• No results found

MUNT- EN PENNINGKUNDE

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "MUNT- EN PENNINGKUNDE"

Copied!
10
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

J A A R B O E K

VAN HET

KONINKLIJK NEDERLANDSCH GENOOTSCHAP

V O O R

MUNT- EN PENNINGKUNDE

ONDER DE ZINSPREUK

„Concoröia res parvae crescunt"

TE

A M S T E R D A M

Commissie van Redactie:

M r . J . V A N K U Y K ('s-Gravenhage).

Dr. W . F. B A X (Amsterdam), Dr. J . W . A. V A N H E N G E L (Utrecht),

Dr. J . H . J O N G K E E S (Bussum).

XXXV 1948,

T W E E D E G E D E E L T E

AMSTERDAM

U I T G A V E V A N H E T G E N O O T S C H A P

(2)

D E E E R S T E V O R S T E N - P O R T R E T T E N O P M U N T E N

<loor

M r . J . V A N K U Y K

I. O p de m i d d e l e e u w s c h e munten w o r d t de v o r s t , de m u n t - heer, g e s t e l d als zoodanig, zonder g e d a c h t e zelfs a a n e e n p o r t r e t . H e t portret, met i c o n o g r a f i s c h e n zin, is een v e r s c h i j n s e l v a n de R e n a i s s a n c e1) . N i e u w e l e v e n s - en g e d a c h t e n v o r m e n zijn h i e r v a n o o r z a a k en v e r k l a r i n g : uit de m e n i g t e k o m t de enkeling n a a r v o r e n . M e n k e n t en b e w o n d e r t de I t a l i a a n s c h e medailles der R e n a i s ­ s a n c e , de — v o o r e e n g r o o t deel o n d e r invloed v a n deze — in F r a n k r i j k en n o o r d e l i j k e l a n d e n o n t s t a n e p e n n i n g e n der l a t e r e R e n a i s s a n c e . N i e t s t e e d s w o r d t e c h t e r g e d a c h t a a n de h i e r a a n a n a l o g e o n t w i k k e l i n g op de munten. — D e m u n t e n v a n I t a l i ë , met n a m e die der vijftiende eeuw, v o r m e n hier h e t p u n t v a n u i t g a n g met h a a r p r a c h t i g e v o r s t e n - p o r t r e t t e n op de v o o r z i j d e , met fraaie

•— v a a k zuiver k l a s s i e k e — keerzijden. H e t is a l s o f m e t één slag d e m i d d e l e e u w s c h e munten, met h a a r toch soms s c h o o n e g o t h i e k , v e r g e t e n zijn d o o r d a t een v o l k o m e n n i e u w e k u n s t 'haar i n t r e d e doet. D e stijl der medailles g a a t o v e r op die der m u n t e n : tal v a n medailleurs zijn t e v e n s stempelsnijder; wij n o e m e n M e l i o l i , C a r a - d o s s o , F r a n c i a . — H i e r o p v o l g e n F r a n s c h e t e s t o n s , e n k e l e a n d e r e s t u k k e n en e e n r e e k s met p o r t r e t t e n v a n K a r e i V en P h i l i p s I I . N a a s t deze onmiddellijke o f r e e d s v e r d e r v e r w i j d e r d e n a v o l g i n g e n v a n de I t a l i a a n s c h e R e n a i s s a n c e - s t u k k e n , k o m e n dan de D u i t s c h e d a a l d e r s .

x) Zie: Hans Nussbaum, Fürstenporträte auf italienischen Münzen des Quattrocento, in: Zeitschrift für Numismatik, X X X V , blz. 145 v .

(3)

H e t K o n i n k l i j k P e n n i n g k a b i n e t b e z i t e e n r e e k s v a n d e z e k u n s t ­ historisch zoo b e l a n g r i j k e p o r t r e t t e n1) ; de b e s t e v o o r b e e l d e n zijn op de hier g e b o d e n platen a f g e b e e l d , w a a r b i j — a a n g e z i e n ze a a n h e t K a b i n e t o n t b r e k e n en h e t b e e l d z o n d e r deze onvolledig en dus m i n d e r j u i s t zou zijn •—• een a a n t a l F r a n s c h e m u n t e n is g e v o e g d uit d e v e r z a m e l i n g v a n den schrijver.

* * *

I I . D e a f b e e l d i n g e n s p r e k e n v o o r zich z e l f en e e n z e e r enkel w o o r d v a n toelichting zal v o l d o e n d e zijn.

