Vraag nr. 110 van 13 februari 2004
van de heer FRANCIS VERMEIREN Bijenpopulatie – Insecticiden
De bedreiging voor de biodiversiteit uitgaande van het gebruik van onkruidverdelgers in de landbouw is een gegeven dat grote bezorgdheid wekt in we-tenschappelijke kringen. Niet alleen in eigen land, maar ook in de ons omringende EU-l i d s t a t e n , z o a l s onder meer Fr a n k r i j k . Hier wordt met de vinger gewezen naar een in de maïsteelt veel gebruikt product dat geducht wordt door de imkers wegens de ravages aangericht in de bijenkorven en de ster-ke vermindering van de productie van honing. Minder bijen betekent ook minder bestuiving, m i n-der bloei van fruitbomen en tuinplanten, maar wel het voortbestaan van wilde flora.
Onderzoekers van de Universiteit Gent zijn tot de vaststelling gekomen dat de bijenpopulatie in 2003 met 40 % is afgenomen. Zij wijzen ook op de ge-volgen van de monocultuur, waarin wilde kruiden nauwelijks worden geduld. Voor de bijen betekent dit dat zij slechts enkele weken per jaar nectar kun-nen vinden voor hun voeding. De bijenpopulatie verzwakt en valt ten prooi aan parasieten en schadelijke stoffen.
1. Hebben deze vaststellingen van de onderzoe-kers van de Universiteit Gent reeds aanleiding gegeven tot beleidsmaatregelen om het gebruik van bepaalde onkruidverdelgers en pesticiden te beperken of te verbieden ?
Welke controles worden uitgevoerd om het overmatig gebruik van deze producten in de landbouw aan banden te leggen ?
Welke resultaten hebben deze controles de jongste jaren opgeleverd ?
2. Worden specifieke maatregelen genomen of ge-pland om de daling van de bijenpopulatie te stoppen en zo haar ook voor de voeding van de mens en voor de landbouw noodzakelijk voort-bestaan te verzekeren ?
Antwoord
De recente vaststellingen van de onderzoekers van de Universiteit Gent zijn mij bekend en hebben bij mijn weten nog geen rechtstreekse aanleiding ge-geven tot beleidsmaatregelen om het gebruik van bepaalde onkruidverdelgers en pesticiden te beper-ken of te verbieden naar aanleiding van de vastge-stelde sterfte binnen de bijenpopulatie. De regelge-ving op de handel in deze producten is trouwens een federale bevoegdheid. Op Europees vlak is dit geharmoniseerd via richtlijn 91/414/EEG be-treffende het op de markt brengen van gewasbe-s c h e r m i n g gewasbe-s m i d d e l e n . In deze richtlijn komen ook de risico's voor de bijenteelt aan bod.
De bevoegdheden in België in verband met pestici-den zitten verspreid over veel verschillende instan-ties op verschillende bestuurlijke niveaus. Alles wat met productnormen te maken heeft, is een federale b e v o e g d h e i d , uitgevoerd door de FOD Vo l k s g e-zondheid (bv. het erkennen van de producten, h e t evalueren van effecten op het leefmilieu en ook de keuring van de spuittoestellen). De controles op het gebruik van pesticiden worden uitgevoerd door het FAVV (Federaal Agentschap voor de Ve i l i g-heid van de Vo e d s e l k e t e n ) . Dit gebeurt hoofdzake-lijk naar aanleiding van specifieke meldingen. (FOD : Federale Overheidsdienst – red.)
Dit neemt niet weg dat er op het Vlaamse niveau een zeer intens preventief en stimulerend beleid werd ontwikkeld om het gebruik van pesticiden te b e p e r k e n . Ik verwijs in dit kader naar het reductie-plan pesticiden en de publiekscampagne "Zonder is Gezonder". In het MI R Arapport 2003 ( M i l i e u -en Natuurrapport Vlaander-en – red.) komt m-en trouwens tot de vaststelling dat de totale verkoop van gewasbeschermingsmiddelen voor landbouw-kundig gebruik tussen 1990 en 2001 reeds gedaald is met 26 %.
Onderstaande tabel geeft een overzicht van de ac-ties en verantwoordelijke diensten op Vlaams ni-veau.
Maatregelen/beleid/acties Welke overheidsinstantie verantwoordelijk
Preventief beleid
Vorming, opleiding, demonstratie Administratie Land- en Tuinbouw (ALT) Code goede landbouwpraktijken i.v.m. bestrijdingsmiddelen Administratie Kwaliteit Landbouwpro-de bestaanLandbouwpro-de waarnemings- en waarschuwingssystemen als ductie (AKL)
preventiesystemen
Stimulerend en innoverend beleid
Low input of alternatieve productiemethoden stimuleren :
– biologische landbouw : actieplan, hectaresteun, steun voor ALT vermarkting, investeringssteun, enz. ;
– geïntegreerde teelt van pitfruit (succesvolle maatregel AKL want hoge respons, bijna volledige pitfruitsector reeds
over-gegaan op IFP).
