Chemische clusters en domino’s, is er een probleem?

(1)

dŝũĚƐĐŚƌŝŌǀŽŽƌƚŽĞŐĞƉĂƐƚĞƌďŽǁĞƚĞŶƐĐŚĂƉϮϬϮϭ͖ϯϰ;ϮͿ ϲϭ

Verslag

Chemische clusters en domino’s, is er een probleem?

Paul Swuste^1,3ĞŶƌůĞƩĞǀĂŶĚĞƌ<ŽůŬ^2,3

Verslag van de digitale bijeenkomst van de Contactgroep Gezondheid en Chemie (CGC), in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde (NVVK), 21 januari 2021.

ŽŵŝŶŽ ĞŶ ĞƐĐĂůĂƟĞͲĞīĞĐƚĞŶ ŝŶ ;ƉĞƚƌŽͿĐŚĞŵŝƐĐŚĞ ĐůƵƐƚĞƌƐ

en losstaande (petro)chemische bedrijven staat in deze bijeenkomst centraal. Dit onderwerp is nu belangrijk en zal in de toekomst belangrijker worden. Majeure ongevallen bij deze bedrijven kunnen desastreuze gevolgen hebben. De vraag is of de incidenten en ongevallen te voorspellen zijn.

Een majeur ongeval kan immers het startpunt zijn van zoge- ŶĂĂŵĚĞĚŽŵŝŶŽͲŽĨĞƐĐĂůĂƟĞͲĞīĞĐƚĞŶ͘ĞŶĞƐĐĂůĂƟĞͲĞīĞĐƚ

treedt op als een primaire ongewenste gebeurtenis zich ǀŽŽƌƚƉůĂŶƚ ŶĂĂƌ ĚĞůĞŶ ǀĂŶ ĂŶĚĞƌĞ ŝŶƐƚĂůůĂƟĞƐ ďŝŶŶĞŶ ŚĞƚ

ďĞĚƌŝũĨ͕ǁĂĂƌďŝũĚĞƐĞĐƵŶĚĂŝƌĞĞīĞĐƚĞŶĞƌŶƐƟŐĞƌǌŝũŶĚĂŶĚĞ

ƉƌŝŵĂŝƌĞŐĞďĞƵƌƚĞŶŝƐ͘ŝũĞĞŶĚŽŵŝŶŽͲĞīĞĐƚŚĞďďĞŶĐŽŶƐĞ- ƋƵĞŶƟĞƐŝŶĠĠŶďĞĚƌŝũĨĞĞŶĞīĞĐƚŽƉŶĂĂƐƚůŝŐŐĞŶĚĞĂŶĚĞƌĞ

bedrijven. Historisch zijn er verschillende voorbeelden van ĚŽŵŝŶŽͬĞƐĐĂůĂƟĞͲĞīĞĐƚĞŶ͘ ĞŬĞŶĚ ŝƐ ŚĞƚ ĞƐĐĂůĂƟĞͲĞīĞĐƚ

ďŝũ ĚĞ &ůŝǆďŽƌŽƵŐŚ tŽƌŬƐ ǀĂŶ EǇƉƌŽ >ŝŵŝƚĞĚ ŝŶ EŽŽƌĚͲ>ŝŶ- ĐŽŶƐŚŝƌĞ͕ h< ŝŶ ϭϵϳϰ ;>ĞĞƐ͕ ϭϵϴϬͿ͕ ĠĠŶ ĚĂŐ ŶĂ ĂĨƐůƵŝƟŶŐ

ǀĂŶ ŚĞƚ ϭĞ /ŶƚĞƌŶĂƟŽŶĂůĞ >ŽƐƐ WƌĞǀĞŶƟŽŶ ^ǇŵƉŽƐŝƵŵ ŝŶ

ĞůŌͲĞŶ,ĂĂŐ͘ĞŶŶĞƚĂĂŶŐĞďƌĂĐŚƚĞďǇƉĂƐƐƚƵƐƐĞŶƚǁĞĞ

ƌĞĂĐƚŽƌĞŶ ƐĐŚĞƵƌƚ ŽƉĞŶ ƟũĚĞŶƐ ĚĞ ŽƉƐƚĂƌƚ ĞŶ ĞĞŶ ŐƌŽƚĞ

ŚŽĞǀĞĞůŚĞŝĚĐǇĐůŽŚĞǆĂĂŶŽŶƚƐŶĂƉƚĞŶĞǆƉůŽĚĞĞƌƚ͘ƌĂŶĚĞŶ

ĞŶ ǀĞƌǀŽůŐĞǆƉůŽƐŝĞƐ ĚŝĞ ĚĂĂƌŶĂ ŽŶƚƐƚĂĂŶ ďůĂǌĞŶ ĞĞŶ ŐƌŽŽƚ

deel van de fabriek op. Een ander bekend voorbeeld gebeurt ƟĞŶ ũĂĂƌ ůĂƚĞƌ ďŝũ ĞĞŶ >W'ͲŽƉƐůĂŐ ǀĂŶ ŚĞƚ ƐƚĂĂƚƐŽůŝĞďĞĚƌŝũĨ

WĞƚƌŽůĞŽDĞǆŝĐĂŶĂŝŶ^ĂŶ:ƵĂŶ/ǆŚƵĂƚĞƉĞĐ͕ĞĞŶŶŽŽƌĚĞůŝũŬĞ

ǁŝũŬǀĂŶDĞǆŝĐŽŝƚǇ͘ĞŶ>W'ͲůĞŬŬĂŐĞŽƉŚĞƚƚĞƌƌĞŝŶůĞŝĚƚƚŽƚ

ĞĞŶǀƵƵƌďĂůĞŶŵĞĞƌĚĞƌĞ>s͛Ɛ͕ŽŝůŝŶŐ>ŝƋƵŝĚǆƉĂŶĚŝŶŐ

sĂƉŽƵƌ ǆƉůŽƐŝŽŶ͕ ǁĂĂƌĚŽŽƌ >W'ͲƉŝũƉůĞŝĚŝŶŐĞŶ ƐĐŚĞƵƌĞŶ͘

Ğ ǀůĂŵŵĞŶǌĞĞ ůĞŝĚƚ ƚŽƚ ĞĞŶ ĂĂŶƚĂů ǀĞƌǀŽůŐĞǆƉůŽƐŝĞƐ ĞŶ

>W'ͲĐŝůŝŶĚĞƌƐ ƐĐŚŝĞƚĞŶ ĂůƐ ƉƌŽũĞĐƟĞůĞŶ ǁĞŐ ĚŝĞ ĚĞĞůƐ ŝŶ

ŶĂĂƐƚŐĞůĞŐĞŶĨĂǀĞůůĂ͛ƐƚĞƌĞĐŚƚŬŽŵĞŶ;>ĞĞƐ͕ϭϵϵϲ͖WŝĞƚĞƌƐĞŶ͕

1988).

Duurzame Veiligheid 2030 is een programma voor een veilige (petro)chemische sector in Nederland, met aandacht ǀŽŽƌ ĚŽŵŝŶŽͬĞƐĐĂůĂƟĞͲĞīĞĐƚĞŶ͘ Ğ KŶĚĞƌǌŽĞŬƐƌĂĂĚ ǀŽŽƌ

sĞŝůŝŐŚĞŝĚŚĞĞŌĂůĞĞƌĚĞƌŚĞƚĐŚĞŵŝĞĐůƵƐƚĞƌŚĞŵĞůŽƚŽŶ-

ĚĞƌǌŽĐŚƚĞŶĞǆƉůŝĐŝĞƚŐĞǁĞǌĞŶŽƉŵŽŐĞůŝũŬĞĚŽŵŝŶŽͲĞīĞĐ- ƚĞŶ;Kss͕ϮϬϭϴͿ͘/ŶĞůŌŝƐĞĞŶĞĞƌƐƚĞŽŶĚĞƌǌŽĞŬĂĨŐĞƌŽŶĚ

naar de veiligheid van bestaande (petro)chemische clusters in ons land (van Nunen et al., 2019a). Deze CGC-NVVK bijeenkomst bespreekt de stand van zaken in het onderzoek ŶĂĂƌĚŽŵŝŶŽͬĞƐĐĂůĂƟĞͲĞīĞĐƚĞŶ͘

