Doornspijk, Mezenbergerweg 18a (Gemeente Elburg, Gld.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek Steekproefrapport /03

(1)

Doornspijk, Mezenbergerweg 18a (Gemeente Elburg, Gld.) Een Inventariserend Archeologisch

Veldonderzoek

Steekproefrapport 2010-12/03

(2)

(3)

Doornspijk, Mezenbergerweg 18a (Gemeente Elburg, Gld.)

Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek Een onderzoek in opdracht van

dhr. W. van der Put, via Slaa + van Asselt architecten BNA

Steekproefrapport 2010-12/03 ISSN 1871-269X

auteurs: M.L.J. Bergmans BA & drs. C. Tulp autorisatie: dr. J. Jelsma (senior archeoloog)

Foto’s en tekeningen zijn gemaakt door de Steekproef b.v., tenzij anders vermeld.

vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt zonder bronvermelding.

De Steekproef b.v. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade

voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek.

De Steekproef b.v.

Archeologisch Onderzoeks- en Adviesbureau Hogeweg 3, 9801 TG Zuidhorn

Vestiging Utrecht:

Laan van Chartroise 174, 3552 EZ Utrecht

telefoon 050 - 5779784

fax 050 - 5779786

internet www.desteekproef.nl e-mail info@desteekproef.nl

kvk 02067214

(4)

(5)

Inhoud

Samenvatting

1. Inleiding...1

• 1.1 Aanleiding en doel (KNA 3.2 LS01)...1

• 1.2 Locatiebeschrijving (KNA 3.2 LS02)...2

• 1.3 Administratieve gegevens...3

2. Bureauonderzoek...4

• 2.1 Bronnen...4

• 2.2 Fysische geografie (KNA 3.2 LS04)...4

• 2.3 Archeologie (KNA 3.2 LS04)...6

• 2.4 Historische geografie (KNA 3.2 LS03)...8

• 2.5 Archeologisch verwachtingsmodel (KNA 3.2 LS05)...9

3. Veldonderzoek (KNA 3.2 VS05)...11

• 3.1 Plan van Aanpak veldonderzoek (KNA 3.2 VS01)...11

• 3.2 Resultaten veldwerk (KNA 3.2 VS02, VS03)...12

4. Conclusies en advies (KNA 3.2 VS07)...13

Appendix I: Geomorfologische kaart

Appendix II: Kaart met bekende en verwachte archeologische waarden Appendix III: Archeologische periodes

Appendix IV: Boorbeschrijvingen volgens Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode

(6)

(7)

Samenvatting

Naar aanleiding van de geplande nieuwbouw van een dubbel en een vrijstaand woonhuis op het perceel Mezenbergerweg 18a te Doornspijk, gemeente

Elburg, Gelderland, heeft een archeologisch bureauonderzoek plaatsgevonden, gevolgd door een inventariserend archeologisch veldonderzoek (zie Figuur 1).

Bij de bouwwerkzaamheden zullen graafwerkzaamheden worden uitgevoerd die eventueel aanwezige grondsporen kunnen verstoren. De verstoringsdiepte zal ongeveer 90 centimeter bedragen. Doel van het bureauonderzoek is het verzamelen van kennis teneinde een uitspraak te doen over eventuele aanwezigheid van archeologische grondsporen. Omdat een redelijke kans bestaat op dergelijke waarden, is geadviseerd om een veldonderzoek middels grondboringen te doen. Dit veldonderzoek is op 24 februari 2011 uitgevoerd.

Bij het bureauonderzoek zijn bronnen geraadpleegd op het gebied van fysische geografie, archeologie en historische geografie. De locatie ligt deels op een dekzandwelving en gedeeltelijk in een ontgonnen veenvlakte. De

archeologische verwachtingskaart van de provincie Gelderland geeft voor het deel van het plangebied dat op de dekzandwelving ligt een hoge

archeologische verwachting en voor het deel in de ontgonnen veenvlakte een lage archeologische verwachting. Vondsten uit de omgeving tonen menselijke activiteiten aan in het paleolithicum en mesolithicum en vanaf de late

middeleeuwen. In de tussenliggende periode was het gebied waarschijnlijk te nat voor bewoning. Op basis van deze resultaten bestaat een redelijke kans dat er binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig zijn. Het

bureauonderzoek resulteerde dan ook in een advies voor het uitvoeren van een archeologisch booronderzoek.

Tijdens het veldonderzoek zijn dertien boringen geplaatst om

archeologische indicatoren op te sporen en om de gaafheid van de bodem te bepalen. Hieruit bleek onder de bouwvoor een verstoorde laag te zitten of een restant van een veenlaag, gevolgd door geel zand. Er zijn tijdens het veldwerk geen archeologische vondsten gedaan. Wij adviseren geen nader archeologisch onderzoek uit te laten voeren.

(8)

1. Inleiding

1.1 Aanleiding en doel (KNA 3.2 LS01)

In opdracht van de heer W. van der Put, via Slaa + van Asselt architecten BNA, vertegenwoordigd door de heer J. Slaa, is een archeologisch

bureauonderzoek en een inventariserend archeologisch veldonderzoek uitgevoerd voor plangebied Mezenbergerweg 18a te Doornspijk, gemeente Elburg, Gelderland (Figuur 1). Aanleiding voor het onderzoek is de geplande sloop van een aantal opstallen en de daarop volgende nieuwbouw van een dubbele en een vrijstaande woning. De hiermee gepaard gaande

graafwerkzaamheden kunnen eventueel aanwezige archeologische grondsporen verstoren. Daar er geen kelders onder de woningen komen zal de verwachte verstoringsdiepte circa 90 centimeter bedragen.

