Den gheestelycken Orpheus

(1)

Gaudentius van Loemel

bron

Gaudentius van Loemel, Den gheestelycken Orpheus. Hieronimus Nempe, Leuven 1660

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/loem001ghee01_01/colofon.php

© 2013 dbnl

(2)

Aen de Seer Doorluchtighe, ende Genadighe V. Magdalena gheboren Gravinne van Egmont

Princersse van Gavre &c. Princersse van Chimay, ende des Heylighen Ryckx.

Gravinne van Beaumont, Baronersse van Dudzaal, Straeten, en Marcoing, Vrouwe vanden Lande ende Stadt Weerdt, Nederweerdt, ende Wessem, &c.

Genadighe Vrovwe.

Ick en wete niet tot wie ick, met desen Gheestelijcken Orpheus, beter kan gaen, ende opdraghen, als tot uwe Genade, door dien uwe Doorluchtigheyt is de ghene die ons genomen heeft onder haere bescherminghe, soo wanneer wy als ballin-

Gaudentius van Loemel, Den gheestelycken Orpheus

(3)

ghen nauwelijckx wisten waer blijven: want daer wy waeren, en mochten wy den

+Psal. 136.

Loff-sanck des Heeren niet singhen, ende alwas het sake dat

⁺

sulckx aen ons versocht wirdt. Singhet eenen Loff-sanck, vande sanck-liedekens van Syon. Mosten wy met droefheyt antwoorden als eertijdts dede dat uytverkoren volck Godts, segghende, Hoe sullen wy singhen den Loff-sanck des Heeren in een ander Landt. Vwe Genade dan en heeft dese beklagelijcke antwoordt, niet willen laeten de eene oor in, ende de ander wederom uytgaen; maer als een Godtvruchtighe Princersse, tot onsen troost met alle medoogentheyt, van ons begeert, dat wy in u landt blijmoedigh den Loff-sanck des Heeren souden singhen, ende met den

(4)

+Psal. 145.

Heylighen Herpslagher segghen. Ick

⁺

sal den Heere Loff-singhen, soo lanck als ick wesen sal. Het welck Doorluchtighe rouwe wy altijdt voor uwe Genade, ende familie doen sullen, op dat Godt Almachtich uwe Excellentie in een langhe salighe gesontheyt wil bewaeren, ende naermaels uwe Bermherticheyt (by die den Vader is aller Bermhertigheyt) in alle eeuwicheyt Loonen, ende Croonen.

Seer Doorluchtighe ende Genadighe Vrouwe Uwe Excellenti

Alderminsten Ootmoedighen Dienaer

F. Gavdentivs van Loemel Can. Reg. in uwe Stadt Weerdt 1660. den 9. Iunij.

(5)

Censura.

Libellus, cuius titulus est, Den Gheestelijcken Orpheus door P.F. Gavdentivm van Loemel Canonick Regulier van Sint Augustyn inden Haghe by Eyndhoven, ad Domino in hilaritate serviendum, utiliter imprimi poterit. Datum Vvertea in Collegio

Canonicorum Regularium. Anno 1660. 9. Iunij.

F. Petrvs a Sanctio Trvdone Canonicorum Regularium S. Augustini Capituli Windesemensis per Vtramque Germaniam Generalis.

Censura.

Hic libellus, qui inscribitur, Den Gheestelijcken Orpheus, praelo mandari & in lucem mitti potest. Dat. Lovanij die 1. Iuly 1660.

Iacobvs Pontanvs S. Theol. Doctor & Librorum Censor.

(6)

Dat het singhen der Gheestelijcke Liedekens een salighe, ende Godt aengenaeme Oeffeninghe is, bethoont ons de Heylighe Schriftuer op vele verscheyde plaetschen.

Ende beneffens dese die Pilaere, ende dat Licht van Godts Kercke den Bisschop ende Doctoor onsen Heylighen Vader Augustinus.

Singht lof onsen Godt, singht lof; singht lof onsen Coninck, singht lof. Psal. 46. v.

7. Singht den Heer een nieu Liedt. Psal. 95. v. 1.

Sprekende onder malkanderen met Psalmen, ende Lof-sanghen, ende Gheestelijcke Liedekens singhende, en spelende in u herte den Heer. Eph. c. 5. v. 19.

Isser iemant onder u lieden wel-gemoet? die singhe. Iac. cap. 5. versu 13.

Hoe seer schreyde ick onder de Hymnen, ende Lof-sanghen, grondelijck beweeght zijnde door de soet luydende stemmen uwer Kercke! dese stemmen luyden in mijne ooren, ende uwe waerheyt vloyde al smeltende in mijn herte, hier uyt rees, ende ontstack een affectie der Godtvruchtigheyt, ende mijne traenen liepen over mijne wanghen, ende my was wel met haer. Lib. 9. c. 6. Confes.

Godt geve dat alle den Gheestelijcken sanck ons oock alsoo mach beweghen: dat wy daer door oock tot eenen waerachtighen inkeer komen.

(7)

Vrede ende salicheyt Beminde Leser ofte Sangher.

Naerdemael dat vele, ende verscheyde Godtvruchtighe sangh-boexkens zijn

uytgegeven, jeder in het besonder, heeft by naer sijnen Naem mede gebrocht (als het weenende Tortelduyfken, Hemelsch Nachtegaelken, Gheestelijcken Echo, ofte Weergalm, met meer andere die hier onnoodich zijn te verhaelen) soo ist dat ick niet en heb konnen gelaeten, dit oock met den naem van eenich kenteecken te begiftigen.

Waerom ick dit Boexken genoemt heb, Den Gheestelijcken Orpheus, niet eenen gelijck de Poëten versiert hebben, den Sone van Apollo, die (gelijck sy segghen) de Herpe (alwaer hy soo lieffelijck op speelden) van Mercurio, ofte sijnen Vader Apollo, soude ontfangen hebben, welcke volgens hun verhael, eenen melodieusen

alderaengenaemsten klanck gehadt heeft, soo dat bosschen, ende steenen daer door beroert zijn geworden, de revieren haeren loop belet, ende te rugge doen keeren heeft:

jae dat meer is de wilde ongetemde dieren, haere wreetheyt doen vergeten, ende de sachtmoedicheyt aennemen; maer dat noch boven al het wonderste schijnt

(8)

te wesen, dat hy daer door sijne huysvrou Eurydicen (die van het serpent verslonden was, uyt de Helle gebrocht soude hebben; de welcke hem weder door de doodt ontnomen zijnde, naer geene andere meer heeft willen luysteren; waerom de boose Haetnydighe Maenades (onder den valschen offer van Bacchus)

nhem verwoedelijck, in rasende gramschap gedoot, ende verscheurt hebben; wiens verstroyde lidtmaten, de Musen vergadert, ende eene begreaffenis gegeven hebben, sijn Herp, ende hooft in Hebrum ter neder geworpen, sijn ten lesten gebrocht in het Eylandt Lesbon, alwaer oock het hooft vande Inwoonders begraven is; maer sijne Herp is ten Hemel opgenomen. Tot hier toe ben ick verre genoch met dese fabel gekomen; maer gelijck de fabels, ons seer wel tot leeringe dienen, ende oock niet te vergeefs en zijn, ofte konnen dickmaels op eenen gheestelijcken sin getrocken worden, als met dese tegenwoordighe geschiet. Ick vrage dan? waer soude eenen

lieffelijckeren, ende soeteren Orpheus konnen gevonden worden als Iesus Christus?

niet den sone van eenen valschen ende versierden Afgodt Apollo: maer den eenighen Sone vanden waerachtighen Godt, het Woordt des eeuwighen Vaders den

Aldersoetsten Herpslager Godt selver, die soo

(9)

den klanck van sijne soete alderlieffelijckste Herp, heeft laeten hooren, dat niet alleen de bosschen, met hout, ende rouwicheyt van bladeren bekleedt, ende oock de steenen daer door zijn beroert geworden; maer de alderrouwste versteende herten, vroetende in het bosch ofte wildernisse van haere ontallijcke sonden, zijn daer door beroert gemaeckt, oock niet alleen de revieren heeft doen stillestaan, ende te rugge keeren:

+Ierem. cap. 2.

maer de seer grove ende groote sondaers, die daer haeren

⁺

loop hadden tot die aldervuylste Cisternen van stinckende wateren der sonden, heeft hy te rugge doen keeren; ende hem doen volgen. Wat meer? hy heeft niet alleen de wilde dieren sachtmoedich ende tam gemaeckt; maer oock de alderfelste Menschen, als wolven, beyren, ende wreede leeuwen, heeft hy doen veranderen in sachtmoedighe lammeren,

+Cant. c. 4.

ende dat noch alles te boven gaet. Daelt neder, ende onse Ziele sijne lieve wel

⁺

beminde Bruyt, naer sijn beelt geschapen, hem toecomende, heeft hy uyt den muyl van die affgrijselijcke, ende alverslindende Hel getrocken, naer dat sy haer selven

+Genes. c. 3.

