Full paper

Full paper

ƌǀĂƌŝŶŐŵĞƚƐŝŵƵůĂƟĞůĞƌĞŶŝŶŚĞƚŽƌŐĞƚŚŝƐĐŚůĂďǁŽůůĞ

Bart Cusveller¹ en Annemiek Schep-Akkerman²

dƌĞĨǁŽŽƌĚĞŶ͗ŽƌŐǀĞƌůĞŶŝŶŐ͕ƐŝŵƵůĂƟĞůĞƌĞŶ͕ŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐ͕ĞƚŚŝĞŬŽŶĚĞƌǁŝũƐ͕ĐŽŵŵƵŶŝĐĂƟĞ

^ĂŵĞŶǀĂƫŶŐ

In het ZorgEthisch Lab (ZEL) in Zwolle kunnen zorgver leners

;ŝŶŽƉůĞŝĚŝŶŐͿnjŝĐŚĚŽŽƌŶĂƚƐŝŶŐǀĂŶĞĞŶnjŽƌŐƐŝƚƵĂƟĞŝŶ- ůĞǀĞŶŝŶĚĞƉŽƐŝƟĞǀĂŶĞĞŶnjŽƌŐǀƌĂŐĞƌŽĨĞĞŶnjŽƌŐǀĞƌůĞŶĞƌ͘

KƉ ĚŝĞ ŵĂŶŝĞƌ ŬƵŶŶĞŶ njŝũ ŽŶĚĞƌǀŝŶĚĞŶ ǁĂƚ ĚĞ ďĞŚŽĞŌĞ

van zorgvragers en de betekenis van verzorgd worden is, ĞŶŚŽĞŚĞƚŝƐĚĞǀĞƌĂŶƚǁŽŽƌĚĞůŝũŬŚĞŝĚǀŽŽƌƉĂƟģŶƚĞŶƚĞ

ĚƌĂŐĞŶ͘ ŽŽƌ ŵŝĚĚĞů ǀĂŶ ĞǀĂůƵĂƟĞĨŽƌŵƵůŝĞƌĞŶ ŝƐ ŝŶnjŝĐŚƚ

ǀĞƌŬƌĞŐĞŶ ŝŶ ĚĞnjĞ ůĞĞƌĞƌǀĂƌŝŶŐĞŶ͘ Kŵ ŚĞƚ > ƚĞ ǀĞƌͲ beteren en bij te dragen aan de nog bescheiden literatuur ŽǀĞƌƐŝŵƵůĂƟĞůĞƌĞŶnjŝũŶĚĞnjĞĞƌǀĂƌŝŶŐĞŶŐĞĚŽĐƵŵĞŶƚĞĞƌĚ͘

In totaal hebben in de gerapporteerde periode (2015-2018) ϱϭϵ ƐŝŵƵůĂŶƚĞŶ ĞŶ ϲϴϲ ƐƚƵĚĞŶƚĞŶ ĞǀĂůƵĂƟĞĨŽƌŵƵůŝĞƌĞŶ

ŝŶŐĞǀƵůĚ͘ ĞĞůŶĞŵĞƌƐ ďůŝũŬĞŶ ĞĞŶ ŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞ ĂůƐ ĞĞŶ

ŝŶĚƌŝŶŐĞŶĚĞ ĞƌǀĂƌŝŶŐ ǁĞĞƌ ƚĞ ŐĞǀĞŶ͘ sŽŽƌ ƐƚƵĚĞŶƚĞŶ ;ŝŶ

de rol van zorgverlener) is dit de ervaring onvoldoende ŐƌŝƉ ƚĞ ŚĞďďĞŶ ŽƉ ƉƌĂŬƟƐĐŚĞ njŽƌŐƌŽƵƟŶĞƐ Žŵ ĂĂŶĚĂĐŚƚ

ƚĞ ŬƵŶŶĞŶ ŚĞďďĞŶ ǀŽŽƌ ĚĞ ŵĞŶƐ ĂĐŚƚĞƌ ĚĞ njŽƌŐǀƌĂŐĞƌ͘

sŽŽƌ ĚĞ ƐŝŵƵůĂŶƚĞŶ ;ŝŶ ĚĞ ƌŽů ǀĂŶ njŽƌŐǀƌĂŐĞƌͿ ŝƐ Ěŝƚ ĚĞ

ĞƌǀĂƌŝŶŐ ĚĂƚ njŽƌŐƌŽƵƟŶĞ ĞŶ ŚĂŶĚĞůŝŶŐƐǀĞƌůĞŐĞŶŚĞŝĚ ǀĂŶ

studenten aandacht in de weg staat voor eenzaamheid en ĂĬĂŶŬĞůŝũŬŚĞŝĚ͘ hŝƚ ĚĞ ŐĞŐĞǀĞŶƐ ŬƵŶŶĞŶ ĂĂŶďĞǀĞůŝŶŐĞŶ

ǁŽƌĚĞŶ ĂĨŐĞůĞŝĚ ǀŽŽƌ ďĞƚĞƌĞ ǀŽŽƌďĞƌĞŝĚŝŶŐ ĞŶ ďĞŐĞͲ ůĞŝĚŝŶŐ ǀĂŶ ďĞǁƵƐƚǁŽƌĚŝŶŐ ǀĂŶ ƌĞůĂƟŽŶĞůĞ ĂƐƉĞĐƚĞŶ ǀĂŶ

ƉĞƌƐŽŽŶƐŐĞƌŝĐŚƚĞnjŽƌŐ͘

П Docent-onderzoekers, Lectoraat Zorg en zingeving, Hogeschool Viaa, Zwolle; e-mail: b.cusveller@viaa.nl

² Gezondheidswetenschapper en epidemioloog, Nederlands Huisartsen Genootschap

Abstract

In the socalled ‘ZorgEthisch Lab’ (‘Care Ethics Lab’) in Zwolle, The Netherlands, caregivers (in training) are ŽīĞƌĞĚĂŶŝŵŵĞƌƐŝǀĞĞdžƉĞƌŝĞŶĐĞŽĨƚŚĞƉŽƐŝƟŽŶƐŽĨĐĂƌĞ

ƌĞĐĞŝǀĞƌ ĂŶĚ ĐĂƌĞ ŐŝǀĞƌ͘ dŚĞ Ăŝŵ ŽĨ ƐŝŵƵůĂƟŶŐ ƚŚĞ ĐĂƌĞ

ƌĞůĂƟŽŶƐŚŝƉĨŽƌĂĚĂLJƐŚŝŌŝƐƚŽƉƌŽǀŝĚĞƚŚĞŵǁŝƚŚĂĮƌƐƚͲ ŚĂŶĚĞdžƉĞƌŝĞŶĐĞŽĨƚŚĞƉŽƐŝƟŽŶĂŶĚŶĞĞĚƐĂŶĚŵĞĂŶŝŶŐ

ŽĨ ďĞŝŶŐ ĐĂƌĞĚ ĨŽƌ͕ ĂŶĚ ŽĨ ƚŚĞ ƉŽƐŝƟŽŶ͕ ĚĞŵĂŶĚƐ ĂŶĚ

ŵĞĂŶŝŶŐŽĨďĞŝŶŐƌĞƐƉŽŶƐŝďůĞĨŽƌƉĂƟĞŶƚƐ͘ŌĞƌŽīĞƌŝŶŐ

ƉĂƌƟĐŝƉĂŶƚƐ ƚŚĞ ŽƉƉŽƌƚƵŶŝƚLJ ĨŽƌ ŽƌĂů ƌĞŇĞĐƟŽŶ ĂŶĚ

ĨĞĞĚďĂĐŬ ĂƐ ǁĞůů ĂƐ ǁƌŝƩĞŶ ĞǀĂůƵĂƟŽŶƐ͕ ƚŚĞƐĞ ůĞĂƌŶŝŶŐ

ĞdžƉĞƌŝĞŶĐĞƐŚĂǀĞďĞĞŶĚŽĐƵŵĞŶƚĞĚ͘

In total, 519 ‘care receivers’ and 686 ‘care givers’ returned ĐŽŵƉůĞƚĞĚ ĞǀĂůƵĂƟŽŶ ĨŽƌŵƐ͘ WĂƌƟĐŝƉĂŶƚƐ ƌĞƉŽƌƚĞĚ ƚŽ

ůŽŽŬďĂĐŬŽŶƚŚĞŝŵŵĞƌƐŝǀĞƐĞƐƐŝŽŶƐĂƐĂƉŽǁĞƌĨƵůůĞĂƌͲ ŶŝŶŐĞdžƉĞƌŝĞŶĐĞ͘^ƚƵĚĞŶƚƐ;ŝŶƚŚĞƌŽůĞŽĨĐĂƌĞŐŝǀĞƌͿŽŌĞŶ

ƌĞƉŽƌƚĞĚ ƚŽ ŚĂǀĞ ĞdžƉĞƌŝĞŶĐĞĚ ŝŶƐƵĸĐŝĞŶƚ ƌŽƵƟŶĞ ŝŶ

ĐůŝŶŝĐĂůƉƌĂĐƟĐĞƚŽďĞĂďůĞƚŽĂƩĞŶĚƚŽƚŚĞƉĞƌƐŽŶďĞŚŝŶĚ

ƚŚĞĐĂƌĞƌĞĐĞŝǀĞƌ͘dŚŽƐĞŝŶƚŚĞƌŽůĞŽĨĐĂƌĞƌĞĐĞŝǀĞƌŽŌĞŶ

ƌĞƉŽƌƚĞĚ ŚŽǁ ƚŚĞ ĐĂƌĞ ŐŝǀĞƌƐ͛ ĨŽĐƵƐ ŽŶ ĐůŝŶŝĐĂů ƌŽƵƟŶĞƐ

ĂŶĚ ƉƌĂĐƟĐĂů ŵĂƩĞƌƐ ƉƌĞǀĞŶƚĞĚ ƚŚĞŵ ĨƌŽŵ ĂĚĚƌĞƐƐŝŶŐ

ƐŝƚƵĂƟŽŶƐ ĂŶĚ ĨĞĞůŝŶŐƐ ŽĨ ůŽŶĞůŝŶĞƐƐ ĂŶĚ ĚĞƉĞŶĚĞŶĐLJ͘

ĂƚĂƐƵŐŐĞƐƚƚŚĞƐĞůĞĂƌŶŝŶŐĞdžƉĞƌŝĞŶĐĞƐĐĂŶďĞĞŶŚĂŶĐĞĚ

ďLJŽƉƟŵŝƐŝŶŐƉƌĞƉĂƌĂƟŽŶĂŶĚƐƵƉĞƌǀŝƐŝŽŶŽĨƚŚĞŝŵŵĞƌͲ ƐŝǀĞƐĞƐƐŝŽŶƐ͘

Inleiding

DĂĂƚƐĐŚĂƉƉĞůŝũŬĞ ĞŶ ĚĞŵŽŐƌĂĮƐĐŚĞ ŽŶƚǁŝŬŬĞůŝŶŐĞŶ

leiden tot meer zorgverlening thuis, gericht op de eigen kracht en regie van de zorgvrager, in diens eigen sociale ŶĞƚǁĞƌŬ͕ ŐĞƌŝĐŚƚ ŽƉ ƉƌĞǀĞŶƟĞ͕ ŵĞƚ ŽŶĚĞƌƐƚĞƵŶŝŶŐ ǀĂŶ

njŽƌŐƚĞĐŚŶŽůŽŐŝĞĞŶĞĞŶŶĞƚǁĞƌŬǀĂŶnjŽƌŐĚŝƐĐŝƉůŝŶĞƐ͘/ŶůĞ- ǀĞŶ ŝŶ ĚĞnjĞ ŶŝĞƵǁĞ ƐŝƚƵĂƟĞ ǀƌĂĂŐƚ ǀĂŶ ďĞƌŽĞƉƐŬƌĂĐŚƚĞŶ

in de zorg een andere benadering dan voorheen: meer als gast en ondersteuner, meer gericht op gedrag en ŐĞnjŽŶĚŚĞŝĚ͕ ŵĞĞƌ ŐĞƌŝĐŚƚ ŽƉ ƐĂŵĞŶǁĞƌŬŝŶŐ͘ DĂĂƌ ŚƵŶ

alertheid en commitment voor deze ‘toekomstbesten- dige’ persoonsgerichte zorgbenadering dient nog verder ŽŶƚǁŝŬŬĞůĚƚĞǁŽƌĚĞŶ͘