In I t a l i ë n e e m t M i l a a n met zijn s c h o o n e S f o r z a - p o r t r e t t e n e e n e e r s t e p l a a t s in ( n o s . 1—3; no. 2 — 3 v a n C a r a d o s s o ) . V e r d e r F e r r a r a ( n o s . 4 — 7 ) w a a r de medailleur F r a n c e s c o F r a f t c i a w e r k t e , die e v e n e e n s de m a k e r is v a n h e t b e k e n d e p o r t r e t v a n I o a n n e s B e n t i v o g l i o I I van G e n u a ( n o . 8 ) . E e n d u b b e l e d u c a a t v a n M i l a a n v e r t o o n t h e t b e e l d v a n L o d e w i j k X I I , k o n i n g v a n F r a n k r i j k ( n o . 1 5 ) geheel in I t a l i a a n s c h e n stijl. D e k o n i n g

d a n k t e a a n zijn g r o o t m o e d e r V a l e n t i n e V i s c o n t i zijn I t a l i a a n s c h e d r o o m e n en zijn a a n s p r a k e n op M i l a a n ; hij s c h i e p a a n h e t e i n d e v a n zijn r e g e e r i n g n a a r I t a l i a a n s c h v o o r b e e l d d e n F r a n s c h e n t e s t o n .

• Z e e r m o o i e r e e k s e n zijn g e s l a g e n v o o r het k o n i n k r i j k N a p e l s , o o k v o o r K a r e i V en P h i l i p s I I . M e n k a n die v a n K a r e i V b e s c h o u w e n als de fraaiste p o r t r e t t e n v a n den k e i z e r .

D e k u n s t m i d d e l p u n t e n F l o r e n c e , V e n e t i ë en R o m e o n t b r e k e n ; hier h e e r s c h e n a n d e r e k r a c h t e n dan die v a n de t y r a n n e n der k l e i n e v o r s t e l i j k e h o v e n . D e M e d i c i s h e b b e n n o o i t hun p o r t r e t op een m u n t g e p l a a t s t ; zij w a r e n met d e w e r k e l i j k e m a c h t t e v r e d e n en o n t h i e l d e n zich v a n elke zelfverheffing b o v e n de a n d e r e b u r g e r s . In V e n e t i ë , de a r i s t o c r a t i s c h e republiek, w a s de d o g e niet a n d e r s d a n h e t s y m b o o l v a n n a t i o n a l e g r o o t h e i d en m a c h t . F l o r e n c e en V e n e t i ë g a v e n niet e e n teston met portret, zij s c h o n k e n der w e r e l d e e n g e h e e l a n d e r e doch niet minder b e l a n g r i j k e munt. D e g o u d e n

* ) W i j leggen ons toe op uitbreiding van de verzameling van het Kabinet door verwerving van voortreffelijk bewaarde exemplaren; nieuwe aanwinsten zijn de nos. 2, 3, 4, 17.

(4)

florijn m e t de F l o r e n t i j n s c h e lelie en de d u c a a t van V e n e t i ë m e t s y m b o l i e k h a d d e n r e e d s hun z e g e t o c h t door E u r o p a a a n g e v a n g e n .

— W a s R o m e , h e t h o o f d der w e r e l d , te universeel o m individueel t e zijn ?

* # *

I I I . O n m i d d e l l i j k n a a s t de I t a l i a a n s c h e s t u k k e n zijn te s t e l l e n t w e e m e r k w a a r d i g e G e l d e r s c h e t e s t o n s , de z g n . s l e p e r s v a n h e r t o g K a r e i v a n G e l r e , v e r m e l d in O r d o n n a n t i e s van 1 4 9 6 en 1 4 9 9 ( n o s . 2 7 — 2 8 ) . Z i j zijn, z e e r w a a r s c h i j n l i j k , niet in o m l o o p g e w e e s t ; e e n w e r k e l i j k e slag v a n deze s t u k k e n als m u n t is n i e t a a n n e m e l i j k . H e t e e r s t e is e e n M i l a n e e s c h t y p e , het t w e e d e m e e r v a n D u i t s c h toilet. — V o l g e n vier m u n t e n uit h e t b e g i n der z e s ­ t i e n d e e e u w : v a n L o t h a r i n g e n , v a n F r a n s I v a n F r a n k r i j k , v a n F e r d i n a n d v a n T i r o l en v a n S a l z b u r g ( n o s . 2 9 — 3 1 , 4 7 ) .

V o o r a l v o o r deze p e r i o d e is de c o l l e c t i e v a n h e t K a b i n e t n o g z e e r a r m .