(door de sonde) van hem vervremt, ende verworpen

⁺

had, ende als Eurydicen door het serpent verslonden was, heeft hy dese in alle sorghvuldicheyt willen brenghen tot den gebenedijden schoot sijns Vaders, om aldaer

(10)

eeuwelijck met hem te leven, sijn Leven daer voor, hier ten besten gevende, wordt door de Haetnydighe Maenades, vol eersucht, giericheyt. ende gulsicheyt met alle verwoede gramschap verscheurt, ende gedoot. Soeckt nu dan ghy waerachtighe Musen, ende alle Godtminnende Zielen, met alle neersticheyt, ende liefde sijne Alderheylichste Lidtmaeten, die door de boosheyt verstroyt zijn, overpeyst alle die tormenten die hy (om onse verlossinghe, onderstaen heeft) vergadert die in uwe herten, ende laetse aldaer haere begrafenisse hebben, op dat (soo dese in u rusten)

+Coloss. cap. 1.

gyhy oock meucht rusten in sijn gebenedijde wonden. Eert hem die het

⁺

hooft is van ons alle, soo sult ghy oock als die aldersoetste ende lieffelijckste Herpe ten Hemel

+Psal. 44.

opgenomen worden, neycht uwe

⁺

ooren, ende hert naer dese soo sult ghy genieten den loon, ende Croon van de eeuwighe blijschap.

De oorsaeck Beminde Leser oft Sangher, dat dit Boexken den naem heeft van den Gheestelijcken Orpheus, is om daer door de ongeschicktheyt, vande vuyle

onbetamelijcke Liedekens (die in de valsche feeste van Bacchus, ende Venus voor den dach komen) uyt te royen, ende te verdooven: want aldaer wordt dien

Alderheylichsten soeten Herpslager Iesus Christus, menichvuldelijck vande

(11)

boose ende verwoede Goddeloose Menschen, mishandelt, gedoot, verscheurt, ende

+Heb. c. 6.

+

wederom op een nieuw gekruyst. Ick sal dan met dese naervolgende verskens sluyten, ende wilt alles in ‘t goet ten besten nemen, aengesien ick uyt liefde V.L. dit

schencke, wilt dan altijdt gedencken.

Ons hier voor het quaet te wachten, En naer Godes leeringh trachten,

Op dat wy eens voor altijdt, Eeuwich zijn met hem verblijdt:

VVant de slimme Zee-sirenen, Singhen lieffelijck sonder meenen,

Ende spelen dat de vreucht, Van de werelt niet en deucht.

Luystert dan naer Iesus snaren, VVilt ghy oock ten Hemel varen,

Daer is blijschap sonder endt, Noyt oogh, oor, oft hert bekent.

Sangher wilt het my vergeven:

VVant ick soeck een beter leven, Sonder eenich Ziel gequel Leeft, en singht, en soo vaert wel.

U.E. Dienaer F.G.V.L.C.R.

(12)

Tot de Musen. Godtvruchtighe Musen, ende alle Godtminnende singende Zielen.

Het gemeen spreeckwoordt is, dat de konst niemandt en heeft die haer haet, als den onwetenden, soo dat den onnooseolen Orpheus, van vele achter een kist, ofte in eenen hoeck geworpen sal worden, ende dat principalijck, van de gene die liever eenen anderen achterdeel doen, als Godts loff-singen, ende daer by soo spitsvinnich van verstant zijn, dat hun dunckt sy de wysheyt vande wereldt maer alleen en hebben, jae datse in alle kennisse, ende wetenschap, soo ervaren schijnen te wesen, dat daer een mugge voorby quamp te vliegen, sy souden haer laeten voorstaen, ende willen noemen dat sy wisten ofte sy jonck ofte out waer, ende ofte het de selve was, die hun over eenige jaeren gebeten had. Maer dat te beklaegen is uwe kunst, Lieve Musen (daer sy wel behoorden in ervaren te zijn) verstaen sy soo wel, als jemant die alle sijn leven de vliegen vande koyen gekeert heeft, hem verstaet op het compas, ende den os op het vliegen.

(13)

Ghyliedens dan Musen, door uwe kennisse, sult dit Boexken ongetwijffelt, in danck aennemen, ende soo daer jet in ontbreeckt door uwe liefde bedecken, ende ten besten voegen, daer mede soo doende V. L. profijt, niet gelijck den blinden die den spieghel tot geen voordeel en kan gebruycken. Is het dan Boexken dat ghy een jeder niet en behaeght, meucht dencken datter meer sijn geweest, die alleman niet behaeght en hebben, ende principalijck, die de volmaecktheyt, ende wysheyt selver was, noch is, ende in alle eeuwicheyt sal blijven, al hoe wel het nochtans had behooren te zijn.

Soo dat ghy Boexken u aen wat segghens niet stooten en moet; maer troosten met dese naervolgende verskens die ghy ons, tot leeringe, hier selfs te voorschijn brenght,

Die voor ons al heeft geleden, Met quaey tonghen wiert bestreden,

Ist dan wonder datmen siet, My van ‘t selve oock geschiet?

Heeft de wysheyt vanden Hemel, Oock verdraghen dit gewremel,

In sachtmoedicheyt seer tam, Gansch onnoosel als een Lam, Soo en wil ick my niet quellen, In alsulcken licht gesellen,

t’Sal my wesen geen verdriet:

VVant ick maer ben stoff uyt niet.

(14)

Godtvruchtighe Musen, Liefhebsters vanden Goddelijcken Loff-sanck. Ick hebbe V.L. in mijne Voor-reden verhaelt de fabel van Orpheus, om daer door te bewijsen, dat Iesus Christus (gelijck ick geseyt hebbe) den waerachtighen, levend’maeckenden, onser al verlossenden, ende aldersoetsten Herpslager is, die soo soet, ende lieffelijck op sijne melodieuse Herpe gespeelt heeft, dat hy daer door menichte van Zielen uyt den muyl vande afgrijsselijcke alverslindende Hel verlost heeft, gelijck gyliedens het naervolgende Liedeken sult kiennelijck maecken: want het geene fabels en zijn;

maer getrocken uyt de Heylighe Schrift, in welcke Ry oock volght mijnen Heylighen

+Rom. c. 13.

Vader Augustinus, soo hy selfs getuyght. Godt geve dat dese

⁺

ons alle te saemen soo

+Coloss. cap. 3.

voorlichten, dat wy oock Iesum Christum met hun aendoen, ende in

⁺

eenen nieuwen mensch veranderen, soo ons van alle quaet

Aftrecken, verwecken, En leeren, bekeeren, Tot den wegh, des Heeren.

(15)

Liedeken tot troost, ende verweckinghe van alle sondaers.

Op de wyse: O Maria fonteyne vol deuchden, &c.

+Isaie. cap. 45.

+Al die zijt met sonden beladen,

+Matth. c. 11.

+Loopt tot den schoot van Godts genaden, Tot desen neemt altijdt de vlucht,

En met een droevich hert wilt weenen,

+Psal. 50.

+Soo sal u Godt genade verleenen, Als ghy met traenen die besucht.

2. Op Godt stelt alleen u betrouwen,

+Psal. 72.

+En wilt voortaen de sonden schouwen, Royt u gebreken neerstich uyt:

Want dese moet ghy eerst gansch verfoyen Om in de liefde Godts te vloyen,

Waer door u Ziel wordt Christi Bruyt.

3. Om de sondaers is hy gekomen,

+Luc. c. 5.

+Voor hem en wilt dan niemant schroomen, Naer dese hy hier seer verlanghe,

En met groote sachmoedichede,

+Iac. c. 7.

+Hy die ontslaet en sendt in vrede, Oock met sijn liefde heel omvanght.

4. David heeft tot Godts groot behaghen,

+2. Reg. c. 12.

+Beweent sijn sonden sonder vertraghen,

+Psalm. 6.

+En Petrus had altijdt vermaen, Van ‘t gene dat hy had bedreven, In al de daghen van sijn leven,

+Luc. c. 22.

+Hier door het krayen vanden haen.

(16)

5. Magdalena met tranen plasschen,

+Luc. c. 7.