Het onderzoek bestaat uit een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek middels grondboringen. Het doel van het bureauonderzoek is het opstellen van een archeologisch verwachtingsmodel van het gebied aan de hand van beschikbare fysisch- geografische, historisch-geografische en

Figuur 1: Doornspijk, Mezenbergerweg 18a: de begrenzing van het onderzoeksgebied is met een rode lijn aangegeven [naar: ANWB 2004. Topografische Atlas Gelderland 1:25.000. ANWB bv., Den Haag]. Eén vierkant op de kaart komt overeen met één vierkante kilometer.

(9)

archeologische informatie. Tijdens het veldonderzoek is dit verwachtingsmodel getoetst. Het doel van het veldonderzoek is het vaststellen van de kans op archeologische waarden in het plangebied. Hierbij wordt gekeken naar de bodemopbouw, de mate waarin deze intact is en naar het voorkomen van archeologische indicatoren, zoals aardewerk, metalen voorwerpen,

bouwmateriaal, bewerkt en verbrand bot, houtskool, etc.

1.2 Locatiebeschrijving (KNA 3.2 LS02)

Het plangebied ligt ongeveer 1,6 kilometer ten zuidwesten van de bebouwde kom van Doornspijk, aan de Mezenbergerweg 18a. Het gebied beslaat een oppervlakte van ongeveer 1,3 hectareen ligt op circa 1,9 meter boven NAP.

De zuidzijde van het perceel ligt aan de straat Mezenbergerweg. De perceels- scheiding met huisnummer 20 vormt de westelijke begrenzing. De noordkant van het perceel wordt begrensd door een akker en de oostkant grotendeels door een weiland. Ten tijde van dit bureauonderzoek zijn er op het perceel een woonhuis, twee schuren, een hooiopslag en een ventilatiebox aanwezig (zie Figuren 2 en 3). Voor een overzicht van de administratieve gegevens wordt verwezen naar Tabel 1.

Figuur 2: Doornspijk, Mezenbergerweg 18a: de begrenzing van het plangebied is met een rode lijn aangegeven [naar: GoogleEarth].

2

(10)

1.3 Administratieve gegevens

Tabel 1: Doornspijk, Mezenbergerweg 18a: administratieve gegevens.

Provincie Gelderland

Gemeente Elburg

Plaats Doornspijk

Toponiem Mezenbergerweg 18a

Kaartblad 27A

Coördinaten hoekpunten plangebied N: 182,827/490,996 O: 182,883/490,915 Z: 182,791/490,854 W: 182,707/490,958

Bevoegde overheid Gemeente Elburg

Opdrachtgever dhr. W. van der Put, via Slaa + van Asselt Architecten BNA, vertegenwoordigd door de heer J. Slaa

ARCHIS CIS-code 44175 (bureauonderzoek) 45449 (veldonderzoek)

ISSNnr. 1871-269X

Steekproef projectcode 2010-12/03

Oppervlakte circa 1,3 hectare

NAP hoogte maaiveld variërend tussen de 1,76 m+ NAP (noordkant) en 3,25 m+ NAP (zuidwesthoek)

Uitvoering veldwerk 24 februari 2011

Maximale diepte 140 cm

Beheer en plaats documentatie De Steekproef bv/ Provincie Gelderland/ Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed/ E-depot

Figuur 3: Doornspijk, Mezenbergerweg 18a: de linkerfoto is genomen ten westen van de stallen, richting het noorden. De rechterfoto laat de situatie tussen beide stallen zien. Deze foto is eveneens richting het noorden genomen.

(11)

2. Bureauonderzoek 2.1 Bronnen

Tijdens het bureauonderzoek is de bestaande relevante kennis van de

onderzoekslocatie verzameld. Daartoe zijn de in Tabel 2 weergegeven bronnen geraadpleegd. Aan de hand van het bureauonderzoek is een archeologisch verwachtingsmodel opgesteld.

Tabel 2: Doornspijk, Mezenbergerweg 18a: geraadpleegde bronnen en kaarten.

Actueel Hoogtebestand Nederland

ANWB, 2004. Topografische Atlas Gelderland 1:25000. ANWB bv, Den Haag, p.6.

Centraal Archeologisch Archief (CAA) en Centraal Monumenten Archief (CMA) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) [ARCHIS].

Geomorfologische kaart van Nederland [ARCHIS]

Indicatieve Kaart Archeologisch Waarden (IKAW)[ARCHIS]

Kwaliteitsnorm voor de Nederlandse Archeologie (KNA) versie 3.2. College voor de Archeologische Kwaliteit (www.sikb.nl).

Rappol, M. & C.M. Soonius (eds.) 1994. In de Bodem van Noord-Holland. Geologie en archeologie. Lingua Terrae, Amsterdam.

Stichting voor Bodemkartering, 1982. Bodemkaart van Nederland 1:50000. Kaartblad 27 West Heerde. StiBoKa, Wageningen.

