Dieselmotoremissie: op weg naar een grenswaarde

Verslag

Dieselmotoremissie: op weg naar een grenswaarde

Verslag van de bijeenkomst van de Contactgroep Gezondheid en Chemie (CGC) en de Nederlandse Vereniging voor Toxicologie, sectie Arbeidstoxicologie (NVT) op 21 maart 2019

Herman Bartstra¹ en Jeroen Terwoert²

ŝĞƐĞůĂĂŶŐĞĚƌĞǀĞŶǀŽĞƌƚƵŝŐĞŶĞŶ;ďŽƵǁͲͿŵĂĐŚŝŶĞƐŬŽŵĞŶ

in veel verschillende werkomgevingen voor, waaronder de ƚƌĂŶƐƉŽƌƚƐĞĐƚŽƌ͕ĚĞďŽƵǁĞŶĚĞůĂŶĚďŽƵǁ͘

ŝĞƐĞůŵŽƚŽƌĞŵŝƐƐŝĞƐƚĂĂƚŝŶEĞĚĞƌůĂŶĚĂůŐĞƌƵŝŵĞƟũĚŽƉ

ĚĞ ^tͲůŝũƐƚ ǀĂŶ ŬĂŶŬĞƌǀĞƌǁĞŬŬĞŶĚĞ ƐƚŽīĞŶ͕ ŵĂĂƌ ĞĞŶ

ǁĞƩĞůŝũŬĞŐƌĞŶƐǁĂĂƌĚĞŝƐƚŽƚŶŽŐƚŽĞŶŝĞƚǀĂƐƚŐĞƐƚĞůĚ͘/Ŷ

ŵĂĂƌƚϮϬϭϵŚĞĞŌĚĞ'ĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐƌĂĂĚĞĞŶŐĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐ- kundige advieswaarde voor dieselmotoremissie gepubli- ĐĞĞƌĚ͕ ĂůƐ ďĂƐŝƐ ǀŽŽƌ ŚĞƚ ǀĂƐƚƐƚĞůůĞŶ ǀĂŶ ĞĞŶ ǁĞƩĞůŝũŬĞ

ŐƌĞŶƐǁĂĂƌĚĞ͘ ZĞĐĞŶƚ ŚĞĞŌ ŽŽŬ ĚĞ ƵŝƚƐĞ ŽǀĞƌŚĞŝĚ ĞĞŶ

voorstel gedaan voor een grenswaarde voor dieselmotor- ĞŵŝƐƐŝĞ ;DͿ͘ Ğ ĞǀĂůƵĂƟĞ ǀĂŶ ĚĞ ŐĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐƌŝƐŝĐŽ͛Ɛ

van DME leidt tot diverse discussies, zoals over de ge- schiktheid van de beschikbare epidemiologische studies en ĚŝĞƌƉƌŽĞĨƐƚƵĚŝĞƐǀŽŽƌŚĞƚĂŇĞŝĚĞŶǀĂŶĞĞŶŐƌĞŶƐǁĂĂƌĚĞ͕

ĚĞƉƌĂŬƟƐĐŚĞďĞƚĞŬĞŶŝƐǀĂŶnjĞĞƌůĂŐĞŐƌĞŶƐǁĂĂƌĚĞŶĞŶĚĞ

vraag of één enkele grenswaarde toepasbaar is voor zowel ŽƵĚĞ ĂůƐ ŶŝĞƵǁĞƌĞ ƚLJƉĞŶ ĚŝĞƐĞůŵŽƚŽƌĞŶ͘ ĞnjĞ ƚŚĞŵĂ͛Ɛ

werden besproken in een middagsymposium dat werd ŐĞŽƌŐĂŶŝƐĞĞƌĚ ĚŽŽƌ ĚĞ ƐĞĐƟĞ ƌďĞŝĚƐƚŽdžŝĐŽůŽŐŝĞ ǀĂŶ ĚĞ

Nederlandse Vereniging voor Toxicologie en de Contact- ŐƌŽĞƉ'ĞnjŽŶĚŚĞŝĚĞŶŚĞŵŝĞ͘

ŝĐŬ,ĞĞĚĞƌŝŬǀĂŶŚĞƚ/ŶƐƟƚƵƚĞŽĨZŝƐŬƐƐĞƐƐŵĞŶƚ^ĐŝĞŶ- ĐĞƐ;/Z^ͿǀĂŶĚĞhŶŝǀĞƌƐŝƚĞŝƚhƚƌĞĐŚƚƚƌĂƉƚĞĂĨŵĞƚĞĞŶ

overzicht van hetgeen bekend is over de gezondheids- ĞīĞĐƚĞŶǀĂŶD͘/ŶĚĞhǁŽƌĚĞŶŶĂĂƌƐĐŚĂƫŶŐƌŽŶĚ

ĚĞ ϯ ŵŝůũŽĞŶ ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ ďůŽŽƚŐĞƐƚĞůĚ ĂĂŶ D͘ Ğ

brede toepassing van dieselmotoren en de omvang van ĚĞďůŽŽƚŐĞƐƚĞůĚĞƉŽƉƵůĂƟĞďƌĞŶŐƚŵĞƚnjŝĐŚŵĞĞ͕ĚĂƚĞĞŶ

voornemen om een - mogelijk lage - grenswaarde vast te ƐƚĞůůĞŶĂůƐŶĞůůĞŝĚƚƚŽƚĚŝƐĐƵƐƐŝĞƐ͘dĞŵĞĞƌĚĂĂƌĚĞĞŵŝƐƐŝĞƐ

uit dieselmotoren als gevolg van Europese regelgeving al ƐƚĞƌŬ njŝũŶ ǀĞƌŵŝŶĚĞƌĚ͘ Ž ŝƐ ĚĞ ŵĞĞƐƚ ƌĞĐĞŶƚĞ ƵƌŽƉĞƐĞ

ĞŵŝƐƐŝĞůŝŵŝĞƚ ǀŽŽƌ ůĞŵĞŶƚĂŝƌ <ŽŽůƐƚŽĨ ŵĂĂƌ ůŝĞĨƐƚ ϵϵй

ůĂŐĞƌ ĚĂŶ ĚŝĞ ŝŶ ϮϬϬϬ͕ ƚĞƌǁŝũů ĚĞ ƌĞĚƵĐƟĞ ǀŽŽƌ W<͛Ɛ

ƌŽŶĚ ĚĞ ϴϬй ůŝŐƚ͘ ŝƚ ďĞŵŽĞŝůŝũŬƚ ĚĞ ŝŶƚĞƌƉƌĞƚĂƟĞ ǀĂŶ

epidemiologische studies, omdat de bestudeerde groep ůŽŐŝƐĐŚĞƌǁŝũƐǀĞĞůĂůŝƐďůŽŽƚŐĞƐƚĞůĚŝŶĞĞŶƟũĚǀĂŬ ǁĂĂƌŝŶ

ŶŽŐ ǀŽŽƌŶĂŵĞůŝũŬ ĚĞ ͚ŽƵĚĞƌĞ͛ ƚLJƉĞŶ ŵŽƚŽƌĞŶ ƚŽĞŐĞƉĂƐƚ

ǁĞƌĚĞŶ͘

Ğ^ĐŝĞŶƟĮĐŽŵŵŝƩĞĞŽŶKĐĐƵƉĂƟŽŶĂůdžƉŽƐƵƌĞ>ŝŵŝƚƐ

ǀĂŶĚĞh;^K>ͿŚĞĞŌŝŶnjŝũŶĞǀĂůƵĂƟĞǀĂŶDƵŝƚϮϬϬϳ

ĂůůĞƌĞĞƌƐƚ ďĞnjŝĞŶ ŽĨ ŽƉ ďĂƐŝƐ ǀĂŶ ĚĞ ĂĐƵƚĞ ĞīĞĐƚĞŶ ĞĞŶ

ŐƌĞŶƐǁĂĂƌĚĞŝƐĂĨƚĞůĞŝĚĞŶ͘ĞnjĞĞīĞĐƚĞŶďĞƚƌĞīĞŶŵ͘Ŷ͘

П<ůŝŶŝƐĐŚĂƌďĞŝĚƐŐĞŶĞĞƐŬƵŶĚŝŐĞ͕WŽůŝŬůŝŶŝĞŬDĞŶƐĞŶƌďĞŝĚ͕ŵƐƚĞƌĚĂŵhDD

Р^ƉĞĐŝĂůŝƐƚƌďĞŝĚƐŚLJŐŝĞŶĞ͕/ŶƐƉĞĐƚŝĞ^t͕ĞŶ,ĂĂŐ

ĂĐƵƚĞŝƌƌŝƚĂƟĞǀĂŶĚĞůƵĐŚƚǁĞŐĞŶ͕ŽŶƚƐƚĞŬŝŶŐƐƌĞĂĐƟĞƐĞŶ

ďŝũŬŽŵĞŶĚĞ ƐLJŵƉƚŽŵĞŶ ŝŶ ĚĞ ŚŽŐĞƌĞ ůƵĐŚƚǁĞŐĞŶ ;Ž͘Ă͘

hoesten), longontsteking, misselijkheid, een verhoogd ƌŝƐŝĐŽ ŽƉ ůƵĐŚƚǁĞŐƐĞŶƐŝďŝůŝƐĂƟĞ͕ ǀĞƌĞƌŐĞƌŝŶŐ ǀĂŶ ĂƐƚŵĂ

ĞŶ ĐĂƌĚŝŽǀĂƐĐƵůĂŝƌĞ ĞīĞĐƚĞŶ͘ ĞƌŐĞůŝũŬĞ ĞīĞĐƚĞŶ njŝĞŶ ǁĞ

ook optreden als gevolg van blootstelling aan ‘algemene’

ůƵĐŚƚǀĞƌŽŶƚƌĞŝŶŝŐŝŶŐ ;ŵ͘Ŷ͘ ǀĞƌŬĞĞƌƐĞŵŝƐƐŝĞƐͿ͕ ŚĞƚŐĞĞŶ

ĞĞŶ ĐŽŵƉůŝĐĂƟĞ ŬĂŶ njŝũŶ͘ Ğ ďĞƐĐŚŝŬďĂƌĞ ƉƵďůŝŬĂƟĞƐ

ŵĞƚďĞƚƌĞŬŬŝŶŐƚŽƚĂĐƵƚĞĞīĞĐƚĞŶďĞƚƌĞīĞŶǀĂĂŬƐƚƵĚŝĞƐ

ǁĂĂƌŝŶ ƉƌŽĞĨƉĞƌƐŽŶĞŶ ǁĞƌĚĞŶ ďůŽŽƚŐĞƐƚĞůĚ ĂĂŶ ŚŽŐĞ

ĐŽŶĐĞŶƚƌĂƟĞƐ D͘ ĞnjĞ ůĂƚĞŶ ĚƵŝĚĞůŝũŬ ŽŶƚƐƚĞŬŝŶŐƐƌĞ- ĂĐƟĞƐ ŝŶ ĚĞ ůƵĐŚƚǁĞŐĞŶ njŝĞŶ͘ ĐŚƚĞƌ͕ njĞ ĨŽĐƵƐƐĞŶ njŝĐŚ ŝŶ

het algemeen op het bestuderen van het mechanisme van ŚĞƚ ĞīĞĐƚ ʹ ǀĂŶĚĂĂƌ ĚĞ ŚŽŐĞ ĐŽŶĐĞŶƚƌĂƟĞƐ ĚŝĞ ǁĞƌĚĞŶ

ĂĂŶŐĞďŽĚĞŶ ʹ ĞŶ ŽŵĚĂƚ ǀĞĞůĂů ƐůĞĐŚƚƐ ĠĠŶ ĐŽŶĐĞŶƚƌĂƟĞ

ǁĞƌĚŐĞƚĞƐƚ͕ŬĂŶŐĞĞŶďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐƐͲƌĞƐƉŽŶƐƌĞůĂƟĞǁŽƌ- ĚĞŶĂĨŐĞůĞŝĚĚŝĞďƌƵŝŬďĂĂƌnjŽƵnjŝũŶǀŽŽƌŚĞƚĂŇĞŝĚĞŶǀĂŶ

ĞĞŶ ŐƌĞŶƐǁĂĂƌĚĞ͘ tĂƚ ďĞƚƌĞŌ ĚĞ ĞīĞĐƚĞŶ ŶĂ ŚĞƌŚĂĂůĚĞ

blootstelling, zijn onder meer studies beschikbaar naar ĐŚƌŽŶŝƐĐŚĞŽŶƚƐƚĞŬŝŶŐĞŶǀĂŶĚĞůƵĐŚƚǁĞŐĞŶ͕ƌĞĚƵĐƟĞǀĂŶ