Quam met ootmoedt sijn voeten wasschen,⁺ En niet ontsach hier door het haer,

Naer een seer aengename looge, Te kussen, ende aff te drooge Waer door sy wiert van sonden klaer.

+Luc. cap. 18.

6. Den Publicaen sloegh voor sijn borste:⁺ Want hem oock naer het leven dorste,

+Psal. 50.

En door zijn gansch ootmoedich hert,⁺ Wiert hy sonder vertreck ontbonden, Van alle sijn misdaet en sonden Soo was genesen al sijn smert.

7. Matthaeus die door ‘t aersch verbolgen

+Luc. 8. 5.

Heeft Iesum haestich willen volgen⁺ Met vlijdt sijn tolhuys oock verlietl En wou een goede Leerlingh wesen, By die hem kost alleen genesen, Van alle qualen en verdriet.

8. Zacchaeus liep rasch over straten, Om te sien Iesum ‘t sijnder baeten, Klom op den vygeboom met vlijdt, Daer hem de Medecijn liet weten,

+Luc. cap. 19.

Dat hy by hem sou komen eten,⁺ Soo wiert sijn huijs gebenedijdt.

9. Ten is o sondaers noyt te spade!

Want den Moordenaer krijcht genade, In ‘t leste van sijn leven hier,

Hy wordt door Iesus lieffelijck spreken,

+Luc. cap. 23.

Gesuyvert van alle gebreken,⁺ Dit doet het Hemelsch minne vier.

(17)

10. Paulus die had vervolght den Heere, Godt door genade doet bekeeren,

En wordt het uytverkoren Vat, Dat inde plaets van te vernielen, Brenght menichte van goede Zielen, In Godts behoude Heylich stadt:

11. Augustinus door wulpsche sonden, Oock aen de wereldt eens gebonden, Onder den Vygeboom krijght berouw,

+S. lib. Confess. c. 12.

+Tot Godt met spoet neemt sijnen keere, Met sijn Heylighe Schrift en leere, Aen Godt soo blijft altijdt getrouw.

12. Sondaers en wilt dan niet vertragen,

+Eccl. c. 5.

+En uytstellen van dagh tot daghen, Spoedich oock al tot Iesum gaet:

Want hy om u al te ontfanghen

Aen ‘t Cruys seer gerne heeft gehanghen,

+Isaia c. 53.

+Om te ontslaen alle quaet.

13. Godt wil u gerne grati geven, Om eeuwelijck met hem te leven, Maer siet dat ghy die niet veracht;

Want daer door wil hy u verstercken, In allen uwen last en wercken, De sonden vliedt, en u voorts wacht.

14. Soo sult ghy met al dese vrinden Den loon, en Croon hier naermaels vinden, Daer boven in Godts Vaders Rijck, Blijft dan van sonden gansch verschoven, Om soo met hun Godt oock te lonen, In alle tijden eeuwelijck. Amen.

(18)

Dit zijn Musen, de Godtminnende Zielen, wiens herten dien hemelschen Orpheus Iesus Christus, soo verandert heeft, datmen vry wel van yder mach seggen, Quantum mutatus ab illo, want sy al te samen van swart wit geworden zijn, men mach dan van dese te recht oock wel verhaelen, het gene den eersten Boeck der Coningen ons

+Cap. 10.

voorstelt.

⁺

Dat den Geest Godts haastelijck in hun ghespronghen is, soo dat yder (daer door) van hunliedens verandert is in eenen anderen man. Ten moet ons geen wonder duncken te zijn, dat hy die van schaepherders Coningen ghemaeckt heeft, oock van wolven schapen kan maecken, ende wat soude by hem onmogelijck zijn?

die uyt de vuyle stinckende aerde de schoone welrieckende bloemen doet voorts-komen? Desen is Musen dien aldervermersten konstenaer die alsulcke schoonen beelden kan maecken ende schilderen: want hy den selven is,

Die de dooden geeft het leven Oock coleuren hier kan geven,

Dat den alderswartsten Moor

+Act. c. 8.

Schoonder wordt als wit yvoor⁺ Iae al worden onse sonden,

+Isaiae c. 8.

Als scharlaecken grain bevonden,⁺ Soo maeckt hy die wit, en claer,

+Psal. 50.

Boven sneeuw, en wol te gaer.⁺

(19)

Boven all’, Godt liefhebbende Musen.

Ghelijck dese voorby gepasseerde salighe leydtslieden, die door grooten inkeer des herten, met een overgroote diepe ootmoedicheyt, ende liefde (tot dien Hemelschen Orpheum Iesus Christus, ontsteken zijn geweest, waer door sy de duysternis verlaeten hebben, ende het eeuwich alderklaerblinckenste licht gevolght zijn. Soo weet ick wel dat ghylieden, dit oock hebt willen drucken, in het binnenste van ulieden herten, om geenen tijdt te laeten verloren gaen: maer u met hun, ende alle ootmoedige, Godt-beminnende Herderkens, in alle spoedicheyt te begeven tot het stalleken van Bethleem. Om oock aldaer te vinden, de waerachtige liefde, ende ootmoedicheyt, het licht van alle eeuwicheyt, dien langh verwachten Messias, ende Woordt des eeuwigen Vaders Godt te samen ende Mensch, onser aller Herder, troost ende

+Prov. cap. 23.

salicheyt, den alderlieffelijcksten

⁺

Herp-slager Iesus Christus. Die niet anders van ons en begeert als een ootmoedich hert, voor sijne kribbe want hem dit boven alle

+Psal. 50.

dingen aengenaem is, ende nimmer van dien Hemelschen

⁺

Orpheus, en sal verstooten worden. Het welck ghyliedens met de naervolgende

(20)

Kersmis-Liedeken den tragen Mensch (door u beweegelijcke stemmen) sult laeten hooren, om soo op te wecken, ende tot Godt te trecken, waerom oock met V.L.

Lieffelijck de Engels singen, Dat die was voor alle dingen,

Ons den vrede nu brenght aen, Soo sy op de Herpe4 slaen, In haer stemmen laeten hooren, Door hun musicale Chooren,

Met de claerheyt inde nacht, By de Herders op de wacht;

+Luc. c. 2.

VVaer dat sy naer aller wenschen,⁺ Singhen vrede voor de menschen,

Die daer zijn van goeden will’

In den Heer gerust en still’.

Hier mede sal ick nu ophouden, ende uliedens aen het singen helpen met dese naervolgende Kersmis-Liedekens ter eeren de Geboorte Iesu Christi, om daer mede dat soet Kindeken in sijn kribbeken te payen, het welck oock sal wesen tot groot contentement, ofte genoegen van sijn gebenedijde Moeder en Maghet Maria, die ons dien Hemelschen Orpheus tot onse salicheyt gebaert heeft.

(21)

[Comt nu al Herders met groot verlangen!]

Stemme: Snachts als een yder lach in rusten, &c.

1.Comt nu al Herders met groot verlangen!

Seer vlijtigh loopen naer den stall’, Om daer in liefde te ontfanghen,

+Ioan. cap. 10.

+Die is den Herder van ons all’, Met onse menscheyt Godt bekleet, Om ons t’ontfermen is gereet,

+Luc. c. 2.

+Loopt dan met vlijdt te samen voort;

+Ioan. c. 1.

+Want daer is d’eeuwich Vaders Woordt.

2. Die boven alle Godts wonderhede Nu gaet bemercken desen nacht,

+Luc. c. 2.

+Daer is in Woordt besloten den Vrede,

+Genes. c. 49.

+Hier vande Vaders langh verwacht, Dat heeft betuyght den Hemel klaer, Door ‘t soet geluyt des Engelsch schaer, Die daer al singhen met blijde stem, Den Loff des Vrede in Bethleem.

3. Laet ons dan loopen sonder vertraghen,

+Isaiae cap. 55.

+Tot onser alle Vrede Vorst

Die niet ontsag de noortsche vlaghen:

+Ioan. c. 4.

+Want naer ons Zielen had hy dorst.

+Luc. c. 19.

+Sijn tranen stort hy in dit dall’, Om onse sonden Menschen all’, Comt dan oock u misdaet beweent,

+Prov. cap. 23.

+En hem een plaets in ‘t hert verleent.

4. Houdt op van storm ghy noorde winden

‘T is onsen Godt dat lieve kindt, Wy comen met vlijdt u Iesu vinden:

(22)

Want ghy ons al te seer bemindt Wy schencken u nu hert en sin, Om daer te woonen altijdt in, Verlaet den stal met alle smert, En maeckt u Kribbe van ons Hert.

[O Nacht gepresen! die langh voor desen,]

Stemme: O quam decora plusquam Aurora, &c.