Stichting voor Bodemkartering, 1982. Toelichting bij de kaartbladen 26 Oost Harderwijk en 27 West Heerde. StiBoKa, Wageningen.

12 Provinciën 2006/2007. Atlas van Topografische Kaarten. Nederland 1955-1965. Uitgeverij 12 Provinciën, Landsmeer, k.118.

12 Provinciën, 2006. Luchtfoto-Atlas Gelderland (w). Schaal 1:14000. Uitgeverij 12 Provinciën, Landsmeer, p.9.

12 Provinciën 2008. Topografische en Militaire Kaart van het Koningrijk der Nederlanden (TMK) 1864. Uitgeverij 12 Provinciën, Landsmeer, k.81.

Uitgeverij Nieuwland, 2005. Grote Historische Topografische Atlas ±1905. Gelderland 1 : 25 000. Uitgeverij Nieuwland, Tilburg, k.336.

Wolters-Noordhoff Atlasprodukties, 1990.Grote Historische Atlas van Nederland deel 3: Oost-Nederland 1830-1855, schaal 1:50000. Wolters-Noordhoff, Groningen, k.44.

Cultuur Historische Waardenkaart: Gelderland: http://geodata2.prvgld.nl/apps/chw Google Earth: earth.google.com

WatWasWaar (historisch kaartmateriaal): www.watwaswaar.nl

2.2 Fysische geografie (KNA 3.2 LS04)

Op de kaart van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN, Figuur 4) is te zien dat het grootste deel van het plangebied aan de Mezenbergerweg op een strook hoger gelegen land ligt binnen een vlakte. De Mezenbergerweg ligt namelijk op een dekzandwelving (classificatie geomorfologische kaart 3K14, zie Appendix I), maar deze welving is ter hoogte van het plangebied op het AHN niet zichtbaar (de gele delen binnen het op Figuur 4 aangegeven plangebied zijn de bestaande gebouwen).

4

(12)

De laagte aan de noordkant is weergegeven als een ontgonnen veenvlakte (2M46). De veenvorming werd in de regio vermoedelijk veroorzaakt door een combinatie van zeespiegelstijging en de daarmee gepaard gaande

grondwaterspiegelstijging en kwelstuwing van grondwater vanuit de ten oosten van het plangebied gelegen stuwwal van de Veluwe. De veengroei is in het Atlanticum, tussen circa 6000 en 3000 v. Chr, begonnen (Stiboka, 1982). Het landschap zal daarmee vanaf het midden-mesolithicum te nat geweest zijn voor bewoning. Vanaf de late middeleeuwen is het veen ontgonnen om het gebied geschikt te maken voor akkerbouw en veeteelt.

Volgens de bodemkaart ligt het perceel aan de Mezenbergerweg op een gooreerdgrond (zie Figuur 5). In het grootste deel van het plangebied bestaat deze uit leemarm en zwak lemig fijn zand (pZn21), alleen in aan de

noordelijkste rand is het lemig fijn zand (pZn23). Deze gooreerdgronden liggen op de overgang van de hoge enkeerdgronden ten zuidoosten naar de lagere en nattere beekeerd- en gooreerdgronden ten noordwesten, die weer overgaan in veengronden. Binnen het dekzandgebied bevinden zich in de omgeving plaatselijk kommetjes met moerige eerdgronden bestaande uit een moerige bovengrond op zand (vWz) en koopveengronden waarin het zand ondieper dan 120 centimeter in de ondergrond aanwezig is (hVz).

Binnen het plangebied geldt grondwatertrap VI, wat inhoudt dat de gemiddeld hoogste grondwaterstand (GHG) tussen de 40 en 80 centimeter beneden maaiveld ligt en de gemiddeld laagste grondwaterstand (GLG) meer dan 120 centimeter bedraagt.

Figuur 4: Doornspijk, Mezenbergerweg 18a: Actueel Hoogtebestand Nederland Kaart (AHN).

De begrenzing van het onderzoeksgebied is met een rode lijn aangegeven [naar: www.ahn.nl/viewer]. Lager gelegen gebied is in blauw weergegeven en hoger gelegen delen zoals een dekzandrug zijn in geel afgebeeld.

(13)

Figuur 5: Doornspijk, Mezenbergerweg 18a: uitsnede uit de bodemkaart (verschaald). De ligging van het plangebied is met een rode lijn aangegeven. Legenda: in en rond het plangebied liggen gooreerdgronden (pZn21 en pZn23, in bruintinten). De roze kleur geeft de moerige eerdgronden aan en de koopveengronden zijn in oud-roze weergegeven [naar: Bodemkaart van Nederland, 1982].

2.3 Archeologie (KNA 3.2 LS04)

Op de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW, zie Appendix II) ligt het plangebied in een gebied met een lage trefkans op archeologische waarden.

Volgens de archeologische verwachtingskaart (onderdeel Cultuur Historische Waardenkaart) van de provincie Gelderland ligt de zuidelijke helft van het plangebied in een zone met een hoge archeologische verwachting en de noordelijke helft in een zone met een lage archeologische verwachting (zie Figuur 6).

Uit het plangebied en tot een kilometer rondom zijn bij het Centraal Monumenten Archief (CMA) en het Centraal Archeologisch Archief (CAA) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) geen meldingen bekend van archeologische terreinen of vondsten (zie Appendix II).