^ŝŶĚƐϮϬϭϱŽƌŐĂŶŝƐĞĞƌƚŚĞƚƌĞŐŝŽŶĂůĞƐĂŵĞŶǁĞƌŬŝŶŐƐƉƌŽ- ject Zorgtrainingscentrum (ZTC) in haar ZorgEthisch Lab

;>ͿŝŶǁŽůůĞ͚şŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐ͛͘ĂĂƌŝŶŬƵŶŶĞŶnjŽƌŐǀĞƌůĞŶĞƌƐ

(in opleiding) met derden een dagdienst in een woonzorg- vorm nabootsen met als doel (Werkgroep Zorgethisch lab, 2016):

ϭ͘ ,ĞƚďĞǁƵƐƚǁŽƌĚŝŶŐƐƉƌŽĐĞƐŽƉŐĂŶŐďƌĞŶŐĞŶŽǀĞƌǁĂƚ

goede zorg is,

Ϯ͘ 'ĞĚƌĂŐƐǀĞƌĂŶĚĞƌŝŶŐ ƌĞĂůŝƐĞƌĞŶ͗ Ěŝƚ ůĞŝĚƚ ƚŽƚ ŐĞŵŽƟ- ǀĞĞƌĚĞƉƌŽĨĞƐƐŝŽŶĂůƐ͕

ϯ͘ 'ĞĚƌĂŐƐǀĞƌĂŶĚĞƌŝŶŐĞŶ ƌĞĂůŝƐĞƌĞŶ ŝŶ ĚĞ ĚĂŐĞůŝũŬƐĞ

ƉƌĂŬƟũŬ

ŽŽƌĐŽŶĨƌŽŶƚĂƟĞŵĞƚŚĞƚƉĞƌƐƉĞĐƟĞĨǀĂŶĚĞnjŽƌŐǀƌĂŐĞƌ

hoopt men de gewenste zorgbenadering onder gezond- ŚĞŝĚƐnjŽƌŐƉĞƌƐŽŶĞĞůƚĞďĞǀŽƌĚĞƌĞŶ͘

/Ŷ ĚĞnjĞ ƐĞƐƐŝĞƐ ŬƌŝũŐĞŶ ƟĞŶ ƚŽƚ ƚǁĂĂůĨ ƐƚƵĚĞŶƚĞŶ ŝŶ ĚĞ

zorgverlenende beroepen de opdracht om als team van njŽƌŐǀĞƌůĞŶĞƌƐ ĂĂŶ ĂĐŚƚ ƚŽƚ ƟĞŶ ƐŝŵƵůĂŶƚĞŶ ŵĞƚ ǀĞƌƐĐŚŝů- ůĞŶĚĞ͚ĂĂŶĚŽĞŶŝŶŐĞŶ͛njŽƌŐƚĞǀĞƌůĞŶĞŶ͘ŝƚǀŝŶĚƚƉůĂĂƚƐŝŶ

ĞĞŶĚĞĞůǀĂŶĞĞŶŽŶĚĞƌǁŝũƐŝŶƐƚĞůůŝŶŐĚĂƚƌĞĂůŝƐƟƐĐŚĂůƐĞĞŶ

ĚĞĞůǀĂŶĞĞŶǁŽŽŶͬnjŽƌŐŝŶƐƚĞůůŝŶŐŝƐŝŶŐĞƌŝĐŚƚ͘dŝũĚĞŶƐĚĞ

ĚĂŐnjŝũŶƚƌĂŝŶĞƌƐͬĐŽĂĐŚĞƐĂĂŶǁĞnjŝŐĚŝĞĚĞĂĐƟǀŝƚĞŝƚĞŶŽď- ƐĞƌǀĞƌĞŶ͘ĂŶŚĞƚĞŝŶĚĞǀĂŶĚĞĚĂŐďĞƐƉƌĞŬĞŶĚĞnjĞŝŶĞĞŶ

ƌĞŇĞĐƟĞŵŽŵĞŶƚŵĞƚĂůůĞĚĞĞůŶĞŵĞƌƐĚĞĞƌǀĂƌŝŶŐĞŶŵĞƚ

ĚĞnjŽƌŐƐŝƚƵĂƟĞƐ͘EĂĞŶŬĞůĞǁĞŬĞŶǁŽƌĚĞŶĚĞĚĞĞůŶĞŵĞƌƐ

uitgenodigd voor een terugkomsessie waarin nogmaals ƌĞŇĞĐƟĞ ĞŶ ĨĞĞĚďĂĐŬ ǁŽƌĚƚ ŐĞĚĞĞůĚ ŽǀĞƌ ĚĞ ĞƌǀĂƌŝŶŐĞŶ

ŝŶĚĞŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐ͘

ĞnjĞǁĞƌŬǀŽƌŵŝƐŵĞĚĞŐĞŢŶƐƉŝƌĞĞƌĚĚŽŽƌŚĞƚnjŽƌŐĞƚŚŝƐĐŚ

ůĂďƐdŝŵƵůŝŶĞůŐŝģ;sĂŶůĂĞƌĞĞƚĂů͕͘ϮϬϭϬͿĞŶǀĞƌǁĂŶƚĂĂŶ

ŝŶŝƟĂƟĞǀĞŶĂůƐĚĞ͚WĂƌƟĐŝƉĂƟĞŬůŝŶŝĞŬ͛ŝŶŵƐƚĞƌĚĂŵ;sĂŶ

^ĐŚĞƉƉŝŶŐĞŶĞƚĂů͕͘ϮϬϭϳͿ͘

Over de vraag welke leerervaringen deze nieuwe vorm ǀĂŶ ͚njŽƌŐĞƚŚŝƐĐŚ ƐŝŵƵůĂƟĞůĞƌĞŶ͛ ŽƉůĞǀĞƌƚ njŝũŶ ŶŝĞƚ ǀĞĞů

ĞŵƉŝƌŝƐĐŚĞŐĞŐĞǀĞŶƐďĞŬĞŶĚ͘hŝƚĞůŐŝģĞŶŚĞƚsĞƌĞŶŝŐĚ

<ŽŶŝŶŬƌŝũŬŬŽŵĞŶĞŶŬĞůĞƉƵďůŝĐĂƟĞƐ;sĂŶůĂĞƌĞĞƚĂů͕͘ϮϬϭϮ͖

ZŽďĞƌƚƐĞƚĂů͕͘ϮϬϭϲͿ͘/ŶϮϬϭϳǀĞƌƐĐŚĞĞŶŝŶĚŝƚƟũĚƐĐŚƌŝŌ

ĞĞŶĞǀĂůƵĂƟĞǀĂŶůĞĞƌŽƉďƌĞŶŐƐƚĞŶŝŶĚĞWĂƌƟĐŝƉĂƟĞŬůŝŶŝĞŬ

;sĂŶ^ĐŚĞƉƉŝŶŐĞŶĞƚĂů͕͘ϮϬϭϳͿ͘KŵŝŶnjŝĐŚƚƚĞŬƌŝũŐĞŶŝŶĚĞ

leeropbrengsten en verbetermogelijkheden van simula- ƟĞůĞƌĞŶ;ĞŶĞǀĞŶƚƵĞůĞŽƉƟŵĂůŝƐĞƌŝŶŐǀĂŶŚĞƚ>ͿnjŝũŶĂĂŶ

ĚĞ ĚĞĞůŶĞŵĞƌƐ ĂĂŶ ĚĞ ŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐ ĞŶ ƚĞƌƵŐŬŽŵƐĞƐƐŝĞƐ

ƐĐŚƌŝŌĞůŝũŬĞ ĞǀĂůƵĂƟĞĨŽƌŵƵůŝĞƌĞŶ ǀŽŽƌŐĞůĞŐĚ ĞŶ ǀŽŽƌ Ěŝƚ

ĂƌƟŬĞůŐĞĂŶĂůLJƐĞĞƌĚ͘ƌnjŝũŶŝŶĚĞnjĞĞǀĂůƵĂƟĞĚƌŝĞĨĂƐĞƐƚĞ

onderscheiden: Fase I - de ‘pilot’ in seizoen 2015-2016, Fase II in seizoen 2016-2017 en Fase III in seizoen 2017- ϮϬϭϴ͘ůĚĞƌƐǁĞƌĚŽǀĞƌ&ĂƐĞ/ĞŶ//ŐĞƌĂƉƉŽƌƚĞĞƌĚ;ƵƐǀĞů- ůĞƌ Θ ^ĐŚĞƉͲŬŬĞƌŵĂŶ͕ ϮϬϭϳ͖ ƵƐǀĞůůĞƌ Θ EĂǁŝũŶ͕ ϮϬϭϵ͖

ƵƐǀĞůůĞƌΘ^ĐŚĞƉͲŬŬĞƌŵĂŶ͕ϮϬϭϵͿ͘ŝƚĂƌƟŬĞůǀŽĞŐƚĚĞ

ĞǀĂůƵĂƟĞǀĂŶ&ĂƐĞ///ƚŽĞ͘,ĞƚĚŽĞůǀĂŶĚŝƚŽǀĞƌŬŽĞƉĞůĞŶĚĞ

ĂƌƟŬĞůŝƐŽŵĞĞŶƚŽƚĂĂůďĞĞůĚƚĞŐĞǀĞŶǀĂŶϯũĂĂƌƐŝŵƵůĂƟĞ- leren: wat levert deze manier van leren de studenten en ƐŝŵƵůĂŶƚĞŶŽƉĞŶǁĂƚŬĂŶĞƌŶŽŐǀĞƌďĞƚĞƌĚǁŽƌĚĞŶ͘

Methode

ĞƉŽƉƵůĂƟĞďĞƐƚŽŶĚĞŶĞƌnjŝũĚƐƵŝƚƐƚƵĚĞŶƚĞŶǀĂŶŵŝĚĚĞů- ďĂƌĞĞŶŚŽŐĞƌĞďĞƌŽĞƉƐŽƉůĞŝĚŝŶŐĞŶƚŽƚǀĞƌƉůĞĞŐŬƵŶĚŝŐĞ͘

ŝũŚĂĚĚĞŶŝŶĚĞŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐĚĞƉŽƐŝƟĞǀĂŶnjŽƌŐǀĞƌůĞŶĞƌ͘

ŶĚĞƌnjŝũĚƐ ǁĞƌĚĞŶ ŵĞĚĞǁĞƌŬĞƌƐ ŐĞǁŽƌǀĞŶ Ƶŝƚ ĚĞĞů- ŶĞŵĞŶĚĞ ŝŶƐƚĞůůŝŶŐĞŶ Žŵ ĚĞ ƉŽƐŝƟĞ ǀĂŶ njŽƌŐǀƌĂŐĞƌ ƚĞ

ƐŝŵƵůĞƌĞŶ͘

ƌ ǁĞƌĚĞŶ ǀŝĞƌ njĞůĨ ŽŶƚǁŝŬŬĞůĚĞ ĞǀĂůƵĂƟĞĨŽƌŵƵůŝĞƌĞŶ

ŐĞďƌƵŝŬƚ͕ƚǁĞĞǀŽŽƌƐƚƵĚĞŶƚĞŶ;ŶĂĚĞŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐĞŶŶĂ

ĚĞ ƚĞƌƵŐŬŽŵƐĞƐƐŝĞƐͿ͕ ĞŶ ƚǁĞĞ ǀŽŽƌ ƐŝŵƵůĂŶƚĞŶ ;ŝĚĞŵͿ͘

Ğ ĞǀĂůƵĂƟĞĨŽƌŵƵůŝĞƌĞŶ njŝũŶ ŝŶ &ĂƐĞ / ŵĞĚĞ ŶĂĂƌ ŚĞƚ

ǀŽŽƌďĞĞůĚ ǀĂŶ ƐdŝŵƵů ĞůŐŝģ ƐĂŵĞŶŐĞƐƚĞůĚ ŽƉ ďĂƐŝƐ ǀĂŶ

zorgethische literatuur en waren vooral ervaringsgericht ĞŶ ďĞůĞǀŝŶŐƐŐĞƌŝĐŚƚ ;sĂŶůĂĞƌĞ Ğƚ Ăů͕͘ ϮϬϭϬͿ͘ sŽŽƌ ĚĞ

ǀƌĂŐĞŶůŝũƐƚ ĚŝĞ ĚŝƌĞĐƚ ŶĂ ĚĞ ŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞ ŝŶŐĞǀƵůĚ ŵŽĞƐƚ

ǁŽƌĚĞŶ͕ůĞĞŬŚĞƚŝŶĚĞƉŝůŽƞĂƐĞŽŽŬnjŝŶǀŽůŶĂĂƌĚĞŝŶƌŝĐŚ- ƟŶŐ͕ƉƌĂŬƟƐĐŚĞnjĂŬĞŶ͕ǀĞƌǁĂĐŚƟŶŐĞŶĞŶďĞůĞŵŵĞƌŝŶŐĞŶ

ǀĂŶ ĞŶ ŝŶ ĚĞ ŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞ ƚĞ ǀƌĂŐĞŶ͘ ƵůŬĞ ƉƌĂŬƟƐĐŚĞ ĞŶ

primaire zaken staan de deelnemers vlak na een sessie ŵĞĞƐƚĂůŐŽĞĚŽƉŚĞƚŶĞƚǀůŝĞƐ͘EĂ&ĂƐĞ/ůĞĞŬĞĞŶĚĞĞůǀĂŶ

ĚĞŝŶƌŝĐŚƟŶŐƐŐĞƌŝĐŚƚĞǀƌĂŐĞŶŵŝŶĚĞƌƌĞůĞǀĂŶƚĞŶǁĞƌĚĞŶ

ĚĞďĞůĞǀŝŶŐƐŐĞƌŝĐŚƚĞĞǀĂůƵĂƟĞǀƌĂŐĞŶŐĞŚĞƌĨŽƌŵƵůĞĞƌĚŝŶ

ƚĞƌŵĞŶ ǀĂŶ ĐŽŵƉĞƚĞŶƟĞƐ ;ŬĞŶŶŝƐ͕ ŚŽƵĚŝŶŐ ĞŶ ǀĂĂƌĚŝŐ- ŚĞĚĞŶͿ͘ ĞnjĞ ŚĞƌĨŽƌŵƵůĞƌŝŶŐ ŝƐ ŵĞĚĞ ĂĨŐĞůĞŝĚ ǀĂŶ ĞĞŶ

vergelijkbare vragenlijst over de ontwikkeling van ethische ĐŽŵƉĞƚĞŶƟĞƐ ;ĞŶ hŝůͲtĞƐƚĞƌůĂŬĞŶ Θ ƵƐǀĞůůĞƌ͕ ϮϬϭϯͿ͘

Tijdens de terugkomdag werd ook voornamelijk naar ĐŽŵƉĞƚĞŶƟĞƐ ŐĞǀƌĂĂŐĚ ĚŝĞ ŐĞďƌƵŝŬƚ͕ ǀĞƌĂŶĚĞƌĚ ŽĨ ŶŽĚŝŐ

ǁĂƌĞŶ;ƐƚƵĚĞŶƚĞŶͿ͕ŶĂĂƐƚnjŽƌŐďĞŚŽĞŌĞƐĞŶĂĂŶĚĂĐŚƚƐƉƵŶ- ƚĞŶ;ƐŝŵƵůĂŶƚĞŶͿ͘ŝƚnjŝũŶĚĞŵĞĞƌƌĞŇĞĐƟĞǀĞŽŶĚĞƌĚĞůĞŶ

ǀĂŶŚĞƚůĞƌĞŶ͖ǁĂŶŶĞĞƌĚĞŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞĂůĞǀĞŶŐĞůĞĚĞŶŝƐ͕

ŬŽŵĞŶĞƌƚŽĐŚĂŶĚĞƌĞůĞĞƌĞƌǀĂƌŝŶŐĞŶŶĂĂƌďŽǀĞŶ͘

Ğ ĞǀĂůƵĂƟĞĨŽƌŵƵůŝĞƌĞŶ ďĞǀĂƩĞŶ ŽƉĞŶ ĞŶ ŐĞƐůŽƚĞŶ

ǀƌĂŐĞŶ͘ĞŐĞƐůŽƚĞŶǀƌĂŐĞŶŚĂĚĚĞŶŵĞƚŶĂŵĞďĞƚƌĞŬŬŝŶŐ

ŽƉĚĞŝŶƌŝĐŚƟŶŐǀĂŶĚĞŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐ͕njŽĂůƐǀŽŽƌďĞƌĞŝĚŝŶŐ͕

ďĞŐĞůĞŝĚŝŶŐĞŶŽŶƚǀĂŶŐƐƚ͘ĞĚĞĞůŶĞŵĞƌƐŬŽŶĚĞŶŚŝĞƌŽƉ

ĂŶƚǁŽŽƌĚĞŶ ŽƉ ĞĞŶ ǀŝũĨƉƵŶƚƐĐŚĂĂů ůŽƉĞŶĚ ǀĂŶ ϭс njĞĞƌ

ŽŶǀŽůĚŽĞŶĚĞ ƚŽƚ ϱ с njĞĞƌ ŐŽĞĚ͘ Ğ ŽƉĞŶ ǀƌĂŐĞŶ ŚĂĚ- ĚĞŶ ďĞƚƌĞŬŬŝŶŐ ŽƉ ǀĞƌǁĂĐŚƟŶŐĞŶ ĞŶ ďĞůĞŵŵĞƌŝŶŐĞŶ͘

Ğ ďĞĚŽĞůŝŶŐ ŚŝĞƌǀĂŶ ǁĂƐ ŝŶnjŝĐŚƚ ƚĞ ŬƌŝũŐĞŶ ŝŶ ǀĞƌďĞƚĞƌͲ ŵŽŐĞůŝũŬŚĞĚĞŶ ǀŽŽƌ ĚĞ ŽƉnjĞƚ ǀĂŶ ĚĞ ƐĞƐƐŝĞƐ͘ ĂĂƌŶĂĂƐƚ

ǁĞƌĚĞŶĞƌďŝũĚĞƐƚƵĚĞŶƚĞŶǀƌĂŐĞŶŽǀĞƌĐŽŵƉĞƚĞŶƟĞŽŶƚ- wikkeling gesteld: welke kennis, houding en vaardigheden njŝũŶ ŶŽĚŝŐ ǀŽŽƌ ŐŽĞĚĞ njŽƌŐ͍ Ğ ƐŝŵƵůĂŶƚĞŶ ŬƌĞŐĞŶ ŽŽŬ

ǀƌĂŐĞŶ ŽǀĞƌ ŚĞƚ ŝŶŐĂĂŶ ŽƉ ŚƵŶ njŽƌŐďĞŚŽĞŌĞƐ ĞŶ ǁĞůŬĞ

ĂĂŶĚĂĐŚƚƐƉƵŶƚĞŶ njĞ ŚĞƚ ŽŶĚĞƌǁŝũƐ ŵĞĞ ǁŝůůĞŶ ŐĞǀĞŶ͘

ĞďĞĚŽĞůŝŶŐŚŝĞƌǀĂŶǁĂƐŝŶnjŝĐŚƚƚĞŬƌŝũŐĞŶŝŶĚĞůĞĞƌŽƉͲ brengsten en verbetermogelijkheden van de zorgbenade- ƌŝŶŐ͘

Ğ ĐŽƂƌĚŝŶĂƚŽƌĞŶ ǀĂŶ ŚĞƚ > ƐƚĞůĚĞŶ ĚĞ ĚĞĞůŶĞŵĞƌƐ

ƚĞƌ ƉůĞŬŬĞ ŵĞƚ ĞĞŶ ƚĂďůĞƚ ĚŝŐŝƚĂůĞ ĞǀĂůƵĂƟĞĨŽƌŵƵůŝĞƌĞŶ

beschikbaar (onder toezegging van vrijwillige deelname ĞŶĂŶŽŶŝĞŵĞǀĞƌǁĞƌŬŝŶŐͿ͘ĞĂŶƚǁŽŽƌĚĞŶŽƉĚĞŐĞƐůŽƚĞŶ

ǀƌĂŐĞŶ njŝũŶ ĚŽŽƌ ĚĞ ŽŶĚĞƌnjŽĞŬĞƌƐ ŝŶ ^W^^ ǀĞƌǁĞƌŬƚ ĞŶ

ŐĞĂŶĂůLJƐĞĞƌĚŵĞƚďĞŚƵůƉǀĂŶƉĞƌĐĞŶƚĂŐĞƐǀĂŶĚĞƚŽƚĂůĞ

ŐƌŽĞƉĞŶŐĞŵŝĚĚĞůĚĞƐĐŽƌĞƐ͘ĞĂŶƚǁŽŽƌĚĞŶŽƉĚĞŽƉĞŶ

ǀƌĂŐĞŶǁĞƌĚĞŶĚŽŽƌĚĞŽŶĚĞƌnjŽĞŬĞƌƐŝŶ&ĂƐĞ//ŬǁĂůŝƚĂƟĞĨ

ǀĞƌǁĞƌŬƚ ĞŶ ŐĞĂŶĂůLJƐĞĞƌĚ ĚŽŽƌ ŵŝĚĚĞů ǀĂŶ ͚ŽƉĞŶ ĐŽĚĞ- ƌŝŶŐ͛;ĂĂƌĚĂĞƚĂů͕͘ϮϬϭϬͿ͘/Ŷ&ĂƐĞ///ǁĞƌĚĞŶĚĞĂŶƚǁŽŽƌĚ- ĐĂƚĞŐŽƌŝĞģŶ Ƶŝƚ &ĂƐĞ // ŐĞďƌƵŝŬƚ ĂůƐ ͚ƐĞŶƐŝƟnjŝŶŐ ĐŽŶĐĞƉƚƐ͛

;ĂĂƌĚĂ Ğƚ Ăů͕͘ ϮϬϭϬͿ͘ ^ƚĞĞŬƉƌŽĞĨƐŐĞǁŝũƐ ŝƐ ĚĞ ĐŽĚĞƌŝŶŐ

van de ene onderzoeker door de andere onderzoeker ŐĞĐŚĞĐŬƚ͗ŽǀĞƌĞĞŶŬŽŵƐƚǀĂŶĚĞĂŶĂůLJƐĞǁĂƐϵϬй͘

Resultaten

ZĞƐƉŽŶĚĞŶƚŬĞŶŵĞƌŬĞŶnjŝũŶƚĞnjŝĞŶŝŶdĂďĞůϭ͘dĂďĞůϮƚŽŽŶƚ

de uitkomsten van de gesloten vragen aan de deelnemers ŽǀĞƌĚĞŝŶƌŝĐŚƟŶŐĞŶŽƉnjĞƚǀĂŶĚĞŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐ͘dĂďĞůϯƚŽƚ

en met 5 tonen de uitkomsten van de open vragen aan de ĚĞĞůŶĞŵĞƌƐŽǀĞƌůĞĞƌĞƌǀĂƌŝŶŐĞŶŝŶĚĞŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐĞŶĚĞ

ƚĞƌƵŐŬŽŵƐĞƐƐŝĞƐ͘ĞĞůŶĞŵĞƌƐŝŶĚĞƉŽƐŝƟĞǀĂŶnjŽƌŐǀƌĂŐĞƌ

noemen we kortheidshalve ‘simulanten’ en deelnemers in ĚĞƉŽƐŝƟĞǀĂŶnjŽƌŐǀĞƌůĞŶĞƌ͚ƐƚƵĚĞŶƚĞŶ͛͘