ĚĞ ůŽŶŐĨƵŶĐƟĞ͕ ĞŶ ĐĂƌĚŝŽǀĂƐĐƵůĂŝƌĞ ĞīĞĐƚĞŶ͘ ŝĞ ůĂĂƚƐƚĞ

ĐĂƚĞŐŽƌŝĞŝƐƌĞůĂƟĞĨǁĞŝŶŝŐŽŶĚĞƌnjŽĐŚƚ͕ǁĂƚŽƉǀĂůůĞŶĚŝƐ͕

ŽŵĚĂƚƵŝƚŚĞƚ͚ŵŝůŝĞƵŽŶĚĞƌnjŽĞŬ͛ďůŝũŬƚĚĂƚũƵŝƐƚĚŝƚĞīĞĐƚ

ƌĞůĞǀĂŶƚŝƐ͘ĞŶƐƚƵĚŝĞŽŶĚĞƌŵŝũŶǁĞƌŬĞƌƐŝŶĚĞs^ůŝĞƚĞĞŶ

ĚƵŝĚĞůŝũŬĞ ďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐƐͲƌĞƐƉŽŶƐ ƌĞůĂƟĞ njŝĞŶ ǀŽŽƌ ƐƚĞƌŌĞ

ĂůƐŐĞǀŽůŐǀĂŶĐĂƌĚŝŽǀĂƐĐƵůĂŝƌĞĞīĞĐƚĞŶ͕ŵĞƚĞĞŶƐƚĞƌŬĞƌ

ĞīĞĐƚĂůƐŐĞǀŽůŐǀĂŶĚĞŐĞŵŝĚĚĞůĚĞŽĨĐƵŵƵůĂƟĞǀĞďůŽŽƚ- ƐƚĞůůŝŶŐĚĂŶǀĂŶƉŝĞŬďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐĞŶ͘

/Ŷ ϮϬϭϮ ŚĞĞŌ ŚĞƚ /Z ŐĞĐŽŶĐůƵĚĞĞƌĚ ĚĂƚ D ĞĞŶ

ŐƌŽĞƉͲϭŚƵŵĂĂŶĐĂƌĐŝŶŽŐĞĞŶŝƐ͘sŽŽƌůŽŶŐŬĂŶŬĞƌǁĂƐŚŝĞƌ- ǀŽŽƌǀŽůĚŽĞŶĚĞďĞǁŝũƐ͖ǀŽŽƌďůĂĂƐŬĂŶŬĞƌďĞƉĞƌŬƚďĞǁŝũƐ͘

sŽůŐĞŶƐ/ZŝƐƐƉƌĂŬĞǀĂŶĞĞŶŐĞŶŽƚŽdžŝƐĐŚŵĞĐŚĂŶŝƐŵĞ͕

ŵĂĂƌ^K>ŚŽƵĚƚŝŶĚĞĞǀĂůƵĂƟĞǀĂŶĚĞDŽĚĞŽĨĐƟŽŶ

ŝŶ ŚĞƚ ^K> KƉŝŶŝŽŶ ĚŽĐƵŵĞŶƚ ŽƉĞŶ ĚĂƚ ŽŽŬ ĂŶĚĞƌĞ

ŵĞĐŚĂŶŝƐŵĞŶĞĞŶƌŽůŬƵŶŶĞŶƐƉĞůĞŶ͘tĞůǁĂƐĚƵŝĚĞůŝũŬ͕

dat op basis van de beschikbare epidemiologische data in ieder geval géén veilige drempelwaarde vastgesteld kon ǁŽƌĚĞŶ͘ĞŶŵĞƚĂͲĂŶĂůLJƐĞǀĂŶĞƉŝĚĞŵŝŽůŽŐŝƐĐŚĞƐƚƵĚŝĞƐ͕

uit 1999, wijst uit dat er op zich veel meer onderzoek beschikbaar is dan wat is meegenomen in het recente ĂĚǀŝĞƐǀĂŶĚĞ'ĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐƌĂĂĚ͘KƉďĂƐŝƐǀĂŶϯϬƐƚƵĚŝĞƐ

kan geconcludeerd worden dat er sprake is van een con- ƐŝƐƚĞŶƚĞ ƌĞůĂƟĞ ƚƵƐƐĞŶ ŚĞƚ ŶŝǀĞĂƵ ǀĂŶ ďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐ ĂĂŶ

DĞŶůŽŶŐŬĂŶŬĞƌ͘tĞůŵŽĞƚĚĂĂƌďŝũǁŽƌĚĞŶŽƉŐĞŵĞƌŬƚ

ĚĂƚ ĚĞ ďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐƐƐĐŚĂƫŶŐ ŝŶ ŚĞƚ ĂůŐĞŵĞĞŶ ƌƵǁ njŝũŶ͕

Ŷů͘ǀŽŽƌĂůŽƉďĂƐŝƐǀĂŶĨƵŶĐƟĞƟƚĞů͘ĞŶƌƵǁĞŝŶĚĞůŝŶŐǀĂŶ

de hoogte van de blootstelling is te vinden in een review ǀĂŶWƌŽŶŬĞƚĂů͘hŝƚϮϬϬϵ͕ŵĞƚĚĞŚŽŽŐƐƚĞĐŽŶĐĞŶƚƌĂƟĞƐŝŶ

ŽŵƐůŽƚĞŶ͕ŽŶĚĞƌŐƌŽŶĚƐĞĂĐƟǀŝƚĞŝƚĞŶŵĞƚnjǁĂƌĞŵĂĐŚŝŶĞƐ

;ŵŝũŶĞŶ͖ ƚŽƚ ϲϱϴ ђŐ ͬŵϹͿ͕ ĐŽŶĐĞŶƚƌĂƟĞƐ ƚŽƚ ϱϬ ђŐͬŵϹ

ŝŶ ďŽǀĞŶŐƌŽŶĚƐĞ ;ŚĂůĨͲͿ ŽŵƐůŽƚĞŶ ƐŝƚƵĂƟĞƐ͕ ĞŶ ĐŽŶĐĞŶ- ƚƌĂƟĞƐ ƚŽƚ Ϯϱ ђŐͬŵϹ ŝŶ ĞĞŶ ǀĂƌŝĂƟĞ ĂĂŶ ͚ďŽǀĞŶŐƌŽŶĚƐĞ͛

ĂĐƟǀŝƚĞŝƚĞŶ;ď͘ǀ͘ǀůŝĞŐǀĞůĚƉĞƌƐŽŶĞĞů͕ďŽƵǁƉůĂĂƚƐĞŶ͕ĐŚĂƵĨ- ĨĞƵƌƐͿ͘ƌnjŝũŶƐůĞĐŚƚƐǀŝĞƌƐƚƵĚŝĞƐŵĞƚŵĞĞƌŬǁĂŶƟƚĂƟĞǀĞ

ďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐƐƐĐŚĂƫŶŐĞŶ͕ ĞŶ ĚĞnjĞ njŝũŶ ŐĞďƌƵŝŬƚ ĚŽŽƌ ĚĞ

'ĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐƌĂĂĚ͘ŝĐŬ,ĞĞĚĞƌŝŬŝƐŵĞƚŚĞƚ,ĞĂůƚŚīĞĐƚƐ

/ŶƐƟƚƵƚĞh^ĞŶĚĞ'ĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐƌĂĂĚǀĂŶŵĞŶŝŶŐʹĂŶĚĞƌƐ

ĚĂŶ ƐƉƌĞŬĞƌ DĂƩŚŝĂƐ DƂŚŶĞƌ ʹ ĚĂƚ ĚĞnjĞ ĞƉŝĚĞŵŝŽůŽ- ŐŝƐĐŚĞ ƐƚƵĚŝĞƐ ŐŽĞĚ ďƌƵŝŬďĂĂƌ njŝũŶ ǀŽŽƌ ŚĞƚ ĂŇĞŝĚĞŶ ǀĂŶ

ĞĞŶŐƌĞŶƐǁĂĂƌĚĞ͘ĞŵĞƚĂͲĂŶĂůLJƐĞŽǀĞƌĚĞnjĞǀŝĞƌƐƚƵĚŝĞƐ

ůĂƚĞŶ ĞĞŶ ĚƵŝĚĞůŝũŬĞ ďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐͲƌĞƐƉŽŶƐ ƌĞůĂƟĞ njŝĞŶ

ǀŽŽƌůŽŶŐŬĂŶŬĞƌ͘/ŶĚĞůŝƚĞƌĂƚƵƵƌŚĞďďĞŶnjĞĞƌƵŝƚŐĞďƌĞŝĚĞ

discussies plaatsgevonden over de beschikbare epide- ŵŝŽůŽŐŝƐĐŚĞƐƚƵĚŝĞƐƌŽŶĚD͕ŽƉĞĞŶnjĞĞƌƐƉĞĐŝĂůŝƐƟƐĐŚ

ĞƉŝĚĞŵŝŽůŽŐŝƐĐŚ ŶŝǀĞĂƵ͘ ĞnjĞ ďĞƚƌŽīĞŶ ŽŶĚĞƌ ŵĞĞƌ ŚĞƚ

ĐŽƌƌŝŐĞƌĞŶ ǀŽŽƌ ŚĞĂůƚŚLJ ǁŽƌŬĞƌ ĞīĞĐƚ͕ ƌŽŬĞŶ͕ ƌĂĚŽŶ ĞŶ

ďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐĂĂŶĂŶĚĞƌĞĐĂƌĐŝŶŽŐĞŶĞƐƚŽīĞŶ͕ĞŶŽŶnjĞŬĞƌ- heden in de beoordeling van de historische blootstelling ŝŶŚĞƚĂůŐĞŵĞĞŶ͘ĞnjĞĚŝƐĐƵƐƐŝĞƐŚĞďďĞŶŐĞƌĞƐƵůƚĞĞƌĚŝŶ

ĞĞŶƌĞĞŬƐĂĂŶŐĞǀŽĞůŝŐŚĞŝĚƐĂŶĂůLJƐĞƐ͕ĚŝĞŝŶĂůůĞŐĞǀĂůůĞŶ

ŽŽŬ ĞǀŝĚĞŶƚĞ ďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐƐͲƌĞƐƉŽŶƐƌĞůĂƟĞƐ ůŝĞƚĞŶ njŝĞŶ͘

,ŝĞƌŵŽĞƚĚĞǀƌĂĂŐǁŽƌĚĞŶŐĞƐƚĞůĚŽĨŚĞƚ͚ƐƚĂƉĞůĞŶ͛ǀĂŶ

ĂĂŶǀƵůůĞŶĚĞ ;ĞŶ ƐŽŵƐ ŽŶŐĞƌŝĐŚƚĞͿ ŐĞǀŽĞůŝŐŚĞŝĚƐĂŶĂůLJƐĞƐ

ĞŶŵĞƚĂͲĂŶĂůLJƐĞƐŶŽŐŝĞƚƐnjŽƵŬƵŶŶĞŶŽƉůĞǀĞƌĞŶ͘ŝƚƚĞƌ- ǁŝũůĞĞŶǀĂŶĚĞŬĞƌŶƉƵďůŝŬĂƟĞƐĂĐŚƚĞƌŚĞƚ'ZͲĂĚǀŝĞƐ͕ĚĞ

͚h^ŵŝŶĞƌƐƐƚƵĚLJ͕͛ĞƌũƵŝƐƚĞĞŶǀĂŶŚŽŐĞŬǁĂůŝƚĞŝƚǁĂƐ͘ů

ŵĞƚĂůďůŝũŬĞŶĚĞǀĞůĞĚŝƐĐƵƐƐŝĞƐ͕ĞŶĚĞŚĞƌͲĞǀĂůƵĂƟĞƐĚŝĞ

daar het resultaat van waren, soms niet geheel vrij van de ŝŶǀůŽĞĚǀĂŶƐƉĞĐŝĮĞŬĞďĞůĂŶŐĞŶ͕njŽĂůƐďůĞĞŬƵŝƚĞĞŶĂƌƟŬĞů

in Le Monde uit 2017, dat inging op de banden van een ĂĂŶƚĂů^K>ůĞĚĞŶŵĞƚŚĞƚďĞĚƌŝũĨƐůĞǀĞŶ͘