De dichtstbijzijnde melding is een terrein van hoge archeologische waarde waarop een huisterp uit de late middeleeuwen aanwezig is (CAA-nr.

3412 en CMA-nr. 42129)(zie Appendix II en Tabel 3). Deze maakt deel uit van een een zone waar meerdere huisterpen geregistreerd zijn uit de late

middeleeuwen tot nieuwe tijd (CMA-nr. 3411, CAA-nrs. 33748, 33751, 33754, 33755, 42127, 406040, 406044, 406058). Vondsten die bij deze terpen zijn gemeld zijn onder andere: scherven roodbakkend geglazuurd aardewerk en majolica (CAA-nrs. 33748, 33751, 33754 en 33755) en muntvondsten van duiten en Willem-centen (CAA-nrs. 33751 en 33754). Daarnaast werd op 1,4 kilometer ten noordwesten van het plangebied een oude oversteekplaats door of over een beek ontdekt (vondstmelding 414411). Aanwijzingen

6

(14)

Tabel 3: Doornspijk, Mezenbergerweg 18a: archeologische waarden in de omgeving van het onderzoeksgebied (voor de ligging van de meldingen wordt verwezen naar Appendix II en voor de datering naar Appendix III).

ARCHIS-nrs RD-coördinaten Omschrijving Datering

CMA monumenten

3411/27A-011 181,531/491,643 huisterp late middeleeuwen

3412/27A-012 181,926/491,678 huisterp late middeleeuwen

CAA waarnemingen

33748/27AZ-18 182,200/492,100 scherven roodbakkend geglazuurd aardewerk en een ijzeren slotplaat, waarschijnlijk afkomstig van huisterp.

late middeleeuwen – nieuwe tijd

scherven majolica: lood- en tingeglazuurd, waarschijnlijk afkomstig van huisterp.

nieuwe tijd A – B

33751/27AZ-19 182,200/491,950 een scherf proto-steengoed, afkomstig van een huisterp.

late middeleeuwen

scherven roodbakkend geglazuurd aardewerk, afkomstig van een huisterp.

scherven majolica: lood- en tingeglazuurd, een onleesbare duit en een bijl, afkomstig van een huisterp.

nieuwe tijd A – B

33754/27AZ-20 181,600/491,300 scherven roodbakkend geglazuurd aardewerk, afkomstig van een huisterp.

scherven majolica: lood- en tingeglazuurd, scherven steengoed, enkele duiten en Willem-centen, afkomstig van een huisterp.

nieuwe tijd A – B

33755/27AZ-21 181,500/490,750 scherven gedraaid aardewerk, o.a.

roodbakkend, majolica, wit-industrieel, afkomstig van een huisterp.

42127/27AZ-9 181,540/491,640 kunstmatige ophoging ten behoeve van een huisterp.

late middeleeuwen

42129/27AZ-10 181,920/491,680 kunstmatige ophoging ten behoeve van een huisterp.

late middeleeuwen

45717/27AZ-24 183,100/489,700 een scherf van een kan van grijsbakkend gedraaid aardewerk.

late middeleeuwen B

406029/27AZ-29 184,106/489,959 een fragment van een vuurstenen kern. paleolithicum – vroege bronstijd

406040/27AZ-30 181,588/491,222 huisterp nieuwe tijd A – B

406044/27AZ-31 181,540/491,277 huisplaats nieuwe tijd A – B

406048/27AZ-32 183,907/489,730 een vuursteenafslag mesolithicum – neolithicum 406050/27AZ-33 184,000/489,797 een vuurstenen kern en afslag mesolithicum – neolithicum 406058/27AZ-36 181,995/492,174 een fragment bouwmateriaal en drie

scherven roodbakkend gelazuurd aardewerk, afkomstig van een mogelijke huisterp.

nieuwe tijd A – B

vondstmeldingen

414411 182,149/492,125 oversteekplaats in een beek late middeleeuwen – nieuwe tijd

(15)

daarvoor bestaan uit een serie grote veldkeien onderin de walkant. De datering voor deze constructie is late middeleeuwen tot nieuwe tijd.

Meerdere vondsten werden ook gedaan op de oude esgronden op een afstand van circa 1 tot 2 kilometer ten zuidoosten van de Mezenbergerweg 18a.

De jongste vondst bestaat uit een fragment van een aardwerken kan uit de late middeleeuwen B (CAA-nr. 4517). De meldingen van enkele vuurstenen

vondsten, een kern en vuurstenen afslagen, dateren uit het mesolithicum en neolithicum (CAA-nrs. 406048 en 406050). Van een fragment van een vuurstenen kern is de datering onduidelijk.(CAA-nr. 406029).

Figuur 6: Doornspijk, Mezenbergerweg 18a: uitsnede van de archeologische

verwachtingskaart van de provincie Gelderland. In het zuidwestelijk deel geldt een hoge archeologische verwachting, in het noordelijke en noordoostelijke deel is er een lage kans op archeologische waarden [naar http://geodata2.prvgld.nl/apps/chw].

2.4 Historische geografie (KNA 3.2 LS03)

Figuur 7 toont historisch kaartmateriaal van het plangebied. Het perceel aan de Mezenbergerweg 18a is op de kaarten uit de 19^e eeuw tot en met 1965 in gebruik als akker, omringd door één of meerdere houtwallen/houtsingels.