Respondentkenmerken

In totaal hebben in de gerapporteerde periode (2015- 2018) 759 simulanten en 1988 studenten deelgenomen ĂĂŶ ĚĞ ƐĞƐƐŝĞƐ ǀĂŶ ŚĞƚ >͘ ϱϭϵ ƐŝŵƵůĂŶƚĞŶ ĞŶ ϲϴϲ ƐƚƵ- ĚĞŶƚĞŶďƌƵŝŬďĂƌĞĞǀĂůƵĂƟĞĨŽƌŵƵůŝĞƌĞŶŝŶŐĞǀƵůĚ;ƌĞƐƉŽŶƐ

ƌĞƐƉĞĐƟĞǀĞůŝũŬ ϲϴй ĞŶ ϯϱйͿ͘ Ğ ƐŝŵƵůĂŶƚĞŶ ǁĂƌĞŶ ǀŽŽƌ

ŚĞƚ ŐƌŽŽƚƐƚĞ ĚĞĞů ŵĞĚĞǁĞƌŬĞƌƐ Ƶŝƚ ĚĞ ŽƵĚĞƌĞŶnjŽƌŐ͘

^ƚƵĚĞŶƚĞŶŬǁĂŵĞŶŝĞƚƐǀĂŬĞƌƵŝƚŚĞƚ,K;ŝŶǀĞƌŚŽƵĚŝŶŐ

ƚŽƚ DK ŝƐ ĚĞnjĞ ŐƌŽĞƉ ŝĞƚƐ ƚŽĞŐĞŶŽŵĞŶͿ͘ 'ĞŵŝĚĚĞůĚ

ǁĂƌĞŶ ĚĞ ƐŝŵƵůĂŶƚĞŶ ϮϬ ũĂĂƌ ŽƵĚĞƌ ĚĂŶ ĚĞ ƐƚƵĚĞŶƚĞŶ͘

DKͲƐƚƵĚĞŶƚĞŶŬǁĂŵĞŶǀĂŬĞƌŶĂĂƌĚĞƚĞƌƵŐŬŽŵƐĞƐƐŝĞƐ͘

'ĞƐůŽƚĞŶǀƌĂŐĞŶŝŶƌŝĐŚƟŶŐŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐ

ĞŚŽŽŐƐƚĞƐĐŽƌĞŵĞƚďĞƚƌĞŬŬŝŶŐƚŽƚŽƌŐĂŶŝƐĂƟĞĂƐƉĞĐƚĞŶ

ǀĂŶĚĞŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐŐĞǀĞŶƐƚƵĚĞŶƚĞŶĞŶƐŝŵƵůĂŶƚĞŶďĞŝĚĞ

ĂĂŶĚĞůŽĐĂƟĞ;ĚŝĞƚĞŶŽƉnjŝĐŚƚĞǀĂŶ&ĂƐĞ/ŶŝĞƵǁŝƐͿ͘Ğ

laagste score in Fase II en III (maar voldoende) geven de ƐƚƵĚĞŶƚĞŶĂĂŶĚĞďĞŐĞůĞŝĚŝŶŐǀĂŶƵŝƚƐĐŚŽŽů͘ĞƐŝŵƵůĂŶƚĞŶ

geven de laagste score in Fase II en III aan de bekendheid ǀĂŶŚĞƚ>ďŝŶŶĞŶĚĞĞŝŐĞŶŽƌŐĂŶŝƐĂƟĞ͖ŝŶ&ĂƐĞ///ǁŽƌĚƚ

ĚŝƚnjĞůĨƐŽŶǀŽůĚŽĞŶĚĞ͘ĞǀŽŽƌďĞƌĞŝĚŝŶŐĞŶŚĞƚǁĞƌŬďŽĞŬ

ŬƌŝũŐĞŶ ŽŽŬ ŐĞĞŶ ŚŽŐĞ ƐĐŽƌĞƐ͕ ŵĂĂƌ ǁĞů ĞĞŶ ǀŽůĚŽĞŶĚĞ͘

Een meerderheid van de studenten en simulanten vindt ĚĞ ŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞ ͚ƚĞ ůĂŶŐ͛͘ Ğ ĂĂŶǁĞnjŝŐĞ ŚƵůƉŵŝĚĚĞůĞŶ

Tabel 1 Respondentkenmerken Fase I en II en III Fase I (najaar 2015 t/m

voorjaar 2016)

Fase II (najaar 2016 t/m

voorjaar 2017)

Fase III (voorjaar 2017 t/m

najaar 2018)

Instelling /

^ĐŚŽŽů ^ŝŵƵůĂŶƚĞŶ

;ŶсϯϮͿ ^ƚƵĚĞŶƚĞŶ

;ŶсϯϬͿ ^ŝŵƵůĂŶƚĞŶ

;ŶсϭϳϰͿ ^ƚƵĚĞŶƚĞŶ

;ŶсϮϱϮͿ ^ŝŵƵůĂŶƚĞŶ

;ŶсϯϭϯͿ ^ƚƵĚĞŶƚĞŶ

;ŶсϰϬϰͿ

Inleefsessie

MBO ,K Ouderenzorg Thuiszorg Ziekenhuis ZĞǀĂůŝĚĂƟĞ

ŶĚĞƌƐͬKŶďĞ- kend

0 0 0 0 0 0 32

0 0 0 0 0 0 30

79 19 18 8 17

7 26

76 119

0 0 0 0 57

66 45 84 52 3 5 58

194 206 0 0 0 0 4

Gemiddelde

ůĞĞŌŝũĚ - - 36 jaar 19 jaar 36 jaar 21 jaar

Instelling /

^ĐŚŽŽů ^ŝŵƵůĂŶƚĞŶ

;ŶсϯϮͿ ^ƚƵĚĞŶƚĞŶ

;ŶсϯϬͿ ^ŝŵƵůĂŶƚĞŶ

;ŶсϯϴͿ ^ƚƵĚĞŶƚĞŶ

;ŶсϰϱͿ ^ŝŵƵůĂŶƚĞŶ

;ŶсϭϰͿ ^ƚƵĚĞŶƚĞŶ

;ŶсϭϱͿ

Terugkomsessie

MBO ,K Ouderenzorg Thuiszorg ZĞǀĂůŝĚĂƟĞ

ŶĚĞƌƐͬKŶďĞ- kend

12 6 8 0 0 6

0 0 0 0 0 30

17 3 9 3 6 0

41 4 0 0 0 0

1 5 1 4 1 2

12 3 0 0 0 0

Gemiddelde

ůĞĞŌŝũĚ - - 45 jaar 20 jaar 38 jaar 19 jaar

van het ZEL en de opvang na de sessie zijn volgens de ƌĞƐƉŽŶĚĞŶƚĞŶ ŐŽĞĚ͘ ^ŝŵƵůĂŶƚĞŶ njŝũŶ ŽǀĞƌ ŚĞƚ ĂůŐĞŵĞĞŶ

ƉŽƐŝƟĞǀĞƌŽǀĞƌĚĞŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐĚĂŶĚĞƐƚƵĚĞŶƚĞŶ͕ŐĞƚƵŝŐĞ

ŚĞƚƌĂƉƉŽƌƚĐŝũĨĞƌĚĂƚnjŝũŐĞǀĞŶǀŽŽƌŚƵŶǁĂĂƌĚĞƌŝŶŐǀŽŽƌ

ĚĞŚĞůĞĚĂŐ͘

Open vragen leerervaringen inleefsessies

ĞƐĐŽƌĞƐǀŽŽƌǀĞƌǁĂĐŚƟŶŐĞŶǀĂŶĚĞŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐůŝŐŐĞŶ

ǀŽŽƌ ĚĞ ƐƚƵĚĞŶƚĞŶ ǀŽŽƌŶĂŵĞůŝũŬ ŽƉ ŚĞƚ ƉƌĂŬƟƐĐŚĞ ǀůĂŬ͘

ĂĂƌŶĂĂƐƚ ǁŽƌĚĞŶ ĚŽŽƌ ĞĞŶ ƐƵďƐƚĂŶƟĞĞů ĚĞĞů ǀĂŶ ĚĞ

ƐƚƵĚĞŶƚĞŶ ďůĂŶĐŽ ĞŶ ůĂĂŐ ŐĞƐƚĞŵĚ ;ŶĞŐĂƟĞĨ͕ ŵŽĞŝůŝũŬ͕

ƐƉĂŶŶŝŶŐͿ ŐĞƐĐŽŽƌĚ͕ ǁĂƚ ŝŶ &ĂƐĞ /// ŇŝŶŬ ŝƐ ƚŽĞŐĞŶŽŵĞŶ͘

ĞŶ ŐƌŽŽƚ ĚĞĞů ǀĂŶ ĚĞ ƐƚƵĚĞŶƚĞŶ ŐĞĞŌ ĂĂŶ njŝĐŚ ŝŶ ŚƵŶ

deelname belemmerd te voelen door een gebrek aan ĚƵŝĚĞůŝũŬŚĞŝĚ ĞŶ ǀŽŽƌnjŝĞŶŝŶŐĞŶ͘ ĞǁƵƐƚǁŽƌĚŝŶŐ ǀĂŶ ŚƵŶ

ĞŝŐĞŶ ĨƵŶĐƟŽŶĞƌĞŶ ĞŶ njĞůĬĂŶƚĞƌŝŶŐ ǁŽƌĚĞŶ ŚĞƚ ǀĂĂŬƐƚ

ŐĞŶŽĞŵĚ ŶĂĂƌ ĂĂŶůĞŝĚŝŶŐ ǀĂŶ ĚĞ ƌĞŇĞĐƟĞ ĞŶ ĨĞĞĚďĂĐŬ

ĚŝƌĞĐƚŶĂĂŇŽŽƉǀĂŶĚĞŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐ͘

Ğ ƐĐŽƌĞƐ ǀĂŶ ĚĞ ƐŝŵƵůĂŶƚĞŶ ƚŽŶĞŶ ǁĞŝŶŝŐ ƚŽƚ ůĂŐĞ ǀĞƌ- ǁĂĐŚƟŶŐĞŶ ǀŽŽƌĂĨ͖ Ěŝƚ ŶĞĞŵƚ ƚŽĞ ƚƵƐƐĞŶ &ĂƐĞ // ĞŶ ///͘

ĞŚŽŽŐƐƚĞƐĐŽƌĞǀŽŽƌĨĂĐƚŽƌĞŶĚŝĞĚĞƐŝŵƵůĂŶƚĞŶďĞůĞŵ- ŵĞƌĚĞŶďŝũŚƵŶĚĞĞůŶĂŵĞĂĂŶĚĞŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞǁĂƐŝŶ&ĂƐĞ

//ĞŶ///ĚĞĞĞŶnjĂĂŵŚĞŝĚĞŶĂĬĂŶŬĞůŝũŬŚĞŝĚŝŶŚƵŶƌŽů͘EĞƚ

Tabel 2 Inleefsessie studenten en simulanten met gemiddelde op antwoordschaal in cijfer en categorie van gesloten vragen

Fase I Fase II Fase III

Vraag Studenten

(n=30)

Simulanten (n=32)

Studenten (n=252)

Simulanten (n=174)

Studenten (n=404)

Simulanten (n=313)

/ŶĨŽƌŵĂƟĞŽǀĞƌ> 3,6 (goed) 3,9 (goed) ϯ͕Ϯ;ǀŽůĚ͘Ϳ 3,5 (goed) ϯ͕Ϯ;ǀŽůĚ͘Ϳ ϯ͕ϯ;ǀŽůĚ͘Ϳ sŽŽƌďĞƌĞŝĚŝŶŐŽƉ

ŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞ ϯ͕ϯ;ǀŽůĚ͘Ϳ 3,7 (goed) Ϯ͕ϵ;ǀŽůĚ͘Ϳ ϯ͕ϯ;ǀŽůĚ͘Ϳ Ϯ͕ϵ;ǀŽůĚ͘Ϳ ϯ͕ϭ;ǀŽůĚ͘Ϳ