De eerste spreker is Peter Schmitz, HSE-manager bij OCI EŝƚƌŽŐĞŶ ŽƉ ĚĞ ŚĞŵĞůŽƚ ůŽĐĂƟĞ ŝŶ 'ĞůĞĞŶ͘ ,ŝũ ĚŽĞƚ ŵŽ- ŵĞŶƚĞĞůƉƌŽŵŽƟĞŽŶĚĞƌǌŽĞŬďŝũĚĞdhĞůŌŶĂĂƌƚĞĐŚŶŝƐĐŚĞ

en organisatorische indicatoren voor momentane en po- ƚĞŶƟĞĞůƚŽĞŬŽŵƐƟŐĞŽŶŐĞǀĂůƐƉƌŽĐĞƐƐĞŶǀĂŶŚĞƚĂŵŵŽŶŝĂŬ

ƉƌŽĚƵĐƟĞƉƌŽĐĞƐ͘

ĞƉƌŽĐĞƐĐŽŶĚŝƟĞƐǀĂŶŚĞƚĂŵŵŽŶŝĂŬƉƌŽĚƵĐƟĞƉƌŽĐĞƐǌŝũŶ

ƉŽƚĞŶƟĞĞů ŐĞǀĂĂƌůŝũŬ͘ Ğ ƉƌŽĐĞƐĚƌƵŬ ǀĂƌŝĞĞƌƚ ǀĂŶ ǀĂĐƵƺŵ

tot 220 bar, de procestemperatuur ligt tussen de -180 en ϭϬϬϬО ĞŶ ĂĂŶǁĞǌŝŐĞ ĐŚĞŵŝĐĂůŝģŶ ǌŝũŶ ďƌĂŶĚ͕ ĞǆƉůŽƐŝĞ

ŐĞǀŽĞůŝŐĞŶĚĞĞůƐƚŽǆŝƐĐŚ͘EĂĞĞŶĂĂŶƚĂůƉƌŽĐĞƐŐĞƌĞůĂƚĞĞƌĚĞ

incidenten in 2015 start met een groot onderzoek naar ma- ũĞƵƌĞ ŽŶŐĞǀĂůƐƉƌŽĐĞƐƐĞŶ ďŝũ ĂŵŵŽŶŝĂŬďĞĚƌŝũǀĞŶ͘ ŝƚ ŚĞĞŌ

geresulteerd in een aantal scenario’s met een zekere mate van waarschijnlijkheid en in een ordening van de gevaarlijk- ƐƚĞ ƉƌŽĐĞƐŽŶĚĞƌĚĞůĞŶ ǀĂŶ ŚĞƚ ĂŵŵŽŶŝĂŬ ƉƌŽĚƵĐƟĞƉƌŽĐĞƐ

;^ĐŚŵŝƚǌĞƚĂů͕͘ϮϬϭϴͿ͘ĞŬĂƌĂŬƚĞƌŝƐƟĞŬĞŚŽŐĞƚĞŵƉĞƌĂƚƵƵƌ

en mechanische faalmechanismen, zoals corrosie onder ŝƐŽůĂƟĞ͕ĂƚŵŽƐĨĞƌŝƐĐŚĞĐŽƌƌŽƐŝĞĞŶ͚ůŽǁĐǇĐůĞĨĂƟŐƵĞ͛ǌŝũŶŚĞƚ

meest waarschijnlijk (Schmitz et al., 2019). Om de ongevalsprocessen inzichtelijk te maken is de visuele weergave van de ďŽǁƟĞŵĞƚĂĨŽŽƌŐĞďƌƵŝŬƚ͘,ŝĞƌŝŶǌŝũŶĚĞ͚ĞĂƌůǇǁĂƌŶŝŶŐƐ͛ĞŶ

de geïnstalleerde barrières weergegeven, die inzicht geven in de waarschijnlijkheid van het scenario (Schmitz et al., ϮϬϮϬĂͿ͘ĞǌĞ͚ĞĂƌůǇǁĂƌŶŝŶŐƐ͛ǌŝũŶŝŶƚĞǌĞƩĞŶŽŵŝŶƐƉĞĐƟĞƐ

ƚĞŝŶŝƟģƌĞŶ͘ĂƚďĞƚĞŬĞŶƚĚĂƚŝŶƐƉĞĐƟĞƐƉĂƐŶŽŽĚǌĂŬĞůŝũŬǌŝũŶ

als het faalmechanisme en daarmee één of meerdere scena- ƌŝŽ͛ƐŐĞĂĐƟǀĞĞƌĚǌŝũŶ͘ŝƚŝƐĞĞŶŶŝĞƵǁĞƐƚĂƉŽƉŚĞƚŐĞďŝĞĚ

ǀĂŶŽŶĚĞƌŚŽƵĚĞĸĐŝģŶƟĞĞŶĞĞŶŽŶĚĞƌĚĞĞůǀĂŶƌŝƐŬďĂƐĞĚ

ŝŶƐƉĞĐƟŽŶ͕Z/͘ůƐůĂĂƚƐƚĞŝƐŐĞǌŽĐŚƚŶĂĂƌƉƌŽĐĞƐǀĞŝůŝŐŚĞŝĚƐ- indicatoren (Swuste et al., 2015) voor de kwaliteit van de ďĂƌƌŝğƌĞƐĞŶŽŶƚǁŝŬŬĞůŝŶŐǀĂŶĚĞƐĐĞŶĂƌŝŽ͛Ɛ;&ŝŐƵƵƌϭͿ͘

ĞĮŐƵƵƌŚĞĞŌĚƌŝĞƌĞŐĞůŬƌŝŶŐĞŶ͘ĞďŝũŶĂͲŝŶĐŝĚĞŶƚĞŶƌĂƉƉŽƌ-

1 dĞĐŚŶŝƐĐŚĞhŶŝǀĞƌƐŝƚĞŝƚĞůŌ

ϮEss<

ϯbestuur CGC

(2)

dŝũĚƐĐŚƌŝŌǀŽŽƌƚŽĞŐĞƉĂƐƚĞƌďŽǁĞƚĞŶƐĐŚĂƉϮϬϮϭ͖ϯϰ;ϮͿ ϲϮ

tages van OCI en andere buitenlandse ammoniakbedrijven via de literatuur zijn gebruikt om majeure ongevalsprocessen ĞŶͲƐĐĞŶĂƌŝŽ͛ƐƚĞĂĐŚƚĞƌŚĂůĞŶ͘ĞůĂĂƚƐƚĞŬƌŝŶŐ͕ŬƌŝŶŐϯ͕ŐĞĞŌ

ďŝũƚŽĞŬŽŵƐƟŐĞďŝũŶĂͲŝŶĐŝĚĞŶƚĞŶŝŶĨŽƌŵĂƟĞŽǀĞƌŚĞƚĨƵŶĐƟŽͲ neren van het veiligheidsbeheerssysteem als geheel. Kring 2 gaat uit van het barrière systeem, het geheel van aanwezige barrières dat moet voorkomen dat een scenario zich ontwik- kelt. Daarvoor moet de kwaliteit van de barrière, uitgedrukt ŝŶďĞƚƌŽƵǁďĂĂƌͬďĞƐĐŚŝŬďĂĂƌĞŶĞīĞĐƟǀŝƚĞŝƚ͕ǀŽůĚŽĞŶĚĞǌŝũŶ

en het moet duidelijk zijn of een barrière is aangesproken.

,ĞƚŽŶĚĞƌǌŽĞŬďĞƉĞƌŬƚǌŝĐŚƚŽƚĚĞƉƌĞǀĞŶƟĞǀĞďĂƌƌŝğƌĞƐŝŶ

ŚĞƚůŝŶŬĞƌĚĞĞůǀĂŶĚĞďŽǁƟĞ͘DĞƚĞĞŶĂĂŶƚĂůǀŽŽƌďĞĞůĚĞŶ

ŝƐ ĚĞ ŬǁĂůŝƚĞŝƚ ĞŶ ĚĞ ĂĐƟǀĞƌŝŶŐ ǀĂŶ ďĂƌƌŝğƌĞƐ ǀŽŽƌ ƉƌŽĐĞƐͲ ŝŶƐƚĂůůĂƟĞƐ ǀĂŶ ŚĞƚ ĂŵŵŽŶŝĂŬƉƌŽĚƵĐƟĞƉƌŽĐĞƐ ƵŝƚŐĞǁĞƌŬƚ

(Schmitz et al., 2020a). Kring 1 start vanuit organisatorische factoren, ook wel management delivery systems genoemd.