Vanaf 1975 wordt het perceel op de topografische kaarten gekarteerd als weiland. Pas op de kaart van 1985 is voor het eerst bebouwing aangegeven, het gaat om twee schuren en een huis. Deze situatie blijft tot op heden

onveranderd. Er zijn ook twee sloten te zien op deze kaart.

8

(16)

Figuur 7: Doornspijk, Mezenbergerweg 18a: details van verschillende historische kaarten (verschaald). De onderzoekslocatie is rood omlijnd weergegeven. Links een detail van een topografische militaire kaart uit 1916. Rechts is een detail uit een

topografische kaart uit 1985 afgebeeld [naar: www.watwaswaar.nl].

2.5 Archeologisch verwachtingsmodel (KNA 3.2 LS05)

Het plangebied Mezenbergerweg 18a bevindt zich op circa 1,6 kilometer ten zuidwesten van de bebouwde kom van het Doornspijk. Voor de locatie geldt volgens de IKAW een lage trefkans op archeologische waarden. Volgens de archeologische verwachtingskaart van de provincie Gelderland ligt de zuidelijke helft van het plangebied in een zone met een hoge archeologische verwachting en geldt voor de noordelijke helft een lage verwachting. Dit heeft te maken met de ligging van een deel van het plangebied op de lijn van een

dekzandwelving (hoge verwachting) en in een ontgonnen veenvlakte (lage verwachting). Omdat een deel van het plangebied op een iets hoger deel in het landschap ligt kan het in het paleolithicum en in de eerste helft van het

mesolithicum een aantrekkelijke woonplaats voor de mens zijn geweest. Door het oprukkende veenmoeras vanaf het midden-mesolithicum werd het gebied daarna te nat voor bewoning. Dit duurde tot aan de late middeleeuwen, toen de veenontginningen begonnen en het land geschikt werd gemaakt voor akkerbouw en veeteelt.

Uit het plangebied zelf en tot een kilometer rondom zijn geen archeologische vondsten bekend. Vondstmateriaal uit de omgeving van het plangebied laat zien dat de regio inderdaad bewoond werd tijdens de steentijd en daarna weer vanaf de late middeleeuwen. Door de ligging van het

plangebied op een (lager deel van een) dekzandrug bestaat de mogelijkheid dat er in het plangebied ook vondsten en sporen aanwezig zijn uit de genoemde perioden. Vondsten uit de steentijd kunnen zijn: bewerkt of verbrand

(17)

(vuur)steen, verkoolde hazelnootdoppen en houtskool. Indicatoren uit de middeleeuwen kunnen bestaan uit voorwerpen van metaal of keramiek, scherven aardewerk, bakstenen en andere bouwmaterialen.

Voor dit onderzoek is een Klic-melding gedaan, om na te gaan waar eventuele leidingen en kabels in de grond liggen en een daarmee gepaard gaande verstoring in de grond te lokaliseren. Hieruit is gebleken dat er, met uitzondering van de huisaansluitingen, geen kabels en leidingen binnen het plangebied aanwezig zijn.

Op het bestudeerde historische kaartmateriaal is te zien dat het plangebied in het verleden overwegend in gebuik is geweest als akker.

Daarnaast waren er houtwallen/houtsingels en sloten op het perceel aanwezig.

In de jaren '80 van de vorige eeuw zijn er twee grote stallen op het erf

gebouwd. Het gebruik van het perceel als akker, de houtwallen/houtsingels en de aanleg van de stallen kunnen mogelijke archeologische grondsporen ter plaatse hebben verstoord.

Plangebied Mezenbergerweg 18a ligt gedeeltelijk op de lijn van een

dekzandwelving en gedeeltelijk in een ontgonnen veenvlakte nabij Doornspijk.

Door deze ligging was het plangebied en de omgeving al geschikt voor

bewoning vanaf de steentijd. Door het ontstaan van een veenmoeras vanaf het midden-mesolithicum werd het gebied tijdelijk minder geschikt voor

bewoning, totdat het veen ontgonnen werd in de late middeleeuwen. Vondsten uit de omgeving van het plangebied laten zien dat dit inderdaad het geval was.

De IKAW geeft voor het plangebied een lage trefkans op archeologische waarden, de archeologische verwachtingskaart van de provincie bevestigt dit voor het noordelijke helft van het plangebied. De kaart van de provincie geeft echter voor het zuidelijke deel van het plangebied een hoge verwachting af vanwege de ligging bij de dekzandwelving.

Op basis van deze resultaten is een inventariserend archeologisch booronderzoek uitgevoerd.

10

(18)

3. Veldonderzoek (KNA 3.2 VS05)

3.1 Plan van Aanpak veldonderzoek (KNA 3.2 VS01)

Het veldwerk werd uitgevoerd op 24 februari 2011. Voor het inventariserende booronderzoek (verkennende fase) is gebruik gemaakt van een edelmanboor met een diameter van twaalf centimeter. Hiermee is bepaald in welke mate de bodem intact is en wat de kans is op archeologische lagen en/of grondsporen.

Het plangebied beslaat 1,3 hectare. Er zijn dertien grondboringen geplaatst op het perceel (een boordichtheid van tien boringen per hectare).