1. O Nacht gepresen! die langh voor desen, Ons vande Vaders is beduydt,

+Isa. c. 45.

O nacht der deuchden! O nacht vol vreughden!⁺ Die ons met Engelsch soet geluydt,

Comt nu verklaren, met stem, en snaren, En lieffelijck speelen op de fluyt, Dat is geboren Godts Soon verkoren Die onse sonden comt vaegen uyt.

+Col. c. 2.

2. O stemme krachtich! die daer waerachtich,⁺

+Luc. c. 2.

Den vrede ons comt brengen aen,⁺ O Hemelsche Geeste! die tot dees feeste, Ons nooden comt door u vermaen,

Den twist moet schuylen, de Hell’ moet huylen:

Want ons wordt vrij gemaeckt de baen, Om door de stralen die nederdalen, Blij-moedich naer den stal te gaen.

+Eccl. c. 5.

3. ‘t Sa wilt niet beyden; maer u bereyden,⁺ Om desen stall' te treden in

+1. Cor. c. 11.

‘t Sa maeckt u verdich, ende daer toe weerdich:⁺ Want daer het vier brandt van Godts min, Daer is de Moeder met ons behoeder, Hun wilt aenkleven met hert, en sin,

(23)

Daer is den Vrede, en wordt aen bede, Die eeuwelijck was van begin.

4. Kribbe soet van geure, waer in de deure,

+Ioan. cap. 10.

+Hier van ons aller leven leydt, Wy ons begeven, tot u o leven!

O Iesu! nimmer van ons scheydt!

Houdt op van stenen, houdt op van weenen,

‘t Is langh genoech om ons gheschreydt, En wilt ons leyden, tot uwe weyden, Die ghy ons Herder hebt bereydt.

[Mensch die in arme doeckxkens leyt]

Stemme: Quem arcta stringit fascia, non capit coeli curia, &c.

1. Mensch die in arme doexkens leyt Is d’aldergrootste Majesteyt, Hy is die naer ons heeft verlanght, En wie den Hemel niet omvanght,

Hy is gewis diet ons bemindt Iesus het aldersoetste kindt Hy is die naer ons aller wensch, Christus geboren voor ons Mensch.

2. Den os en esel hem bekendt,

+Isaiae. c. 1.

+Die heeft geschapen ‘t firmament, Die staen daer seer verwondert aff, Dat hy comt liggen in het kaff,

O lieve kindt, dat my bemindt!

En vreest ghy niet den noorden windt?

O neen! o neen ghy stueren mensch, Naer uwe Ziel is mijnen wensch.

(24)

3. Wel tragen Mensch is dit niet moy?

Hy lacht u aen al op het stroy, Dus comt oock met een bly gelaet:

Want hy van sonden u onslaet, En seght mijn hert is nu bereydt, Voor u die inde Kribbe leydt, O Iesu Iesu niet meer weent!

Beroert mijn hert dat is versteent.

4. Den Os en Esel laet hun draff, Keert u oock mensch van sonden aff, Op dat ghy uyt u vuyle graff, Oock hem comt groeten in het kaff:

Want hy is Coninck boven all’, Die daer by hun leydt inden stall’, Boven all’ soete Kintjen moy,

Light ghy Godt Mensch voor my op stroy?

5. Comt in ‘t Geloof dan niet vertraeght,

+Iacob. c. 1.

Hy is geboren van een Maeght,⁺ Christus den Prins van alle eer, Des hemelsch ende aerde Heer,

O liefste kindt van grootste staet!

Neemt nu doch wegh al mijn misdaet O Iesu Iesu soetste kindt,

Mijn hert aen uwe liefde bindt.

[Herders comt en wilt bemercken,]

Stemme: {Plaude laetabunda Tellus, Oft {Dormi fili, &c.

1. Herders comt en wilt bemercken, Siet eens wat daer is geschiedt,

(25)

Let eens op Godts wonder wercken, En wat dese vreughd’ bediedt, Soete Chooren my nu hooren Van de Engelsch over all’, En den vrede, wordt aenbede, Van Maria inden stall’.

2. In den stall daer sy ons baerden, Den Messias langh verwacht Comt ons nu de vreucht der aerden, Haer verthoonen desen nacht, O ghy Menschen! wie sou wenschen, Meerder vreucht in ‘t aertsche dall’

Als te vinden die ons minden,

+Luc. c. 2.

+By Maria inden stall’.

3. Leert u daer ootmoedigh draghen,

+Matth. c. 11.

+En leert van hem, zijn veracht, Leert daer hebben groot mishagen, In den rijck-dom, ende pracht;

+Luc. c. 1.

+Want dees dingen, sonderlingen, Hem mishagen boven all, Gaet dan leeren, u bekeeren, By het Kintjen inden stall’.

4. Die in ons neemt sijn behagen,

+Prov. c. 8.

+Lach daer inde Krib op stroy, En wou dragen noortsche vlagen, By de beesten in het hoy, Laet naer reden, van u leden, Aen’t gemack niet zijn te vast, Als vrindinne, soeckt sijn minne;

Want dit op geen krib en past.

(26)

[Menschen al met een groot verlanghen,]

Stemme: Aille qui vendra a la guerre, &c.

1. Menschen al met een groot verlanghen, Loopt nu seer spoedich tot den stall’, Wilt daer in liefde gaen ontfangen,

Die is de liefde van ons all’,

+Ioan. c. 4.

Godt is daer met den Mensch omhangen,⁺ Voor ons geboren in ‘t aertsche dall’.

+Ioan. c. 3.

2. Dit moet al onse herten dwinghen,⁺ Dat sijne liefde is soo groot, Tot ons sondaren sonderling hen,

Om te verwecken van de doodt,

+Ephes. c. 5.

Men hoort aldaer de Engelsch singhen,⁺ Den Gloria met blyschap groot.

+Luc. c. 2.

3. Den Peys wierdt desen nacht gesongen.⁺ Met d’alderaenghenaemste stem, Dat Vee, en Herders ‘t samen sprongen,

En liepen soo tot Bethleem, Daer hun de liefde heeft gedwongen,

+Oseç. c. 11.

Te groeten en ‘t aenbidden hem.⁺

+2. Corin. cap. 5.

4. Iesus laet hem daer gerne vinden:⁺

+2. Cor. cap. 8.

Want om den mensch soo komt hy hier,⁺ En lydt die stuere noortsche winden,

Loopt dan al tot dit minne vier, Op dat hy die ons soo beminden,

Van ons verdryft het helsch getier.

(27)

[O Herders comt seer bly, en vry,]

Stemme: {Den May die comt ons by seer bly. Ofte {Deughtlievende Goddin, wiens min.

{Ofte ons is een herder goet, en soet.

1. O Herders comt seer bly, en vry,

NaerBethleem, soo d’Engel heeft verklaert;

Want ons het soet geluydt, beduydt, Dat daer ons aller herder is gebaert,

+Luc. c. 2.

+Al van Maria reyn, een Kintjen soet en kleyn, Dat voor ons alle sijn selfs niet spaert

+Rom. c. 8.

+Dus knielt voor hem neer, hy isser den Heer, Die ons all’ bewaert.

2. Een Heer die van den vall’ ons all’,

+Psal. 120.

+Genesen komt in desen kouden nacht,

+Ioan. c. 12.

+Heeft ons alsoo besint, bemint,

Dat hy een arme stal kiest voor de pracht,

+1. Cor. c. 1.

+Dus comt al met ootmoedt, en valt hem soo te voet, Hier naer alleen ist dat hy tracht;

Loopt alle met vlydt, nu in deser tydt:

Want hy u verwacht.

3. Godt Herder weest gegroet, die ‘t goet,

+Isa. c. 30.

+Van al’ dat hier te vinden is ons geeft, Ghy ons de vreucht beduydt, o spruyt!

Die ‘t alle geeft sijn wasdom dat hier leeft,

+1. Cor. c. 3.

+Ons Ziel die is verkout, ontsteckt nu menich fout.

Met liefde groot ons aen u kleeft.

Door hier versterven, is by u t’erven, Wat leven naer heeft.

(28)

[Wat blyde maer gansch onverwacht,]

Stemme: {Quem arcta stringit fascia. Ofte {Comt alle nu met blyschap groot, &c.

{Mensch die in arme doexkens leydt.

1. Wat blyde maer gansch onverwacht, T. Comt Tyter daer in desen nacht:

‘T is Coridon het soet geklanck, Al van den lieven Engelsch sanck,

Het is, het is de blyde stem

Die ons daer roept naer Bethleem. Het is, &c.