Beheersovereenkomsten in het kader van het PDPO met directe of indirecte betrekking tot pesticiden :
– afzien van gebruik van bestrijdingsmiddelen in kwetsbare Aminal – VLM zones natuur ;
– mechanische onkruidbestrijding ; ALT
– vermindering gewasbeschermingsmiddelen sierteelt ; ALT
– weidevogelbeheer ; Aminal – VLM
– perceelsrandenbeheer ; Aminal – VLM
– herstel, ontwikkeling en onderhoud van kleine landschaps- Aminal – VLM elementen ;
– bufferbeheer ; Aminal – VLM
– botanisch beheer. VLM
Restrictief beleid
Milieunormen, bv. Vlarem Aminal
Gebiedsgericht beleid, specifieke normen voor :
– waterwingebieden en beschermingszones ; Aminal, Natuur en Bos en Groen – natuurgebieden ;
– bosgebieden ; – KLE en vegetaties ; – bufferzones.
Flankerend beleid
– monitoring VMM, IN, Aminal, ...
– wetenschappelijk onderzoek op verschillende vlakken, bijvoorbeeld teeltechnisch :
efficiëntere spuittoestellen C L O, provinciale landbouwcentra, seed treatment + cold storage of potato universiteiten enz.
– registratie van bestrijdingsmiddelen op bedrijfsniveau, ALT milieumodule (in voorbereiding)
Beleidsontwikkeling
(IFP : Integrated Fruit Production ; PDPO : P r o grammeringsdocument voor Plattelandsontwikke -ling ; Aminal : administratie Milieu-, N a t u u r-, L a n d-en Waterbeheer ; VLM : Vlaamse Landmaatschappij ; KLE : kleine landschapselementen ; VMM : V l a a m s e M i l i e u m a a t s chappij ; IN : Instituut voor Natuurbe houd ; CLO : Centrum voor Landbouwkundig On -derzoek – red.)
Al deze maatregelen moeten er mede toe bijdra-gen dat de biodiversiteit (dus ook de bijenpopula-tie zelf) in Vlaanderen behouden blijft. Ook andere maatregelen (bijvoorbeeld in het kader van het streven naar een duurzame landbouwproductie) kunnen onrechtstreeks nuttige gevolgen hebben voor de bijenpopulatie. Ik denk hier bijvoorbeeld aan het recente initiatief tot het ondersteunen van het telen van plantaardige eiwitbronnen (zoals lu-zerne en grasklaver). Die zijn voor de bijen een goede voedingsbron en het voorkomt monocul-tuur.
In Vlaanderen worden heel wat inspanningen gele-verd om indicatoren te ontwikkelen die de gevol-gen van bestrijdingsmiddelengebruik op de omge-ving trachten in te schatten.
De impact op bijen wordt momenteel in de Po c e r indicator verwerkt (Pocer : Pesticide Occupational and Environmental Risk Indicator). De risico-i n d i-cator Pocer tracht de impact van verschillende be-strijdingsmiddelen in de landbouw te evalueren op verschillende componenten: t o e p a s s e r, w e r k n e m e r (die in een bespoten veld werkt), omstaander (toe-vallige voorbijganger tijdens en na bespuiting), p e r-s i r-s t e n t i e, g r o n d w a t e r, w a t e r o r g a n i r-s m e n , v o g e l r-s, r e-genwormen, bijen en nuttige arthropoden.
Vormingsmogelijkheden voor imkers
Tot slot kan nog worden vermeld dat binnen het beleidsdomein Landbouw flink wat middelen gaan naar de opleiding van imkers. De imkers maken deel uit van de doelgroep van de landbouwvor-m i n g. Er zijn op dit ogenblik zeven centra erkend die zich specifiek bezighouden met het organiseren van opleidingen voor imkers. Ook andere erkende centra geven sporadisch opleidingen voor imkers. Dit resulteerde voor 2003 in 877 uren gesubsidieer-de cursussen voor imkers en 509 uren korte vor-mingsactiviteiten (zoals studievergaderingen, b e-z o e k e n ) . In 2002 waren dit 828 uren cursus en 621 uren korte vorming. De cursussen zijn vooral be-stemd voor de startende imkers, hoewel er ook cur-sussen voor gevorderden georganiseerd worden. D e korte vormingsactiviteiten zijn vooral nuttig voor