Figuur 8: Doornspijk, Mezenbergerweg 18a: situatietekening met de boorlocaties. Het plangebied ligt binnen de gele onderbroken lijn. De genummerde cirkels geven de boorlocaties weer. De RD-coördinaten van het onderzochte terrein zijn: N – 182,827/490,996; O – 182,883/ 490,915; Z – 182,791/490,854; W –

182,707/490,958 [naar Google Earth].

(19)

De opgeboorde grond is bekeken op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. Daarnaast zijn de diepte, lithologie en kleur (m.b.v. Munsell) bepaald, alsmede alle overige bijzonderheden en archeologische indicatoren zoals houtskool, baksteen, aardewerk, etc. De diepte van de boringen varieert van 75 tot 140 centimeter onder het maaiveld. De boringen zijn verspreid over het terrein geplaatst, hierbij werd rekening gehouden met de aanwezigheid van bomen, bebouwing, verharding en de ligging van leidingen (zie Figuur 8). Het zuidwestelijke deel van het terrein was grotendeels bebouwd met een woonhuis en stallen. Van alle boringen zijn de RD-coördinaten bepaald met behulp van GPS.

De hoogten van de boorlocaties zijn bepaald met behulp van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN). Voor de RD-coördinaten van de

afzonderlijke boorpunten wordt verwezen naar de boorstaten en boorbeschrijvingen in Appendix IV. Tijdens het veldonderzoek is het verwachtingsmodel zoals geformuleerd in paragraaf 2.5 getoetst.

3.2 Resultaten veldwerk (KNA 3.2 VS02, VS03)

In het circa 1,3 hectare grote plangebied zijn dertien grondboringen

uitgevoerd. Per boorlocatie is de bodem beschreven en de opgeboorde grond is door middel van een zeef onderzocht op het voorkomen van archeologische indicatoren als houtskool, verbrand of bewerkt vuursteen en scherven

aardewerk (hierbij wordt verwezen naar Appendix IV voor de boorstaten en afzonderlijke boorbeschrijvingen).

Bodem

De bodem bestaat uit een gooreerdgrond. Onder gooreerdgronden vallen bodems waarin geen enkele inspoeling heeft plaatsgevonden, maar ook gronden met een zwak ontwikkelde podzolbodem. Een gave podzolbodem bestaat uit een uitspoelingshorizont (lichtgrijze E-horizont), een

inspoelingslaag (bruine B-horizont), een overgangslaag (bruingele BC-

horizont) en het gele zand (C-horizont, een laag waarin geen bodemvorming heeft plaatsgevonden).

In het plangebied is alleen ter hoogte van boorlocatie 2 een zeer lichtbruine BC-horizont aangetroffen. In de overige boringen is geen zwak ontwikkelde podzolbodem of restant hiervan aangetroffen. Onder de bouwvoor was in bijna alle boringen een verstoorde laag aanwezig met geel zand, gevolgd door de C-horizont (geel zand). Ter hoogte van boringen 7, 8 en 11 werd boven het gele zand nog een dunne laag veen waargenomen.

Archeologie

Tijdens het veldwerk zijn geen archeologische indicatoren aangetroffen, ook waren er geen cultuurlagen in de boor zichtbaar.

12

(20)

4. Conclusies en advies (KNA 3.2 VS07)

Het plangebied heeft een grootte van circa 1,3 hectare. Op deze locatie zijn dertien boringen geplaatst, waardoor een boordichtheid van tien boringen per hectare is verkregen.

Het plangebied ligt volgens de geomorfologische kaart deels op een dekzandrug, maar op het AHN is te zien dat het terrein zich op een lager deel ervan bevindt. De bodem bestaat uit een gooreerdgrond. Binnen het

plangebied en in de directe omgeving ervan zijn geen archeologische vondsten bekend.

Voorafgaand aan het veldwerk is een archeologisch verwachtingsmodel opgesteld. De resultaten van het veldwerk voldoen hier niet aan. Het perceel ligt op een laag deel van de dekzandrug. Ter hoogte van boring 2 was een zwakke podzolvorming in de boring zichtbaar. In de overige boringen werd onder een verstoorde grondlaag de C-horizont waargenomen. Deze overgang was soms abrupt. Er zijn geen cultuurlagen in de boringen aanwezig en eveneens zijn er geen archeologische indicatoren aangetroffen.

Advies

Op basis van de bovenstaande resultaten concluderen wij dat de kans op intacte archeologische grondsporen voor plangebied Mezenbergerweg 18A zeer klein is. In het verleden zijn geen vondsten uit het plangebied of de directe omgeving ervan gemeld. De bodem is verstoord en het terrein bevindt zich niet op een hoog deel van de dekzandrug. Tijdens het veldwerk zijn ondanks de hoge boordichtheid geen archeologische indicatoren gevonden.

Nader archeologisch onderzoek is dan ook niet wetenschappelijk verdedigbaar.

Er is geen vervolgonderzoek nodig.

Wij wijzen erop dat indien er bij de uitvoering van werkzaamheden

onverhoopt toch archeologische grondsporen worden aangetroffen en/of vondsten worden gedaan, deze conform de Monumentenwet 1988 artikel 53 &

54 direct dienen te worden gemeld bij zowel de gemeente Elburg als de provinciaal archeoloog, dhr. V.L.C.M. Vleeshouwers, Provincie Gelderland (026-3598552, v.vleeshouwers@prv.gelderland.nl).