C. 2. Laet ons dan gaen met groote spoet, Naer het vermaen des Engelsch soet;

Want soo hy seyt is voor ons all’, Godts Soon geboren, in een stall’.

Die daer voorwaer naer lieven wensch Die daer

+Matth. c. 2.

T. 3. O Bethleem ghy jootsche aerd’!⁺ Zydt ghy by hem soo groot van waerd’:

Dat hy die ons verlost van pijn, In u hier wil geboren zijn.

O saligh heyligh Bethleem

Veel meerder als Ierusalem. O saligh 4. O mensch u Godt en aller peys!

+1. Cor. 1.

Kiest hier een kot voor sijn palleys,⁺ Merckt aen hoe dat sijn Majesteyt, Verworpen inde Krib daer leydt,

Dus loopt met spoet tot ‘t Kintjen soet, Wilt ghy verkrygen alle goet,

En met ootmoedt, valt hem te voet:

Want hy u weder leven doet.

(29)

Godtsalighe, ende seer ootmoedighe Musen.

Ick neem de stouticheyt van u lieden Ootmoedige te noemen, ende dat ter oorsaecke, dat Gy lieden in dat verworpen stalleken van Bethleem(met u.l.soete lieffelijcke stemmen, ende melodieuse instrumenten) hebt gaen vinden, groeten, ende loven, dien Alderootmoedighsten nieuw-geboren Coninck Iesus Christus uwen hemelschen Orpheus, hebbende eenen aldersoetsten, ende Alderheylichsten Naem, die hem van alle eeuwicheyt toecomt, ende voor den welcken (inde alderdiepste ootmoedicheyt)

+Siscribas non sapit mihi, nisi ibi legero Iesum.

alle knien moeten

⁺

gebooght worden; want in hem alleen alle kracht, ende soeticheyt te vinden is. Gelijck den honighvloyenden Heyligen Bernardus getuyght. Soo hy

+Serm. 15. in Cant.

dien aldersoetsten Naem

⁺

niet en vindt in alle schriften, dat, als dan, den smaeck van alle soeticheyt aldaer van hem geensints gevonden en kan worden. Oversulckx, om dan smaeck in dese Liedekens te vinden, en heb ick niet derven ofte konnen gelaeten, eenich gesangh, daer van u.l. voor te stellen. Het selve u.l. schenckende voor een saligh nieuwe-jaer. Wel wetende dat u.l. desen boven alle dinghen aengenaem is, ende oock dat Gylieden daer seer groot profyt

(30)

mede doen sult, ende niet lichtveerdelijck dien alderweerdichsten Naem, misbruycken oft mishandelen (gelijck Godt betert, te beklagen is) hedensdaeghs vele wulpsche, lichtveerdighe ongecroonde monden doen.

Vvant sy voll’ van quay gebreeken Iesus Naem lichtveerdigh spreeken

Daermen hoort tot Iesus Naem, Maecken tongh en hert bequaem, Naer d’Apostels waer getuygen.

+ad Philipp. c. 2.

Moeten alle Knien buygen,⁺ In den Name Iesu soet Dus hem alle eer aen-doet.

Ghy dan Musen zijn vrindinnen Die hem boven all’ beminnen,

Sult de Name Iesu soet, Singhen met een reyn gemoet:

VVant hy is te hoogh gepresen, Om maer met den mondt te lesen,

Soo wanneer u tongh onspringht, Mondt en hert dan ‘t samen singht.

[Weest nu al te saem verblydt, in Iesus grooten Name;]

Stemme: Magno Iesu Nomini genus iubilate &c.

1. Weest nu al te saem verblydt, in Iesus grooten Name;

Want hem die van alle tydt toecomt seer bequame, Oversoet zy ghegroet, die ons doet,

Hem begeeren met ootmoet,

(31)

In ons naer betame

Laet dan zijn door alle smert Hier geschreven in ons hert, Hem seer aengename.

2. Iesus Naem, door klaricheyt, onse Ziel doet proeven, Dat haer geene swaricheyt, geensins mach bedroeven,

Maer altydt met vlydt, en jolydt, Door hem wesen seer verblydt, Met een vol genoeghen,

In ons hert met heylicheyt En in goede stillicheyt Sijnen Naem wil voeghen.

3. Laet ons in ootmoedicheyt, altydt tot hem poogen, Soo sal overvloedicheyt in ons niet verdroogen,

Maer voorwaer voor en naer, Met sijn levend’ water klaer,

+Isa. c. 45.

+Wasschen onse oogen.

+Philipp. c. 2.

+Hemel, Aerd’ en Hell’ te saem Moet in Iesus grooten Naem, Alle knien boogen.

4. Hier en is in alle strydt, niet beter uyt gelesen, Als den Naem gebenedijdt, van Iesus seer gepresen,

Door kracht ons versacht, alle klacht:

Want daer geene grooter macht

(32)

Als in hem kan wesen

Soo wy zijn, in groote pijn Iesus Naem is Medecijn Om ons te genesen.

5. Wilt dan in blijmoedicheyt, altijdt naer hem trachten, Soo sal geen kleynmoedicheyt u konnen versmachten,

Maer hy sal voor den vall’, hiet u all’, Nemen onder zijn getall’,

+Cant. c. 1.

Met sijn liefd’ versachten⁺ Dus laet Iesus soeten Naem Schrijven altijdt seer bequaem In all’ ons gedachten. Amen.

[Iesus was maer acht daghen geboren,]

{Snachts als een yder lagh in ruste, Oft {Comt nu al Herders met groot verlanghen.

+Luc. c. 2.

1. Iesus was maer acht daghen geboren,⁺ Als hy de wet volbrengen wouw, Voor u o Mensch die waert verloren, Quam hy oock ligghen in de kouw, Blijft dan u hert noch soo versteent?

Dat hem dit geene plaets verleent, Daer dat lief kindeken teer en soet, Hier stort soo vroech sijn dierbaer bloet.

2. Schaemt u dan Mensch dat gy in lijden, Hier niet en wilt verduldigh zijn,

Iesus hem willich laet besnijnden, En ontsiet voor u geene pijn.

(33)

Blijft ghy dan noch soo obstinaet, Altijdt genegen tot het quaet?

Daer hy hem selfs ten besten geeft, Op dat u Ziel in vreuchde leeft.

3. O neen Heer Iesus! ick wil my begeven, Maeckt door u grati my bequaem

Doet my verlaeten mijn sondigh leven, Bid ick door uwen soeten Naem:

Want soo die in mijn hert geraeckt, Wordt alle quaet in my versaeckt V naem dan in mijn Ziele plant Op dat sy in u liefde brant.

+Luc. c. 1.

Aengesien dat dien Alderheylichsten soetsten

⁺

Naem door den H. Engel uyt den Hemel gebrocht is, volgt hier het Liedeken van de vyf blijde Mijsterien des

Alderheylichsten Roosenkrans: want in het jerste hy aen de Alderheylichste Maghet Maria verkondicht wordt, dat sy ons dien Aldersoetsten Hemelschen Orpheus, met sijnen alderlieffelijcksten Naem te voorschijn brengen soude, soo dat ick op geene betere passagie (als hier) dese blijde Mijsterien, te pas en kan laeten komen, op dat ghylieden dat soet Kindeken Iesus, met sijne gebenedijde Moeder, samentlijck daer door altijdt soudt loven, ende tot groote danckbaerheyt (met opgetoghen, ende gansch in Godt verblijden Geest) singhen, welcke aen Godt Almachtigh, ende die hemelsche Coninginne sijn blijde Moeder, boven maten aengenaem sal wesen: want sy is,

(34)

Boven alle Vrouwen de schoonste uytgelesen,

Die ons te voorschijn brocht dat Alderschoonste Wesen, Te samen is sy ‘t all’, Vrouw, moeder, ende Maeght, Die Godt van alle eeuw heeft boven all’ behaeght.

[O Maria uytgelesen]

Stemme: {Plaude laetabunda tellus, Oft {Dormi fili, Oft

{Herders comt en wilt bemercken, &c.

+Luc. c. 1.

1. O Maria uytgelesen⁺

Ghy ontfonckt de Engelsch groet En dat ons al sult genesen, Vwen Sone Iesus soet, Op u dalen, schoone stralen, Van den Gheest die heyligh maeckt Want u wesen, seer gepresen, Heeft hooverdicheyt versaeckt.

Visitatie 2. Mijsteri.

2. Ghy die vol ootmoedichede, Sijt met vlijdt geheel verlicht Rasch gegaen in goeden vrede, Tot Elisabeth u Nicht

Die met groete u ontmoete, En seer vrindelijck ontfongh Door u vruchte vol genuchte Vwen lieven Neef opsprongh:

(35)

Christi Geboorte 3. Mijsteri.