Dit is eveneens uitgewerkt met een aantal voorbeelden

;^ĐŚŵŝƚǌ Ğƚ Ăů͕͘ ϮϬϮϬďͿ͘ <ǁĂůŝƚĂƟĞǀĞ ŝŶĨŽƌŵĂƟĞ ǁŽƌĚƚ Ƶŝƚ

de drie à vierjaarlijkse audits of peer reviews gehaald. Bij ŐĞĞŶŐƌŽƚĞƚĞŬŽƌƚŬŽŵŝŶŐĞŶŝƐŚĞƚǌŝŶǀŽůŽŵŬǁĂŶƟƚĂƟĞĨƚĞ

gaan meten. Met vastgestelde drempelwaarden kunnen (management)indicatoren worden ontwikkeld. Het bepalen

van drempelwaarden is echter niet gemakkelijk omdat de invloed op de ongevalsprocessen moeilijk vast te stellen is. Er is ŶŽŐǀĞĞůƌĞƚƌŽƐƉĞĐƟĞĨŽŶĚĞƌǌŽĞŬŶĂĂƌŝŶĐŝĚĞŶƚĞŶŶŽĚŝŐŽŵ

ŚŝĞƌŝĞƚƐŽǀĞƌƚĞŬƵŶŶĞŶŶŽƌŵĞƌĞŶ͘ĞƉƌĞƐĞŶƚĂƟĞůĂĂƚǌŝĞŶ

dat majeure ongevallen voorspelbaar zijn mits er voldoende ŬĞŶŶŝƐŝƐǀĂŶĚĞŽŶŐĞǀĂůƐƉƌŽĐĞƐƐĞŶĞŶǀĂŶŽƌŐĂŶŝƐĂƚŽƌŝƐĐŚĞͬ

management factoren die daar invloed op hebben.

Paul Swuste, ƉĞŶƐŝŽŶĂĚŽ ĞŶ ǀĞƌďŽŶĚĞŶ ĂĂŶ ĚĞ dh ĞůŌ͕

ŐĞĞŌ ĞĞŶ ŬŽƌƚ ŽǀĞƌǌŝĐŚƚ ǀĂŶ ĞŶŬĞůĞ ŚŝƐƚŽƌŝƐĐŚĞ ĚŽŵŝŶŽͬ

ĞƐĐĂůĂƟĞͲĞīĞĐƚĞŶ ĞŶ ŐĂĂƚ ĚŝĞƉĞƌ ŝŶ ŽƉ ĚĞ ŽŶĚĞƌůŝŐŐĞŶĚĞ

ongevalsprocessen.

ĞƉƌĞƐĞŶƚĂƟĞǀĂŶWĞƚĞƌ^ĐŚŵŝƚǌŐĂĂƚƵŝƚǀĂŶƉƌŝŵĂŝƌĞŽŶͲ gevalsprocessen en hoe deze te voorspellen zijn. Als eerste ǁŽƌĚĞŶĞĞŶĂĂŶƚĂůĚĞĮŶŝƟĞƐǀĂŶĚŽŵŝŶŽͬĞƐĐĂůĂƟĞͲĞīĞĐƚĞŶ

gegeven. Deze hebben als overeenkomst dat een domi- ŶŽͲĞīĞĐƚďĞŐŝŶƚŵĞƚĞĞŶƉƌŝŵĂŝƌŽŶŐĞǀĂůƐƉƌŽĐĞƐ͕ĚĂƚůĞŝĚƚ

ƚŽƚĚĞƉƌŽƉĂŐĂƟĞǀĂŶĨǇƐŝƐĐŚĞĞīĞĐƚĞŶǌŽĂůƐƐƚƌĂůŝŶŐ͕ďƌĂŶĚ͕

ĞǆƉůŽƐŝĞ͕ ŽǀĞƌĚƌƵŬ͕ ŽĨ ǀĂŶ ǁĞŐƐĐŚŝĞƚĞŶĚĞ ĨƌĂŐŵĞŶƚĞŶ͘ ŝƚ

ǌŝũŶ ĚĞ ĞƐĐĂůĂƟĞ ĨĂĐƚŽƌĞŶ ĚŝĞ ĚĞ ƐƚĂƌƚ ǌŝũŶ ǀŽŽƌ ĞĞŶ ŽƉǀŽůͲ ŐĞŶĚ ŽŶŐĞǀĂůƐƉƌŽĐĞƐ ďŝŶŶĞŶ ŽĨ ďƵŝƚĞŶ ĚĞ ŝŶƌŝĐŚƟŶŐ͘ EĂ

&ŝŐƵƵƌϭ͗WƌŽĐĞƐǀĞŝůŝŐŚĞŝĚƐŝŶĚŝĐĂƚŽƌĞŶ;^ĐŚŵŝƚǌet al.͕ϮϬϮϬďͿs^ͲǀĞŝůŝŐŚĞŝĚƐďĞŚĞĞƌƐƐǇƐƚĞĞŵ

&ŝŐƵƵƌϮ͗ĞĚŽŵŝŶŽďŽǁƟĞ;^ǁƵƐƚĞĞƚĂů͕͘ϮϬϭϴͿ

(3)

dŝũĚƐĐŚƌŝŌǀŽŽƌƚŽĞŐĞƉĂƐƚĞƌďŽǁĞƚĞŶƐĐŚĂƉϮϬϮϭ͖ϯϰ;ϮͿ ϲϯ

enkele bekende en minder bekende voorbeelden wordt de ĚŽŵŝŶŽďŽǁƟĞŐĞƉƌĞƐĞŶƚĞĞƌĚĂůƐŝŶǌŝĐŚƚĞůŝũŬĞŵĞƚĂĨŽŽƌŽŵ

ĞůŬĂĂƌ ŽƉǀŽůŐĞŶĚĞ ŽŶŐĞǀĂůƐƉƌŽĐĞƐƐĞŶ ƚĞ ďĞŐƌŝũƉĞŶ ;&ŝŐƵƵƌ

ϮͿ͘/ŶĚĞĮŐƵƵƌŝƐĞĞŶĚƵďďĞůĞďŽǁƟĞǁĞĞƌŐĞŐĞǀĞŶ͕ŵĂĂƌ

ĞĞŶ ĚŽŵŝŶŽͲĞīĞĐƚ ŬĂŶ Ƶŝƚ ŵĞĞƌĚĞƌĞ ŽŶŐĞǀĂůƐƉƌŽĐĞƐƐĞŶ

ďĞƐƚĂĂŶĞŶĚƵƐŵĞĞƌĚĂŶƚǁĞĞďŽǁƟĞƐŽŵǀĂƩĞŶ͘KŵĚŽͲ ŵŝŶŽͲĞīĞĐƚĞŶƚĞďĞŐƌŝũƉĞŶŝƐĂůůĞƌĞĞƌƐƚĞĞŶŐŽĞĚďĞŐƌŝƉǀĂŶ

primaire en opvolgende ongevalsprocessen noodzakelijk, ǌŽĂůƐĚĂƚŝŶĚĞĞĞƌƐƚĞƉƌĞƐĞŶƚĂƟĞŝƐĂĂŶŐĞŐĞǀĞŶ͘ĞĮŐƵƵƌ

ůĂĂƚǌŝĞŶĚĂƚĚĞďĞŚĞĞƌƐŝŶŐǀĂŶĚĞŝŶŝƟģůĞƐĐĞŶĂƌŝŽ͛ƐǀĂŶŚĞƚ

ƉƌŝŵĂŝƌĞ ŽŶŐĞǀĂůƐƉƌŽĐĞƐ ĚĞ ƐůĞƵƚĞů ŝƐ Žŵ ĚŽŵŝŶŽͲĞīĞĐƚĞŶ

te voorkomen. Majeure ongevallen in Nederland tussen 1990 en 2010 maken duidelijk dat deze ongevallen nog jaarlijks en soms frequenter voorkomen. Onze kennis over deze primaire ongevalsprocessen lijkt nog beperkt te zijn.