(21)

184594 / 492393

181020 / 489473

2M48

3K14

4K14 2M14

2M46 3K14

2M46

2M46 2M48

2M14 2M29

Appendix I. Doornspijk, Mezenbergerweg 18a

De geomorfologie van het plangebied en omgeving

Legenda

PLANGEBIED

TOP10 ((c)TDN)

GEOMORFOLOGIE ((c)Alterra) Wanden

Hoge heuvels en ruggen Terpen

Hoge duinen Plateaus Terrassen

Plateau-achtige vormen Waaiervormige glooiingen Niet-waaiervormige glooiingen Lage ruggen en heuvels Welvingen

Vlakten Laagten Ondiepe dalen Matig diepe dalen Diepe dalen Water Bebouwing Overig (Dijken etc)

0 500 m

N

Archis2

(22)

184688 / 492433

3411 3412

414411

45717 406048

406050 406029 33755

406044 42127

406040 33754

42129 406058

33751 33748

Appendix II. Doornspijk, Mezenbergerweg 18a

Bekende en verwachte archeologische waarden volgens ARCHIS

Legenda

PLANGEBIED

WAARNEMINGEN

VONDSTMELDINGEN

HUIZEN

TOP10 ((c)TDN)

MONUMENTEN

archeologische waarde hoge archeologische waarde zeer hoge archeologische waarde zeer hoge arch waarde, beschermd

IKAW

zeer lage trefkans lage trefkans middelhoge trefkans hoge trefkans lage trefkans (water) middelhoge trefkans (water) hoge trefkans (water) water

niet gekarteerd

0 500 m

N

Archis2

(23)

Appendix III

Archeologische periodes

paleolithicum:

paleolithicum vroeg: tot 300.000 BP paleolithicum midden: 300.000 - 35.000 BP paleolithicum laat: 35.000 BP - 8.800 vC paleolithicum laat A: 35.000 - 18.000 BP paleolithicum laat B: 18.000 BP - 8.800 vC mesolithicum:

mesolithicum vroeg: 8.800 - 7.100 vC mesolithicum midden: 7.100 - 6.450 vC mesolithicum laat: 6.450 - 4.900 vC neolithicum:

neolithicum vroeg: 5.300 - 4.200 vC neolithicum vroeg A: 5.300 - 4.900 vC neolithicum vroeg B: 4.900 - 4.200 vC neolithicum midden: 4.200 - 2.850 vC neolithicum midden A: 4.200 - 3.400 vC neolithicum midden B: 3.400 - 2.850 vC neolithicum laat: 2.850 - 2.000 vC neolithicum laat A: 2.850 - 2.450 vC neolithicum laat B: 2.450 - 2.000 vC bronstijd:

bronstijd vroeg: 2.000 - 1.800 vC bronstijd midden: 1.800 - 1.100 vC bronstijd midden A: 1.800 - 1.500 vC bronstijd midden B: 1.500 - 1.100 vC bronstijd laat: 1.100 - 800 vC

ijzertijd:

ijzertijd vroeg: 800 - 500 vC ijzertijd midden: 500 - 250 vC ijzertijd laat: 250 - 12 vC romeinse tijd:

romeinse tijd vroeg: 12 vC - 70 nC romeinse tijd vroeg A: 12 vC - 25 nC romeinse tijd vroeg B: 25 - 70 nC romeinse tijd midden: 70 - 270 nC romeinse tijd midden A: 70 - 150 nC romeinse tijd midden B: 150 - 270 nC romeinse tijd laat: 270 - 450 nC romeinse tijd laat A: 270 - 350 nC romeinse tijd laat B: 350 - 450 nC middeleeuwen:

middeleeuwen vroeg: 450 - 1.050 nC middeleeuwen vroeg A: 450 - 525 nC middeleeuwen vroeg B: 525 - 725 nC middeleeuwen vroeg C: 725 - 900 nC middeleeuwen vroeg D: 900 - 1.050 nC middeleeuwen laat: 1.050 - 1.500 nC middeleeuwen laat A: 1.050 - 1.250 nC middeleeuwen laat B: 1.250 - 1.500 nC nieuwe tijd:

nieuwe tijd A: 1.500 - 1.650 nC nieuwe tijd B: 1.650 - 1.850 nC nieuwe tijd C: 1.850 – heden

(24)

Doornspijk, Mezenbergerweg 18A

01

X-coordinaat (m) : 182812

Y-coordinaat (m) : 490879

Maaiveld (cm) : 315

Lithologie

Diepte (cm)

Grondsoort

Omschrijving

0 - 30 zand zwak siltig, licht-bruin-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, bouwvoor, Opm.: VerstoordMetGeel 30 - 80 zand zwak siltig, geel-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, spoor roestvlekken, Opm.: Verstoord 80 - 115 zand zwak siltig, licht-wit-geel, 10YR5/4, Zand: matig fijn, C-horizont, Opm.: AbrupteOvergang

02

Maaiveld (cm) : 325

Lithologie

Diepte (cm)

