i, N0.:
NUMMER 27 D O N D E R D A G 5 J U L I 1928 28STE J A A R G A N G
Het Koloniaal Weekblad
M ORGAAN DER VEREENIGING „OOST EN WEST"
nds W ge.
ïdoenij : Park
BET L I D M A A T S C H A P * ? Vereeniging b e d r a a g t
* ^ f 5.- s j a a r s ( m i n i m u m ) Jjtet i n b e g r i p v a n kostelooze t o e z e n d i n g v a n h e t Koloniaal W e e k b l a d .
Sile loeme»
p.T.i
n Ned S.S. « t; Rei«
te La«
naar \ :enplei sweza
te W) raat
;
S.S. « , Onde nisisafl
n l^HOUD: Inaische Tentoonstelling te Arnhem (1.7 A.) U /um—28 /uli 1928. — Onze Toekomst ligt in de lucht, door H. Walaardt Sacré, Secr. van het Comité
Vliegtocht Nederland—Indië. — Hei Inform.-Bureau
van de Vereen. „Oost- en West". Verslag over het jaar 1927. — De Indische Tentoonstelling. — Nederl.
Oudheden in de Molukken, door S. P. l'Honoré Naber.
— Van Week tot Week. — Kunst-, Kunstnijverheid en Huisvlijt. — Persoverzicht uit de Ind. Bladen:
Uit de Europ. Pers. — Oost- en West-Indisch Lite-
ratuur-Overzicht. — Suriname. — Curaçao. — Uit den Verren Vreemde. — Ingezonden: Bevolkings-
register, door N. E. Henriquez. — Mededeelingen :
^an het Hoofdbestuur, II. Van het Dag. Bestuur, . Hl. Van het Inform.-Bureau.
r
'idische Tentoonstelling te Arnhem (I. T. A.)
11 Juni—28 Juli 1928. ç
i.
>sch ).E.L.0 , P.T.Î Jitvoel"
; Zw«
NARE , Steni
Galil
irerzo«1
loedig' a a n i' it 6, P' ger, #
, J a '
WENKEN VOOR BEZOEKERS.
A f s t a n d Station—ingang Zijpendaal, 20 m i n u - t e n w a n d e l e n , langs het Park Sonsbeek.
Geregelde 10 en — op drukke uren — 5 minuten- dienst met de gemeentelijke a u t o b u s s e n . Ver- trek van het Station en van het direct daarbij ge- legen Willemsplein. Per t r a m , geregelde verbinding Van het Station naar de Izaäk Evertslaan (5 minu- ten loopen van Zijpendaal). Extra wagens van hjn 2.
D a g-kaart op een weekdag (alles inbe-
grepen, ook stedelijke belasting) ƒ 1 . — ,0.50
Kind eren tot 16 jaar
Idem, idem op een Zondag „0.60 ,0.30
7.50 0.25
'9
RTÖi
wag
1en
ei 0.60
bo,
9
, Sc*1"
h-W
e r n e /
Kinderen tot 16 jaar
D o o r l o o p e n d e kaarten, geldig voor het geheele seizoen, (strikt persoonlijk)
A v o n d - k a a r t e n (na 5.30 uur)
S c h o o 1-kaarten (ook voor de geleiders), mits 8 dagen van te voren aangevraagd, on-
der bijvoeging van remise, per persoon „0.35 V e r e e n i g ï n g e n , Clubs enz., bij bestel-
ling voor minstens 50 personen — 8 dagen Van te voren aangevraagd met bijvoeging van
remise — per persoon op een weekdag „0.50
„ „ Zondag „0.30 Uitvoerige C a t a l o g u s , aan te vragen bij
de Drukkerij „de Vlijt" te Arnhem, franco Per post
Opening eiken dag om 9.30 voormiddags, sluiting van de Paviljoens en de Stands 5.30 ttamiddags.
N.B. De Zeetuin blijft ook na 5.30 uur open.