ĂŶǀĂŶŬĞůŝũŬ͕ǀĂŶĂĨĞŝŶĚũĂƌĞŶǌĞǀĞŶƟŐǀĂŶĚĞǀŽƌŝŐĞĞĞƵǁ

zijn rapportages en analyses van majeure ongevallen gestart vanuit overheidsinstellingen en aan overheden gelieerde ŽŶĚĞƌǌŽĞŬƐĐĞŶƚƌĂ͘ DĞƚ ĚĞ ŽƉŬŽŵƐƚ ǀĂŶ ĚĞ ŬǁĂŶƟƚĂƟĞǀĞ

risicoanalyse spelen de, in Nederland gepubliceerde, ŐĞŬůĞƵƌĚĞ ďŽĞŬĞŶƌĞĞŬƐ ŝŶƚĞƌŶĂƟŽŶĂĂů ĞĞŶ ƉƌŽŵŝŶĞŶƚĞ

ƌŽů ŝŶ ĚĞ ŬǁĂŶƟĮĐĞƌŝŶŐ ǀĂŶ ĚŽŵŝŶŽͲĞīĞĐƚĞŶ͘ sĂŶĂĨ ďĞŐŝŶ

ũĂƌĞŶ ƚĂĐŚƟŐ ƐƟŵƵůĞƌĞŶ ĚĞ ƵƌŽƉĞƐĞ ^ĞǀĞƐŽ ƌŝĐŚƚůŝũŶĞŶ

wetenschappelijk onderzoek. Dit is zichtbaar in het aantal ƉƵďůŝĐĂƟĞƐ ŽǀĞƌ ĚŽŵŝŶŽͲĞīĞĐƚĞŶǀĂŶƵŝƚ ĞĞŶŬǁĂŶƟƚĂƟĞǀĞ

benadering in diverse rapporten en wetenschappelijke ĂƌƟŬĞůĞŶ͘ sĞƌƐĐŚŝůůĞŶĚĞ ĂŶĂůǇƐĞƚĞĐŚŶŝĞŬĞŶ ďĞƌĞŬĞŶĞŶ

waarschijnlijkheden en faalmechanismes van het zeer ĐŽŵƉůĞǆĞ ĨĞŶŽŵĞĞŶ ǀĂŶ ĚŽŵŝŶŽͲĞīĞĐƚĞŶ ĞŶ ŚĂĂƌ ĐŽŶƐĞͲ ƋƵĞŶƟĞƐ͘ ĞǌĞ ĂŶĂůǇƐĞƐ ŐĞǀĞŶ ŐĞƚĂůůĞŶ ĞŶ ŐĞƚĂůůĞŶ ŐĞǀĞŶ

houvast. Dat is de dominante gedachte van veel technisch

ŐĞƐĐŚŽŽůĚĞ ĞǆƉĞƌƚƐ ĞŶ ďĞƐůƵŝƚǀŽƌŵĞƌƐ ŝŶ ďĞĚƌŝũǀĞŶ ĞŶ ďŝũ

overheden. Maar deze getallen zijn constructen, omgeven ĚŽŽƌŐƌŽƚĞŽŶǌĞŬĞƌŚĞĚĞŶĞŶŐĞǀĞŶǁĞŝŶŝŐŝŶĨŽƌŵĂƟĞŽǀĞƌ

ŽŶĚĞƌůŝŐŐĞŶĚĞ ŽŶŐĞǀĂůƐƉƌŽĐĞƐƐĞŶ͘ 'ĞǀĂƌĞŶ ĞŶ ĞƐĐĂůĂƟĞ

factoren daarentegen zijn reëel. Het gaat om temperatuur, ƐƚƌĂůŝŶŐ͕ ĚƌƵŬ͕ ĐŽƌƌŽƐŝĞ͕ ďƌĂŶĚ͕ ĞǆƉůŽƐŝĞƐ ĞƚĐ͘ Kŵ ĚŽŵŝŶŽͬ

ĞƐĐĂůĂƟĞͲĞīĞĐƚĞŶ ƚĞ ŬƵŶŶĞŶ ďĞŐƌŝũƉĞŶ͕ ŶŽŽĚǌĂŬĞůŝũŬ Žŵ

maatregelen te nemen, is kennis vereist van de centrale ŐĞďĞƵƌƚĞŶŝƐƐĞŶ͕ ǀĂŶ ĚĞ ƐĐĞŶĂƌŝŽ͛Ɛ ĞŶ ǀĂŶ ĚĞ ĞīĞĐƟǀŝƚĞŝƚ

van barrières. Maar vooral is kennis en een beter begrip ǀĂŶŝŶŝƟģůĞŽŶŐĞǀĂůƐƉƌŽĐĞƐƐĞŶŶŽĚŝŐĚŝĞĞĞŶĚŽŵŝŶŽͬĞƐĐĂͲ ůĂƟĞͲĞīĞĐƚ ŬƵŶŶĞŶ ƐƚĂƌƚĞŶ͘ DŽŵĞŶƚĞĞů ǌŝũŶ ƉĂƐ ĚĞ ĞĞƌƐƚĞ

stappen in het voorspellen van deze ongevalsprocessen.

Na de pauze laat Karolien van Nunen, werkzaam als uni- ǀĞƌƐŝƚĂŝƌĚŽĐĞŶƚďŝũĚĞdhĞůŌ͕ĚĞƐƚĂŶĚǀĂŶǌĂŬĞŶǌŝĞŶďŝũ

(petro)chemische clusters in Nederland.

Het onderzoek, een samenwerking tussen Universiteit

ŶƚǁĞƌƉĞŶ ĞŶ dh ĞůŌ͕ ŝƐ ĞĞŶ ǀĞƌŬĞŶŶĞŶĚĞ ƐƚƵĚŝĞ ŶĂĂƌ

parameters die de veiligheid van (petro)chemische clusters en losstaande (petro)chemische bedrijven beïnvloeden.

Nederland kent zes (petro)chemische clusters: Amsterdam,

ĞůĨǌŝũůͲĞŵƐŚĂǀĞŶ͕ DŽĞƌĚŝũŬ͕ ZŽƩĞƌĚĂŵͲZŝũŶŵŽŶĚ ŵĞƚ

als sub-clusters Pernis, Botlek, Europoort, Maasvlakte,

^ŝƩĂƌĚͲ'ĞůĞĞŶ ŚĞŵĞůŽƚ ĞŶ ĞĞůĂŶĚ dĞƌŶĞƵǌĞŶ͘ ,Ğƚ ŽŶͲ derzoek beperkt zich tot de zogenaamde worst-credible scenario’s en centrale gebeurtenissen. Dit zijn scenario’s en ĐĞŶƚƌĂůĞŐĞďĞƵƌƚĞŶŝƐƐĞŶŵĞƚĚĞŐƌŽŽƚƐƚĞĞīĞĐƚĞŶĚŝĞƚŽƚŽƉ

ǌĞŬĞƌĞŚŽŽŐƚĞǁĂĂƌƐĐŚŝũŶůŝũŬǌŝũŶ͕ǌŽĂůƐϭͬďƌĂŶĚ͗ƉůĂƐďƌĂŶĚ͕

ĨĂŬŬĞůďƌĂŶĚ͕ ǀƵƵƌďĂů͕ ƐƚĞĞŬǀůĂŵ͕ Ϯͬ ĞǆƉůŽƐŝĞ͗ ŵĞĐŚĂŶŝƐĐŚĞ

&ŝŐƵƵƌϯ͗īĞĐƚĞŶǀĂŶǁŽƌƐƚͲĐƌĞĚŝďůĞƐĐĞŶĂƌŝŽ͛ƐĞŶĐĞŶƚƌĂůĞŐĞďĞƵƌƚĞŶŝƐƐĞŶ;ǀĂŶEƵŶĞŶĞƚĂů͕͘ϮϬϭϵďͿ

(4)

dŝũĚƐĐŚƌŝŌǀŽŽƌƚŽĞŐĞƉĂƐƚĞƌďŽǁĞƚĞŶƐĐŚĂƉϮϬϮϭ͖ϯϰ;ϮͿ ϲϰ

ĞǆƉůŽƐŝĞ͕ĞǆƉůŽƐŝĞŝŶŐĞƐůŽƚĞŶƌƵŝŵƚĞ͕ŐĂƐǁŽůŬĞǆƉůŽƐŝĞ͕s͕

>sĞŶϯͬŚĞƚǀƌŝũŬŽŵĞŶǀĂŶƚŽǆŝƐĐŚĞƐƚŽīĞŶ͘ĞŐĞǀĂƌĞŶ͕

die hieraan voorafgaan, zijn de aanwezigheid van ontvlam- ďĂƌĞ͕ ĞǆƉůŽƐŝĞǀĞ ĞŶ ƚŽǆŝƐĐŚĞ ƐƚŽīĞŶ͘ ,ŝĞƌŝŶ ǌŝũŶ Ğƌ ŐĞĞŶ

verschillen tussen (petro)chemische clusters en losstaande bedrijven. Of de scenario’s en centrale gebeurtenissen ŽƉƚƌĞĚĞŶŝƐƐƚĞƌŬĂĬĂŶŬĞůŝũŬǀĂŶĚĞƐŽŽƌƚĞŶĚĞŚŽĞǀĞĞůŚĞŝĚ

ĂĂŶǁĞǌŝŐĞŐĞǀĂĂƌůŝũŬĞƐƚŽīĞŶŝŶĞĞŶďĞĚƌŝũĨĞŶǀĂŶĚĞĂĐƟǀŝ- teiten die daarmee gepaard gaan.