Grondsoort

Omschrijving

0 - 45 zand zwak siltig, licht-bruin-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, bouwvoor, Opm.: VerstoordMetGeel 45 - 75 zand zwak siltig, licht-bruin, 10YR2/3, Zand: matig fijn, BC-horizont, Opm.: LichtVerstoord 75 - 105 zand zwak siltig, licht-wit-geel, 10YR5/4, Zand: matig fijn, C-horizont

03

Maaiveld (cm) : 317

Lithologie

Diepte (cm)

Grondsoort

Omschrijving

0 - 55 zand zwak siltig, licht-bruin-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, bouwvoor, Opm.: VerstoordMetGeel 55 - 80 zand zwak siltig, geel-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, spoor roestvlekken, Opm.: Verstoord 80 - 140 zand zwak siltig, licht-wit-geel, 10YR5/4, Zand: matig fijn, spoor roestvlekken, C-horizont

04

Maaiveld (cm) : 269

Lithologie

Diepte (cm)

Grondsoort

Omschrijving

0 - 30 zand zwak siltig, licht-bruin-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, bouwvoor, Opm.: VerstoordMetGeel 30 - 45 zand zwak siltig, geel-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, spoor roestvlekken, Opm.: Verstoord 45 - 75 zand zwak siltig, licht-wit-geel, 10YR5/4, Zand: matig fijn, C-horizont, Opm.: AbrupteOvergang

05

Maaiveld (cm) : 294

Lithologie

Diepte (cm)

Grondsoort

Omschrijving

0 - 30 zand zwak siltig, licht-bruin-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, bouwvoor, Opm.: VerstoordMetGeel 30 - 50 zand zwak siltig, geel-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, spoor roestvlekken, Opm.: Verstoord 50 - 80 zand zwak siltig, licht-wit-geel, 10YR5/4, Zand: matig fijn, C-horizont

Appendix IV:

(25)

2 / 3 06

Maaiveld (cm) : 283

Lithologie

Diepte (cm)

Grondsoort

Omschrijving

0 - 25 zand zwak siltig, licht-bruin-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, bouwvoor, Opm.: VerstoordMetGeel 25 - 70 zand zwak siltig, geel-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, spoor roestvlekken, Opm.: Verstoord 70 - 105 zand zwak siltig, licht-wit-geel, 10YR5/4, Zand: matig fijn, C-horizont

07

Maaiveld (cm) : 282

Lithologie

Diepte (cm)

Grondsoort

Omschrijving

0 - 45 zand zwak siltig, licht-bruin-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, bouwvoor, Opm.: VerstoordMetGeel 45 - 60 veen matig zandig, donker-bruin, 7.5YR2/1

60 - 90 zand zwak siltig, licht-wit-geel, 10YR5/4, Zand: matig fijn, C-horizont

08

Maaiveld (cm) : 230

Lithologie

Diepte (cm)

Grondsoort

Omschrijving

0 - 45 zand zwak siltig, licht-bruin-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, bouwvoor, Opm.: SterkVerstoord 45 - 50 veen matig zandig, donker-bruin, 7.5YR2/1

09

Maaiveld (cm) : 238

Lithologie

Diepte (cm)

Grondsoort

Omschrijving

0 - 25 zand zwak siltig, licht-bruin-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, bouwvoor, Opm.: VerstoordMetGeel 25 - 75 zand zwak siltig, licht-wit-geel, 10YR5/4, Zand: matig fijn, C-horizont

10

Maaiveld (cm) : 240

Lithologie

Diepte (cm)

Grondsoort

Omschrijving

0 - 20 zand zwak siltig, licht-bruin-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, bouwvoor, Opm.: VerstoordMetGeel 20 - 45 zand zwak siltig, geel-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, Opm.: VerstoordMetGeel

11

Maaiveld (cm) : 273

(26)

Lithologie

Diepte (cm)

Grondsoort

Omschrijving

0 - 15 zand zwak siltig, licht-bruin-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, bouwvoor, Opm.: VerstoordMetGeel 15 - 55 zand zwak siltig, geel-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, Opm.: VerstoordMetGeel

55 - 60 veen matig zandig, donker-bruin, 7.5YR2/1, Opm.: Verstoord 60 - 90 zand zwak siltig, licht-wit-geel, 10YR5/4, Zand: matig fijn, C-horizont

12

Maaiveld (cm) : 288

Lithologie

Diepte (cm)

Grondsoort

Omschrijving

0 - 30 zand zwak siltig, licht-bruin-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, bouwvoor, Opm.: VerstoordMetGeel 30 - 80 zand zwak siltig, geel-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, Opm.: Verstoord

13

Maaiveld (cm) : 311

Lithologie

Diepte (cm)

Grondsoort

Omschrijving

0 - 7 stenen grijs, Opm.: Bestrating

7 - 45 zand zwak siltig, grijs, Zand: matig fijn, Opm.: Bestratingszand

45 - 90 zand zwak siltig, geel-grijs, 10YR2/2, Zand: matig fijn, Opm.: Verstoord 90 - 140 zand zwak siltig, licht-wit-geel, 10YR5/4, Zand: matig fijn, C-horizont

(27)

Doornspijk, Mezenbergerweg 18A

(cm)

350

300

250

200

150

(cm)

350

300

250

200

150

01

02

03

04

05

06 07

Appendix IV:

(28)

Doornspijk, Mezenbergerweg 18A

(cm)

350

300

250

200

(cm)

350

300

250

200

08

09 10

11

12

13