Bouders van Avondkaarten moeten ƒ 0.35 bij- betalen.
Uitstekende gelegenheid voor L u n c h en D i n e r in Lunchroom en Europeesch Restau- rant, tegen matige prijzen, (te adresseeren:
den heer J. Dommering, Hotel Bristol, Arnhem).
ftijsttafel in het Indisch Restaurant „Wa-
roong Djawa" (te adresseeren aan den heer Geradts, Kastanjelaan 41, Arnhem).
Een volledig, rustig bezoek van alle beziens- waardigheden, zal 4 à 5 uur vorderen. Voor bezichtiging van het voornaamste rekene men
°P 2J uur.
Autopark en fietsenstalling, 'en ingang van Zijpendaal.
onmiddellijk bij
Afdeelingsberichten in verband met de I.T.A.
{M
Afdeeling Amersfoort.
e 2e w e e k v a n J u l i zal een e x c u r s i e n a a r de
ö A. w o r d e n g e o r g a n i s e e r d , w a a r a a n deel k u n - V ^ m e n d e o u d e r s m e t h u n n e k i n d e r e n , d i e d a n
"a r itie h e b b e n .
H E T B E S T U U R .
HAAGSCHE SCHOOLVEREENIGING - NASSAULAAN 26, DEN HAAG - Tel. 14574
OPLEIDINGSSCHOOL
v. G y m n . , L y c e u m , H . B . S . e n 6 - j a r . (zoonoodig e e n 7 e klas m e t v e r d i e p i n g d e r l e e r s t o f e n u i t b r e i d i n g ; W i s k u n d e en D u i t s c h )Z o o v e e l mogelijk I N D I V I D U E E L O N D E R W I J S in k l e i n e klassen ( p l . m . 2 0 ) 5531 Naast de gewone vakken L . O . , S p o r t , Z w e m m e n , S l ö j d , R h y t h m . G y m n . F R A N S C H O N D E R D E G E W O N E S C H O O L U R E N
Streng hygiënische maatregelen. Een KLEUTERKLAS voor 4 - en 5 - j . kinderen. De Directeur: G. HELLINGA.
Afdeeling Nijmegen.
T o e g a n g s k a a r t e n v o o r de I n d i s c h e T e n t o o n s t e l - l i n g te A r n h e m zijn v o o r de l e d e n d e r V e r . „ O o s t en W e s t " v e r k r i j g b a a r t e n h u i z e v a n o n d e r g e t e e - k e n d e , i e d e r e n W o e n s d a g e n Z a t e r d a g v a n 2—4 u u r n a m i d d a g .
E r w o r d t a a n h e r i n n e r d , d a t deze k a a r t e n s t r i k t p e r s o o n l i j k zijn.
C. M O L L E M A , S l i c h t e n h o r s t s t r a a t 49.
Afdeeling Utrecht en Omstreken.
Aan de Leden en Begunstigers te Utrecht en O.
O p Zondag 8 Juli zal bij g e n o e g z a m e d e e l n e m i n g o n s B e s t u u r een a f d e e l i n g s t o c h t n a a r de I.T.A.
o r g a n i s e e r e n . I e d e r lid w o r d t d r i n g e n d v e r z o c h t h u i s g e n o o t e n , v r i e n d e n en b e k e n d e n niet-leden op t e w e k k e n t o t d e e l n e m i n g a a n d e z e n t o c h t .
Vertrek Utrecht 9.28 CS., terug Utrecht 17.00 CS.
R e i s k o s t e n 3e k l a s 2 p l u s e n t r é e t e n t o o n s t e l l i n g bij d e e l n a m e v a n t e n m i n s t e 50 p e r s o n e n ± ƒ 2 . 5 0 .
D e n l e d e n w o r d t v e r z o c h t v ó ó r 30 J u n i a a n Mevr. D r . C. R u t t e n - P e k e l h a r i n g , C. E v e r t s e n s t r a a t 7 ( U t r e c h t ) , op t e geven, hoeveel k a a r t e n w o r d e n v e r l a n g d , o n d e r bijvoeging v a n o n k o s t e n of bij- s c h r i j v i n g d a a r v a n op g i r o n u m m e r 626611 ( v a n e e r s t - o n d e r g e t e e k e n d e ) .