Begeleiding vanuit school

ϯ͕ϰ;ǀŽůĚ͘Ϳ - Ϯ͕ϴ;ǀŽůĚ͘Ϳ - Ϯ͕ϴ;ǀŽůĚ͘Ϳ -

Bekendheid ZEL in

ĞŝŐĞŶŽƌŐĂŶŝƐĂƟĞ - ϯ͕Ϭ;ǀŽůĚ͘Ϳ - Ϯ͕ϵ;ǀŽůĚ͘Ϳ - 2,4 (onvol)

Inhoud werkboek 3,9 (goed) 3,7 (goed) ϯ͕ϰ;ǀŽůĚ͘Ϳ 3,6 (goed) ϯ͕ϭ;ǀŽůĚ͘Ϳ ϯ͕ϯ;ǀŽůĚ͘Ϳ

Ontvangst binnen ZEL 3,9 (goed) 4,1 (goed) 3,9 (goed) 3,8 (goed) 3,9 (goed) 3,8 (goed)

>ŽĐĂƟĞƐĞƐƐŝĞ ϯ͕ϰ;ǀŽůĚ͘Ϳ 4,0 (goed) 4,2 (goed) 4,2 (goed) 4,1 (goed) 4,1 (goed)

ĂŶǁĞnjŝŐĞŚƵůƉͲ middelen ZEL

Ϯ͕ϳ;ǀŽůĚ͘Ϳ ϯ͕ϯ;ǀŽůĚ͘Ϳ 3,6 (goed) 3,6 (goed) 3,8 (goed) 3,7 (goed)

Opvang na sessie Ϯ͕ϲ;ǀŽůĚ͘Ϳ ϯ͕ϭ;ǀŽůĚ͘Ϳ 3,9 (goed) 3,9 (goed) 3,9 (goed) 4,0 (goed)

sĞƌǁĞƌŬŝŶŐĞƌǀĂƌŝŶŐĞŶ 3,6 (goed) 3,9 (goed) 4,0 (goed) 3,8 (goed) 3,8 (goed) 3,9 (goed)

ƵƵƌŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞ - - dĞůĂŶŐ;ϳϱйͿ dĞůĂŶŐ;ϲϬйͿ dĞůĂŶŐ;ϳϰйͿ dĞůĂŶŐ;ϱϯйͿ

ŝũĨĞƌǀŽŽƌŚĞůĞĚĂŐ

(1-10)

- - - 6,5 7,2

Antwoordschaal: 1= zeer onvoldoende, 2= onvoldoende, 3= voldoende, 4= goed, 5 = zeer goed

dĂďĞůϯ/ŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐƚƵĚĞŶƚĞŶĞŶƐŝŵƵůĂŶƚĞŶŵĞƚĂŶƚǁŽŽƌĚĞŶŽƉŽƉĞŶǀƌĂŐĞŶ͖ƉĞƌďĞƚƌĞīĞŶĚĂŶƚǁŽŽƌĚŚĞƚƉĞƌĐĞŶƚĂŐĞƉĞƌƐŽŶĞŶ

met dat antwoord en (het aantal personen)

Fase II Fase III

Vraag Antwoord (meerdere mogelijk) Studenten (n=252)

Simulanten (n=174)

Studenten (n=404)

Simulanten (n=313)

sĞƌǁĂĐŚƟŶŐĞŶ͍ ^{'ĞĞŶ ϭϮй;ϮϵͿ ϭϱй;ϮϲͿ ϯϱй;ϭϰϯͿ ϯϵй;ϭϮϭͿ}

EĞŐĂƟĞǀĞ ϭϯй;ϯϮͿ ϳй;ϭϯͿ ϭϲй;ϲϲͿ ϴй;ϮϲͿ

WŽƐŝƟĞǀĞ ϲй;ϭϰͿ ϴй;ϭϰͿ Ϯϭй;ϴϱͿ ϭϮй;ϯϵͿ

Empathisch bezig zijn ϴй;ϮϬͿ ϯϮй;ϱϱͿ ϵй;ϯϴͿ Ϯϰй;ϳϱͿ

WƌĂŬƟƐĐŚůĞƌĞŶ ϯϭй;ϳϵͿ ϭϴй;ϯϮͿ ϰй;ϭϴͿ ϯй;ϵͿ

Moeilijk ϭϯй;ϯϰͿ ϳй;ϭϯͿ ϰй;ϭϱͿ ϰй;ϭϭͿ

^ƉĂŶŶŝŶŐ ϭϭй;ϮϴͿ ϳй;ϭϮͿ ϳй;ϮϵͿ ϳй;ϮϯͿ

Overig ϲй;ϭϲͿ ϱй;ϵͿ Ϯй;ϭϬͿ ϯй;ϵͿ

ĞůĞŵŵĞƌŝŶŐĞŶ͍ ĞŶnjĂĂŵŚĞŝĚ͕ĂĬĂŶŬĞůŝũŬŚĞŝĚ ϭϬй;ϮϲͿ ϯϲй;ϲϯͿ ϭϬй;ϰϬͿ ϯϲй;ϭϭϯͿ

'ĞďƌĞŬĂĂŶǀŽŽƌnjŝĞŶŝŶŐĞŶ ϯϮй;ϴϬͿ ϭϴй;ϯϭͿ ϴй;ϯϭͿ ϳй;ϮϭͿ

'ĞďƌĞŬĂĂŶĚƵŝĚĞůŝũŬŚĞŝĚ Ϯϴй;ϳϬͿ ϵй;ϭϲͿ ϰϭй;ϭϲϳͿ ϭϬй;ϯϮͿ

^ŝŵƵůĂƟĞŬĂƌĂŬƚĞƌ ϭϱй;ϯϵͿ ϭϯй;ϮϮͿ ϭϰй;ϱϴͿ ϭϲй;ϱϬͿ

Lengte van de sessie ϭϮй;ϮϵͿ ϵй;ϭϱͿ ϭϭй;ϰϲͿ ϴй;ϮϱͿ

'ĞĞŶ ϯй;ϴͿ ϭϬй;ϭϳͿ ϭϱй;ϲϮͿ Ϯϯй;ϳϮͿ

Opbrengst

ƌĞŇĞĐƟĞĞŶ

ĨĞĞĚďĂĐŬ͍

ĞůĂŶŐĐŽƂƌĚŝŶĂƟĞ͕ĐŽŶƟŶƵŢƚĞŝƚ ϴй;ϮϬͿ ϰй;ϳͿ ϵй;ϯϳͿ ϰй;ϭϯͿ

<ŝũŬĞŶŚŽĞƉƌĂŬƟƐĐŚĂŶĚĞƌƐŬĂŶ ϮϬй;ϱϭͿ ϭϲй;ϮϳͿ ϭϯй;ϱϭͿ ϴй;ϮϱͿ

ĞůĂŶŐĐŽŵŵƵŶŝĐĂƟĞĞŶŝŶĨŽƌŵĂƟĞ ϵй;ϮϮͿ ϳй;ϭϮͿ ϳй;ϮϳͿ ϲй;ϮϬͿ

/ŶůĞǀĞŶ;ĂĬĂŶŬĞůŝũŬŚĞŝĚ͕ĞŝŐĞŶǁĂĂƌĚĞͿ ϮϬй;ϱϬͿ Ϯϵй;ϱϬͿ Ϯϰй;ϵϲͿ Ϯϵй;ϵϮͿ

ĞǁƵƐƚǁŽƌĚŝŶŐ͕njĞůĬĂŶƚĞƌŝŶŐ ϯϴй;ϵϲͿ ϯϲй;ϲϯͿ ϰϬй;ϭϲϬͿ ϰϬй;ϭϮϰͿ

Weet niet ϱй;ϭϯͿ ϵй;ϭϱͿ ϴй;ϯϯͿ ϭϮй;ϯϵͿ

ĂůƐĚĞƐƚƵĚĞŶƚĞŶŚĞďďĞŶǀĞĞůƐŝŵƵůĂŶƚĞŶďŝũĚĞƌĞŇĞĐƟĞĞŶ

ĨĞĞĚďĂĐŬĚŝƌĞĐƚŶĂĂŇŽŽƉǀĂŶĚĞŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞĂĂŶŐĞŐĞǀĞŶ

njŝĐŚďĞǁƵƐƚƚĞnjŝũŶŐĞǁŽƌĚĞŶǀĂŶŚƵŶƉŽƐŝƟĞĞŶŽƉƐƚĞůůŝŶŐ

ŝŶĚĞnjŽƌŐƌĞůĂƟĞĞŶŚĞƚŽŵŐĂĂŶŵĞƚŚƵŶnjŽƌŐƐŝƚƵĂƟĞ͘

Open vragen leerervaringen studenten terugkomsessies

Bij zowel kennis, houding en vaardigheden gaan in

&ĂƐĞ // ĞŶ /// ĚĞ ŚŽŽŐƐƚĞ ƐĐŽƌĞƐ ŶĂĂƌ ͚ŐĞĞŶ ĂŶƚǁŽŽƌĚ͛͘

>ĞĞƌĞƌǀĂƌŝŶŐĞŶ ďĞƚƌĞīĞŶ ǀĞĞůĂů ĚĞ ƉƌĂŬƟƐĐŚĞ ŬĂŶƚ ǀĂŶ

de zorgverlening (werkplanning, overleg, voorbereiding ĞŶ ĐŽŵŵƵŶŝĐĂƟĞǀĞ ǀĂĂƌĚŝŐŚĞĚĞŶͿ͘ sŽŽƌ ǁĂƚ ďĞƚƌĞŌ ĚĞ

leeropbrengst lijken veranderde kennis bij de studenten gesprekstechnieken, de betekenis van verzorgd worden, ĞŶĚĞďĞƚĞŬĞŶŝƐǀĂŶnjŝĞŬnjŝũŶƚĞďĞƚƌĞīĞŶ͘sĂŶǀĞƌĂŶĚĞƌĚĞ

houding kan bij de studenten gesproken worden op het ŐĞďŝĞĚǀĂŶĞŵƉĂƚŚŝĞ͕ŝŶůĞǀĞŶ͕ŽƉĞŶŚĞŝĚĞŶƉƌŽĨĞƐƐŝŽŶĞůĞ

ĐŽŵŵƵŶŝĐĂƟĞ ŵĞƚ ƉĂƟĞŶƚĞŶ͘ sĞƌĂŶĚĞƌĚĞ ǀĂĂƌĚŝŐŚĞĚĞŶ

ǀĂŶ ƐƚƵĚĞŶƚĞŶ ďĞƚƌĞīĞŶ ƐĐŽƌĞƐ ǀŽŽƌ ƐĂŵĞŶǁĞƌŬĞŶ͕

ƉůĂŶŶĞŶ ĞŶ ŽǀĞƌůĞŐŐĞŶ͕ ĐŽŵŵƵŶŝĐĂƟĞǀĂĂƌĚŝŐŚĞĚĞŶ ĞŶ

dĂďĞůϰdĞƌƵŐŬŽŵƐĞƐƐŝĞƐƚƵĚĞŶƚĞŶŵĞƚĂŶƚǁŽŽƌĚĞŶŽƉŽƉĞŶǀƌĂŐĞŶ͖ƉĞƌďĞƚƌĞīĞŶĚĂŶƚǁŽŽƌĚŚĞƚƉĞƌĐĞŶƚĂŐĞƉĞƌƐŽŶĞŶŵĞƚĚĂƚ

antwoord en (het aantal personen)