3. Ghy hebt sonder wee oft smerten

+Luc. c. 2.

+Ons gebaert de blijschap groot, Die doet leven alle herten, Leydt daer inde kribbe bloot, Wordt aenbede, hier in vrede, Lieve Moeder leert ons all’, Nu te samen naer betamen, Hem aenbidden inden stall’.

Purificatie 4. Mijsteri.

+Mat. c. 2.

+4. Die de Wysen hier aenbaden, Ghy nu naer den Tempel draecht:

Want de wet sonder versmaeden V ten vollen heeft behaeght, Wordt ontfanghen, met verlangen, Van sijn lieven ouden vrindt, Die door bede en Godts vrede,

+Luc. c. 2.

+In sijn armen nam u kindt.

De Vindinghe inden Tempel 5. Mijsteri.

5. Soete Maghet ende Moeder, Doet ons soecken soo sijn leer, Gelijck hy met sijn Opvoeder,

+Luc. c. 2.

+Socht u Sone Iesum seer, Die wy kiesen niet verliesen,

(36)

Iesus alderbeste min,

Laet sijn woorden die ghy hoorden, Altijdt zijn in onsen sin. Amen.

Seer devote, ende Medelijdende Musen.

Ick weet wel, nu G.L. met dien Alderstercksten, ende krachtichsten Naem Iesus, gewapent sydt, dat V. Lieden Duyvel noch Doodt en magh hinderen; want de Duyvelen daer voor vluchten moeten, en de Doodt is, door hem te niet gedaen, soo dat hy (gelijck uwe stemmen verkondicht,, ende gesongen hebben) eene aldergrootste sterckte mede brenght, om daer door de quade onbetaemelijcke passien te dempen, ende uyt onse onverstorven herten te verjaegen, en soo in plaets van alle onvolmaecktheden.

de Passie Iesu Christi daer in planten. Het welck ghyliedens door u beweegelijcke liefgesang noch al doen sult met dese naervolgende Liedekens, die de pen in plaets van tranen hier op het papier heeft uytgestort:

VVant den smaeck van Iesus lijden, Moet ons brenghen tot verblijden,

En sijn smerten altemaell’, Geven ons zijn Minne straell’, VVaerom dat wy moeten krijten, En ons herten doen op splijten,

(37)

Om daer tot ons Ziels gewin, Soo zijn Cruys te planten in, VVaer door dat wy moeten leven, En tot inkeer zijn gedreven:

VVant hy door sijn wonden root, Ons verlosten van de doodt;

Dus laet alle sijne smerten Zijn geschreven in ons herten,

En soo danckbaer zijn altydt, Dat hy ons daer door verblydt.

Wat dunckt u Lieve Musen, soudemen niet behooren ter eeren van dien bloedigen Bruydegom Iesus Christus, uwen Alderliefsten Orpheus, oock iet te singen, om de versteende gemoederen wat te versaechten, ende tot weenen te bewegen? Voorsekers het en heeft geen vragen in: want gy-lieden sult u droeve stemmen niet konnen bedwingen, met dien heyligen Herpslaper, ende Lamenterenden Propheet Ieremias, die ons beneffens sijnen lieven Discipel de tranen wel sullen op de wangen doen komen, naerdemael volgens sijn heyligh Euangelie hy soo mismaeckt, door Pontius Pilatus op het Tonneel des droef-heyts ons voor oogen wordt gestelt,

(38)

Ecce Homo. Siet den Mensch.

Stemme: {O quam decora plusquam Aurora, ofte {O nacht gepresen langh voor desen.

+Ioan. c. 19. v. 1.

1. In droevigh lyden, van alle zijden,⁺ Godts Soon, o sondaer nu aenschout!

Met veel misdaden, staet hy gelaeden,

+Psal. 128.

Van u al op sijn rugh gebout,⁺ Dus laet u oogen, met Davids loogen, Hier nu vry weenen menich fout,

‘T zijn uwe sonden die hem soo wonden, En maecken boven al benout.

+Thren. c. 1.

2. O Mensch u leden, laet dan betreden,⁺ Den droeven wegh al van den Heer!

En wilt aenschouwen in wat all’ rouwen, Nu staet ten thoon sijn lichaem teer, Dat daer is geen pyne gelijck by sijne, Tuyght Ieremias door sijn leer, Die hy heeft gegeven van Iesus leven, Tot hem soo neemt dan uwen keer.

+Cant. c. 6.

3. Iesu door lijden, comt ons verblijden,⁺ Doet ons beweenen u bitter doodt;

Waer door het leven ghy ons comt geven En soo vertroosten in alle noodt.

Laet uwe pijne, als Medecyne, Altijdt genesen ons sonden groot:

Want door u smerten al onse herten Kont trecken tot des Vaders schoot

(39)

Liedeken van de vijf droevighe Misterien des Alderheylighsten

Roosen-kransch, welcke ick geene betere plaets en heb konnen gegeven als hier,

Soo wy dese wel bedencken, Sal ons hier geen lijden krencken

Denckt dan gansch met u gemoet, Altijdt op den Roosen Hoet:

Stemme: {By Bethleem is den All’ gebaert in eenen stall’, Oft {Seght my waer wildy heen, bedroefde Magdaleen.

+Bedinge onses

Salichmaekers in ‘t Hofken van Oliveren het eerste Mijsteri.

+1. Comt Mensch uyt d’aertsche stoff, en tredt nu inden hoff, Des Berghs van Oliveten!

Daer bidt des Hemelsch Loff, dat al u sonden groff, Godt Vader wil vergeten, in bloedich sweet geseten,

+Luc. cap. 22.

+Sijn Sone seer bedroeft // Wat smert Godts Moeder proeft.

Als hy van ‘t quaet geboeft, Noch wierdt gesmeten.

(40)

+De Geesselinge het 2.

Mysteri 2. Siet Iesum voor u staen // die ons door soet vermaen⁺

+Ioan. c. 19.

Ontbinden komt van sonden,⁺

Merckt nu o Mensch eens aen // Hoe datse op hem slaen!

+Psal. 21.

Als gansch verwoede honden // Sijn lichaem heel doorwonden,⁺

+Isa. c. 53.

Och lieve Moeder soet // Dit groote smert u doet,⁺ Dat ghy in ‘t dierbaer bloet,

+De Crooninghe met doornen, het 3. Misteri.

Hem siet verslonden.⁺

3. Siet Dochters van Syon // V Coninck Salomon Met scherpe doorens kroone,

+Can. c. 5.

Is dit den willecom // van uwen Bruydegom?⁺

+Matth. c. 27.

Gestelt met riet ten thoone // Die u den schepter schoone,⁺

+Genes. c. 49.

Eens gaff met groote macht // wordt nu als sot veracht,⁺

+Thren. c. 3.

O Moeder stiert ons klacht!⁺ Tot Godt u Soone.

+Cruysdraginge het 4.

Misteri.

4. Siet hoe sijn Cruysch op-nam // En tot de slachtbanck quam!⁺ Godts Soon geheel besweken,

+Ier. c. 11.

Als een onnoosel Lam // Saechtmoedigh ende tam,⁺

+Ps. 109.

Wordt hy daer sonder spreken // Gesleypt door Cedrons beke⁺ Geeft Moeder my genae // dat ick hem tegen ga,

En met Veronica Doet tranen leken.

(41)

+De Cruyssinge het 5.

Misteri

+5. O Moeder die belaen // Hebt onder ‘t Cruysch gestaen!

+Ioan. c. 19.

+Met droefheyt heel bevangen,

Daer hem u Soon hier aen // Seer wreedlijck liet slaen, En ghy met wee saeght hanghen // Met traenen op u wangen, Och hoe was door u hert // Vol bitterheyt en smert,

+Luc. c. 2.

+Als doen soo menich sweert, Met pijn gegangen.

Een ander Liedeken tot die Alderheylichste lichste, endebedruckste Maghet ende Moeder Godts Maria, door wiens gebenedijde Ziele dat sweerdt des droefheyts soo menichvuldelijck gepasseert is: want voorwaerL ghelijck sy is ghebenedydt boven alle vrouwen, soo en konnen wy oock niet min bekennen, dat sy niet alleen bedroeft en is gheweest boven alle vrouwen, maer boven alle menschen, die immer de werelt gesien oft betreden hebben, ofte noch sien ende bestreden sullen.

Stemme: {Plaude latabunda tellus, ofte {Dormis Fili.

1. O Maria Iesu Moeder!

Ghy die voor ons zijt belaen, En met onsen lieven broeder,

+Ioan. c. 19.