Alle g e w e n s c h t e i n l i c h t i n g e n v e r s t r e k k e n d e b e - s t u u r s l e d e n d e r a f d e e l i n g „ U t r e c h t e n O m s t r e k e n . "
Mevr. D r . C. R U T T E N - P e k e l h a r i n g , wnd. Presidente, C. E v e r t s e n s t r a a t 7.
Mevr. L . P . VAN D E R W I J K - v . d. H a a r , Secretaresse, M a l i e b a a n 127.
H . S O M E R M E Y E R ,
Penningmeester, F r a n s H a l s s t r . 22.
P . Ch. B O L A N D , F r a n s H a l s s t r a a t 5 1 . N.B. V r i e n d e l i j k v e r z o e k , de k a a r t e n m e t i n l i c h - t i n g e n over de I.T.A., d i e U d e z e r d a g e n zijn of z u l l e n w o r d e n t o e g e z o n d e n , o n d e r U w e k e n n i s s e n t e w i l l e n v e r s p r e i d e n .
ATTENTIE!
Als gevolg van het niet-deelnemen aan den gemeen- schappelijken maaltijd op den Oost- en Westdag, 23 Juni 1.1., door leden die zich daarvoor wel ofpgegeven had- den, heeft liet Hoofdbestuur den pachter van het Restau- rant op de I.T.A. met een niet onbeduidend bedrag moe- ten schadeloos stellen.
Het Hoofdbestuur richt zich nu tot leden, hier be- doeld, met het vriendelijk doch dringend verzoek een bedrag van ƒ 3.— alsnog te willen overmaken aan den Secr.-penningm. der Vereeniging te Den Haag, Giro No. 14574.
HET HOOFDBESTUUR.
Onze Toekomst ligt in de Lucht.
(Naar aanleiding van de beschouwingen van J. J. Felix).
I n h e t n u m m e r v a n 14 J u n i j . 1 . v a n h e t Kol.
Weekblad wijdt o n d e r b o v e n s t a a n d e n titel de K a p i t e i n - I n t e n d a n t v a n h e t I n d i s c h e L e g e r J . J . F e l i x eenige b e s c h o u w i n g e n a a n de v o o r s t e l l e n o m dit j a a r a a n t e v a n g e n m e t de o r g a n i s a t i e en e x p l o i t a t i e v a n h e t b u r g e r l u c h t v e r k e e r i n N e - d e r l a n d s c h - I n d i ë e n o m de t e n b e h o e v e d a a r v a n d o o r de R e g e e r i n g a a n g e v r a a g d e f o n d s e n te v o - t e e r e n .
De h e e r F e l i x is n i e t t e v r e d e n over d e wijze, w a a r o p deze q u a e s t i e b e h a n d e l d i s .
M e n heeft zich t o c h v e r s t o u t o m af t e w i j k e n v a n w a t hij „ s i n d s j a a r en d a g t e l k e n s w e e r " zou h e b - b e n a a n g e t o o n d a l s t e zijn de m a n i e r , w a a r o p d a t l u c h t v e r k e e r zou b e h o o r e n t e w o r d e n a a n g e p a k t .
E n hij g a a t zelfs zoover t e v e r k l a r e n , d a t de fei- t e n h e m n u r e e d s i n h e t gelijk b e g i n n e n t e s t e l l e n
MENNO & Co
B A N K I E R S
OPGERICHT 1902
KORTE VOORHOUT 6
(naast Hotel Paulez)
D E N HAAG
J.M]
I
Û GEO '
ZATE
KLUISINRICHTING S A F E - L O K E T T E N
TE HUUR
P E N D V A N 9 T O T 5 U U R ZATERDAGS VAN 9 TOT 1 2 UUR
Zo. f
!