Het verschil tussen losstaande en geclusterde bedrijven ligt in de gevolgen van de worst-credible scenario’s en centrale ŐĞďĞƵƌƚĞŶŝƐƐĞŶ;&ŝŐƵƵƌϯͿ͘ŝũĞĞŶůŽƐƐƚĂĂŶĚďĞĚƌŝũĨŬĂŶĞĞŶ

ongevalsproces lijden tot letsel of schade binnen het eigen bedrijf, letsel of schade buiten het bedrijf, bijvoorbeeld naar ŽŵǁŽŶĞŶĚĞŶ ĞŶ ĚĞ ďĞďŽƵǁŝŶŐ͕ ŽĨ ĞĞŶ ĞƐĐĂůĂƟĞͲĞīĞĐƚ͕

een ongevalsscenario in het bedrijf veroorzaakt een ander ongevalsscenario binnen hetzelfde bedrijf.

ŝũ ĞĞŶ ĐůƵƐƚĞƌďĞĚƌŝũĨ ŐĞůĚĞŶ ĚĞǌĞ ŵŽŐĞůŝũŬĞ ĞīĞĐƚĞŶ ŽŽŬ͕

maar hier komt bovenop dat er ook letsel of schade kan optreden bij de buurbedrijven. En ook bestaat de moge- ůŝũŬŚĞŝĚ ŽƉ ĚŽŵŝŶŽͲĞīĞĐƚĞŶ͕ ĞĞŶ ŽŶŐĞǀĂůƐƐĐĞŶĂƌŝŽ ŝŶ ŚĞƚ

bedrijf veroorzaakt een ander ongevalsscenario in een ĂŶĚĞƌ ďĞĚƌŝũĨ ĞŶ ŬĞƚĞŶĞīĞĐƚĞŶ͘ <ĞƚĞŶĞīĞĐƚĞŶ ŽŶƚƐƚĂĂŶ

als bedrijven binnen een cluster onderling zijn verbonden.

sŽŽƌďĞĞůĚĞŶǌŝũŶŚĞƚŐĞǌĂŵĞŶůŝũŬŐĞďƌƵŝŬǀĂŶƵƟůŝƟĞƐǌŽĂůƐ

ĞůĞŬƚƌŝĐŝƚĞŝƚ͕ƐƚŽŽŵ͕ǁĂƚĞƌ͕ŐĂƐƐĞŶ͕ŽĨĂůƐƉƌŽĚƵĐƟĞƐƚƌŽŵĞŶ

tussen bedrijven geïntegreerd zijn, zoals bijvoorbeeld het ammoniakkringleidingnet bij Chemelot.

ĞǌĞƉƌĞƐĞŶƚĂƟĞůŝĐŚƩĞĚĞĂĂŶďĞǀĞůŝŶŐĞŶƚŽĞŽŵǀĞŝůŝŐŚĞŝĚ

ďŝŶŶĞŶĐůƵƐƚĞƌƐƚĞŽƉƟŵĂůŝƐĞƌĞŶ͘ŽŝƐŚĞƚŶŽĚŝŐŽŵŝŶĨŽƌ- ŵĂƟĞͲƵŝƚǁŝƐƐĞůŝŶŐŽǀĞƌŽŶŐĞǀĂůƐƐĐĞŶĂƌŝŽ͛ƐƚƵƐƐĞŶŶĂďƵƌŝŐĞ

ďĞĚƌŝũǀĞŶƚĞƐƟŵƵůĞƌĞŶ͘ŶĚĂƚŐĞůĚƚǌŽǁĞůǀŽŽƌďĞĚƌŝũǀĞŶ

met een domino-aanwijzing als voor bedrijven zonder een domino-aanwijzing. Ook is er meer aandacht nodig voor ŵŽŐĞůŝũŬĞ ĚŽŵŝŶŽͲĞīĞĐƚĞŶ ďŝũ ĚĞ ďĞĚƌŝũǀĞŶ ĚŝĞ ŶĞƚ ŽŶĚĞƌ

ĚĞ ZK ĚƌĞŵƉĞů ǀĂůůĞŶ͘ Ŷ ĚŝĞ ĞǆƚƌĂ ĂĂŶĚĂĐŚƚ ŵŽĞƚ ŶŝĞƚ

enkel vanuit de cluster zelf komen. De vraag kan ook gesteld ǁŽƌĚĞŶŽĨĚĞŝŶƐƉĞĐƟĞ͕ĚĞŐĞŵĞĞŶƚĞŶ͕ĚĞƌĞŐŝŽŶĂůĞǀĞƌŐƵŶ- ningverleners genoeg zicht hebben op deze risicorelevante bedrijven. Samenwerking binnen clusters moet veel meer ƉƌŽĂĐƟĞĨĞŶƐƚƌĂƚĞŐŝƐĐŚǌŝũŶ͘EƵďĞƉĞƌŬƚĚĞǌĞƐĂŵĞŶǁĞƌŬŝŶŐ

ǌŝĐŚǀĂĂŬĞŶŬĞůƚŽƚŚĞƚƌĞĂĐƟĞǀĞĞŶŽƉĞƌĂƟŽŶĞůĞĂůƐĞĞŶŐĞ- zamenlijk noodplan, alarmering, brandweer, etc. Ook moet een clusterbeleid verder gaan dan ruimtelijke ordening en ĞǆƚĞƌŶĞ ǀĞŝůŝŐŚĞŝĚ͘ ƵƐ ŽŽŬ ŶĂĚĂƚ ĚĞ ĐůƵƐƚĞƌ ŐĞǀĞƐƟŐĚ ŝƐ

ǌŽƵĚĞǌĞĐůƵƐƚĞƌďĞŶĂĚĞƌŝŶŐǌŝĐŚŵŽĞƚĞŶǀŽŽƌƚǌĞƩĞŶ͕ŽŶĚĞƌ

andere in het toezicht en handhaving vanuit de overheid.

Binnen de clusters is er de noodzaak van samenwerking en kennisdeling. Vinden de bedrijven in een cluster elkaar om samen veiligheid op een hoger niveau te brengen?

dĞƌ ĂĨƐůƵŝƟŶŐ ǀĂŶ ĚĞ ŵŝĚĚĂŐ ŐĞĞŌGenserik Reniers, als hoogleraar verbonden aan zowel de Universiteit Antwerpen ĂůƐĚĞdhĞůŌ͕ĞĞŶŽǀĞƌǌŝĐŚƚǀĂŶŚĞƚŽŶĚĞƌǌŽĞŬŶĂĂƌĚŽŵŝ- ŶŽͬĞƐĐĂůĂƟĞͲĞīĞĐƚĞŶ͘

,Ğƚ ŽŶĚĞƌǌŽĞŬ ŶĂĂƌ ĚŽŵŝŶŽͲĞīĞĐƚĞŶ ŝƐ ŝŶ ƚĞ ĚĞůĞŶ ŶĂĂƌ

ǀĞƌƐĐŚŝůůĞŶĚĞ ƟũĚƐƉĞƌŝŽĚĞƐ͕ ďĞƉĂĂůĚ ĚŽŽƌ ĚĞ ^ĞǀĞƐŽ ƌĞŐĞů- ŐĞǀŝŶŐĞŶĚĞƉƌŽĚƵĐƟĞǀĂŶǁĞƚĞŶƐĐŚĂƉƉĞůŝũŬĞĂƌƟŬĞůĞŶĞŶ

rapportages (zie voor een overzicht Swuste et al., 2018). In ĚĞ ĞĞƌƐƚĞ ĞĚŝƟĞ ǀĂŶ ŚĞƚ ŚĂŶĚďŽĞŬ >ŽƐƐ WƌĞǀĞŶƟŽŶ ŝŶ ƚŚĞ

WƌŽĐĞƐƐ /ŶĚƵƐƚƌŝĞƐ ǀĂŶ &ƌĂŶŬ >ĞĞƐ ;ϭϵϴϬͿ ǁŽƌĚƚ ŚĞƚ ĚŽŵŝ- ŶŽͲĞīĞĐƚ ďĞŚĂŶĚĞůĚ ĂůƐ ĞĞŶ ƌĞƐƵůƚĂĂƚ ǀĂŶ ƉƌŽƉĂŐĂƟĞ ǀĂŶ