:ŽůĂŶĚĂ ZŝũŶŬĞůƐ ǀĂŶ ĚĞ 'ĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐƌĂĂĚ ŐŝŶŐ ŝŶ ŽƉ ĚĞ

achtergronden van de gezondheidskundige advieswaarde ǀŽŽƌDĚŝĞŽƉϭϯŵĂĂƌƚϮϬϭϵŝƐŐĞƉƵďůŝĐĞĞƌĚĚŽŽƌĚĞ

'ĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐƌĂĂĚϹ͘ŝƚĂĚǀŝĞƐŝƐŵĞĚĞŐĞďĂƐĞĞƌĚŽƉĞĞŶ

ĞǀĂůƵĂƟĞ ǀĂŶ ĚĞ ŐĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐĞīĞĐƚĞŶ ǀĂŶ D ĚŝĞ Ăů ŝŶ

ϮϬϭϲŝƐƵŝƚŐĞǀŽĞƌĚŝŶƐĂŵĞŶǁĞƌŬŝŶŐŵĞƚĚĞEŽƌĚŝĐdžƉĞƌƚ

'ƌŽƵƉ͘,ĞƚĂĚǀŝĞƐŐĞůĚƚĂůůĞĞŶǀŽŽƌĞŵŝƐƐŝĞƐǀĂŶŵŽƚŽƌĞŶ

die worden aangedreven door petroleumgebaseerde die- ƐĞůďƌĂŶĚƐƚŽĨ͕ĞŶĚƵƐŶŝĞƚǀŽŽƌďŝũǀŽŽƌďĞĞůĚnjŐŶ͘ŝŽĚŝĞƐĞů͘

ĞƌĞĚĞŶĚĂĂƌǀŽŽƌŝƐ͕ĚĂƚǀŽŽƌďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐĂĂŶĞŵŝƐƐŝĞƐ

uit Biodiesel-motoren nog geen epidemiologische studies ďĞƐĐŚŝŬďĂĂƌ njŝũŶ͘ ŝĞƐĞůŵŽƚŽƌĞŶ ŬĞŶŶĞŶ ǀĞůĞ ƚŽĞƉĂƐ- singen, denk aan voertuigen voor transport, generatoren ǀŽŽƌ ƐƚƌŽŽŵǀŽŽƌnjŝĞŶŝŶŐ ĞŶ ĐŽŵƉƌĞƐƐŽƌĞŶ͘ D ŚĞĞŌ

ǀĞůĞ ŶĞŐĂƟĞǀĞ ĞīĞĐƚĞŶ ŽƉ ĚĞ ŐĞnjŽŶĚŚĞŝĚ͕ ǁĂĂƌŽŶĚĞƌ

ĂƐƚŵĂƟƐĐŚĞ ŬůĂĐŚƚĞŶ͕ ĐĂƌĚŝŽǀĂƐĐƵůĂŝƌĞ ĂĂŶĚŽĞŶŝŶŐĞŶ͕

ŽŶƚƐƚĞŬŝŶŐƐƌĞĂĐƟĞƐ ŝŶ ĚĞ ůŽŶŐĞŶ͕ ůŽŶŐŬĂŶŬĞƌ ĞŶ ďůĂĂƐ- ŬĂŶŬĞƌ͘ sŽŽƌ ĚĞ ĂŇĞŝĚŝŶŐ ǀĂŶ ĞĞŶ ĂĚǀŝĞƐǁĂĂƌĚĞ ŝƐ ĚĞ

ĨŽĐƵƐŐĞůĞŐĚŽƉĚĞĐĂƌĐŝŶŽŐĞŶŝƚĞŝƚ͕ŽŵĚĂƚŬĂŶŬĞƌĂůƐĞĞŶ

ĞƌŶƐƟŐ ŐĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐĞīĞĐƚ ǁŽƌĚƚ ďĞƐĐŚŽƵǁĚ ĞŶ ŽŵĚĂƚ

het mechanisme waardoor kanker ontstaat geen veilige drempelwaarde kent: elke blootstelling, hoe laag ook, ŐĞĞŌ ĞĞŶ ŬĂŶƐ ŽƉ ŚĞƚ ŽŶƚƐƚĂĂŶ ǀĂŶ ŬĂŶŬĞƌ͘ Ğ ǀƌĂĂŐ ŽĨ

DŬĂŶŬĞƌǀĞƌǁĞŬŬĞŶĚŝƐƐƚĂĂƚŶŝĞƚƚĞƌĚŝƐĐƵƐƐŝĞ͘Ğ/Z

ŚĞĞŌDŐĞĐůĂƐƐŝĮĐĞĞƌĚŝŶŐƌŽĞƉϭ͕ŽĨǁĞů͕ĞƌŝƐǀŽůĚŽĞŶ- ĚĞ ďĞǁŝũƐ ĚĂƚ D ŬĂŶŬĞƌǀĞƌǁĞŬŬĞŶĚ ŝƐ ǀŽŽƌ ĚĞ ŵĞŶƐ͘

ĞĚĞĞůƚũĞƐŝŶDŬƵŶŶĞŶŬĂŶŬĞƌǀĞƌŽŽƌnjĂŬĞŶĚŽŽƌĞĞŶ

ƐƚŽĐŚĂƐƟƐĐŚ ŐĞŶŽƚŽdžŝƐĐŚ ŵĞĐŚĂŶŝƐŵĞ͕ ĚƵƐ ĚŽŽƌ ŵŝĚĚĞů

ǀĂŶ ďĞƐĐŚĂĚŝŐŝŶŐĞŶ ĂĂŶ ŚĞƚ E͘ Ğ ŐĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐŬƵŶ- ĚŝŐĞĂĚǀŝĞƐǁĂĂƌĚĞŵŽĞƚĚĂĂƌŽŵƌŝƐŝĐŽŐĞďĂƐĞĞƌĚnjŝũŶ͘/Ŷ

EĞĚĞƌůĂŶĚǁŽƌĚĞŶŝŶĚŝƚŐĞǀĂůůƵĐŚƚĐŽŶĐĞŶƚƌĂƟĞƐĂĨŐĞůĞŝĚ

ǀŽŽƌƚǁĞĞͲǀŽŽƌĂĨĚŽŽƌ^tǀĂƐƚŐĞƐƚĞůĚĞͲƌŝƐŝĐŽŶŝǀĞĂƵƐ͗

ŚĞƚ ^ƚƌĞĞĨƌŝƐŝĐŽŶŝǀĞĂƵ͕ ŽƉ ďĂƐŝƐ ǀĂŶ ϰ ĞdžƚƌĂ ŬĂŶŬĞƌƐƚĞƌĨ- ŐĞǀĂůůĞŶ ĚŽŽƌ ďĞƌŽĞƉƐŵĂƟŐĞ ďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐ͕ ďŽǀĞŶŽƉ ŚĞƚ

ĂĂŶƚĂů ŬĂŶŬĞƌƐƚĞƌĨŐĞǀĂůůĞŶ ŽƉ ŝĞĚĞƌĞ ϭϬϬ͘ϬϬϬ ĂůŐĞŵĞŶĞ

ƐƚĞƌĨŐĞǀĂůůĞŶŝŶĚĞĂůŐĞŵĞŶĞďĞǀŽůŬŝŶŐ͕ŽǀĞƌĞĞŶϰϬͲũĂƌŝŐ

ĂƌďĞŝĚƐůĞǀĞŶ͕ĞŶŚĞƚsĞƌďŽĚƐƌŝƐŝĐŽŶŝǀĞĂƵ͕ŽƉďĂƐŝƐǀĂŶϰ

ĞdžƚƌĂ ŬĂŶŬĞƌƐƚĞƌŌĞŐĞǀĂůůĞŶ ĚŽŽƌ ďĞƌŽĞƉƐŵĂƟŐĞ ďůŽŽƚ- ƐƚĞůůŝŶŐ͕ďŽǀĞŶŽƉŚĞƚĂĂŶƚĂůŬĂŶŬĞƌƐƚĞƌĨŐĞǀĂůůĞŶŽƉŝĞĚĞƌĞ

ϭ͘ϬϬϬĂůŐĞŵĞŶĞƐƚĞƌĨŐĞǀĂůůĞŶŝŶĚĞĂůŐĞŵĞŶĞďĞǀŽůŬŝŶŐ͕

ŽǀĞƌ ĞĞŶ ϰϬͲũĂƌŝŐ ĂƌďĞŝĚƐůĞǀĞŶ͘ sŽŽƌ ŚĞƚ ĂŇĞŝĚĞŶ ǀĂŶ

de bijbehorende gezondheidskundige advieswaarden

;ĐŽŶĐĞŶƚƌĂƟĞƐ ŝŶ ĚĞ ůƵĐŚƚͿ ŐĞďƌƵŝŬƚ ĚĞ 'ĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐƌĂĂĚ

bij voorkeur humane, epidemiologische studies, en deze ŵŽĞƚĞŶ ǀŽůĚŽĞŶĚĞ ŬǁĂŶƟƚĂƟĞǀĞ ŐĞŐĞǀĞŶƐ ďĞǀĂƩĞŶ

ŽŵƚƌĞŶƚ ĚĞ ďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐ ǀĂŶ ĚĞ ďĞƐƚƵĚĞĞƌĚĞ ƉŽƉƵůĂƟĞ͘

ĂĂƌŶĂĂƐƚǁŽƌĚĞŶĚĞďĞƐĐŚŝŬďĂƌĞƐƚƵĚŝĞƐƚĞǀĞŶƐŐĞƐĞůĞĐ- ƚĞĞƌĚŽƉŬǁĂůŝƚĞŝƚƐĐƌŝƚĞƌŝĂĂůƐĐŽƌƌĞĐƟĞǀŽŽƌǀĞƌƐƚŽƌĞŶĚĞ

ĨĂĐƚŽƌĞŶ njŽĂůƐ ƌŽŽŬŐĞĚƌĂŐ͕ ŚĞƚ ƵŝƚƐůƵŝƚĞŶ ǀĂŶ ,ĞĂůƚŚLJ

tŽƌŬĞƌ īĞĐƚ ĞŶ ďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐ ŝŶ ĞĞƌĚĞƌĞ ǁĞƌŬŬƌŝŶŐĞŶ͘

hŝƚĞŝŶĚĞůŝũŬďůĞǀĞŶĞƌĚƌŝĞĞƉŝĚĞŵŝŽůŽŐŝƐĐŚĞƐƚƵĚŝĞƐŽǀĞƌ͕

twee uit de transportsector en een uit de mijnbouw, alle ƵŝƚŐĞǀŽĞƌĚ ŝŶ ĚĞ s^͘ /Ŷ ƚŽƚĂĂů ǁĂƌĞŶ ĚĂƚĂ ďĞƐĐŚŝŬďĂĂƌ

ǀĂŶϴϭ͘ϬϬϬǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ͕ŽǀĞƌĚĞƉĞƌŝŽĚĞϭϵϰϵʹϮϬϬϲ͘/Ŷ

ŐĞĞŶǀĂŶĚĞƐƚƵĚŝĞƐǁĂƐĚĞďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐĂĂŶDĚĂĂĚ- ǁĞƌŬĞůŝũŬ ŐĞŵĞƚĞŶ͕ njŽĚĂƚ ĚĞnjĞ ŐĞƐĐŚĂƚ ŵŽĞƐƚ ǁŽƌĚĞŶ͘

sŽŽƌŚĞƚĂŇĞŝĚĞŶǀĂŶĚĞĂĚǀŝĞƐǁĂĂƌĚĞŝƐŐĞďƌƵŝŬŐĞŵĂĂŬƚ

ǀĂŶ ĞĞŶ ŵĞƚĂͲĂŶĂůLJƐĞ ŽǀĞƌ ĚĞ ĚƌŝĞ ďĞƐĐŚŝŬďĂƌĞ ƐƚƵĚŝĞƐ

ĚŽŽƌsĞƌŵĞƵůĞŶĞƚĂů͘;ϮϬϭϰͿ͕ǁĂĂƌŝŶĞĞŶŐĞǀŽĞůŝŐŚĞŝĚƐ- ĂŶĂůLJƐĞ ŝƐ ƵŝƚŐĞǀŽĞƌĚ ŽƉ ĚĞ ĚŝǀĞƌƐĞ ŽŶnjĞŬĞƌŚĞĚĞŶ ĚŝĞ

ŝŶ ĚĞ ŽƌŝŐŝŶĞůĞ ƐƚƵĚŝĞƐ njĂƚĞŶ͘ ĂĂƌďŝũ ŝƐ njŽ ǀĞĞů ŵŽŐĞůŝũŬ

gebruik gemaakt van de originele data uit de drie studies, ŽŵĚĂƚŚĞƌĂŶĂůLJƐĞƐŽƉĚĞŐĞŐĞǀĞŶƐŽƉnjŝĐŚnjĞůĨŽŽŬǁĞĞƌ