Vraag: Wat heb je … 'ĞďƌƵŝŬƚ͍ sĞƌĂŶĚĞƌĚ͍ EŽĚŝŐ͍

Fase II (n=45) III (n=15) II (n=45) III (n=15) II (n=45) III (n=15) Kennis

ͲǀĂŶ> ϮϬй;ϵͿ ϭϯй;ϮͿ - - ϰй;ϮͿ ϳй;ϭͿ

'ĞƐƉƌĞŬƐƚĞĐŚŶŝƐĐŚ ϭϯй;ϲͿ Ϯϳй;ϰͿ ϰй;ϮͿ ϯϯй;ϱͿ ϵй;ϰͿ ϭϯй;ϮͿ

- van ziekzijn ϭϲй;ϳͿ - ϮϬй;ϵͿ ϭϯй;ϮͿ - -

- van verzorgd worden ϮϬй;ϵͿ - ϮϮй;ϭϬͿ Ϯϳй;ϰͿ - -

Theorie van ziekte en zorg ϰй;ϮͿ ϮϬй;ϯͿ - - ϵй;ϰͿ ϭϯй;ϮͿ

WƌŝŶĐŝƉĞƐǀĂŶĚĞƉƌĂŬƟũŬ ϭϯй;ϲͿ ϯϯй;ϱͿ - - - -

sĞƌƉůĞĞŐƚĞĐŚŶŝƐĐŚ - - - - ϵй;ϰͿ ϳй;ϭͿ

ĞůĩĞĞůĚ - - ϰй;ϮͿ - - -

Methodisch werken - - ϵй;ϰͿ ϮϬй;ϯͿ ϳй;ϯͿ -

Geen antwoord ϭϯй;ϲͿ ϳй;ϭͿ ϰϬй;ϭϴͿ ϳй;ϭͿ ϲϮй;ϮϴͿ ϲϬй;ϵͿ

Houding

Empathie / inleven ϭϴй;ϴͿ ϭϯй;ϮͿ ϭϲй;ϳͿ Ϯϳй;ϰͿ - -

Openheid / contact Ϯϰй;ϭϭͿ ϯϯй;ϱͿ ϭϲй;ϳͿ ϳй;ϭͿ ϭϴй;ϴͿ ϳй;ϭͿ

Respect/gelijkwaardigheid ϭϭй;ϱͿ ϭϯй;ϮͿ ϰй;ϮͿ ϭϯй;ϮͿ - -

'ĞĚƵůĚͬƌƵƐƚͬďĞŐƌŝƉ ϭϯй;ϲͿ ϳй;ϭͿ ϵй;ϰͿ ϯϬй;ϯͿ ϳй;ϯͿ ϭϯй;ϮͿ

ĞůĨǀĞƌƚƌŽƵǁĞŶ - - - - ϳй;ϯͿ ϭϯй;ϮͿ

Geen antwoord ϯϯй;ϭϱͿ ϯϯй;ϱͿ ϲϬй;ϮϳͿ ϯϯй;ϱͿ ϲϵй;ϯϭͿ ϲϳй;ϭϬͿ

Vaardigheden

Luistervaardigheden ϭϭй;ϱͿ ϮϬй;ϯͿ ϭϭй;ϱͿ ϳй;ϭͿ - -

KŶĚĞƌƐƚĞƵŶĞŶ͕ƐƟŵƵůĞƌĞŶ Ϯϰй;ϭϭͿ ϮϬй;ϯͿ ϭϲй;ϳͿ Ϯϳй;ϰͿ - -

ŽŵŵƵŶŝĐĂƟĞǀĂĂƌĚŝŐŚĞĚĞŶ ϭϲй;ϳͿ ϳй;ϭͿ ϭϲй;ϳͿ - ϭϲй;ϳͿ ϮϬй;ϯͿ

^ĂŵĞŶǁĞƌŬĞŶ͕ŽǀĞƌůĞŐŐĞŶ ϳй;ϯͿ ϳй;ϭͿ ϰй;ϮͿ ϭϯй;ϮͿ ϳй;ϯͿ ϳй;ϭͿ

sĞƌƉůĞĞŐƚĞĐŚŶŝƐĐŚ ϳй;ϯͿ ϭϯй;ϮͿ - - ϭϭй;ϱͿ ϳй;ϭͿ

Besluitvaardigheid - - - - ϳй;ϯͿ -

Geen antwoord ϯϲй;ϭϲͿ ϯϯй;ϱͿ ϱϯй;ϮϰͿ ϱϯй;ϴͿ ϲϬй;ϮϳͿ ϲϳй;ϭϬͿ

ŽŶĚĞƌƐƚĞƵŶĞŶ ĞŶ ƐƟŵƵůĞƌĞŶ ;&ĂƐĞ // ĞŶ ///Ϳ͘ <ĞŶŶŝƐ ĞŶ

vaardigheden die studenten zeggen nog nodig te hebben ligt op het vlak van gesprekken voeren en verplegen, naast ƚŚĞŽƌŝĞǀĂŶnjŝĞŬƚĞĞŶnjŽƌŐ͘YƵĂŚŽƵĚŝŶŐnjŽƵĚĞŶƐƚƵĚĞŶƚĞŶ

ŐƌĂĂŐŵĞĞƌŽƉĞŶnjŝũŶĞŶŵĂŬŬĞůŝũŬĞƌĐŽŶƚĂĐƚŵĂŬĞŶ͘

Discussie

ǀĂůƵĂƟĞĨŽƌŵƵůŝĞƌĞŶ

,ŽĞǁĞů ĚĞ ŚŽĞǀĞĞůŚĞŝĚ ĞǀĂůƵĂƟĞĨŽƌŵƵůŝĞƌĞŶ ǀĂŶ ĚĞ

terug komsessies karig is, is de totale respons in dit ŽŶĚĞƌnjŽĞŬ ƐƵďƐƚĂŶƟĞĞů͘ Ğ ĨŽƌŵƵůŝĞƌĞŶ njŝũŶ ǁĞůŝƐǁĂĂƌ

ŶŝĞƚ ŐĞǀĂůŝĚĞĞƌĚ͕ ŵĂĂƌ ĚĞ ŝŶŚŽƵĚ ǀĂŶ ĚĞ ĞǀĂůƵĂƟĞƐ

ǀĂƌŝĞĞƌƚŶĂƵǁĞůŝũŬƐŽǀĞƌĚĞĚƌŝĞĨĂƐĞŶ;ƵƐǀĞůůĞƌΘ^ĐŚĞƉͲ

ŬŬĞƌŵĂŶ͕ ϮϬϭϳ͖ ƵƐǀĞůůĞƌ Θ EĂǁŝũŶ͕ ϮϬϭϵ͖ ƵƐǀĞůůĞƌ Θ

^ĐŚĞƉͲŬŬĞƌŵĂŶ͕ϮϬϭϵͿ͘ĞŶĚƵŝĚĞůŝũŬďĞĞůĚŝŶĚĞůĞĞƌĞƌ- ǀĂƌŝŶŐĞŶƚĞŬĞŶƚnjŝĐŚĂĨĞŶĚĂƚďĞĞůĚŬŽŵƚŽǀĞƌĞĞŶŵĞƚĚĞ

ďĞƐĐŚĞŝĚĞŶůŝƚĞƌĂƚƵƵƌŽǀĞƌƐŝŵƵůĂƟĞůĞƌĞŶŝŶĚĞnjŽƌŐ;sĂŶ

^ĐŚĞƉƉŝŶŐĞŶĞƚĂů͕͘ϮϬϭϳ͖sĂŶůĂĞƌĞĞƚĂů͕͘ϮϬϭϮ͖ZŽďĞƌƚƐĞƚ

Ăů͕͘ϮϬϭϲͿ͘ĂƚŶĞĞŵƚŶŝĞƚǁĞŐĚĂƚĚĞĞǀĂůƵĂƟĞĨŽƌŵƵůŝĞƌĞŶ

ǀĞƌďĞƚĞƌĚŬƵŶŶĞŶǁŽƌĚĞŶ͘,ĞƚŝƐďŝũǀŽŽƌďĞĞůĚŶŝĞƚĚƵŝĚĞ-

dĂďĞůϱdĞƌƵŐŬŽŵƐĞƐƐŝĞƐŝŵƵůĂŶƚĞŶŵĞƚĂŶƚǁŽŽƌĚĞŶŽƉŽƉĞŶǀƌĂŐĞŶ͖ƉĞƌďĞƚƌĞīĞŶĚĂŶƚǁŽŽƌĚŚĞƚƉĞƌĐĞŶƚĂŐĞƉĞƌƐŽŶĞŶŵĞƚĚĂƚ

antwoord en (het aantal personen)

Vraag Antwoord (meerdere antwoorden mogelijk) Fase II

(n=38)

Fase III (n=14)

KƉǁĞůŬĞnjŽƌŐďĞŚŽĞŌĞǁĞƌĚŝŶŐĞŐĂĂŶ͍ >͕ĚĂŐďĞƐƚĞĚŝŶŐ ϰϮй;ϭϲͿ ϳϭй;ϭϬͿ

Contact, aandacht ϱй;ϮͿ ϭϰй;ϮͿ

KŶĚĞƌƐƚĞƵŶŝŶŐ͕ƉƐLJĐŚŝƐĐŚĞŶůŝĐŚĂŵĞůŝũŬ Ϯϵй;ϭϭͿ ϳй;ϭͿ

ĂŶĚŽĞŶŝŶŐĞŶŽƉnjŝĐŚ ϱй;ϮͿ ϳй;ϭͿ

ĞǀŽƌĚĞƌĞŶnjĞůĨƌĞĚnjĂĂŵŚĞŝĚ ϴй;ϯͿ -

Geen antwoord ϭϭй;ϰͿ -

KƉǁĞůŬĞnjŽƌŐďĞŚŽĞŌĞǁĞƌĚŶŝĞƚŝŶŐĞŐĂĂŶ͍ WƐLJĐŚŽƐŽĐŝĂůĞ͕ĞŵŽƟŽŶĞůĞďĞŚŽĞŌĞŶ ϭϲй;ϲͿ Ϯϵй;ϰͿ

ĞŚŽĞŌĞĂĂŶďĞƚƌŽŬŬĞŶŚĞŝĚĞŶĂĂŶĚĂĐŚƚ Ϯϲй;ϭϬͿ Ϯϵй;ϰͿ

^LJŵƉƚŽŵĞŶǀĂŶĂĂŶĚŽĞŶŝŶŐĞŶ ϴй;ϯͿ ϭϰй;ϮͿ

ĞŚŽĞŌĞĂĂŶƐŽĐŝĂůĞĞŶĨLJƐŝĞŬĞǀĞŝůŝŐŚĞŝĚ ϭϯй;ϱͿ ϳй;ϭͿ

ĞŚŽĞŌĞĂĂŶĂƵƚŽŶŽŵŝĞ͕njĞůĨƌĞĚnjĂĂŵŚĞŝĚ ϭϭй;ϰͿ ϳй;ϭͿ

Geen antwoord Ϯϲй;ϭϬͿ ϭϰй;ϮͿ

Welk aandachtspunt wil je zorgverleners in opleiding meegeven?

'ĞĞĨƉĞƌƐŽŽŶůŝũŬĞĂĂŶĚĂĐŚƚ͕ŵĂĂŬƚĞĐŚƚĐŽŶƚĂĐƚ͕ƐƚĞůŽƉĞŶ

vragen

ϯϰй;ϭϯͿ ϰϯй;ϲͿ

ůƐnjŽƌŐǀĞƌůĞŶĞƌƐŐŽĞĚǀŽŽƌďĞƌĞŝĚĞŶ͕ƉůĂŶŶĞŶĞŶŽǀĞƌůĞŐŐĞŶ ϭϯй;ϱͿ ϳй;ϭͿ ,ĞďƌĞƐƉĞĐƚǀŽŽƌĚĞĞŝŐĞŶƌĞŐŝĞĞŶŬĞƵnjĞǀĂŶĚĞnjŽƌŐǀƌĂŐĞƌ ϭϲй;ϲͿ Ϯϭй;ϯͿ ,ĞďnjĞůĨǀĞƌƚƌŽƵǁĞŶ͕ǁĞĞƐŶŝĞƚďĂŶŐǀŽŽƌŬǁĞƚƐďĂĂƌŚĞŝĚŽĨ

onverwachte

ϭϯй;ϱͿ Ϯϭй;ϯͿ

Geen antwoord Ϯϰй;ϵͿ ϳй;ϭͿ

Welk aandachtspunt wil je opleiders in de zorg meegeven?