ƉƌŽĐĞƐƐƚŽƌŝŶŐĞŶ͘ DĂĂƌ ƚŽƚ ϭϵϵϲ ŝƐ Ğƌ ĞĐŚƚĞƌ ǌĞĞƌ ďĞƉĞƌŬƚ

ĂĂŶĚĂĐŚƚǀŽŽƌĚŽŵŝŶŽͬĞƐĐĂůĂƟĞͲĞīĞĐƚĞŶŝŶĚĞǁĞƚĞŶƐĐŚĂƉ- pelijke literatuur. Het onderwerp komt wel aan de orde bij ĞĞŶĂŶĂůǇƐĞǀĂŶĚĞ>W'ͲďƌĂŶĚĞŶĞŶĞǆƉůŽƐŝĞƐďŝũĚĞŽƉƐůĂŐ

ǀĂŶĚĞ&ĞǇǌŝŶƌĂĸŶĂĚĞƌŝũŽŶĚĞƌ>ǇŽŶŝŶϭϵϲϲ͘ĠŶĞŶƚǁŝŶƟŐ

ũĂĂƌŶĂĚĞƌĂŵƉƉƵďůŝĐĞĞƌƚŚĞƚƌŝƚƐĞ/ŶƐƟƚƵƚĞŽĨŚĞŵŝĐĂů

Engineers een korte analyse van dit majeure ongeval en ďĞŶŽĞŵƚ ĞǆƉůŝĐŝĞƚ ĚĞ ĞƐĐĂůĂƟĞͲĞīĞĐƚĞŶ ;/ŚĞŵ͕ ϭϵϴϳͿ͘

KŽŬ ĚĞ dEKͲĂŶĂůǇƐĞ ǀĂŶ ŚĞƚ ŵĂũĞƵƌĞ ŽŶŐĞǀĂů ŝŶ DĞǆŝĐŽ

ŝƚǇǀĞƌǁŝũƐƚŶĂĂƌĚĞǌĞĞīĞĐƚĞŶ;WŝĞƚĞƌƐĞŶ͕ϭϵϴϴͿ͘DĂĂƌŚĞƚ

ŽŶĚĞƌǌŽĞŬƐƌĂƉƉŽƌƚŽǀĞƌŚĞƚŵĂũĞƵƌĞŽŶŐĞǀĂůŝŶ&ůŝǆďŽƌŽƵŐŚ

zwijgt hierover (Parker, 1975). De mogelijkheid van domi- ŶŽͲĞīĞĐƚĞŶŝƐĞĞŶǀĂŶĚĞďĞůĂŶŐƌŝũŬƐƚĞǌŽƌŐĞŶǀĂŶĚĞƌŝƚƐĞ

overheid en leiden in 1978 tot het Britse onderzoek naar gevaren en risico’s van het petrochemisch industriepark op Canvey Island, aan de monding van de Theems. Tien jaar later start een vergelijkbaar onderzoek in Italië bij het chemische cluster bij Ravenna, het ARIPAR-project. De Seveso I richtlijn Ƶŝƚ ϭϵϴϮ ŶŽĞŵƚ ĚŽŵŝŶŽͲĞīĞĐƚĞŶ͘ ŝƚ ŚĞĞŌ ĞĞŶ ǁĞĞƌŬůĂŶŬ

ŽƉ ŝŶƚĞƌŶĂƟŽŶĂůĞ ĐŽŶŐƌĞƐƐĞŶ ĞŶ ŽŶĚĞƌǌŽĞŬƐƌĂƉƉŽƌƚĂŐĞƐ

ǀĂŶ ŵĂũĞƵƌĞ ŽŶŐĞǀĂůůĞŶ͘ WƵďůŝĐĂƟĞƐ ŝŶ ǁĞƚĞŶƐĐŚĂƉƉĞůŝũŬĞ

ƟũĚƐĐŚƌŝŌĞŶǀĞƌƐĐŚŝũŶĞŶŵŽŶĚũĞƐŵĂĂƚŶĂϭϵϴϮ͘,ĞƚĐŽŶĐĞƉƚ

risico is inmiddels geïntroduceerd in de procesveiligheid, ŵĞĚĞŽŶĚĞƌĚƌƵŬǀĂŶŚĞƚŵĂũĞƵƌĞŽŶŐĞǀĂůŝŶ&ůŝǆďŽƌŽƵŐŚĞŶ

ĚĞƉƵďůŝĐĂƟĞǀĂŶĚĞEĞĚĞƌůĂŶĚƐĞŐĞŬůĞƵƌĚĞďŽĞŬĞŶ͘DĂĂƌ

ŵĞƚ ĚĞ ŬǁĂŶƟƚĂƟĞǀĞ ƌŝƐŝĐŽĂŶĂůǇƐĞ ƚĞĐŚŶŝĞŬ YZ ǌŝũŶ ŐĞĞŶ

ĚŽŵŝŶŽͲĞīĞĐƚĞŶƚĞďĞƌĞŬĞŶĞŶ͘ƌǁŽƌĚƚĞĞŶƐƚĂƌƚŐĞŵĂĂŬƚ

om de centrale gebeurtenis van het primaire ongevalsproces en de gevolgen te omschrijven, inclusief de escalerende factoren. Het eerste programma wordt ontwikkeld om de ĨƌĞƋƵĞŶƟĞ ǀĂŶ ĚĞ ĚŽŵŝŶŽͲĞīĞĐƚĞŶ͕ ǀĞƌŽŽƌǌĂĂŬƚ ĚŽŽƌ ĚĞǌĞ

primaire ongevalsprocessen, te berekenen.

Ğ ƚǁĞĞĚĞ ƉĞƌŝŽĚĞ ǀĂůƚ ƐĂŵĞŶ ŵĞƚ ĚĞ ƉƵďůŝĐĂƟĞ ǀĂŶ ĚĞ

ƵƌŽƉĞƐĞ^ĞǀĞƐŽ//ƌŝĐŚƚůŝũŶƵŝƚϭϵϵϲ͘,ŝĞƌǌŝũŶƌĞŐĞůƐŽƉŐĞŶŽ- ŵĞŶǀŽŽƌƌƵŝŵƚĞůŝũŬĞŽƌĚĞŶŝŶŐĞŶĚĞĞŝƐǀŽŽƌĚĞŝĚĞŶƟĮĐĂƟĞ

ĞŶ ƉƌĞǀĞŶƟĞ ǀĂŶ ĞǆƚĞƌŶĞ ĚŽŵŝŶŽͲĞīĞĐƚĞŶ͘ ĞǌĞ ƉĞƌŝŽĚĞ

ĞŝŶĚŝŐƚƌŽŶĚϮϬϭϭĞŶůĂĂƚĞĞŶƚŽĞŶĂŵĞǌŝĞŶǀĂŶƉƵďůŝĐĂƟĞƐ

ŝŶĚĞǁĞƚĞŶƐĐŚĂƉƉĞůŝũŬĞƉĞƌƐŵĞƚĂƌƟŬĞůĞŶŽǀĞƌƉƌŝŵĂŝƌĞĞŶ

vervolg dominoscenario’s, escalerende factoren, barrières ĞŶ ŵĂĂƚƌĞŐĞůĞŶ͕ ŵĞƚŚŽĚĞŶ Žŵ ĚŽŵŝŶŽͲĞīĞĐƚĞŶ ƚĞ ďĞƌĞ- kenen en hoe de veiligheid in industriële chemische parken ƚĞ ŵĂŶĂŐĞŶ͘ Ğ YZͲĂŶĂůǇƐĞ ǁŽƌĚƚ ĂĂŶŐĞǀƵůĚ ŵĞƚ ŚĞƚ

ǌŽŐĞŚĞƚĞŶƉƌŽďŝƚŵŽĚĞůŽŵǀĞƌƐĐŚŝůůĞŶĚĞĞƐĐĂůĂƟĞĨĂĐƚŽƌĞŶ

en categorieën van schade aan procesapparatuur in te ƐĐŚĂƩĞŶ͕ŐĞďƌƵŝŬŵĂŬĞŶĚǀĂŶŝŶĨŽƌŵĂƟĞƵŝƚŚĞƚ͚ŐĞůĞďŽĞŬ͛