ĂůůĞƌůĞŝŶŝĞƵǁĞŽŶnjĞŬĞƌŚĞĚĞŶŝŶƚƌŽĚƵĐĞƌĞŶ͘EŽŽŝƚĞĞƌĚĞƌ

is er zo uitgebreid gediscussieerd over de kwaliteit van de ďĞƐĐŚŝŬďĂƌĞŐĞŐĞǀĞŶƐ͘

ůƐŵĂĂƚǀŽŽƌĚĞďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐĂĂŶDŝƐŐĞŬŽnjĞŶǀŽŽƌ

ĞůĞŵĞŶƚĂŝƌĞ ŬŽŽůƐƚŽĨĚĞĞůƚũĞƐ ŝŶ ŚĞƚ ƌĞƐƉŝƌĂďĞůĞ ĚĞĞů ǀĂŶ

ĚĞĚĞĞůƚũĞƐƵŝƚƐƚŽŽƚ͘ůĞŵĞŶƚĂŝƌĞŬŽŽůƐƚŽĨĚĞĞůƚũĞƐnjŝũŶnjĞůĨ

niet carcinogeen, maar blijkt wel een goede ‘marker’ voor ĚĞďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐ͘ŽǀĞŶĚŝĞŶŬƵŶŶĞŶĞůĞŵĞŶƚĂŝƌĞŬŽŽůƐƚŽĨ- ĚĞĞůƚũĞƐƵŝƚĂŶĚĞƌĞďƌŽŶŶĞŶ͕ď͘ǀ͘ŵĞĐŚĂŶŝƐĐŚĞƐůŝũƚĂŐĞǀĂŶ

ďĂŶĚĞŶ͕ ĚŽŽƌ ŵŝĚĚĞů ǀĂŶ ŵŽŶƐƚĞƌŶĂŵĞ ǀĂŶ ƐƉĞĐŝĮĞŬĞ

ĚĞĞůƚũĞƐŐƌŽŽƩĞ ;ƌĞƐƉŝƌĂďĞů ƐƚŽĨͿ ǁŽƌĚĞŶ ŽŶĚĞƌƐĐŚĞŝĚĞŶ

ПŚƚƚƉƐ͗ͬͬǁǁǁ͘ŐĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐƌĂĂĚ͘ŶůͬĚŽĐƵŵĞŶƚĞŶͬĂĚǀŝĞnjĞŶͬϮϬϭϵͬϬϯͬϭϯͬĚŝĞƐĞůŵŽƚŽƌĞŵŝƐƐŝĞ

ǀĂŶ  Ƶŝƚ D͘ hŝƚĞŝŶĚĞůŝũŬ ŝƐ ŵĞŶ ƵŝƚŐĞŬŽŵĞŶ ŽƉ ŐĞ- njŽŶĚŚĞŝĚƐŬƵŶĚŝŐĞ ĂĚǀŝĞƐǁĂĂƌĚĞǀĂŶ ǀĂŶ ϭ ђŐ ƌĞƐƉŝƌĂďĞů

ͬŵϹĞŶϬ͕ϬϭђŐƌĞƐƉŝƌĂďĞůͬŵϹ;ďĞŝĚĞĂĨŐĞƌŽŶĚͿǀŽŽƌ

ƌĞƐƉĞĐƟĞǀĞůŝũŬŚĞƚǀĞƌďŽĚƐͲĞŶŚĞƚƐƚƌĞĞĨƌŝƐŝĐŽŶŝǀĞĂƵ͘

,Ğƚ ĂĚǀŝĞƐ ǀĂŶ ĚĞ 'ĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐƌĂĂĚ ŝƐ ƚĞ ǀŝŶĚĞŶ ŽƉ ĚĞ

ǁĞďƐŝƚĞϭ͕ ĞǀĞŶĂůƐ ĚĞ ĞǀĂůƵĂƟĞ ŝŶ ƐĂŵĞŶǁĞƌŬŝŶŐ ŵĞƚ ĚĞ

EŽƌĚŝĐdžƉĞƌƚ'ƌŽƵƉ͕ĂůůĞŽŶƚǀĂŶŐĞŶĐŽŵŵĞŶƚĂƌĞŶ͕ĞŶĚĞ

ƌĞĂĐƟĞǀĂŶĚĞ'ĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐƌĂĂĚĚĂĂƌŽƉ͘

sĂŶƵŝƚ ĚĞ njĂĂů ǁĞƌĚ ŐĞƐƵŐŐĞƌĞĞƌĚ ĚĂƚ ŚĞƚ ĐŽŵŵĞŶƚĂĂƌ

op het conceptrapport dat vanuit de metaalbranche is ŝŶŐĞĚŝĞŶĚŽŶǀŽůĚŽĞŶĚĞŝƐŵĞĞŐĞŶŽŵĞŶ͘ŝƚŝƐĞĐŚƚĞƌǁĞů

ĚĞŐĞůŝũŬƐĞƌŝĞƵƐŐĞǁŽŐĞŶ͕ǁĂƚŶŝĞƚƉĞƌĚĞĮŶŝƟĞďĞƚĞŬĞŶƚ

ĚĂƚŚĞƚŽŽŬǁŽƌĚƚŽǀĞƌŐĞŶŽŵĞŶ͘

Een ander punt van discussie was, dat de epidemiologische gegevens van de drie geselecteerde studies het resultaat njŝũŶ ǀĂŶ ďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐ ĂĂŶ ƌĞůĂƟĞĨ ͚ŽƵĚĞƌĞ͛ ƚLJƉĞŶ ĚŝĞƐĞů- ŵŽƚŽƌĞŶ͘ ĐŚƚĞƌ͕ ǀŽŽƌ ĚĞ ŶŝĞƵǁĞ ƚLJƉĞŶ ŵŽƚŽƌĞŶ njŝũŶ ŶƵ

eenmaal nog geen epidemiologische studies beschikbaar, ĚĞŽƵĚĞƌĞƚLJƉĞŶŵŽƚŽƌĞŶnjƵůůĞŶŶŽŐǁĞůĞŶŝŐĞƟũĚŐĞďƌƵŝŬ

ǁŽƌĚĞŶ͘ ĂĂƌ ŬŽŵƚ ďŝũ͕ ĚĂƚ ĞĞŶ ŽŶĚĞƌƐĐŚĞŝĚ ĂůůĞĞŶ ǀĂŶ

ďĞůĂŶŐŝƐĂůƐĚĞĐŚĞŵŝƐĐŚĞƐĂŵĞŶƐƚĞůůŝŶŐŽĨĚĞĚĞĞůƚũĞƐ- ŐƌŽŽƩĞǀĞƌĚĞůŝŶŐǀĂŶĚĞĞŵŝƐƐŝĞƐƐƚĞƌŬnjŽƵǀĞƌƐĐŚŝůůĞŶ͘ůƐ

slechts het aantal deeltjes dat nieuwere dieselmotoren ƵŝƚƐƚŽƚĞŶ ůĂŐĞƌ ŝƐ͕ ĚĂŶ ŚĞĞŌ ĚĂƚ ŽƉ njŝĐŚ ŐĞĞŶ ŐĞǀŽůŐĞŶ

ǀŽŽƌŚĞƚĂŇĞŝĚĞŶǀĂŶĚĞŐƌĞŶƐǁĂĂƌĚĞ͕ŵĂĂƌĂůůĞĞŶǀŽŽƌ

ĚĞƉƌĂŬƟƐĐŚĞŚĂĂůďĂĂƌŚĞŝĚĞŶƚŽĞƉĂƐďĂĂƌŚĞŝĚĚĂĂƌǀĂŶ;ŝŶ

ƉŽƐŝƟĞǀĞnjŝŶͿ͘

sĞƌĚĞƌǁĞƌĚŐĞǀƌĂĂŐĚŽĨŶŝĞƚŽŽŬŐĞŬĞŬĞŶŵŽĞƚǁŽƌĚĞŶ

ŶĂĂƌ ŶĂŶŽĚĞĞůƚũĞƐ͕ ĞŶ ŵĞĞƌ ƐƉĞĐŝĮĞŬ ŚĞƚ ĚĞĞůƚũĞƐĂĂŶƚĂů

ŝŶĚĞĞŵŝƐƐŝĞ͕ŝŶƉůĂĂƚƐǀĂŶĂůůĞĞŶŶĂĂƌђŐͬŵϹ͘,ĞƚƉƵŶƚŝƐ

echter, dat ook daarvoor amper epidemiologische studies ďĞƐĐŚŝŬďĂĂƌnjŝũŶ͘

Ğ ƉƌĞƐĞŶƚĂƟĞ ǀĂŶ DĂƩŚŝĂƐ DƂŚŶĞƌ ǀĂŶ ĚĞ ĐŽŵŵŝƐƐŝĞ

ƐĐŚĂĚĞůŝũŬĞƐƚŽīĞŶǀĂŶŚĞƚĨĞĚĞƌĂůĞŝŶƐƟƚƵƵƚǀŽŽƌǀĞŝůŝŐ- ŚĞŝĚĞŶŐĞnjŽŶĚŚĞŝĚŝŶĞƌůŝũŶďĞƚƌŽĨĞĞŶƌŝƐŬĂƐƐĞƐƐŵĞŶƚ

ǀĂŶ D ŝŶ ƵŝƚƐůĂŶĚ͘ ,ŝũ ďĞŽŽŐĚĞ ŵĞƚ njŝũŶ ƉƌĞƐĞŶƚĂƟĞ

ĞĞŶ ŬƌŝƟƐĐŚĞ ďůŝŬ ƚĞ ŐĞǀĞŶ ŽƉ ĚĞ ĞƉŝĚĞŵŝŽůŽŐŝĞ͕ ĞŶ ĚĞ

ƌĂƟŽŶĂůĞƚĞďĞŚĂŶĚĞůĞŶĂĐŚƚĞƌĚĞĂĂŶďĞǀŽůĞŶƵŝƚƐĞK>͘

sŽŽƌƵŝƚƐůĂŶĚŝƐŝŶŵĞŝϮϬϭϳĚĞK>ƵŝƚŐĞŬŽŵĞŶŽƉϱϬђŐ

ͬŵϹ͘ŝƚŝƐŐĞďĂƐĞĞƌĚŽƉŽƵĚĞƌĞĚŝĞƐĞůŵŽƚŽƌĞŶĞŵŝƐƐŝĞƐ͘

ĞǀƌĂĂŐůƵŝĚĚĞŽĨĞƌĞĞŶďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐƐƌĞƐƉŽŶƐƌĞůĂƟĞĞŶ

ĞĞŶĚƌĞŵƉĞůǁĂĂƌĚĞǀĂƐƚƚĞƐƚĞůůĞŶŝƐ͘ŶĚĞƌĞǀƌĂŐĞŶĚŝĞ

ĂĂŶĚĞŽƌĚĞŬǁĂŵĞŶnjŝũŶŽĨĞƌƐƉƌĂŬĞŝƐǀĂŶŐĞŶŽƚŽdžŝĐŝƚĞŝƚ

ĞŶǁĂƚŚĞƚĚĞĞůƚũĞƐĞīĞĐƚŝƐ͘

ƌ ŝƐ ŐĞďƌƵŝŬƚ ŐĞŵĂĂŬƚ ǀĂŶ ƚŽdžŝĐŽůŽŐŝƐĐŚĞ ĚĞĚƵĐƟĞ ǀŝĂ

ĚĞǀŽůŐĞŶĚĞƐƚĂƉƉĞŶ͘DŝƐŶŝĞƚĞĞŶĐŚĞŵŝƐĐŚĚƵŝĚĞůŝũŬ

ŐĞĚĞĮŶŝĞĞƌĚĞ ƐƵďƐƚĂŶƟĞ ŵĂĂƌ ĞĞŶ ŵŝdž ǀĂŶ ƐƵďƐƚĂŶƟĞƐ͘

,Ğƚ ĂĂŶĚĞĞů D ĚĂƚ ŽƉ ŵĞĞƞŝůƚĞƌƐ ǁĂĂƌŐĞŶŽŵĞŶ ŬĂŶ

worden bestaat uit onoplosbare delen van elementair ŬŽŽůƐƚŽĨ ;Ϳ ĞŶ ĂŶĚĞƌĞ ƐƵďƐƚĂŶƟĞƐ ǁĂĂƌŽŶĚĞƌ W, ;ďŝũ- ǀŽŽƌďĞĞůĚďĞŶnjŽ;ĂͿƉLJƌĞĞŶ͕ĂWͿ͘