I V . V e r w i j d e r d e n a v o l g i n g e n , s o m s a e s t h e t i s c h v e r r e v a n h e t s c h o o n b e g i n , zijn de l a t e r e , s e d e r t de emissie v a n 1 5 4 3 i c o n o ­ g r a f i s c h e b e t e e k e n i s k r i j g e n d e , t e s t o n s v a n F r a n s I en H e n d r i k I I v a n F r a n k r i j k ( n o s . 32<—36) en de d a a l d e r s v a n K a r e i V en P h i l i p s I I ( n o s . 3 7 — 3 8 ) . H e t v e r s c h i l t u s s c h e n de k u n s t v o l l e p o r ­ t r e t t e n v a n den k e i z e r op de N a p e l s c h e m u n t e n en d e b r a a f - b u r ­ gerlijke a f b e e l d i n g op de N e d e r l a n d s c h e is w e l z é é r g r o o t en t r e f f e n d .

D u i t s c h l a n d v e r t o o n t o n s een e e n i g s z i n s e i g e n o n t w i k k e l i n g in de d a a l d e r s . D e z e sluiten zich a a n bij de o o k o v e r i g e n s r e a l i s t i s c h e m a a r b u r g e r l i j k e D u i t s c h e p l a s t i e k . S a k s e n s t a a t w a t tijd en q u a - liteit b e t r e f t , v o o r o p1) en l a a t o n s zelfs een I t a l i a a n s c h p o r t r e t zien.

! ) Z i e ook G. Habich in: Pantheon. I V ( 1 9 2 9 ) , blz. 3 1 2 v.

(5)

A F B E E L D I N G E N

1. Galeazzo Maria Sforza (Milaan) — 2. Giovanni Galeazzo Maria Sforza (Milaan) — 3. Ludovicus M a r i a Sforza (Milaan) — 4 — 5 . Hercules I d'Este ( F e r r a r a ) — 6—7. Alfonsus I d'Este ( F e r r a r a ) — 8. Joannes Bentivoglio (Genua) — 9. Ludovicus van Saluzzo — 1 0 — 1 2 . Koningen van Napels uit het huis Aragon — 13. Hercules II d'Este (Modena) — 14. Alfonsus II d'Este (Modena) — 15. Lodewijk X I I (Milaan) — 1 6 — 1 7 . Karei V (Milaan) — 1 8 — 2 1 . Karei V (Napels) — 2 2 — 2 3 . Philips II (Milaan) — 2 4 — 2 6 . Philips II (Napels) — 2 7 — 2 8 . Karei van Gelre — 29. Anthonius van Lotharingen — 3 0 . F r a n s I van Frankrijk — 3 1 . Ferdinand van T i r o l .— 3 2 — 3 3 . F r a n s I — 3 4 — 3 6 . Hendrik II van Frankrijk — 37. Karei V (Vlaanderen) — 3 8 . Philips II

(Vlaanderen) — 3 9 . Philips II (Gelre) — 4 0 . Philips II (Holland) — 4 1 — 4 2 . Hertogen van Saksen — 4 3 . Christof, van Baden — 4 4 . Johan Frederik, Keur­

vorst van Saksen — 45. Hendrik van Brunswijk — 46. George en Albrecht van Brandenburg — 47. Aartsbisschop van Salzburg.

(6)
(7)

22 23 24

(8)
(9)

41 42

(10)

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

61 ARA 2.10.45.01 doss.. Ik heb geen opgave aangetroffen van de stempelkosten voor de cent en de halve cent. Toch moeten in 1941 moederstempels zijn aangemaakt want er zijn

3 3 6 , - het mark (verminderd met een provisie) en ze moesten de stukken dan voor deze prijs aan de muntmeester in hun provincie afleveren. Omdat er 70 nieuwe dukaten in een

Van Gelder weet de lezer er met weinig woorden van te overtuigen dat de aan Luxemburg toegeschreven munten in Leeuwarden vervaardigd moeten zijn: een

De€ aanwezigheid€ van€ enkele€ onverwachte€ munten€ in€ een€ schat€ met€ een€ om- vang€ als€ die€ van€ Nieuwerkerken€ hoe﬇€ geen€ verwondering€ te€ wekken.€ Hoe€

Zoals wellicht bekend heeft de regering van Spaans Baskenland uiteindelijk de opdracht voor het slaan van munten aan de Koninklijke Belgische Munt in Brussel gegund, 1-6 ten

b. Het is bekend, zowel uit oorkonden als uit vondsten, dat in de 12e eeuw in de Friese landen penningen werden geslagen van zeer primitieve makelij, die nog niet de helft van

Daaronder twee met rozetakken omslingerde brandende fakkels, die elkaar kruisen achter twee brandende, door een lint verbonden, harten. 1, maar het ornament bovenaan en de

Zeker stammen de hier afgebeelde stukken (t.z.p., onderste rij) uit deze periode, de eerste twee zelfs bepaal- delijk uit de jaren 310—308, toen tijdens Agathokles' veldtocht