+Hier hebt onder ‘t Cruys gestaen,

(42)

Wilt ons leeren nu bekeeren, Door het lijden Christi hier, Laet ons draghen met behagen, In ons hert sijn minne vier.

2. Doet ons nu met u beweenen, Oock sijn bitter lijden groot, En ons herten, laet van steenen, Nu niet langer blijven doodt;

Maer verwecken, tot u trecken, Met een levendigh gemoet, Om in seden, naer de reden, Soo te volgen Iesum soet.

3. Hy quam om ons te verblijden, Hy quam sterven onse doodt, En door lijden ons bevrijden, Ons geluck brocht hem in noodt, Laet sijn tranen ons vermanen En doen weenen soo altijdt:

Want hy ‘t leven eens sal geven, Die sijn lijden hier bekrydt.

Verstandighe, ende inwendighe seer bedruckte Musen.

Ick ben versekert dat Gy-liedens, door het wel, ende neerstich toe-luysteren, al dickmaels gehoort sult hebben, het seggen van den Poët, die met korte reden ons genoechsaem te verstaen geeft: wat den mensch van noode is om tot de blyschap te geraecken, als hy seydt:

(43)

Dulcia non meruit qui non gustavit amara.

Dat in ons moeders tael by-naer het selve is te seggen, als de naervolgende verskens ons aenwysen.

Die geen bitter heeft geproeft, Is niet weer met soet getoeft.

Ende voorder wat seyt onsen Voorganger, Leeraer, ende Meester, de Waerheyt selver

+Actor. c. 14.

+

anders? Als dat wy door veel tribulatien moeten het Rijcke Godts ingaen. Wat willen wy ons dan anders inbeelden.

Als gerne lijen, om te verblijen.

Ende dat principalijck ter eeren vande bitter Passie Iesu Christi, die ons gedurigh als een waerachtich voorbeeldt voor oogen moet zijn. Oversulcx weet ick wel, dat Gy-liedens met de sachte pluymstrijckeryen vande wereldt uwe Godt minnende Zielen niet en wilt laeten toeven: Maer veel liever, uyt u ghemackelijck ende sinnelijck

+Cant. c. 3.

beddeken van contentement, opstaen, ende soo gelijck een van

⁺

uwe voorganghsters, ende medegesellinne, die seer well geseyt heeft, dat hy daer niet te vinden en was, die haer Ziele lief had: Waerom dat Ghy-lieden hem oock met alle neersticheyt gaet soecken, die uwe Ziel lief heeft, wel wetende, dat uwen Bruydegom dien hemelschen Orpheus Iesus Christus op de pluymen van gemackelijckheyt niet gevonden en can worden; door dien hy, gelijck ghy voor

(44)

desen gesongen hebt, in een herde kribbe op stroy gelegen heeft, jae dat meer is geen plaets gehadt, daer sijn gebenedydt Hooft ende gerusten, daer nochtans de vogelen

+Luc. c. 9.

des lochts haere nesten hebben, ende de vosschen

⁺

haere holen. Gy-liedens dan niet gelijck die innelijcke kermispoppen, die alles naer haer wel gevallen willen, ende

+Cant. c. 5.

moeten hebben eer sy te vreden zijn. Maer gaet uyt om hem te soecken,

⁺

ende te vinden, niet schroomende het omrucken, quetsen, en fleuren vande Wakers. Op dat hy u. l. levende, ende tot hem opdragende vederen soude geven, om met sijn

+Psal. 54.

uyt-verkoren duyff tot

⁺

hem te vliegen, ende soo in hem alleen te rusten. Geensints en mogen u.l. dan hinderen vele wateren der tribulatien, de welcke al hoe sterck datse op u.l. comen te storten, niet en sullen konnen de liefde van uwen beminden

+Cant. c. 5.

uytblusschen, aengesien sy in u.l. soo sterck als de

⁺

doot is. Daerom is my bekent, ende dat niet sonder groote reden, dat Gy-lieden in dese voorgaende Liedekens van de Passie Christi ten vollens u behaghen gehadt hebt, ende gerne (met de Alderheylichste bedruckte Maghet ende Moder Godts ‘Maria, gestaen hebt onder den galghboom des Cruysschen, alwaer G.L. uwen alderliefsten, ende soetsten Herpslager, noch voor het lest, onder andere, hoorden singhen, als de geestgevende swane, dat hy dorst hadde, ende dat naer

(45)

onse Zielen. Daer alsdoen, die ondanckbaere affgekeerde, ende versteende herten,

+Ioan. c. 19.

hen

⁺

noch laefden met deick, ende bysop. Het welck hedensdaghs, Godt beter, alle obstinate, hertneckighe ende onverstorve menschen noch doen, die ter eeren van hem, hun in geenderley manieren en willen breken, ofte om zijne groote

onuytspreckelijcke liefde in het minste jet begeren te verdragen, daer sy nochtans de

+2. Cor. c. 1.

woorden van het VVtverkoren Vat, menichmael gehoort hebben, ende nu

⁺

met dese naervolgende Verssen aenwyse,

Soo wy met gesellen, zijn hier geweest in lijen, Oock sullen eens den troost genieten tot verblijven,

Dus wie in alle smert met Christo gerne lijdt,

Die sal met Christo oock eens naermaels sijn verblijt.

Wy moeten dan den Vasten eens hebben souden wy den Paesschen krijgen, ende soo den Winter boorby is genieten wy den lieffelijcken vruchtbaeren Somer.

Post nubila Phoebus.

Naer duyster, klaer luyster.

Dus Musen my dunckt dat ick u.l. altijdt hoor seggen, het gene dien spiegel van

+Iob c. 17.

verduldicheyt

⁺

seyde: Naer de duysternisse hope ick het licht,, ende dat ter oorsaecke, gelijck nu het alderklaerblinckenste licht uwen, ende onser aller glorieusen Orpheus Iesus Christus ons

(46)

door sijne victorieuse Verrijssenisse veropenbaert is, soo moeten wy dan met u.l. ter

+Cant. c. 2.

eeren van die seydt tot sijn beminde, den winner is nu

⁺

voorby geleden, den regen is wegh gegaen; ende overleden. Comt dan ghy sijn devote Sangerinnen: want hy de duystere wolcken des doodts verdreven heeft, ende singht met blijschap dese naervolgende Paesch-liedekens, om daer door alle quade venijnige nevels der Zielen te doen verdwijnen:

VVant sy met haer quade pesten, Maecken dickmaels vuyle nesten,

In het beste vanden Mensch, Vol van sond’ en boosen wensch, Diemen moet sonder vertraghen, Met dees feest uyt herte iaghen,

Om soo ‘t onbevleckte Lam Niet als Leeuw te maecken gram.

[O waere glori, o doodts victori!]

Stemme: O quam decora plusquam Aurora, &c.

+1. Cor. c. 15.

1. O waere glori, o doodts victori!⁺ Siet nu klimt op naer sHemels troon O vol gemacken, en sonder suchten!

Brenght nu het licht de blijschap schoon, Nu hy is Verresen, die ons heeft genesen Des eeuwigh Vaders eenich Soon,

Sterren wilt nu schijnen nacht wilt verdwijnen:

Want nu den Hemel is ons loon.

(47)

2. De Hemelsche Gheesten, op dese feesten, Nu dalen neder met vreughde groot,

De Son blijft schijnen, nacht koet verdwijnen, Nu open is de g’nade schoot,

Sy ons verkonden tot alle stonden, Dat hy is verresen vander Doodt.

De Hell’ moet wijcken, Sathan beswijcken;

Want wy geholpen zijn uyt onsen noodt.

3. Loff zy den Vader, die ons te gader,

+Ioan. c. 3.

+Soo grootelijcx hier heeft bemint, Loff moet oock wesen altijdt gepresen Sijn Alderliefste eenich kindt,

Loff zy oock mede den geest des vrede, Die ons in liefde ‘t samen bindt.

Dus mensch wilt strijden in alle lijden

+2. Tim. c. 2.

+Op dat ghy soo de Croone wint. Amen.

[Siet o menschen die voor desen]

Stemme: Hoort ô menschen, hoort dit wonder, die is Meester vanden donder

&c.

1. Siet o menschen die voor desen Tot de Doodt eens waert verwesen, Wat een blyschap v genaeckt:

Hy die ons hier hiel gebonden

+Psa. 115.

+Is door Christi doodt verslonden Waer door wy zijn vrij gemaeckt.

2. Als wy waeren arme slaven, En in sonden gansch begraven

Wierden soo van Godt bemint.