,Ğƚ ĚŽŵŝŶĂŶƚĞ ǁĞƌŬŝŶŐƐŵĞĐŚĂŶŝƐŵĞ ŝƐ ďĞƐƉƌŽŬĞŶ͘ ,Ğƚ

ĐĂƌĐŝŶŽŐĞŶĞĞīĞĐƚŬŽŵƚƉƌŝŵĂŝƌĚŽŽƌĚĞƵůƚƌĂĮũŶĞƉĂƌƟ- ŬĞůƐ͘,ĞƚĂĂŶĚĞĞůǀĂŶW,ŝŶDŝƐŬǁĂŶƟƚĂƟĞĨŐĞƐĐŚĂƚ

ĚŽŽƌƵŝƚƚĞŐĂĂŶǀĂŶĂW͘,ĞƚŐĞĂĐĐĞƉƚĞĞƌĚĞƌŝƐŝĐŽ;ϰŽƉĚĞ

ϭϬϬ͘ϬϬϬͿǀŽŽƌĂWŝƐϳŶŐͬŵϹ͘hŝƚĞĞŶƐƚƵĚŝĞǀĂŶ,ĞŝŶƌŝĐŚ

ĞƚĂů͘ƵŝƚϮϬϬϱǁŽƌĚƚĂĂŶŐĞŶŽŵĞŶĚĂƚWD;ĚŝĞƐĞůƉĂƌƟ- ĐƵůĂƚĞŵĂƩĞƌͿϱϬйďĞǀĂƚ͖ϭϬϬђŐWDͬϱϬђŐͬŵϹ

ďĞǀĂƚ Ϭ͕Ϯϯ ŶŐͬŵϹ ĂW͘ KƉ ďĂƐŝƐ ǀĂŶ ƚǁĞĞ ƚŽdžŝĐŽůŽŐŝƐĐŚĞ

ƐƚƵĚŝĞƐ͗DĂƵĚĞƌƐŽŶϭϵϴϳĞŶ,ĞŶĚĞƌƐŽŶϭϵϴϴ͕ŝƐĚĞEK-

;ƌĂƚͿ͗ϱϬђŐͬŵϹ͘ĞĐŽŶǀĞƌƐŝĞŶĂĂƌŚƵŵĂĂŶŝƐŐĞŵĂĂŬƚ

ŵŝĚĚĞůƐ ŚĞƚ ŚƵŵĂŶĞ ĞƋƵŝǀĂůĞŶƚĞ ĐŽŶĐĞŶƚƌĂƟĞŵŽĚĞů

;,Ϳ ĞŶ ŚĞƚ ŵƵůƟƉĞůĞ ƉĂĚ ƉĂƌƟŬĞů ĚŽƐŝŵĞƚƌŝĞŵŽĚĞů

;DWW͕ǀĞƌƐŝĞϮ͘ϭϭͿ͘ŝƚƌĞƐƵůƚĞĞƌƚŝŶϳϮђŐͬŵϹͬŵϹ͖ϯϰ

ђŐͬŵϹDWW͘ŽŬŽŵƚŵĞŶŽƉĚĞĮŶĂůĞK>ϱϬђŐͬ

ŵϹ͘ĞƚĂŝůƐŽƉǁǁǁ͘ďĂƵĂ͘ĚĞ͕njŽĞŬƚĞƌŵ'^ĚŝĞƐĞů͘

ĂŶ ŬǁĂŵ ĚĞ ǀƌĂĂŐ ĂĂŶ ďŽĚ͕ ŽĨ ĚĞ ƌĞƐƵůƚĂƚĞŶ ǀĂŶ ĚĞ

epidemiologische studies een verdere verlaging van de ŐƌĞŶƐǁĂĂƌĚĞ ǀĞƌĞŝƐĞŶ͘ ƌ njŝũŶ ƚǁĞĞ ƐůĞƵƚĞůƐƚƵĚŝĞƐ͕ ƚĞ

ǁĞƚĞŶĚĞƐƚƵĚŝĞǀĂŶƪŝĞůĚĞŶ^ŝůǀĞƌŵĂŶƵŝƚϮϬϭϮŽǀĞƌ

ĚŝĞƐĞůĞŵŝƐƐŝĞďŝũŵŝũŶǁĞƌŬĞƌƐ;D^ͿĞŶĞĞŶĚĞƌĚĞĐŽŚŽƌƚ

ƐƚƵĚŝĞŽǀĞƌǀƌĂĐŚƚǁĂŐĞŶĐŚĂƵīĞƵƌƐǀĂŶ'ĂƌƐŚŝĐŬƵŝƚϮϬϭϮ͘

Ğ D^ ƐƚƵĚŝĞ ďĞǀĂƚ ĚĞ ŵĞĞƐƚ ŐĞƐĐŚŝŬƚĞ ĚĂƚĂ Žŵ ĞĞŶ

ŵŽŐĞůŝũŬǀĞƌďĂŶĚƚƵƐƐĞŶDĞŶŚĞƚůŽŶŐŬĂŶŬĞƌƌŝƐŝĐŽƚĞ

ŽŶĚĞƌnjŽĞŬĞŶ͘ĞƌƐƚǁŽƌĚƚĚĞĐŽŚŽƌƚƐƚƵĚŝĞǀĂŶƪŝĞůĚďĞ- ƐĐŚŽƵǁĚ͕ĚŝĞϭϮ͘ϬϬϬŵŝũŶǁĞƌŬĞƌƐŽŵǀĂƚŵĞƚĞĞŶĨŽůůŽǁͲ up van 22,5 jaren van dieselblootstelling tussen 1947 en ϭϵϲϳ ǁĂĂƌƵŝƚ ĞĞŶ ƐƚĞƌŬ ĐŽŶƚƌĂƐƚ ŝŶ ĚĞ  ĐŽŶĐĞŶƚƌĂƟĞ

komt tussen bovengrondse en ondergrondse beroepen, ƌĞƐƉĞĐƟĞǀĞůŝũŬϭ͕ϳђŐͬŵϹĞŶϭϮϴ͕ϮђŐͬŵϹ͘ŽŶĐůƵĚĞƌĞŶĚ

njŝũŶĞƌϯďĞůĂŶŐƌŝũŬĞnjǁĂŬŚĞĚĞŶŝŶĚĞnjĞƐƚƵĚŝĞ͘dĞŶĞĞƌƐƚĞ

is de beschrijving van het cohort onvoldoende, want ŝŶĨŽƌŵĂƟĞŽǀĞƌĚĞǀĞƌĚĞůŝŶŐǀĂŶŚĞƚŐĞƌƚĞũĂĂƌ͕ĚĂƚƵŵ

in dienst, eerste blootstelling en overlijdensdatum ont- ďƌĞŬĞŶ͘dĞŶƚǁĞĞĚĞůŝũŬƚŚĞƚŐĞďƌƵŝŬǀĂŶŚĞƚŐĞƌƚĞũĂĂƌ

ĂůƐ ůŝŶĞĂŝƌĞ ƚĞƌŵ ŶŝĞƚ ĂĚĞƋƵĂĂƚ͘ dĞŶ ĚĞƌĚĞ ŚĞƚ ǀĞƌĂŶĚĞ- ren tussen ondergrondse en bovengrondse banen kan njŽǁĞůŽƉĞƌĂƟŽŶĞůĞŵĂĂƌŽŽŬŵĞĚŝƐĐŚĞƌĞĚĞŶĞŶŚĞďďĞŶ

ŐĞŚĂĚ͘ ĂĂƌŽŵ ŚĂĚ ĚĞ ǀĞƌĚĞůŝŶŐ ďĞƚĞƌ ŬƵŶŶĞŶ njŝũŶ ͞ĚĞ

ǁĞƌŬůŽĐĂƟĞďŝũĂĂŶǀĂŶŐǀĂŶƐƚƵĚŝĞ͘͟ĞŶĂŶĚĞƌŬƌŝƟĞŬƉƵŶƚ

ŝƐ ĚĂƚ ĚĞ ŚŽŐĞƌĞ ^DZ͛Ɛ ;ƐƚĂŶĚĂƌĚ ŵŽƌƚĂůŝƚLJ ƌĂƟŽƐͿ ǀŽŽƌ

longkanker in de bovengrondse beroepen, waar de diesel blootstelling lager was, inconsistent zijn met een dosis ƌĞƐƉŽŶƐĞīĞĐƚ ǀŽůŐĞŶƐ ,ĞƐƚĞƌďĞƌŐ ϮϬϭϮ͘ Ğ ƌĞƐƵůƚĂƚĞŶ

ŵŽĞƚĞŶŶŝĞƚŽǀĞƌŵĂƟŐŐĞŢŶƚĞƌƉƌĞƚĞĞƌĚǁŽƌĚĞŶǀĂŶǁĞŐĞ

ĚĞǀŽůŐĞŶĚĞƌĞĚĞŶĞŶ͘ĞĂŶĂůLJƐĞƐŚĞďďĞŶŶŝĞƚĐŽǀĂƌŝĂƚĞ

ǀĂƌŝĂďĞůĞŶŵĞĞŐĞŶŽŵĞŶĚŝĞŬŽŶĚĞŶĚŝīĞƌĞŶƟģƌĞŶƚƵƐƐĞŶ

het studiecohort en de algemene bevolking (bijvoorbeeld ƌŽŬĞŶŽĨĞĞŶĂŶĚĞƌĞďĞƌŽĞƉƐŵĂƟŐĞďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐͿ͘

sĞƌǀŽůŐĞŶƐǁĞƌĚŬƌŝƟƐĐŚĞŶĚĞƚĂŝůůŝƐƟƐĐŚŝŶŐĞŐĂĂŶŽƉĚĞ

ǀĂůŝĚŝƚĞŝƚ ǀĂŶ ĚĞ ůŽŶŐŬĂŶŬĞƌ ŝŶĨŽƌŵĂƟĞ ŝŶ ĚĞ ƐƚƵĚŝĞ ǀĂŶ

^ŝůǀĞƌŵĂŶ͕ ĚŝĞ ǀĞƌŬƌĞŐĞŶ ŝƐ ǀŝĂ ŶĂďĞƐƚĂĂŶĚĞŶ ƌƵŝŵ ŶĂ

ŚĞƚ ŽǀĞƌůŝũĚĞŶ ǀĂŶ ĚĞ ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ͘ DƂŚŶĞƌ ŐĂĨ ĂĂŶ ĚĂƚ

ϴϱйǀĂŶĚĞŽǀĞƌůĞĚĞŶǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐŵĞĞƌĚĂŶϭϬũĂĂƌǀŽŽƌ

ŚĞƚ ƐƚƵĚŝĞ ŝŶƚĞƌǀŝĞǁ ŽǀĞƌůĞĚĞŶ ǁĂƐ͘ Ğ ŝŶĨŽƌŵĂƟĞ ŬŽŵƚ

ǀŽŽƌ ŵĞĞƌ ĚĂŶ ĚĞ ŚĞůŌ ǀĂŶ ĚĞ ŶĂďĞƐƚĂĂŶĚĞ ŬŝŶĚĞƌĞŶ

ĚŝĞĚĂŶŝŶŵŝĚĚĞůƐǀŽůǁĂƐƐĞŶnjŝũŶŐĞǁŽƌĚĞŶ;ϱϱйͿĞŶƵŝƚ

ŚƵŶŐĞŚĞƵŐĞŶŵŽĞƚĞŶƉƵƩĞŶ͘sĞƌĚĞƌŵŝƐƚĞƌŝŶĨŽƌŵĂƟĞ

ŽǀĞƌƌŽŬĞŶ͕ůŽŶŐnjŝĞŬƚĞŶĞŶŚĞƚĨĂŵŝůŝĂŝƌĞǀŽŽƌŬŽŵĞŶǀĂŶ

ůŽŶŐŬĂŶŬĞƌ͘

Ğ ĐŽŶĐůƵƐŝĞƐ njŝũŶ ĚĂƚ ǀĂůŝĚŝƚĞŝƚ ŽǀĞƌ ĚĞ ĚĂƚĂ ŽǀĞƌ ƌŽŬĞŶ

ůĂĂŐ ŝƐ͕ ŝŶ ŚĞƚ ďŝũnjŽŶĚĞƌ ŝŶ ƌĞůĂƟĞ ƚŽƚ ĚĞ ƟũĚƐĐŚĂĂů ǀĂŶ

ƌŽŬĞŶ͕ ĚŝĞ ǁĞƌĚĞŶ ŐĞŢůůƵƐƚƌĞĞƌĚ͘ ůůĞ ĂŶĂůLJƐĞƐ njŽƵĚĞŶ

moeten worden herhaald met enerzijds een bijstelling voor de rookhistorie en anderzijds zonder bijstelling ǀŽŽƌĚĞƌŽŽŬŚŝƐƚŽƌŝĞ͘sĞƌǀŽůŐĞŶƐǁĞƌĚŝŶŐĞnjŽŽŵĚŽƉĞĞŶ

