoos syn waarde en krag sal behon. Di p' ys is non so laag gestel, dat men gemakkelik 'n dosyn kan ontbide om te versprei.

(8)

I ' NHOUD

.

Ep.Rfrl'l'; AFnl;;F.T,TNn Dr KAAP TX Dr ou HOI,LA~RE TYJ), 1()52-1806.

-Hoofstuk. _BI.

I. Oudste geskidenis 1

1 T. _{Di anleg van di MaatRkappy} ₄

ITT. Di wilde N asiis ₇

IV. Di anleg word 'n Koloni ... 11

V. Di Koloni groei op onder

teenspoed 13

\' t. Do. do. vervolg 17

YU. _{Gouwerneur van Noodt en}

syn tyd 2l

Hoofstuk _Bl.

VHI. Di Koloni voor honderd jare 2i

IX. 'N Nuwe Storm 28

X. Gerugte van OOI'log 31

XI. Plaune van verbctering 34

XIT. _{Di Engelse neem}_{eli Koloni 36} XIIT. ~e\\"e jare onder <Ii Engelse 39

XIV. Weer'n tyclji onder Iii Hoi·

landers H

Tw};u;m: AFDEr~TNG : DI FHANSB VLl:GTEJ,INGF..

Iloofstnk. _Bl.

L Di Hllgenote _{in Frflllh."k 43}

(1. \\' aarolll en wn,arhecH h IIlll'

gt'Vlll,2" 11!'t H

Hoofstuk. _ill.

I. Di I~ngel"e !'t!('m Iii Kaap in ;,1

re.

K \\"essi ocr Iii Hottentots ,

..

t>2

Ill. Vl'ydom van di Slflwe il-!

[Y. Op~t!lnd \'au Bez 11 idenhon t 1)9

Y Kafi'eroorioge _1;3

VI. Kafi'erool'loge (vervolg) H7

Vlf. Di Bal1llite Kwessi ... 71

Hoofstuk.

111. Di HIIg"t'note an ,li Kaap

HoofBtnk.

Yfli. ,I I erk waan! igste gehe llrte-uisse 1846-185i;

IX. ,io. do. 18:)(;-lSfiS ...

X. 110. do. 1868-1S~14 .•• XI. Di Noonlelike uitbreirling

(Bechuanalaud, i\fashoua-laHti, ~latabeland)

VIERDE _{AFDELING :}_Dr_{UrfGEWEKE BOEm;}_1836-1895,

(Naictl, V1'!/slaat, Transvaal, Diamantvelde)

Hoohtnk. _Bl. _Hoofstuk.

L Red_Koles _o_ni\\"!Iar_vcrlaatom di Bucre di IV. Di ,Eoerc neelll wraak en

hct 87 _{vCI'.Jryf Dillg:ml1}

Jr. Uittl'ek \'au di Boerc HI _V. _{Di Hocl'c}_~tig_'_{u K}_oloni_in

rfr.

Pict Uetief ell l-iyn tn'lIl'ig _"'aLal

lot

.

_!14 _\"1. _j)i_E_II_gdse

kOl11 (Ii lant! af. neem

.\.. VUY;:;TAAT.

Hoofstuk. _1ll.

I. Hoe di Bocl'e ,claar wcer 'u Koloni gestig het lOl)

11. Di Shtg van Booml'la.'ts ll2

UOofBtuk. TI

r

.

LaLC!'C Ucskideuis IV. Di Dial11f1ntveldc RI. 46 BI. 72 76 SO S3 HI. 98 100 10,1 BI. 116 121

(9)

,

--Hoofstnk.

1. Ontstaan van .Ii ]{ep"iJliik 12.; II. Di anlH'gting van Tmmvanl lflO

YIII II oofSLnk. BI. 111. Di Trnn,vnal,,' \·I'.dll'id~ -Ilnrlng Ifll BYLAGK Hoofstnk. I. Lys van Kommaeleurs en

Gouwerneurs van rli Kaap Koloni

If. Presidente van eli Vrystaat

111. Presielente van '111'ansvaal

IV. Gouwerneurs van Natal

y. J aargetalle van VCl'nanlC

geheurtenisse in eli

geski-denis van So ,-\.