ƵŝƚĚĞŐĞŬůĞƵƌĚĞďŽĞŬĞŶƌĞĞŬƐ͘ĞĞĞƌƐƚĞƐŽŌǁĂƌĞǀĞƌƐĐŚŝũŶƚ

ŽŵŚĞƚƌĞůĂƟĞǀĞďĞůĂŶŐǀĂŶŝŶƐƚĂůůĂƟĞƐƚĞďĞƉĂůĞŶŽƉŐƌŽŶĚ

ǀĂŶĂĨƐƚĂŶĚĞŶƚƵƐƐĞŶŝŶƐƚĂůůĂƟĞƐŵĞƚ;ǌĞĞƌͿďƌĂŶĚďĂƌĞƐƚŽĨ- ĨĞŶ͕ĚĞĨĂĂůƐĐĞŶĂƌŝŽ͛ƐǀĂŶŝŶƐƚĂůůĂƟĞƐ͘,Ğƚ͚ƉĂĂƌƐĞďŽĞŬ͛ĞŶ

ŚĞƚ/ŶƐƚƌƵŵĞŶƚŽŵŝŶŽīĞĐƚǀĂŶŚĞƚZ/sDǌŝũŶĚĞďƌŽŶŶĞŶ

(5)

dŝũĚƐĐŚƌŝŌǀŽŽƌƚŽĞŐĞƉĂƐƚĞƌďŽǁĞƚĞŶƐĐŚĂƉϮϬϮϭ͖ϯϰ;ϮͿ ϲϱ

ǀŽŽƌĚĞďĞƌĞŬĞŶŝŶŐĞŶ͘/ŶĨŽƌŵĂƟĞǀĂŶĐŚĞŵŝƐĐŚĞďĞĚƌŝũǀĞŶ͕

ƌĞůĞǀĂŶƚ ǀŽŽƌ ĞǆƚĞƌŶĞ ĚŽŵŝŶŽͲĞīĞĐƚĞŶ͕ ǁŽƌĚƚ Ăů ƐŶĞů ĂůƐ

vertrouwelijk gezien. In de literatuur is een voorstel gedaan ǀŽŽƌ ĚĞ ŽƉƌŝĐŚƟŶŐ ǀĂŶ ĞĞŶ ǌŽŐĞŶĂĂŵĚĞ ĐůƵƐƚĞƌƌĂĂĚ͘ ĞͲ sluitvorming in een clusterraad kan ingewikkeld zijn, zeker als risicobeheersing over meerdere bedrijven geen duidelijk ĞĐŽŶŽŵŝƐĐŚ ǀŽŽƌĚĞĞů ŽƉůĞǀĞƌƚ͘ ƌ ǀĞƌƐĐŚŝũŶĞŶ ƉƵďůŝĐĂƟĞƐ

ŽǀĞƌƐƉĞůƚŚĞŽƌĞƟƐĐŚĞďĞŶĂĚĞƌŝŶŐĞŶǀŽŽƌĚĞǌĞƐƚƌĂƚĞŐŝƐĐŚĞ

samenwerking en besluitvorming.

Daarna volgt de derde periode rond de Seveso III vanaf 2012. Deze richtlijn stelt dat eigenaren van chemische lo- ĐĂƟĞƐŝŶƚĞŶƐŝĞĨŝŶĨŽƌŵĂƟĞŵŽĞƚĞŶƵŝƚǁŝƐƐĞůĞŶƚĞƌƉƌĞǀĞŶƟĞ

van deze escalerende scenario’s. In alle Seveso richtlijnen ǁŽƌĚƚĂůůĞĞŶŐĞƐƉƌŽŬĞŶǀĂŶĞǆƚĞƌŶĞĚŽŵŝŶŽͲĞīĞĐƚĞŶƚƵƐƐĞŶ

ǀĞƌƐĐŚŝůůĞŶĚĞŝŶƌŝĐŚƟŶŐĞŶ͘/ŶƚĞƌŶĞĚŽŵŝŶŽͲĞīĞĐƚĞŶďŝŶŶĞŶ

ĠĠŶŝŶƌŝĐŚƟŶŐǁŽƌĚĞŶďƵŝƚĞŶďĞƐĐŚŽƵǁŝŶŐŐĞůĂƚĞŶ͘ĞĚĞƌͲ de periode laat een sterke toename zien van wetenschap- ƉĞůŝũŬĞĂƌƟŬĞůĞŶ͘ĞŚĂůǀĞŽŶĚĞƌǌŽĞŬŝŶtĞƐƚĞƌƐĞůĂŶĚĞŶŝƐ

ook in Centraal en Zuidoost Azië veel over het onderwerp ŐĞƉƵďůŝĐĞĞƌĚ͘ ,ŝĞƌ ǌŝũŶ ĞĞŶ ĂĂŶƚĂů ƵŶŝǀĞƌƐŝƚĞŝƚĞŶ ĂĐƟĞĨ ŝŶ

ŚĞƚ ŽŶĚĞƌǌŽĞŬ ŶĂĂƌ ĚŽŵŝŶŽͬĞƐĐĂůĂƟĞͲĞīĞĐƚĞŶ ;&ŝŐƵƵƌ ϰͿ͘

Tussen deze universiteiten bestaan duidelijke verbanden middels de uitwisseling van onderzoekers, studenten en ŐĞǌĂŵĞŶůŝũŬĞ ƉƵďůŝĐĂƟĞƐ ĞŶ ƉƌŽũĞĐƚĞŶ͘ ŝƚ ŝƐ ǌŝĐŚƚďĂĂƌ

tussen België-Nederland, Italië-Canada en India-Iran en in mindere mate tussen Italië-Nederland en Italië-België. Het ŽŶĚĞƌǌŽĞŬ ƌŝĐŚƚ ǌŝĐŚ ŽƉ ĞĞŶ ǀĞƌĚĞƌĞ ŬǁĂŶƟĮĐĞƌŝŶŐ ŵĞƚ

Baysiaanse netwerken, maar er blijven grote onzekerheden in de kansberekeningen. Mede onder druk van Seveso

III is er aandacht voor risicomanagement en barrières. In deze periode verschijnen, of gaan verschijnen, een aantal handboeken met de state of the art van het onderzoek en ĚĞ ďĞŚĞĞƌƐŝŶŐ ǀĂŶ ĚŽŵŝŶŽͬĞƐĐĂůĂƟĞͲĞīĞĐƚĞŶ ;ZĞŶŝĞƌƐ Θ

ŽǌǌĂŶŝ͕ϮϬϭϯ͖ŽǌǌĂŶŝΘZĞŶŝĞƌƐ͕ϮϬϮϭͿ͘

Literatuur

Cozzani V, Reniers G. (eds) (2021) Dynamic risk assessment

ĂŶĚ ŵĂŶĂŐĞŵĞŶƚ ŽĨ ĚŽŵŝŶŽ ĞīĞĐƚƐ ĂŶĚ ĐĂƐĐĂĚŝŶŐ

events in the process industry. Elsevier.

/ŚĞŵ;ϭϵϴϳͿdŚĞ&ĞǇǌŝŶŝƐĂƐƚĞƌ͘>ŽƐƐWƌĞǀĞŶƟŽŶƵůůĞƟŶ 077, October p 1-4.

>ĞĞƐ &͘ ;ϭϵϴϬͿ >ŽƐƐ WƌĞǀĞŶƟŽŶ ŝŶ ƚŚĞ WƌŽĐĞƐƐ /ŶĚƵƐƚƌŝĞƐ͕

ƵƩĞƌǁŽƌƚŚΘŽ͕>ŽŶĚŽŶ͕h<͘

>ĞĞƐ&͘;ϭϵϵϲͿ>ŽƐƐƉƌĞǀĞŶƟŽŶŝŶƚŚĞƉƌŽĐĞƐƐŝŶĚƵƐƚƌǇ͘,ĂͲ

ǌĂƌĚ /ĚĞŶƟĮĐĂƟŽŶ͕ ĂƐƐĞƐƐŵĞŶƚ͕ ĂŶĚ ĐŽŶƚƌŽů͘ ƵƩĞƌͲ ǁŽƌƚŚ,ĞŝŶĞŵĂŶŶ͕ϮŶĚĞĚŝƟŽŶ͕KǆĨŽƌĚ͘

>ŝ:͕ZĞŶŝĞƌƐ'͕ŽǌǌĂŶŝs͕<ŚĂŶ&͘;ϮϬϭϳͿďŝďůŝŽŵĞƚƌŝĐĂŶĂͲ

ůǇƐŝƐŽĨƉĞĞƌͲƌĞǀŝĞǁĞĚƉƵďůŝĐĂƟŽŶƐŽŶĚŽŵŝŶŽĞīĞĐƚƐŝŶ

ƚŚĞƉƌŽĐĞƐƐŝŶĚƵƐƚƌǇ͘:ŽƵƌŶĂůŽĨ>ŽƐƐWƌĞǀĞŶƟŽŶŝŶƚŚĞ

WƌŽĐĞƐƐ/ŶĚƵƐƚƌŝĞƐ͖ϰϵ͗ϭϬϯͲϭϭϬ͘

Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV). (2018) Meer samenwerking nodig voor veilig Chemelot. OVV, Den

Haag.