ŚĞƌďĞƌĞŬĞŶŝŶŐǀĂŶĚĞD^ƐƚƵĚŝĞƐ͕ǁĂĂƌďŝũƵŝƚŐĞŬŽŵĞŶ

ǁĞƌĚŽƉĂĂŶŐĞƉĂƐƚĞKĚĚƐͲƌĂƟŽ͛ƐǀŽŽƌŚĞƚƌŝƐŝĐŽŽƉůŽŶŐ- ŬĂŶŬĞƌǀĂŶϭ͕Ϭϯ;ƌƵǁĞƌĂƟŽͿĞŶďŝũŐĞƐƚĞůĚǀŽŽƌƌŽŬĞŶϬ͕ϵϮ͘

ĞŬƌŝƟƐĐŚĞĞǀĂůƵĂƟĞĚŽŽƌDĂƩŚŝĂƐDƂŚŶĞƌǀĂŶĚĞƌĞƐƵů- ƚĂƚĞŶǀĂŶĚĞD^ƐƚƵĚŝĞƐůƵŝĚĚĞ͗

^ŽŵŵŝŐĞ ƌĞƐƵůƚĂƚĞŶ ĐŽŶŇŝĐƚĞƌĞŶ ŵĞƚ ĚĞ ĐŽŶĐůƵƐŝĞƐ ǀĂŶ

ĚĞ ŽŶĚĞƌnjŽĞŬĞƌƐ͘ DŝũŶǁĞƌŬĞƌƐ ĚŝĞ ŚƵŶ ŐĞŚĞůĞ ĐĂƌƌŝğƌĞ

ondergronds hebben gewerkt hebben een hogere diesel blootstelling gehad en rookten meer dan de bovengrondse ŵĞĚĞǁĞƌŬĞƌƐĞŶŚƵŶůŽŶŐŬĂŶŬĞƌƌŝƐŝĐŽ;^DZͿ͕ŝƐůĂŐĞƌ͘

ĞƌĞƐƵůƚĂƚĞŶǀĂŶĞĞŶĂƉƌŝŽƌŝŐĞĚĞĮŶŝĞĞƌĚĞĐĂƐĞͲĐŽŶƚƌŽů

ĂŶĂůLJƐĞnjŽƵĚĞŶŵŽĞƚĞŶǁŽƌĚĞŶƵŝƚŐĞǀŽĞƌĚ͘ůƐĞĞŶŝŶƚĞƌ- ĂĐƟĞƚƵƐƐĞŶƌŽŬĞŶĞŶŚĞƚǁĞƌŬŽŶĚĞƌŐƌŽŶĚƐŵĞĞŐĞŶŽŵĞŶ

ŵŽĞƚǁŽƌĚĞŶnjŽƵĚĞnjĞŵŽĞƚĞŶĂĬĂŶŐĞŶǀĂŶĚĞĚƵƵƌǀĂŶ

ŚĞƚǁĞƌŬĞŶŽŶĚĞƌŐƌŽŶĚƐ͘ƌnjŽƵĞĞŶƚǁĞĞĚĞĐůĂƐƐŝĮĐĂƟĞ

ǀĂŶǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐŽƉŐƌŽŶĚǀĂŶǁĞƌŬůŽĐĂƟĞŵŽĞƚĞŶǁŽƌĚĞŶ

ƚŽĞŐĞǀŽĞŐĚ͕ŶĂŵĞůŝũŬ͞ĞĞƌƐƚŐĞǁĞƌŬƚĂĂŶĚĞŽƉƉĞƌǀůĂŬƚĞ͟

ĞŶ͞ŚĞĞŌŐĞǁĞƌŬƚŽŶĚĞƌŐƌŽŶĚƐ͘͟KƉŐƌŽŶĚĚĂĂƌǀĂŶƚƌŽŬ

DƂŚŶĞƌĚĞĐŽŶĐůƵƐŝĞĚĂƚĚĞŚƵŝĚŝŐĞƐƚĂƚƵƐǀĂŶĚĞD^

ĂŶĂůLJƐĞ ŐĞĞŶ ďĞǁŝũƐ ǀĞƌƐĐŚĂŌ ǀŽŽƌ ĞĞŶ ĚŽƐŝƐƌĞƐƉŽŶƐ

ƌĞůĂƟĞƚƵƐƐĞŶDĞŶĞĞŶůŽŶŐŬĂŶŬĞƌƌŝƐŝĐŽ͘

sĞƌǀŽůŐĞŶƐďĞƐƉƌĂŬŚŝũĚĞĐŽŚŽƌƚƐƚƵĚŝĞƐŽǀĞƌǀƌĂĐŚƚǁĂ- ŐĞŶĐŚĂƵīĞƵƌƐ͕ ǀĂŶ >ĂĚĞŶ Ƶŝƚ ϮϬϬϳ ĞŶ ǀĂŶ 'ĂƌƐŚŝĐŬ Ƶŝƚ

ϮϬϬϴ͕ ϮϬϭϮ͖ ŵĞƚ ƌĞƐƉĞĐƟĞǀĞůŝũŬ ϯϭ ĞŶ ϭϯϱ ŵĂŶŶĞůŝũŬĞ

ǀƌĂĐŚƚǁĂŐĞŶĐŚĂƵīĞƵƌƐ͘ Ğ njŝũŶ ŝŶ ĚĞ sĞƌĞŶŝŐĚĞ ^ƚĂƚĞŶ

in 1985 langer dan een jaar werkzaam en de gemiddelde ůĞĞŌŝũĚŝƐϰϬũĂĂƌ͘ĞŵŽƌƚĂůŝƚĞŝƚǁŽƌĚƚŐĞǀŽůŐĚǀĂŶϭϵϴϱͲ ϮϬϬϬǀŽŽƌůŽŶŐŬĂŶŬĞƌ͘ĞŶďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐƐƐĐŚĂƫŶŐǀŽŽƌϴ

ďĞƌŽĞƉƐĐĂƚĞŐŽƌŝĞģŶ ǁŽƌĚƚ ŐĞŚĂŶƚĞĞƌĚ ŽƉ ďĂƐŝƐ ǀĂŶ ũŽď

ĞdžƉŽƐƵƌĞ ŵĂƚƌŝdž ;:DͿ͘ Ğ ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ ǁĞƌĚĞŶ ĂĂŶŐĞ- ŶŽŵĞŶ ŚĂůǀĞƌǁĞŐĞ ŚƵŶ ϯϬǗ ĚĞĐĂĚĞ͕ ǁĂĂƌƐĐŚŝũŶůŝũŬ ĚŽŽƌ

ŝŶŚƵƵƌ ƌĞŐůĞŵĞŶƚĞŶ ĚŝĞ ǀŽŽƌŐĂĂŶĚĞ ĞƌǀĂƌŝŶŐ ǀĞƌĞŝƐƚĞŶ͘

sĞƌǀŽůŐĞŶƐŝƐŝŶŐĞŐĂĂŶŽƉĚĞƐƚĂƟƐƟƐĐŚĞĂŶĂůLJƐĞŵĞƚŚŽĚĞ

ǀŽůŐĞŶƐŚĞƚŽdžŵŽĚĞů͘

hŝƚĚĞƐƚƵĚŝĞǀĂŶ'ĂƌƐŚŝĐŬŬŽŵƚĞĞŶůŽŶŐŬĂŶŬĞƌƌŝƐŝĐŽďŝũ

ĞĞŶďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐǀĂŶϭ͕ϬϬϬђŐͬŵϹƉĞƌŵĂĂŶĚŽǀĞƌϱũĂƌĞŶ

ŽƉ,Zсϭ͕Ϭϳ;ϵϱй/͕͗Ϭ͕ϵϵͲϭ͕ϭϱͿ͘ĞĚƌŝĞďĞůĂŶŐƌŝũŬƐƚĞ

ŵĞƚŚŽĚŽůŽŐŝƐĐŚĞƉƌŽďůĞŵĞŶŝŶĚĞǀƌĂĐŚƚǁĂŐĞŶĐŚĂƵīĞƵƌ

ĐŽŚŽƌƚƐƚƵĚŝĞƐ njŝũŶ͕ ĚĞ ĞĞƌĚĞƌĞ ďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐ ĂĂŶ D ŝŶ

ĞĞƌĚĞƌĞďĞƌŽĞƉĞŶ͖ĞdžĐůƵƐŝĞǀĂŶŽŶĚĞƌŚŽƵĚŵĞĚĞǁĞƌŬĞƌƐ͖

ĐŽƌƌĞĐƟĞǀŽŽƌŚĞƚĂĂŶƚĂůǁĞƌŬnjĂŵĞũĂƌĞŶ͘sĞƌǀŽůŐĞŶƐnjŝũŶ

ĚĞŐĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐŐĞŐĞǀĞŶƐŶĂŐĞŐĂĂŶŝŶĚĞƐƚĂƟƐƟĞŬĞŶǀĂŶ

ĚĞsĞƌĞŶŝŐĚĞ^ƚĂƚĞŶŽǀĞƌǀƌĂĐŚƚǁĂŐĞŶĐŚĂƵīĞƵƌƐ͕ǁĂĂƌďŝũ

ǀƌĂĐŚƚǁĂŐĞŶĐŚĂƵīĞƵƌƐ ǀĞĞů ŽŶŐĞnjŽŶĚĞƌ ďůŝũŬĞŶ ĚĂŶ ĚĞ

algemene bevolking, ten aanzien van diabetes, obesitas en morbide obesitas, het aandeel rokers en het aandeel ĚĂƚ ŐĞĞŶ njŝĞŬƚĞŬŽƐƚĞŶǀĞƌnjĞŬĞƌŝŶŐ ŚĞĞŌ͘ dĞǀĞŶƐ ďůŝũŬƚ Ƶŝƚ

ĚĞŐĞƉƌĞƐĞŶƚĞĞƌĚĞĨĞŝƚĞŶĚĂƚǀƌĂĐŚƚǁĂŐĞŶĐŚĂƵīĞƵƌƐǁĞŝ- ŶŝŐ ŶĂĐŚƚĞŶ ƚŚƵŝƐ ƐůĂƉĞŶ͘ ŶĞƌnjŝũĚƐ ǁŽƌĚƚ ŝŶ ĚĞnjĞ ƐƚƵĚŝĞ

ĂĂŶŐĞŐĞǀĞŶ ĚĂƚ Ğƌ ƉƌĞͲĞdžŝƐƚĞŶƚĞ ŐĞnjŽŶĚŚĞŝĚ ĞŶ ŬĂŶŬĞƌ

risico’s bij aanvang van de studie periode zijn en ander- njŝũĚƐ ĚĂƚ Ğƌ Ăů ĞĞŶ ƉĞƌŝŽĚĞ ǀĂŶ ďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐ ĂĂŶ D ŝƐ

ŐĞǁĞĞƐƚǀŽŽƌĂĨŐĂĂŶĚĂĂŶĚĞƐƚƵĚŝĞƉĞƌŝŽĚĞ͘ĞŬĞƵnjĞŽŵ

ƚĞ ƐƚĂƌƚĞŶ ďŝũ ĚĞĐĂĚĞ ǀĂŶ ŝŶĚŝĞŶƐƩƌĞĚŝŶŐ ĞŶ ĚĞĐĂĚĞ ǀĂŶ

ůĞĞŌŝũĚŝŶϭϵϴϱŝŶĚĞnjĞƐƚƵĚŝĞŐĞĞŌĂůůĞƌŵŝŶƐƚĞĞŶďĞŚĞĞƌ- ƐŝŶŐ ǀĂŶ ĚĞnjĞ ŵĞƚŚŽĚŽůŽŐŝƐĐŚĞ ƉƌŽďůĞŵĞŶ͘ sĂŶǁĞŐĞ ĚĞ

ƐƉĞĐŝĂůĞĞŝƐĞŶĞŶŽŵƐƚĂŶĚŝŐŚĞĚĞŶǀĂŶǀƌĂĐŚƚǁĂŐĞŶĐŚĂƵĨ- ĨĞƵƌƐ;ŐĞnjŝŶƐŽŵƐƚĂŶĚŝŐŚĞĚĞŶ͕ŐĞnjŽŶĚŚĞŝĚĞŶůĞĞĨƐƟũůͿůŝũŬƚ