"I. 'l'ancred ocr eli Kafferool'loge

IX. VOl'(le]'ing van Ska(lcvcl'goc~ (ling en verlise by eli

Kaf-fm'oodogc van 183,;

-1847

X. Hoc eli Engelse vcr Drcycr

vermoo1' het na- lli Hlag

van Boomplaas

XI. Di '1'1'eur~pe1 van Rl:1.~c l'~-nek HI. Hoofstuk. XlT. lR3 XIII. 133 13± XIV. 13± XV. 134 XV!. lSI; XVII. XVIII. H!l XIX. 150 L3 r Bl.

Offisiele sclfverdcd iging

van eli Vool'tl'ekkers 1.33

Wat Froude van eli Boerc

vertel 11)1

Hoe lhoudc ODS

Gcski(1c-n is vertel ... 16B

Gedellk,krifte V;tll ,1i RIl-genotc fmnilii" ill rlfrib ... 17!)

JOlll'llaal I'an II

Voor-trekker l!H

Geskidenis vall ,Ii

Voor-trekkcl' in Natal 1 %

Akte van Afstan(l van

Na-tal an Pict Uetief 202

VCl'halc omlJ'cnt eli

VOnr-trekkcrs meO'edecl (lem'

(10)

VOORREDE

VER

Dl

TWEDE UITGAAF.

~1

VOORREDE verdi eerste uitgaaf van ons Geskidenis volg hii1'op.

~

V cui het ons ni bij tc ,'oeg in di tw6de uitgaaf ni, as net mal' om an te wys waar:l1 h:irdi nitgaaf verskil van di vorigt', namelik :

-1. Di spelling is gewysig soos dit sig van 1877 aJ ontwikkel het tot non toe, en so ,'er as dit non tamelik algemeen angeneem en

o'e1'een-gekom is.

2. Di stof is bijgewcrk tot 1895 toe, sodat di leser hiir 'n gcskidenis kry vall di ontdckkillg van Snid Afrika af tot vandag toe.

3.

W

ysigings is daar ui heel venl in di stof angebreng ni, as aIleen dat

enige historise gedenkstnkke, soos van TANCRED o'er di Kaffer

Oorloge, van FROUDE o'er di Uitgeweke Boere, ene., nit di gewone

loop van di geskidenis nitgehattl is (om di draad ni teveul te

breek ni) en as Bylage agteran gevoeg is.

4. Di Bylage is veral 'n kenmerk van di tw6de nitgaaf. Hiir kryg eli

lesers non versamel en bewaar al di ve1'llaamste gedenkstnkke van

on8 geskidenis, wat, soos ons l'edelikerwyse vel' wag, eli waarde van

eli boek anmerkelik yerhoog.

Daal' is dan di lang verwagte tweele uitgaaf. Vel' van volmaak, mal' venl

betel' as eli vo1'ige, en in elk geval in di taal en gees van ons volk, en so getl'on molik an di werkelikheid. 01 shoop elat aHe belangsteIlende sal same

werk om eli det'de ell'uk, wat ons spoedig hoop nit te ge (waa1'om ons ~kspres

Van di twcdc nitgaaf ni so baing het laat druk ni), so volkdig en so goed

molik te maak. AIle verbetcringe en anvullings sal daartoe in dank ontvang

worde deur

DI Ul1'(+ E\rERS.

Pnad,

Augus, 1895.

~

(11)

(BY

Dl EERSTE UITGAAF).

Dr GEX001'SKAP VAN REGTE .\.FRTK.\SERS AS AL

HULLE LANDGE~OTE

iHWBTE !