WĂƌŬĞƌ Z͘ ;ϭϵϳϱͿ dŚĞ &ůŝǆďŽƌŽƵŐŚ ŝƐĂƐƚĞƌ͘ ZĞƉŽƌƚ ŽĨ ƚŚĞ Court of Inquiry. Department of Employment, Her Ma-

ũĞƐƚǇ͛Ɛ^ƚĂƟŽŶĂƌǇKĸĐĞ͕>ŽŶĚŽŶ͘

WŝĞƚĞƌƐĞŶ͘;ϭϵϴϴͿŶĂůǇƐŝƐŽĨƚŚĞ>W'ĚŝƐĂƐƚĞƌŝŶDĞǆŝĐŽ

ŝƚǇ͘:ŽƵƌŶĂůŽĨ,ĂǌĂƌĚŽƵƐDĂƚĞƌŝĂůƐ͖ϮϬ͗ϴϱͲϭϬϳ͘

&ŝŐƵƵƌϰ͗>ĂŶĚĞŶŵĞƚĚĞŚŽŽŐƐƚĞďŝũĚƌĂŐĞͬƐĂŵĞŶǁĞƌŬŝŶŐŝŶŽŶĚĞƌǌŽĞŬŶĂĂƌĚŽŵŝŶŽͲĞīĞĐƚĞŶŝŶĚĞĐŚĞŵŝƐĐŚĞŝŶĚƵƐƚƌŝĞ;>ŝĞƚĂů͕͘ϮϬϭϳͿ

ĞĚŝŬƚĞǀĂŶĚĞůŝũŶĞŶŐĞĞŌĚĞŵĂƚĞǀĂŶƐĂŵĞŶǁĞƌŬŝŶŐǁĞĞƌ͕ĚĞŐƌŽŽƩĞǀĂŶĚĞǁĞĞƌŐĂǀĞǀĂŶĚĞůĂŶĚĞŶĚĞƌĞůĂƟĞǀĞŽŵǀĂŶŐǀĂŶĚĞ

ŽŶĚĞƌǌŽĞŬƐŝŶƐƉĂŶŶŝŶŐ

(6)

dŝũĚƐĐŚƌŝŌǀŽŽƌƚŽĞŐĞƉĂƐƚĞƌďŽǁĞƚĞŶƐĐŚĂƉϮϬϮϭ͖ϯϰ;ϮͿ ϲϲ

ZĞŶŝĞƌƐ '͕ ŽǌǌĂŶŝ s͘ ;ĞĚƐͿ ;ϮϬϭϯͿ ŽŵŝŶŽ ĞīĞĐƚƐ ŝŶ ƚŚĞ process industries. Elsevier

Schmitz P, Swuste P, Theunissen J, Reniers G, Decramer

'͕hŝũƚĞƌůŝŶĚĞW͘;ϮϬϭϴͿĞŶĂĂŶƉĂŬǀŽŽƌĞĞŶƌĞĂůŝƐƟƐĐŚĞ

ranking van de gevaarlijke procesonderdelen van het ĂŵŵŽŶŝĂŬƉƌŽĚƵĐƟĞƉƌŽĐĞƐ͘dŝũĚƐĐŚƌŝŌǀŽŽƌƚŽĞŐĞƉĂƐƚĞ

ƌďŽǁĞƚĞŶƐĐŚĂƉ͖ϯϭ;ϮͿ͗ϰϮͲϱϰ͘

Schmitz P, Swuste P, Reniers G, Decramer G. (2019) Een aanpak voor de beoordeling van mechanische

ĨĂĂůŵĞĐŚĂŶŝƐŵĞŶ ǀĂŶ ƐƚĂƟƐĐŚĞ ĂƉƉĂƌĂƚĞŶ ǀĂŶ ŚĞƚ

ĂŵŵŽŶŝĂŬƉƌŽĚƵĐƟĞƉƌŽĐĞƐ͘dŝũĚƐĐŚƌŝŌǀŽŽƌƚŽĞŐĞƉĂƐƚĞ

ƌďŽǁĞƚĞŶƐĐŚĂƉ͖ϯϮ;ϮͿ͗ϯϰͲϱϰ͘

Schmitz P, Swuste P, Reniers G, van Nunen K. (2020a) Een

ƉƌĂŬƟƐĐŚĞ ĂĂŶƉĂŬ ǀŽŽƌ ŚĞƚ ǀŽŽƌƐƉĞůůĞŶ ǀĂŶ ŵĂũĞƵƌĞ

ongevallen in de procesindustrie op basis van de barriè- ƌĞƐƚĂƚƵƐŽƉƐĐĞŶĂƌŝŽŶŝǀĞĂƵ͘dŝũĚƐĐŚƌŝŌǀŽŽƌƚŽĞŐĞƉĂƐƚĞ

ƌďŽǁĞƚĞŶƐĐŚĂƉ͖ϯϯ;ϮͿ͗ϰϳͲϲϲ͘

^ĐŚŵŝƚǌW͕^ǁƵƐƚĞW͕ZĞŶŝĞƌƐ'͕ǀĂŶEƵŶĞŶ<͘;ϮϬϮϬďͿWƌĂŬƟͲ

ƐĐŚĞ ŬǁĂůŝƚĂƟĞǀĞ ĂĂŶƉĂŬ ǀŽŽƌ ŚĞƚ ǀŽŽƌƐƉĞůůĞŶ ǀĂŶ

majeure ongevallen in de procesindustrie op basis van ŽƌŐĂŶŝƐĂƚŽƌŝƐĐŚĞ ĨĂĐƚŽƌĞŶ͘ dŝũĚƐĐŚƌŝŌ ǀŽŽƌ ƚŽĞŐĞƉĂƐƚĞ

ƌďŽǁĞƚĞŶƐĐŚĂƉ͖ϯϯ;ϰͿ͗ϭϮϰͲϭϯϰ͘

Swuste P, Theunissen J, Reniers G, Blokland P. (2015) Vei- ligheidsindicatoren voor processen een overzicht van de ůŝƚĞƌĂƚƵƵƌ͘dŝũĚƐĐŚƌŝŌǀŽŽƌƚŽĞŐĞƉĂƐƚĞƌďŽǁĞƚĞŶƐĐŚĂƉ͖

28 (3): 83-98.

^ǁƵƐƚĞW͕ǀĂŶEƵŶĞŶ<͕ZĞŶŝĞƌƐ'͘;ϮϬϭϴͿŽŵŝŶŽͲĞīĞĐƚĞŶ bij chemische bedrijven en clusters, een literatuur- ŽǀĞƌǌŝĐŚƚ ǀĂŶ ĚĞ ŬĞŶŶŝƐŽŶƚǁŝŬŬĞůŝŶŐ͘ dŝũĚƐĐŚƌŝŌ ǀŽŽƌ

ƚŽĞŐĞƉĂƐƚĞƌďŽǁĞƚĞŶƐĐŚĂƉ͖ϯϭ;ϰͿ͗ϭϯϭͲϭϰϳ͘

Van Nunen K, Reniers G, Swuste P. (2019a) Verkennende studie naar (petro)chemische clusters en veiligheid: Vei- ligheidsparameters binnen (petro)chemische clusters en losstaande (petro)chemische bedrijven Technische hŶŝǀĞƌƐŝƚĞŝƚĞůŌ͕hŶŝǀĞƌƐŝƚĞŝƚŶƚǁĞƌƉĞŶ͘

Van Nunen K, Swuste P, Reniers G. (2019b) (Petro)chemi-

ƐĐŚĞĐůƵƐƚĞƌƐĞŶǀĞŝůŝŐŚĞŝĚ͘dŝũĚƐĐŚƌŝŌǀŽŽƌƚŽĞŐĞƉĂƐƚĞ

ƌďŽǁĞƚĞŶƐĐŚĂƉ͖ϯϯ;ϭͿ͗ϮͲϮϬ͘