ŚĞƚŽŶǁĂĂƌƐĐŚŝũŶůŝũŬĚĂƚĚĞǀƌĂĐŚƚǁĂŐĞŶĐŚĂƵīĞƵƌĞƌŐĞŶƐ

ŚĂůǀĞƌǁĞŐĞ njŝũŶ ϯϬǗ ũĂĂƌ njŽƵ ĂĂŶǀĂŶŐĞŶ ŝŶ Ěŝƚ ďĞƌŽĞƉ͕

ǁĂƚ ǁĞů ĞĞŶ ĂĂŶŶĂŵĞ ŝŶ ĚĞ ƐƚƵĚŝĞ ŝƐ͘ sĞƌǀŽůŐĞŶƐ ǁĞƌĚ

ĚĞƚĂŝůůŝƐƟƐĐŚ ŝŶŐĞŐĂĂŶ ŽƉ ĞĞŶ ĐŽƌƌĞĐƟĞ ǀŽŽƌ ŚĞƚ ĂĂŶƚĂů

ǁĞƌŬnjĂŵĞũĂƌĞŶ͘

ĞĮŶĂůĞĐŽŶĐůƵƐŝĞƐǀĂŶDƂŚŶĞƌůƵŝĚĚĞŶ͗

,ĞƚůŽŶŐŬĂŶŬĞƌƌŝƐŝĐŽƚĞŶŐĞǀŽůŐĞǀĂŶDͬůŝũŬƚƚĞnjŝũŶ

ŽǀĞƌƐĐŚĂƚŝŶĚĞƚǁĞĞƐůĞƵƚĞůƐƚƵĚŝĞƐ͖

ĞŶŚĞƌĂŶĂůLJƐĞǀĂŶĚĞD^ǁŽƌĚƚĂĂŶďĞǀŽůĞŶ͘ĞƚǁĞĞ

studies van ondergrondse mijnwerkers geven vergelijk- ďĂƌĞ ƌĞƐƵůƚĂƚĞŶ ;ĚĞ ^DZ ǀŽŽƌ ůŽŶŐŬĂŶŬĞƌ ŝŶ ĚĞ ƵŝƚƐĞ

ƐƚƵĚŝĞŝƐϬ͕ϳϯͿ͖

Ğ ^DZ ǀŽŽƌ ůŽŶŐŬĂŶŬĞƌ ŝŶ ŚĞƚ ǀƌĂĐŚƚǁĂŐĞŶ ĐŚĂƵīĞƵƌ

cohort is 1,04 (Laden, 2007), dat laag is tegen de achter- ŐƌŽŶĚǀĂŶƌŽŽŬŐĞǁŽŽŶƚĞƐďŝũǀƌĂĐŚƚǁĂŐĞŶĐŚĂƵīĞƵƌƐ͘

ĞůĂĂƚƐƚĞƉƌĞƐĞŶƚĂƟĞǁĂƐǀĂŶDĂƌŝƐŬĂƌŽŽŐĞŶdĂŵĂƌĂ

KŶŽƐ͕ ďĞŝĚĞŶ ĂƌďĞŝĚƐŚLJŐŝģŶŝƐƚ ďŝũ ƵdžŝůŝƵŵ ,^͕ ĚŝĞ ŐĞ- vraagd werden de diesel emissieblootstelling na te gaan ďŝũŵĞĚĞǁĞƌŬĞƌƐďĞƚƌŽŬŬĞŶďŝũĚĞďŽƵǁǀĂŶĞĞŶƚƵŶŶĞů͖

in het verleden, het heden en in de toekomst en daarover ƚĞĂĚǀŝƐĞƌĞŶ͘

ůƐďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐƐŵĂƚĞŶǁĞƌĚĞŶŐĞŶŽŵĞŶEK͕EKЇĞŶ͘

/ŶϮϬϭϲǁĂƌĞŶĚĞd''ϴƵƵƌEK;ƉƵďůŝĞŬĞK>Ϳ͕EKЇ;ƉƵ- ďůŝĞŬĞK>Ϳ͕ĞŶ;ƉƌŝǀĂƚĞK>Ϳ͕Ϭ͕ϮƉƉŵ;Ϭ͕ϮϱŵŐͬŵϹͿ͖

Ϭ͕ϮϭƉƉŵ;Ϭ͕ϰϬŵŐͬŵϹͿ͖ϭϲђŐͬŵϹ͕;ĂĚǀŝĞƐǁĂĂƌĚĞϭϬђŐͬ

ŵϹͿ͘ĂŶŚĞƚĞŝŶĚǀĂŶŚĞƚƉƌŽũĞĐƚŝŶϮϬϭϵǁĂƌĞŶĚĞd''

ϴ ƵƵƌ EKЇ ;ƉƵďůŝĞŬĞ K>Ϳ͕ ĞŶ  ;ƉƌŝǀĂƚĞ K>Ϳ ǀĞƌŚŽŽŐĚ

ŶĂĂƌϬ͕ϱƉƉŵ;Ϭ͕ϵϲŵŐͬŵϹͿ͕ƌĞƐƉ͘ǀĞƌůĂĂŐĚŶĂĂƌϭ͕ϬϯђŐͬ

ŵϹ͕;'ZͿ͘

ĞďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐŝŶŚĞƚǀĞƌůĞĚĞŶǁĞƌĚŐĞďĂƐĞĞƌĚŽƉŽƵĚĞ

ŵĞƟŶŐĞŶǀĂŶEK͕EKЇĞŶͲƉĂƌƟŬĞůƐ͘sŽŽƌĚĞďůŽŽƚƐƚĞů- ůŝŶŐ ŝŶ ŚĞƚ ŚĞĚĞŶ ǁĞƌĚĞŶ ƟũĚĞŶƐ ŚĞƚ ƉƌŽũĞĐƚ ŵĞƟŶŐĞŶ

ƵŝƚŐĞǀŽĞƌĚ͘ ĂĂƌǀŽŽƌ ŵŽĞƐƚĞŶ ƉƌĂŬƟƐĐŚĞ ǀƌĂŐĞŶ ďĞĂŶƚ- woord worden, zoals waar gemeten moet worden, bij wie gemeten moet worden, wie wanneer en waar werkt, welke machines dieselemissie veroorzaken, welke maat- regelen daar voor genomen zijn, wat er buiten de tunnel ŐĞďĞƵƌƚĞŶŽĨŝĞĚĞƌĞĞŶnjŝũŶƉŽŵƉǁĞůĚƌĂĂŐƚ͘

ŝǀĞƌƐĞ ƉƌĂŬƟƐĐŚĞ ƐŝƚƵĂƟĞƐ ďůĞŬĞŶ ĂŶĚĞƌƐ ĚĂŶ ĂĂŶŐĞŶŽ- ŵĞŶ ŽĨ ǀĞƌǁĂĐŚƚ ĞŶ ĚĞnjĞ ǁĞƌĚĞŶ ďĞƐƉƌŽŬĞŶ ĞŶ ŐĞŢůůƵƐ- ƚƌĞĞƌĚ͘ŽďůĞĞŬďŝũǀŽŽƌďĞĞůĚĚĞĂĨǀŽĞƌĞŶĂĨnjƵŝŐŝŶŐǀĂŶ

de dieselemissie uit de tunnel op diverse plekken niet te ǁĞƌŬĞŶŽĨnjĞůĨƐĐŽŶƚƌĂƉƌŽĚƵĐƟĞĨ͘

ĞŐĞŵĞƚĞŶǁĂĂƌĚĞŶEKŝŶϮϬϭϲǁĂƌĞŶϮϱϬђŐͬŵϹĞŶŝŶ

ϮϬϭϵ ϮϱϬϬ ђŐͬŵϹ͘ Ğ EKЇ ǁĂĂƌĚĞŶ ŝŶ ϮϬϭϲ ǁĂƌĞŶ ϰϬϬ

ђŐͬŵϹĞŶŝŶϮϬϭϵϵϲϬђŐͬŵϹ͘ĞĐŽŶĐůƵƐŝĞƐĞŶĂĚǀŝĞnjĞŶ

ŝŶ ϮϬϭϲ ǁĂƌĞŶ ĚĂƚ D ĞĞŶ ƉƌŽďůĞĞŵ ǁĂƐ ĞŶ ĚĂƚ Ğƌ

ŵĂĂƚƌĞŐĞůĞŶŐĞŶŽŵĞŶŵŽĞƐƚĞŶǁŽƌĚĞŶ͖ĚĂƚEKĚĞK>

ŽǀĞƌƐĐŚƌĞĞĚ ĞŶ ĚĂƚ Žŵ ĚĞ ŵĞƟŶŐĞŶ ƚĞ ƌĞĚƵĐĞƌĞŶ EK

ŐĞŵŽŶŝƚŽƌĚŵŽĞƐƚǁŽƌĚĞŶ͘

Ğ ĐŽŶĐůƵƐŝĞƐ ĞŶ ĂĚǀŝĞnjĞŶ ŝŶ ϮϬϭϵ ǁĂƌĞŶ ĚĂƚ D ĞĞŶ

probleem was en dat er maatregelen genomen moesten ǁŽƌĚĞŶ͖ĚĂƚĚĞK>ŽǀĞƌƐĐŚƌĞĞĚĞŶĚĂƚŽŵĚĞŵĞƟŶ- ŐĞŶƚĞƌĞĚƵĐĞƌĞŶŐĞŵŽŶŝƚŽƌĚŵŽĞƐƚǁŽƌĚĞŶ͘

sŽŽƌĚĞƉĂŶĞůĚŝƐĐƵƐƐŝĞǀƌŽĞŐdĂŵĂƌĂKŶŽƐĚĞǀŝƐŝĞǀĂŶĚĞ

ĚĞĞůŶĞŵĞƌƐŽƉĚĞƐƚĞůůŝŶŐŶĂŵĞ͞ǁĞnjŽƵĚĞŶďĞƚĞƌŚĞďďĞŶ

ŵŽĞƚĞŶǁĞƚĞŶ͟ŽĨ͞ŵĞƚǁĂƚǁĞŶƵǁĞƚĞŶnjŽƵĚĞŶǁĞĚĞ

ĚŝŶŐĞŶĂŶĚĞƌƐŐĞĚĂĂŶŵŽĞƚĞŶŚĞďďĞŶ͘͟ĞƉĂŶĞůĚŝƐĐƵƐ- ƐŝĞǀĞƌůŝĞƉĞĐŚƚĞƌĂŶĚĞƌƐ͘

Paneldiscussie

/Ŷ ĚĞ ĚŝƐĐƵƐƐŝĞ ǁĞƌĚ ĂůůĞƌĞĞƌƐƚ ŝŶŐĞŐĂĂŶ ŽƉ ĚĞ ǀƌĂĂŐ ŽĨ

epidemiologische studies in dit geval het meest geschikt ǁĂƌĞŶ Žŵ ĞĞŶ ŐƌĞŶƐǁĂĂƌĚĞ ĂĨ ƚĞ ůĞŝĚĞŶ͘ ƌ ǁĂƌĞŶ ŐĞĞŶ

ŐĞĚĞƚĂŝůůĞĞƌĚĞ ŐĞŐĞǀĞŶƐ ŽǀĞƌ ĚĞ ďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐ͘ ZŽŬĞŶ ĞŶ

ďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐĂĂŶďŝũǀŽŽƌďĞĞůĚŬǁĂƌƚƐƐƚŽĨ;ŝŶĚĞŵŝũŶǁĞƌ- kersstudie) zouden de resultaten vertroebeld kunnen ŚĞďďĞŶ͘sŽůŐĞŶƐĚĞŽƉƐƚĞůůĞƌƐǀĂŶŚĞƚĂĚǀŝĞƐŝƐŚŝĞƌǀŽŽƌ

ĞĐŚƚĞƌ ǀŽůĚŽĞŶĚĞ ŐĞĐŽƌƌŝŐĞĞƌĚ͘ KŽŬ ŚĞƚ ŐĞďƌƵŝŬ ǀĂŶ

ƚŽdžŝĐŽůŽŐŝƐĐŚĞƚĞƐƚĚĂƚĂŚĞĞŌnjǁĂŬŚĞĚĞŶ͕ĞŶŚƵŵĂŶĞŐĞ- ŐĞǀĞŶƐŚĞďďĞŶŝŶŚĞƚĂůŐĞŵĞĞŶĚĞǀŽŽƌŬĞƵƌ͘ŽŵŽŐĞůŝũŬ͕