8*17
j 6 9 {
f INDISCHE TENTOONSTELLING f
f T E ARNHEM f
I Maakt OVERAL propaganda |
| voor deze Expositie f
ucr-r D r c T i n i D W A M rttr A r n V
I
HET BESTUUR VAN DE AFD.ARNHEM VAN OOST EN WEST
5T f
JOS. D. NETTEN & Co. - IN EFFECTEN
Sportlaan 3 - 's-GRAVENHAGE • Telefoon 31201 Wij beschikken over een directe telefoonverbinding met de AMSTERDAMSCHE BEURS. Zijn daardoor in de gelegenheid tijdens het Benrs-nur alle ver- langde koers-informaties te verstrekken en orders
af te doen. 5513 Onze cliënten kunnen op afdoening wachten.
V E E N E S T R A A T 15 S Den Haag ff
P. v. d. BRUL
<f, Groote s o r t e e r i n g HEEREN-, si
| JONGENS- en KINDERKLEEDING
a Spec. Afdeeling v. KLEEDING NAAR MAAT |
à SCHERP CONCURREERENDE PRIJZEN 5421 ff
D e n L e d e n w o r d t beleefd doch dringend verzocht, bij adresverandering ten spoedigste hiervan mededeeling te doen: in Nederland aan den Heer Administrateur der Vereeniging, K.Voorhout 6, Den Haag; in Indië a a n den Hoofdvertegenwoordiger, den Heer Mr. K. FAUSER, Koedoes, res. Semarang, Java.
314 Voor aankoop VILLA, HEERENHUIS of GROND: Ini. J. P. v i BURG, Emmastr. 67, Den Haag, Tel. 71885 . »
i 1928, N°. #•STAALWAREN • GEBOZILVEB - PORTRETLIJSTEN BLOEMPOTTEN - ROOKTAFELS - SPIEGELS BORSTELHANGERS - GLASWERK - PORSELEIN
J.A.SCHLETTE - DEN HAAG
WILLEM DE ZWUGERLAAN 5 0
iUi
TELEFOON 50888 :: POSTGIRO 43903SLIJPERIJ REPARATIE-INRICHTING
VRAAGT GEÏLLUSTREERDE PRIJSCOURANT
E M B A L L A G E VOOR V E R Z E N D I N G VRIJ
SCHRODER
DEN HAAG
GROENMARKT TELEF- 1-6-1-7-3
GELAKTE
MEUBELEN
VOOR BABY- EN K I N D E R K A M E R
WIEGEN EN LUIERMANDEN
L ZOMERDEKENS
S Firma G.J. HILBRINK |
W E S T E I N D E 29 .:: D E N H A A G Speciale aanbieding v a n :
P E R S I A N E R
g 9—566S |
HERINNERING AAN DE
Jaarlijksche Algemeene Vergadering
v a n Aandeelhouders dei N.V. „Boeatan"
op Maandag 9 Juli 1928 te 8.30 u u r n.m.
— in Heulstraat 19, Den Haag. — AGENDA: 1. Jaarverslag. 2. Financieel verslag. 3. Be-
noeming Verificatiecommissie, i. Verkiezing Raad van Beheer. 5. Rondvraag.
Ook belangstellenden in de Indonesische Kunstnijver- heid zijn welkom. DE RAAD VAN BEHEER.