Di uitgewer van 'n goelseliinstige ty,lskrif III on8 lanel se onlangs, elat by met 5 moeilikheelt! te stry het: 1. Om elit !les/:;/'!}lI'e; 2. am dit yeil1'l'/:;;

3. am elit If'egges/II11I'; 4. am elit gelees; 5. am dit be/cutl te kry. .\.1'Ine man! Gelukkig ons het marmet eli tire eerste te doen, en elis al swuar genoeg,

en elaaro'er moet ons al ekskuus vra an ons lesers. Dit was eli rede dat ons Geskidenis ni eOl'der uitgekom is

nL

Om elit ge.skl'!}n·e te kry het Illoeite gek08, \rant elaar Wa~ gen genoegsame

bra nne am uit te put ni. Engelse, mal' gen Hollanse, Geskideni8se van ons

lanel bestaan elaar tot nog toe. En elat ons op eli Engelse Gcskielenisse ni so

mar o'eJ'al kall afgaan ni, sa,] elke leser wei siin \"001' hy ons boek uitgelees het.

Bn eli Hollaose wat elaar i~, is mal' brokstukke, soos van KOLBB, LOOT::;, ens. o'er eli oue tye oneler eli Hollanse Regering, en van i::lTUART, CLOE'l'E, ens. o'er eli Uitgeweke Hoere, en oek mar in di begin na eli uittrek. Wat ons kon kry bet ons el:l<trom gebruik, Engelse sowel as Hollanse. En tog was clit noel:g am naelere inligting te vra op baing plekke, so moes ons briwe skrYlYe na aile

kante. Sommige elinge is op eli maniir eluielelik geworele; mar op anelere weer kOI1 ons ni genoeg lig kl')' ni, so elat ons \rat eli stof angaan al moet ekskuus

Inaak. Mal' ons hoop am nOll eli tyel te gehl'llik Olll stof op te samel, en eli

Patriot salons wei daal'in he'p, am o'er 'n tyel 'n tweele (soos hulle gewoonlik

se) verbeterele en vermeerelerele uitgaaf

te

ge.

Maar clan ni aileen gebl\:k all stof Was 'n 1l10~>ilikheiel ni, mar oek eli jniste

t'erbCtlul ell toedra!! \'an eli gcbeurtenisse was elikwils byna onmo'entlik am nit te maak. Di E'en skrywer ~ so, en eli a,ueler so. En waL is nou \Vaar:- Wat

is non eli ware oOl'saak hiirvall of elaarvan? En hoe sit eli elinge in makaar ? Dit was mal' soms net harel werk am elit nit te villele. En oek hiirin het on~

nog mar 'n be~in gcmaak, en moct ons nog am verskoning Vl'l1.

(12)

-,

Vi.

Dall nog "n swarighcid in skrywe was di spelling. Daal' is nog gcn wool'deboek ni. In bYll<l, 2 jarc tyd (juis in di wording van ons taal)-deur verskillende pet'sone-is di geskidenis beskrywe.· Gen wonder dat hiir nog verskil vall spelling bestaan. Mal' oek dit sal betel' gaan by 'n vollende

uit-gaaf. Dan, hoop 'ons, sal di woordeboek van di Genootskap al uit wees. En moeilikheid om dit gedl'uk te kry was vernamelik, omdat di uitgeW'er

Vel' van di pel'S af is, en idereen wat kenni8 het van drukwerk sal wei weet hoe moeilik dit dan gaan.

Mar daar is hy nou klaa1', di Geskidenis, so lank angekondig en verwag,

[tn aile kante gevraag. Wegges!ulIr, tllYl'koop, en gelees sal hy gou wees, dil;

wt'et ons voorilf. En hy het deugde genoeg, by al syn geb1'ck." om vyande kwaad en VI'inde hly te maak.

Gaat dan, papi1'e kindj'i, en vertel an ons Lanelgenote wat hiir al gebeu1'

is van BAlnHOLoMEUS Duz hiil' gekom het, totdat hulle nou begin te praat van di Verenigde State van Suid-Afrika! Vertel di waarheid; bcstmf di

leugen ; en breng di dade en lotgcvalle van ons vooroue1's wrer an eli lig !

Aile opmerkings, anvullings, en ve1'betcl'ings Eal ons met genocge.ontvang, en verdeI' gebruik.

VA.mWEL!