ŬĂŶ ŚĞƚ ďĞƐƚ ĞĞŶ ĐŽŵďŝŶĂƟĞ ǀĂŶ ĞƉŝĚĞŵŝŽůŽŐŝƐĐŚĞ ĚĂƚĂ

ĞŶƚŽdžŝĐŝƚĞŝƚƐƚĞƐƚƐŐĞďƌƵŝŬƚǁŽƌĚĞŶ͘Ğ'ĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐƌĂĂĚ

ƐƚŽŶĚŶŝĞƚĂůůĞĞŶŝŶŚĂĂƌďĞŶĂĚĞƌŝŶŐ͖ŽŽŬĚĞEŽƌĚŝĐdžƉĞƌƚ

'ƌŽƵƉĞŶŚĞƚ,ĞĂůƚŚīĞĐƚƐ/ŶƐƟƚƵƚĞŝŶĚĞs^ŐĞďƌƵŝŬƚĞŶ

ĚĞnjĞƐƚƵĚŝĞƐ͘

sĞƌǀŽůŐĞŶƐǁĞƌĚŝŶŐĞŐĂĂŶŽƉĚĞƉƌĂŬƟƐĐŚĞĐŽŶƐĞƋƵĞŶƟĞƐ

ĚŝĞĞĞŶŐƌĞŶƐǁĂĂƌĚĞǀĂŶϭђŐͬŵϹnjŽƵŚĞďďĞŶ͘ůůĞƌĞĞƌƐƚ

zal het een uitdaging zijn om de meetmethoden voldoen- ĚĞ ŐĞǀŽĞůŝŐ ƚĞ ŬƌŝũŐĞŶ͘ Ğ ĂĐŚƚĞƌŐƌŽŶĚĐŽŶĐĞŶƚƌĂƟĞƐ ŝŶ

EĞĚĞƌůĂŶĚůŝŐŐĞŶŝŶĚĞnjĞůĨĚĞŽƌĚĞǀĂŶŐƌŽŽƩĞ͘ĂĂƌƐƚĂĂƚ

ƚĞŐĞŶŽǀĞƌ͕ĚĂƚĚĞĂĐŚƚĞƌŐƌŽŶĚĐŽŶĐĞŶƚƌĂƟĞƐŝŶEĞĚĞƌůĂŶĚ

dan ook wel ongeveer de hoogste zijn in Europa, en dat ĚĞnjĞĂĂŶƚŽŽŶďĂĂƌůĞŝĚĞŶƚŽƚǀĞƌǀƌŽĞŐĚĞƐƚĞƌŌĞ͕ĂůƐŐĞǀŽůŐ

ǀĂŶ ďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐ ĂĂŶ ͚ĂůŐĞŵĞŶĞ ůƵĐŚƚǀĞƌŽŶƚƌĞŝŶŝŐŝŶŐ͛͘

/ŶĚĞŚƵŝĚŝŐĞƐŝƚƵĂƟĞnjŽƵŚĞƚǁĞůĞĞŶŽƉƟĞŬƵŶŶĞŶnjŝũŶ

Žŵ ĂůƐ ŐƌĞŶƐǁĂĂƌĚĞ ďŝũǀŽŽƌďĞĞůĚ ƚĞ ŬŝĞnjĞŶ ǀŽŽƌ ͞ĚĞ

ĂĐŚƚĞƌŐƌŽŶĚ н ϭ ђŐͬŵϹ͕͞ njŽĚĂƚ ĚĞ ĨŽĐƵƐ ůŝŐƚ ŽƉ ŚĞƚŐĞĞŶ

aan de blootstelling wordt toegevoegd als gevolg van de ĞŝŐĞŶ ďĞĚƌŝũĨƐĂĐƟǀŝƚĞŝƚĞŶ͘ WƵŶƚ ŝƐ ĚĂŶ ǁĞů ͕ ĚĂƚ Ěŝƚ ǀŽŽƌ

ďŝũǀŽŽƌďĞĞůĚǁĞŐǁĞƌŬĞƌƐĞŶǀƌĂĐŚƚǁĂŐĞŶĐŚĂƵīĞƵƌƐŶŝĞƚ

ĞĞŶƐůƵŝƚĞŶĚĞďĞŶĂĚĞƌŝŶŐŝƐ͘/ŶnjƵůŬĞŐĞǀĂůůĞŶnjƵůůĞŶŽŽŬ

ŽƉƟĞƐĂůƐǀĞƌŬĞĞƌƐŽŵůĞŝĚŝŶŐŽǀĞƌǁŽŐĞŶŵŽĞƚĞŶǁŽƌĚĞŶ͘

Ğ ^Z ǀŽĞƌƚ ŶŽƌŵĂĂů ŐĞƐƉƌŽŬĞŶ ĞĞƌƐƚ ĞĞŶ ŚĂĂůďĂĂƌ- ŚĞŝĚƐƐƚƵĚŝĞƵŝƚ͕ŵĂĂƌŝŶĨĞŝƚĞŝƐŚĞƚŝŶĚŝƚŐĞǀĂůǀŽŽƌĂĨĂů

ĚƵŝĚĞůŝũŬĚĂƚĚĞǁĂĂƌĚĞǀĂŶϭђŐͬŵϹǀĞĞůĂůŶŝĞƚŚĂĂůďĂĂƌ

njĂůnjŝũŶ͘/ŶŚĞƚŐĞǀĂůǀĂŶŚƌŽŽŵͲϲŝƐĞƌŽŽŬǀŽŽƌŐĞŬŽnjĞŶ

om geen haalbaarheidsstudie te doen en de grenswaarde ǀĂƐƚƚĞƐƚĞůůĞŶŽƉŚĞƚŶŝǀĞĂƵǀĂŶĚĞǀĞƌďŽĚƐǁĂĂƌĚĞ͘ĞŶ

ďĞůĂŶŐƌŝũŬǀĞƌƐĐŚŝůŵĞƚDŝƐĞĐŚƚĞƌ͕ĚĂƚĞƌďŝũŚƌŽŽŵͲϲ

ŐĞĞŶďĞƐƚĂĂŶĚĞĂĐŚƚĞƌŐƌŽŶĚĐŽŶĐĞŶƚƌĂƟĞĂĂŶǁĞnjŝŐŝƐ͘,Ğƚ

njĂůĂĂŶĚĞ^ZnjŝũŶŽŵŚŝĞƌŝŶǀĞƌƐƚĂŶĚŝŐƚĞĂĚǀŝƐĞƌĞŶ͘

^ĂŵĞŶǀĂƫŶŐĂĚǀŝĞƐ

1,2-Dichloroethane

Gezondheidsraad

KƉ ǀĞƌnjŽĞŬ ǀĂŶ ĚĞ ŵŝŶŝƐƚĞƌ ǀĂŶ ^ŽĐŝĂůĞ ĂŬĞŶ ĞŶ tĞƌŬͲ ŐĞůĞŐĞŶŚĞŝĚ ;^tͿ ŚĞĞŌ ĚĞ 'ĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐƌĂĂĚ ŐĞnjŽŶĚͲ ŚĞŝĚƐŬƵŶĚŝŐĞ ĂĚǀŝĞƐǁĂĂƌĚĞŶ ĂĨŐĞůĞŝĚ ǀŽŽƌ ĚĞ ďĞƌŽĞƉƐ- ŵĂƟŐĞ ďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐ ĂĂŶ ĚĞ ŬĂŶŬĞƌǀĞƌǁĞŬŬĞŶĚĞ ƐƚŽĨ

ϭ͕ϮͲĚŝĐŚůŽŽƌĞƚŚĂĂŶ͘ŝƚĂĚǀŝĞƐŝƐƚŽƚƐƚĂŶĚŐĞŬŽŵĞŶŝŶĚĞ

ŽŵŵŝƐƐŝĞ 'ĞnjŽŶĚŚĞŝĚ ĞŶ ďĞƌŽĞƉƐŵĂƟŐĞ ďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐ

ĂĂŶ ƐƚŽīĞŶ ;'^Ϳ͘ KƉ ǁǁǁ͘ŐĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐƌĂĂĚ͘Ŷů ƐƚĂĂƚ

ŵĞĞƌŝŶĨŽƌŵĂƟĞŽǀĞƌĚĞƚĂŬĞŶǀĂŶĚĞnjĞǀĂƐƚĞĐŽŵŵŝƐƐŝĞ

ǀĂŶ ĚĞ 'ĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐƌĂĂĚ͘ Ğ ƐĂŵĞŶƐƚĞůůŝŶŐ ǀĂŶ ĚĞ ĐŽŵ- ŵŝƐƐŝĞŝƐƚĞǀŝŶĚĞŶĂĐŚƚĞƌŝŶĚŝƚĂĚǀŝĞƐ͘

Gebruik van 1,2-dichloorethaan

ϭ͕ϮͲŝĐŚůŽŽƌĞƚŚĂĂŶ ǁŽƌĚƚ ǀŽŽƌŶĂŵĞůŝũŬ ŐĞďƌƵŝŬƚ ǀŽŽƌ

ĚĞ ƉƌŽĚƵĐƟĞ ǀĂŶ ǀŝŶLJůĐŚůŽƌŝĚĞ͕ ŚĞƚ ƵŝƚŐĂŶŐƐŵĂƚĞƌŝĂĂů

ǀŽŽƌ Ws ;ƉŽůLJǀŝŶLJůĐŚůŽƌŝĚĞͿ͘ Ğ ƐƚŽĨ ŝƐ ŐĞĐůĂƐƐŝĮĐĞĞƌĚ

als ‘verondersteld kankerverwekkend voor mensen’ (ge-

ǀĂƌĞŶͲ ĐĂƚĞŐŽƌŝĞ ϭͿ͘ KƉ ĂĚǀŝĞƐ ǀĂŶ ŚĂĂƌ ^ƵďĐŽŵŵŝƐƐŝĞ

ůĂƐƐŝĮĐĂƟĞ ĐĂƌĐŝŶŽŐĞŶĞ ƐƚŽīĞŶ͕ ďĞƐĐŚŽƵǁƚ ĚĞ ĐŽŵŵŝƐ- ƐŝĞĚĞƐƚŽĨĂůƐƐƚŽĐŚĂƐƟƐĐŚŐĞŶŽƚŽdžŝƐĐŚ͕ĚĂƚǁŝůnjĞŐŐĞŶĚĂƚ

ĚĞƐƚŽĨĚŝƌĞĐƚĞƐĐŚĂĚĞĂĂŶŚĞƚŐĞŶĞƟƐĐŚŵĂƚĞƌŝĂĂů;EͿ

ǀĞƌŽŽƌnjĂĂŬƚ͘

Gezondheidskundige advieswaarden op basis van extra risico

sŽŽƌŬĂŶŬĞƌǀĞƌǁĞŬŬĞŶĚĞƐƚŽīĞŶĚŝĞŐĞĐůĂƐƐŝĮĐĞĞƌĚnjŝũŶŝŶ

ĐĂƚĞŐŽƌŝĞϭŽĨϭĞŶĚŝĞĚŝƌĞĐƚĞƐĐŚĂĚĞĂĂŶŚĞƚŐĞŶĞƟƐĐŚ

ŵĂƚĞƌŝĂĂů ǀĞƌŽŽƌnjĂŬĞŶ ;ƐƚŽĐŚĂƐƟƐĐŚ ŐĞŶŽƚŽdžŝƐĐŚ ǁĞƌ- kingsmechanisme) kan geen blootstellingsniveau worden ĂĨŐĞůĞŝĚ ǁĂĂƌ ŽŶĚĞƌ njĞ ŶŝĞƚ ŬĂŶŬĞƌǀĞƌǁĞŬŬĞŶĚ njŝũŶ͘ Kŵ

ǀŽŽƌĚĞnjĞƐƚŽīĞŶƚŽĐŚĞĞŶŐƌĞŶƐǁĂĂƌĚĞƚĞŬƵŶŶĞŶďĞƉĂ- ůĞŶ͕ŚĞĞŌĚĞŵŝŶŝƐƚĞƌǀĂŶ^tƌŝƐŝĐŽŶŝǀĞĂƵƐǀĂƐƚŐĞůĞŐĚ͘

ĞnjĞ ƌŝƐŝĐŽŶŝǀĞĂƵƐ ďĞƚƌĞīĞŶ ŚĞƚ ĞdžƚƌĂ ƌŝƐŝĐŽ ŽƉ ŬĂŶŬĞƌ