Belangrijkste is contact maken, met zorgvrager ϭϴй;ϳͿ Ϯϵй;ϰͿ Ervaringsleren inbedden in goede begeleiding, wees open ϯϳй;ϭϰͿ Ϯϭй;ϯͿ

ŽƌŐĞƚŚŝƐĐŚůĂďŬĂŶŬƌĂĐŚƟŐĞ͕ƌĞĂůŝƐƟƐĐŚĞůĞĞƌŽŵŐĞǀŝŶŐnjŝũŶ ϱй;ϮͿ -

ĞůĂŶŐƉƌŽĨĞƐƐŝŽŶĞůĞƵŝƚǀŽĞƌŝŶŐǀĂŶƉƌĂŬƟƐĐŚĞnjŽƌŐ ϱй;ϮͿ Ϯϵй;ϰͿ

Geen antwoord ϯϰй;ϭϯͿ Ϯϭй;ϯͿ

lijk waarom de meeste respondenten bij de open vragen met betrekking tot kennis, houding en vaardigheden vaak

͚ǁĞĞƚŶŝĞƚͬŐĞĞŶ͛ŝŶǀƵůůĞŶ͘/ŶƚĞƌǀŝĞǁƐnjŝũŶŶŽĚŝŐŽŵĚĞnjĞ

ŶŽŶƌĞƐƉŽŶƐƚĞĚƵŝĚĞŶ͘

Ğ ŵĞĞƐƚĞ ĂŶƚǁŽŽƌĚĐĂƚĞŐŽƌŝĞģŶ ďŝũ ĚĞ ŽƉĞŶ ǀƌĂŐĞŶ

lijken stabiel (er worden in vergelijking met Fase II niet ǀĞĞů ŶŝĞƵǁĞ ĚŝŶŐĞŶ ŐĞŶŽĞŵĚ ŝŶ &ĂƐĞ ///Ϳ͘ dĞ ŽǀĞƌǁĞŐĞŶ

ǀĂůƚ ĚĞnjĞ ĐĂƚĞŐŽƌŝĞģŶ ŝŶ ŚĞƚ ǀĞƌǀŽůŐ ŽŽŬ ĂĂŶ ƚĞ ďŝĞĚĞŶ

ĂůƐ ŐĞƐůŽƚĞŶ ǀƌĂŐĞŶ ŵĞƚ ĞĞŶ >ŝŬĞƌƚͲƐĐŚĂĂů͘ 'ĞŐĞǀĞŶ ĚĞ

ŚŽĞǀĞĞůŚĞŝĚ ĂŶƚǁŽŽƌĚĞŶ ďŝũ ͚ƉŽƐŝƟĞǀĞ ǀĞƌǁĂĐŚƟŶŐĞŶ͛

ĞŶ ͚ŶĞŐĂƟĞǀĞ ǀĞƌǁĂĐŚƟŶŐĞŶ͛ ŝƐ ŚŝĞƌ ŶĂĚĞƌ ŽŶĚĞƌƐĐŚĞŝĚ

ŵŽŐĞůŝũŬ ;njŽĂůƐ͗ ͚ďůĂŶĐŽ͛ ĞŶ ͚ŐĞĞŶ njŝŶ͛Ϳ͕ ŽĨ ďŝũ ͚ĚƵŝĚĞůŝũŬ- ŚĞŝĚ͛;njŽĂůƐ͚͗ǀŽŽƌĂĨ͛ĞŶ͚ƟũĚĞŶƐ͛Ϳ͚͘DŽĞŝůŝũŬ͛ĞŶ͚ƐƉĂŶŶĞŶĚ͛

ŬƵŶŶĞŶǁŽƌĚĞŶƐĂŵĞŶŐĞǀŽĞŐĚ͘

Leerervaringen inleefsessies

Ğ ǀŽŽƌŶĂĂŵƐƚĞ ůĞĞƌŽƉďƌĞŶŐƐƚ ǀĂŶ ĚĞ ŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐ ǁĂƐ

ŐĞnjŝĞŶĚĞĞǀĂůƵĂƟĞƐǀŽŽƌĂůůĞĚĞĞůŶĞŵĞƌƐďĞǁƵƐƚǁŽƌĚŝŶŐ

ǀĂŶ ĞŶ njĞůĬĂŶƚĞƌŝŶŐ ŝŶ ĚĞ njŽƌŐƌĞůĂƟĞ͘ ŝƚ ŬŽŵƚ ŽǀĞƌĞĞŶ

ŵĞƚĚĞĞƌǀĂƌŝŶŐĞŶŝŶŵƐƚĞƌĚĂŵ;sĂŶ^ĐŚĞƉƉŝŶŐĞŶĞƚĂů͕͘

ϮϬϭϳͿ͕ ŝŶ ĞůŐŝģ ;sĂŶůĂĞƌĞ Ğƚ Ăů͕͘ ϮϬϭϮͿ ĞŶ ŚĞƚ sĞƌĞŶŝŐĚ

<ŽŶŝŶŬƌŝũŬ ;ZŽďĞƌƚƐ Ğƚ Ăů͕͘ ϮϬϭϲͿ͘ KĨ Ěŝƚ ŽŽŬ ƚŽƚ ŐĞĚƌĂŐƐ- veranderingen ten opzichte van de zorgvrager leidt

(persoonsgerichtheid, empathisch contact maken) kan op ďĂƐŝƐǀĂŶĚĞnjĞĞǀĂůƵĂƟĞƐŶŝĞƚŐĞnjĞŐĚǁŽƌĚĞŶ͘ĞĞůŶĂŵĞ

ĂĂŶĚĞŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐŝƐŝŶĚĞŚƵŝĚŝŐĞŽƉnjĞƚĞĞŶŵĂůŝŐ͘hŝƚĚĞ

ƚĞƌƵŐŬŽŵƐĞƐƐŝĞƐ ďůŝũŬĞŶ ďŝũ ĞĞŶ ƐƵďƐƚĂŶƟĞĞů ĚĞĞů ŐŽĞĚĞ

voornemens en, zoals ook uit het onderzoek van sTi- ŵƵů ďůŝũŬƚ͕ ŚĞƌŶŝĞƵǁĚĞ ŵŽƟǀĂƟĞ ;sĂŶůĂĞƌĞ Ğƚ Ăů͕͘ ϮϬϭϬͿ͘

DĂĂƌ ŽĨ ĞŶ ǀŽŽƌ ŚŽĞůĂŶŐ ĚĞnjĞ ǁŽƌĚĞŶ ǁĂĂƌŐĞŵĂĂŬƚ ŝƐ

ŶŝĞƚ ŽŶĚĞƌnjŽĐŚƚ͘ ,ŝĞƌǀŽŽƌ njŽƵ ďŝũǀŽŽƌďĞĞůĚ ĞĞŶ ƚǁĞĞĚĞ

terugkommoment nodig zijn, zo niet deelname aan een ƚǁĞĞĚĞŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞ͕ŵĞƚŶĂŵĞŽŵƚĞůĞƌĞŶŚŽĞŚĞƚďĞƚĞƌ

ŬĂŶ͘,ĞƚŽŶĚĞƌnjŽĞŬǀĂŶĚĞWĂƌƟĐŝƉĂƟĞŬůŝŶŝĞŬƐƵŐŐĞƌĞĞƌƚ

dat er op dit punt goede hoop is: deelname bevordert ǀĞƌƉůĞĞŐŬƵŶĚŝŐůĞŝĚĞƌƐĐŚĂƉŝŶƉĞƌƐŽŽŶƐŐĞƌŝĐŚƚĞnjŽƌŐ;sĂŶ

^ĐŚĞƉƉŝŶŐĞŶĞƚĂů͕͘ϮϬϭϳͿ͘

Verbeterpunten opzet inleefsessies

ƌŝĞ ƉƵŶƚĞŶ ŵĞƚ ďĞƚƌĞŬŬŝŶŐ ƚŽƚ ĚĞ ŝŶƌŝĐŚƟŶŐ ǀĂŶ ĚĞ

ŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐ ǀƌĂŐĞŶ Žŵ ǀĞƌďĞƚĞƌŝŶŐ͗ ĚƵƵƌ͕ ĚƵŝĚĞůŝũŬŚĞŝĚ

ĞŶďĞŬĞŶĚŚĞŝĚ͘ĞĚƵƵƌǀĂŶĚĞŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞǁĂƐǀŽůŐĞŶƐ

ĚĞŵĞĞƐƚĞĚĞĞůŶĞŵĞƌƐƚĞůĂŶŐ͘ŽŽƌĚĞůĞŶŐƚĞǁŽƌĚƚŚĞƚ

ůĞĞƌƌĞŶĚĞŵĞŶƚůĂƚĞƌŽƉĚĞĚĂŐďĞůĞŵŵĞƌĚ͘ĞŶŽƉůŽƐƐŝŶŐ

ŬĂŶnjŝũŶŽŵĚĞŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐƚĞǀĞƌŬŽƌƚĞŶŽĨǀĞĞůnjŝũĚŝŐĞƌƚĞ

maken, maar ook door in de sessie de rollen om te draaien ĞŶĚĞƐƚƵĚĞŶƚĞŶƐŝŵƵůĂŶƚƚĞůĂƚĞŶnjŝũŶ͘ĂĂƌŝƐƚŽƚŶƵƚŽĞ

niet voor gekozen omdat ook een lange werkdag tot de ƌĞĂůŝƚĞŝƚǀĂŶĚĞnjŽƌŐǀĞƌůĞŶŝŶŐďĞŚŽŽƌƚ͘

Wellicht wordt ook de opbrengst op langere termijn ďĞůĞŵŵĞƌĚ ĚŽŽƌ ĨĂĐƚŽƌĞŶ ŝŶ ĚĞ ŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐ njĞůĨ͘ Ăƚ

ďĞŐŝŶƚďŝũĚĞǀĞƌǁĂĐŚƟŶŐĞŶĚŝĞƐƚƵĚĞŶƚĞŶĞŶƐŝŵƵůĂŶƚĞŶ

ŚĞďďĞŶ ǀĂŶ ĚĞ ƐĞƐƐŝĞƐ͘ sĞĞůĂů ǁĂƌĞŶ ĚŝĞ ŶĞƵƚƌĂĂů͕ ŶĞ- ŐĂƟĞĨ ŽĨ ĂĨǁĞnjŝŐ͕ ƐŽŵƐ ŽŽŬ ƉŽƐŝƟĞĨ ŵĂĂƌ ǀŽŽƌĂů ŐĞƌŝĐŚƚ

ŽƉƉƌĂŬƟƐĐŚďĞnjŝŐnjŝũŶ͘'ĞďƌĞŬĂĂŶĚƵŝĚĞůŝũŬŚĞŝĚŽǀĞƌĚĞ

ĚŽĞůƐƚĞůůŝŶŐĞŶŽǀĞƌĚĞŐĂŶŐǀĂŶnjĂŬĞŶǀŽŽƌĞŶƟũĚĞŶƐĚĞ

sessies komt als belemmering en verbeterpunt naar vo- ƌĞŶ͕ŶĞƚĂůƐĚĞďĞŐĞůĞŝĚŝŶŐǀĂŶƵŝƚƐĐŚŽŽů͘ĂƚǁŽƌĚƚŝŶĚĞ