Dat hy om ons te verblijden,

+Ioan. c. 9.

+Niet en spaert in alle lijden, Hier voor ons sijn eenich kindt,

(48)

3. Met dees feest is hy verresen, Die ons alle heeft genesen,

Dus ghy Menschen oock op staet, Wt het graff van uwe sonden,

+Ephes. c. 5.

Daer hy wreedt om wirdt gebonden,⁺

+Thren. c. 3.

En verdroegh hier alle smaedt.⁺ 4. Nu de banden zijn gebroken, Gelijck hy heeft uytgesproken,

+Oseç c. 13.

Ick sal wesen Doodt u doodt!⁺ En ghy helle moet nu beven;

Want den Mensch nu heeft het leven, Boven in mijn s’Vaders schoot.

5. Laet ons alle dan hem loven, Die ons heeft een hoff daer boven,

Kostelijck en schoon bereydt:

Want het is die Engelsch stede, Die voor ons sal zijn in vrede,

By Godt inder eeuwigheyt. Amen.

[Comt siet hy is verresen,]

Stemme: {Huc ad Regem Pastorum Pastores currite, Oft {Wat sal ick u geven ô Alderliefsten Heer

1. Comt siet hy is verresen,

+Marci c. 16.

Soo d’Engel ons verklaert,⁺ Die ons al heeft genesen, Van dat ons had’ beswaert,

Comt nu en vreest dan niet;

Maer singht het blyde liedt, Singht nu bly voor en na, Met vreughd’ Alleluia.

(49)

2. Laet ons hem dan gaen soecken Met Maria in ‘t graff,

‘T sa lustich met verkloecken, Den steen die is daer aff;

Daer is geen swaricheyt, Maer sonder arebeydt Ghy hem nu vinden kondt Die vander doodt opstondt.

3. Den hemel ende aerde, Zijn nu vol vreuchden groot, Om dat die ons bewaerde, Verwonnen heeft de doodt,

O Mensch u dan verblydt, Door desen vromen strydt, Die Christus heeft gedaen, Voor u die waert vergaen.

4. Glori zy u o Vader, En oock u eenigh Soon, Die ons hebt altegader Bereydt des hemelsch Throon,

En oock u heyligh Geest Op dese blijde feest Die ons leere voor en na Singen Alleluia. Amen.

[Comt menschen all’ met blyschap groot,]

Stemme: {Quem arcta stringit fascia. Oft {Mensch die in arme doecxkens leydt. &c.

1. Comt menschen all’ met blyschap groot, Nu is verresen vander doodt,

(50)

Den Prins der glori die ons all’, Heeft vry gemaeckt van Adams vall’,

‘T is Christus soet, die ons gemoet, In vreughde weder leven doet.

Sijn liefde groot, in onsen noodt Comt ons verlossen vande doodt.

+Psal. 115.

2. Hy heeft door lijden triumphant,⁺

+1. Petri c. 3.

Gebroken onsen kerckers bandt,⁺

+Isa. c. 14.

Waerom de hell’ verslagen staet,⁺ Dat dese proy haer nu ontgaet:

Want door sijn Doodt uyt onsen noodt, Brenght ons al tot des Vaders schoot,

+Luc. c. 6.

En hy wou zyn, ons Medecijn⁺ Om te genesen vande pijn.

+Coloss. c. 3.

3. Dus Mensch siet op naer ‘t heylich landt,⁺

+Michae. c. 6.

Daer hy sit aen Godts rechter handt,⁺ Daer ist dat hy u nu verhoort,

+1. Ioan. c. 2.

Versoent den Vader die was vestoort⁺ Hem dan aenkleeft, nu all’ die leeft:

Want hy de doodt verwonnen heeft, Sonder respijt, verliest geen tijdt Off anders gaet ghy ‘t leven quyt.

4. Iesu die door u lijden groot, Hebt gansch verwonnen onse Doodt,

+Isaiae c. 11.

Laet u glorieus begraeffenis,⁺ Tot ons Zielen laeffenis,

En laet u pijn ons medecijn, In alle druck en lijden zijn, Soo sullen wy, eens naermaels bly, Al comen tot u rechte zy. Amen.

(51)

[Iesu onsen troost en leven,]

Stemme: {Plaude lat abunda tellus, Oft {Dormis Fili. Oft

{Herders comt en wilt bemercken.

1. Iesu onsen troost en leven, Die de doodt in ‘t aertsche dall’, Hebt geheel van ons verdreven, Waerom wy nu singen all’,

Alleluia, Alleluia Tot u overgrooten loff

Alleluia, Alleluia

Singht met ons u hemelsch hoff.

2. O Maria blijde Moeder!

Ghy die voor ons waert belaen, En met onsen lieven Broeder

+Ioan. c. 19l.

+Hebt eens onder ‘t Cruys gestaen Tongh wilt singhen, en ontspringhen,

Alleluia met jolijdt Alleluia wy u singhen O Maria! ‘t aldertijdt.

3. Lief Apostels altesamen, En ghy Patriarchen me, Oock Propheten naer betamen, Martelaers die zyt in vre Sonder lijden ‘t alder tijden

Singhen met u voor en na Om ons alle te verblyden;

‘T soete liedt Alleluia.

4. O ghy heylighe Confessooren Die u stemmen overluydt,

(52)

Met de Maeghden oock laet hooren, En ons soo de vreughd’ beduydt, Wilt ons mede nu in vrede

Eens verkrijghen dat wy na, Heylchlijck in Godes stede, Singhen oock Alleluia. Amen.

Nu ghy Godt lovende Zielen, Lief-hebsters vanden geestelijcken loff-sangh, Iesus Christus met sijn Gebenedyde Moeder, ende alle sijn lieve Heylighen, soo loffelijck vereert hebt, en sult in het besonder niet willen vergeten, uwe Godt-minnende Voorloopster, ende weghwyster Magdalena oock iet ter eeren te singhen, ende dat ter oorsaecke dat sy met een seer groote begeerte dien hemelschen Orpheus haeren Heer ende Meester met alle neerstigheyt gesocht ende gevonden heeft: want hy ‘t alleen was die haere Ziele lief hadde.

Den klanck ind’ ooren, Laet ons dan hooren.

[Magdalene vroegh op voor den daghe,]

Stemme: Quam Mariam dulcibus ocellis, &c.

+Marc. c. 16.

1. Magdalene vroegh op voor den daghe,⁺ Gonck rasch hene om naer hem te vraghe, Die sy minden den gekruysten Heere, Om te vinden die haer hier quam leeren,

Siet sy soeckt hem seere, gansch met yver ende vlydt, En wilt dragen sonder klagen,

(53)

2. Zy kloeckmoedich, wilde niet verbeyden;

Maer heeft spoedich haer willen bereyden, Daer de woorden die haed had’ genesen, Sy aenhoorden, dat hy was verresen,

Dit heeft haer gepresen, d’Engel Godts alsoo bediet, Sy te vreden door de reden,

Seydt ons wat daer is geschiet.

3. Siet de liefde, dit in haer niet bluste;

+Marc c. 16.

+Maer door-kliefde ‘t hert daer hy in ruste, Kost niet vinden dat haer sou vermaecken;

Watn ‘s hem minden boven alle saecken,

Wilt in liefd’ oock blaecken, gelijck Magdalena doet, In sijn wonden heeft sy vonden,

Alle lust in overvloet.

4. Iesu stiert oock soo ons hert en sinnen Dat wy als Maria u beminnen,

Wilt ons Heere soo u grati geven, Dat wy maer alleen in en leven

Doet tot u gedreven, ons verachten d’ydelheyt, En met suchten tot u vluchten,

Iesu onse saligheyt.

(54)

Samenspraecke tusschen den H. Engel, en de H. Maria Magdalena.

Stemme: {By Bethleem is den Al? Oft {Comt mensch uyt d’aertsche stoff.

Engel. 1. Seght my waer wildy heen // Bedroefde Magdaleen, Wat is u overkomen?

Dat ghy met groot geween // Soo haestigh sydt te been?

Hy is u niet ontnomen // Maer is tot uwer vromen, Verresen vander doodt // die eens u hert doorschoot, En ghy u liefde boodt,

Sal tot u komen.

Mag. 2. O schoone Iongelingh // Seght my nu doch geringh, Waer sal ick hem gaen vinden?

Die my soo soet ontfingh // en troosten sonderlingh, Iesum mijnen Beminden // Die my quam hier ontbinden, Met sonden gansch belaen // Hebt ghy hem wegh gedaen?

Ick sal hem soecken gaen

+Actor. c. 14.

Door storm en winden.⁺