ĂŶĚĞƌĞŽŶĚĞƌnjŽĞŬĞŶŶŝĞƚŐĞŶŽĞŵĚ͘sŽŽƌŚĞƚǁĞŐŶĞŵĞŶ

ǀĂŶŽŶĚƵŝĚĞůŝũŬŚĞŝĚŝƐŚĞƚŶŽĚŝŐŽŵĚĞŝŶĨŽƌŵĂƟĞǀŽŽƌĂĨ

ĞŶƟũĚĞŶƐĚĞƐĞƐƐŝĞ;ĚĞŶŬĂĂŶŚĞƚtĞƌŬďŽĞŬ>ĞŶďĞ- ŐĞůĞŝĚŝŶŐǀĂŶƵŝƚƐĐŚŽŽůͿƚĞǀĞƌďĞƚĞƌĞŶ͘ůƐĚĞĚŽĞůƐƚĞůůŝŶŐ

duidelijker gemaakt wordt kan ook het leerrendement op ůĂŶŐĞƌĞƚĞƌŵŝũŶƚŽĞŶĞŵĞŶ͘

Ğ ďĞŬĞŶĚŚĞŝĚ ǀĂŶ ŚĞƚ > ďŝŶŶĞŶ njŽƌŐŽƉůĞŝĚŝŶŐĞŶ ĞŶ

zorginstellingen kan verbeterd worden door sterker ǀĞƌďŝŶĚŝŶŐ ƚĞ ŵĂŬĞŶ ŵĞƚ ĚĞ ďĞƐƚĂĂŶĚĞ ĞĚƵĐĂƟĞǀŽƌŵĞŶ

ďŝŶŶĞŶŽƉůĞŝĚŝŶŐĞŶĞŶŝŶƐƚĞůůŝŶŐĞŶ͘

Conclusie

Levert deelname aan het ZEL een bijdrage aan het doel van het ZorgEthisch Lab, met name alertheid en commit- ment voor ‘toekomstbestendige’, persoonsgerichte zorg

;tĞƌŬŐƌŽĞƉ ŽƌŐƚŚŝƐĐŚ >Ăď͕ ϮϬϭϲͿ͍ ,Ğƚ ŝƐ ŽƉ nj͛Ŷ ŵŝŶƐƚ

ĞĞŶ ǀĞĞůďĞůŽǀĞŶĚ ŝŶŝƟĂƟĞĨ͘ ĞŶ ŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞ ďůŝũŬƚ ǀŽŽƌ

ǁĞƌŬĞƌƐŝŶĚĞnjŽƌŐĞĞŶŬƌĂĐŚƟŐĞůĞĞƌŽŵŐĞǀŝŶŐ͕ŵĞƚŶĂŵĞ

ǀŽŽƌǁĂƚďĞƚƌĞŌĚĞďĞǁƵƐƚǁŽƌĚŝŶŐǀĂŶĚĞǀĞƌŚŽƵĚŝŶŐĞŶ

ĞŶďĞƚĞŬĞŶŝƐƐĞŶŝŶĚĞnjŽƌŐƌĞůĂƟĞ͘^ƚƵĚĞŶƚĞŶĞƌǀĂƌĞŶĚĂƚ

ƉĞƌƐŽŽŶůŝũŬĞ ĂĂŶĚĂĐŚƚ ĞŶ ĐŽŵŵƵŶŝĐĂƟĞ ďĞůĂŶŐƌŝũŬ ŝƐ͕

belangrijker dan ‘de zaak goed runnen’, en simulanten ǀŽĞůĞŶŚŽĞŚĞƚŝƐŽŵĂĬĂŶŬĞůŝũŬĞŶĞĞŶnjĂĂŵƚĞnjŝũŶ͘ŽŽƌ

ďĞǁƵƐƚǁŽƌĚŝŶŐ ǀĂŶ ĚĞnjĞ ƌĞůĂƟŽŶĞůĞ ĂƐƉĞĐƚĞŶ ǀĂŶ njŽƌŐ

voelen beroepskrachten zich dichter bij de kern van het ǀĂŬŬŽŵĞŶ͘

sŽŽƌ ŽƉƟŵĂůŝƐĞƌŝŶŐ ǀĂŶ ĚĞ ůĞĞƌĞƌǀĂƌŝŶŐ ŝƐ ŶŽĚŝŐ ĚĂƚ ĚĞ

bekendheid van het ZEL (met name haar doestelling en werkwijze) binnen zorgopleidingen en zorginstellingen ǀĞƌďĞƚĞƌƚ͘ ,Ğƚ ŬĂŶ ďŝũǀŽŽƌďĞĞůĚ ƐƚĞƌŬĞƌ ǀĞƌďŽŶĚĞŶ

worden met de bestaande morele vorming en ethische ĞĚƵĐĂƟĞďŝŶŶĞŶŽƉůĞŝĚŝŶŐĞŶĞŶŝŶƐƚĞůůŝŶŐĞŶ͘ŽŶĐƌĞĞƚŬĂŶ

ƵŝƚĚĞĞǀĂůƵĂƟĞĂĨŐĞůĞŝĚǁŽƌĚĞŶĚĂƚĚĞŝŶĨŽƌŵĂƟĞǀŽŽƌĂĨ

ĞŶ ƟũĚĞŶƐ ĚĞ ƐĞƐƐŝĞ ǀĞƌďĞƚĞƌĚ ŵŽĞƚ ǁŽƌĚĞŶ ŵĞƚ ĚƵŝĚĞ- ůŝũŬĞŝŶƐƚƌƵĐƟĞƐĞŶƐƚƌƵĐƚƵƵƌ͘ĞŐĞŐĞǀĞŶƐƐƵŐŐĞƌĞƌĞŶƚŽƚ

ƐůŽƚŽŽŬĚĞǁĞŶƐĞůŝũŬŚĞŝĚŽŵĂůƚĞƌŶĂƟĞǀĞǁĞƌŬǁŝũnjĞŶƚĞ

overwegen, zoals de rollen in de sessie eens om te draaien ĞŶ ĚĞ ƐƚƵĚĞŶƚĞŶ ƐŝŵƵůĂŶƚ ƚĞ ůĂƚĞŶ njŝũŶ͘ Ğ ĞƌǀĂƌŝŶŐ ǀĂŶ

ƉĞƌƐŽŽŶƐŐĞƌŝĐŚƚŚĞŝĚŬĂŶĚĂĂƌĚŽŽƌďĞǀŽƌĚĞƌĚǁŽƌĚĞŶ͘

Literatuur

ĂĂƌĚĂ͕Ğ'ŽĞĚĞD͕dĞƵŶŝƐƐĞŶ:͘ĂƐŝƐďŽĞŬŬǁĂůŝƚĂƟĞĨŽŶĚĞƌ- njŽĞŬϮϬϭϬ͘'ƌŽŶŝŶŐĞŶ͗EŽŽƌĚŚŽī͘

ƵƐǀĞůůĞƌ͕EĂǁŝũŶz͘^ŝŵƵůĂƟĞůĞƌĞŶŝŶŚĞƚŽƌŐĞƚŚŝƐĐŚůĂďǁŽůůĞ͗

ĞƌǀĂƌŝŶŐĞŶŵĞƚŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐ͕KŶĚĞƌǁŝũƐĞŶ'ĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐnjŽƌŐ

ϮϬϭϵ͖ϰϯ͗ϮϮͲϮϰ͘

ƵƐǀĞůůĞƌ͕^ĐŚĞƉͲŬŬĞƌŵĂŶ͘/ŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐǀĞƌŐƌŽƚĞŶďĞǁƵƐƚnjŝũŶ

ƐƚƵĚĞŶƚ͕dsͲsĞƌƉůĞĞŐŬƵŶĚĞŝŶƉƌĂŬƟũŬĞŶǁĞƚĞŶƐĐŚĂƉϮϬϭϵ͖

ϭϮϵ;ϮͿ͗ϰϬͲϰϯ͘

ƵƐǀĞůůĞƌ͕^ĐŚĞƉͲŬŬĞƌŵĂŶ͘^ŝŵƵůĂƟĞůĞƌĞŶŝŶŚĞƚǀĞƌƉůĞĞŐŬƵŶ- ĚŝŐ ĞƚŚŝĞŬŽŶĚĞƌǁŝũƐ͘ ǀĂůƵĂƟĞ ǀĂŶ ŝŶůĞĞĨƐĞƐƐŝĞƐ ŝŶ ŚĞƚ ŽƌŐͲ ĞƚŚŝƐĐŚůĂďǁŽůůĞ͘KŶĚĞƌnjŽĞŬǀĂŶKŶĚĞƌǁŝũƐϮϬϭϳ͖ϰϲ͗ϭϬͲϭϳ͘

ĞŶ hŝůͲtĞƐƚĞƌůĂŬĞŶ :͕ ƵƐǀĞůůĞƌ ͘ ŽŵƉĞƚĞŶĐŝĞƐ ŝŶ ŶƵƌƐŝŶŐ

ƐƚƵĚĞŶƚƐĨŽƌŽƌŐĂŶŝnjĞĚĨŽƌŵƐŽĨĐůŝŶŝĐĂůŵŽƌĂůĚĞůŝďĞƌĂƟŽŶĂŶĚ

ĚĞĐŝƐŝŽŶͲŵĂŬŝŶŐ͘ :ŽƵƌŶĂů ŽĨ EƵƌƐŝŶŐ ĚƵĐĂƟŽŶ ĂŶĚ WƌĂĐƟĐĞ

ϮϬϭϯ͖ϯ;ϭϭͿ͗ϭͲϴ͘

ZŽďĞƌƚƐ͕DĂƐŽŶ:͕tŝůůŝĂŵƐ͕ZŽďĞƌƚƐE͕DĂĐWŚĞƌƐŽŶZ͘WƌŽŵŽ- ƟŶŐĞŵƉĂƚŚLJƚŚƌŽƵŐŚŝŵŵĞƌͲƐŝǀĞůĞĂƌŶŝŶŐ͘:ŽƵƌŶĂůŽĨEƵƌƐŝŶŐ

ĚƵĐĂƟŽŶĂŶĚWƌĂĐƟĐĞϮϬϭϲ͖ϲ͗ϭͲϵ͘

sĂŶůĂĞƌĞ>͕ŽƵĐŬĞd͕'ĂƐƚŵĂŶƐ͘džƉĞƌŝĞŶƟĂůůĞĂƌŶŝŶŐŽĨĞŵƉĂ- ƚŚLJŝŶĂĐĂƌĞͲĞƚŚŝĐƐůĂď͘EƵƌƐŝŶŐƚŚŝĐƐϮϬϭϬ͖ϭϳ͗ϯϮϱͲϯϯϲ͘

sĂŶůĂĞƌĞ>͕dŝŵŵĞƌŵĂŶD͕^ƚĞǀĞŶƐD͕'ĂƐƚŵĂŶƐ͘ŶĞdžƉůŽƌĂƟǀĞ

ƐƚƵĚLJŽĨĞdžƉĞƌŝĞŶĐĞƐŽĨŚĞĂůƚŚĐĂƌĞƉƌŽǀŝĚĞƌƐƉŽƐŝŶŐĂƐƐŝŵƵ- ůĂƚĞĚĐĂƌĞƌĞĐĞŝǀĞƌƐŝŶĂ͚ĐĂƌĞͲĞƚŚŝĐĂů͛ůĂď͘EƵƌƐŝŶŐƚŚŝĐƐϮϬϭϮ͖

ϭϵ͗ϲϴͲϳϵ͘

sĂŶ^ĐŚĞƉƉŝŶŐĞŶ͕ƵƐ:͕sĞƌŚŽĞǀĞŶ^͘ĞWĂƌƟĐŝƉĂƟĞŬůŝŶŝĞŬŬĂŶ- ƚĞůƚĞŶďĞǁĞĞŐƚ͘dŝũĚƐĐŚƌŝŌǀŽŽƌdŽĞŐĞƉĂƐƚĞƌďŽǁĞƚĞŶƐĐŚĂƉ

ϮϬϭϳ͖ϯϬ;ϰͿ͗ϭϯϵͲϭϰϳ͘

tĞƌŬŐƌŽĞƉŽƌŐĞƚŚŝƐĐŚůĂď͘ŽƌŐĞƚŚŝĞŬůĞƌĞŶĚŽŽƌĞƌǀĂƌŝŶŐ͘tĞƌŬ- ďŽĞŬǀŽŽƌƐƚƵĚĞŶƚĞŶ͘ϮϬϭϲ͘ǁŽůůĞ͗d͘