T O K O
SUEZKADE 122 a.b -
BOGOR
DEN HAAG - TEL. 3 3 4 7 2
H e t A d r e s v o o r
Rijsttaf el - Ingredi enten
Prima k w a l i t e i t e n - Voordeel, prijzen
Steeds versehe Indische vruchten
BOEKHOUDEN
Opleiding voor alle PRACTIJK-EXAMENS en de Indische Cultures. PROSPECTUS GRATIS
I N S T I T U U T „SCHOEVERS
NIC. WITSENSTRAAT 3 , AMSTERDAM STADHOUDERSPLEIN 3, DEN HAA<
R I E L DAMES CONFECTIE MAGAZIJN
Gr.-Hertoginnelaan 121 (hoek Valeriusstraat) Den Haag
KLEEDING NAAR MAAT 5564 APARTE MODELLEN AVONDTOILETTEN
ZEER CHIQUE MIDDAG- EN WANDELCOSTUUMS ELEGANTE- EN EENVOUDIGE REISMANTELS
Steeds de nieuwste nouveauté's voorradig SPECIAAL ADRES VOOR INDIë _
en d a t „de naaste toekomst behoort aan de geheel metalen meer-motorige verkeers-vliegboot -— voor Indië het aangewezen, meest economische luchtver- voermiddel".
De h e e r F e l i x t o o n t d a n a a n , h o e h e t z.i. m o g e l i j k is g e w e e s t o m d e n V o l k s r a a d e n de I l d e K a m e r zoo g e h e e l v e r k e e r d t e d o e n h a n d e l e n .
I n de e e r s t e p l a a t s de Volksraad.
Deze is „onvoldoende, onvolledig ingelicht en voorgelicht en daardoor onmogelijk in staat geweest de Civiele Luchtvaart in het ware licht te bezien en om ook maar een eenigszins juist oordeel over dat Burger Luchtverkeer te kunnen vellen. De toasten van enkele leden hebben den Volksraad in een soort feeststemming gebracht en het overgroote deel der leden hebben als het ware in een ,,Hoerah"-stem- ming voor den luchtvaart post gestemd."
D e Ilde Kamer der Staten-Generaal m a a k t h e t n o g e r g e r . Die h e e f t z i c h e e n v o u d i g l a t e n overbluf- fen. „ D e M i n i s t e r s p e e l d e n.1., t o e n d e K a m e r n i e t w i l d e z o o a l s h i j , een l a a t s t e en h o o g s t e troef u i t . H e t r e s u l t a a t w a s v e r r a s s e n d e r d a n een a a r d b e v i n g . De s c h r i k sloeg d e K a m e r i n d e b e e n e n . . . de a n g s t d e e d h u n d e k e e l d i c h t s n o e r e n . H e t gevolg w a s . . . d e p o s t w e r d a a n g e n o m e n . "
A r m I n d i ë , a r m N e d e r l a n d , d a t zóó g e r e g e e r d w o r d t , zou m e n m e t h e t v o l s t e r e c h t m o e t e n u i t - r o e p e n , als h e t b o v e n s t a a n d e j u i s t w a r e . E n : o n - n o o z e l e V o l k s r a a d - en K a m e r l e d e n ! — of e r g e r ? — zou m e n er bij m o e t e n v o e g e n .
G e l u k k i g w e t e n wij w e l b e t e r en z u l l e n wij m a a r a a n n e m e n , d a t d e h e e r F e l i x i n h e t v u u r v a n zijn b e t o o g t e veel z i c h d o o r zijn t e m p e r a m e n t h e e f t l a t e n m e e s l e e p e n en d a a r d o o r v e r d e r is g e g a a n d a n hij b e d o e l d e .
Hij d o e t d a n t e n s l o t t e e e n b e r o e p op de l e d e n v a n d e I s t e K a m e r , d e n S e n a a t , o m d e n b e g r o o t i n g s p o s t t e v e r w e r p e n , e n a l s e e n t w e e d e M u l t a t u l i s l i n g e r t hij k l e w a n g w e t t e n d e k r i j g s z a n g e n i n d e g e m o e d e r e n v a n d e a r m e s e n a t o r e n , w i e hij zijn h u l p toezegt o m I n d i ë t e r e d d e n , h i j , F e l i x .
W a n t . . .
„hij ziet I n d i ë b e n a d e e l d v o o r t o n n e n g o u d s " ;
„hij ziet H o l l a n d o n b e r e k e n b a r e s c h a d e t o e g e - b r a c h t " ;
„hij ziet de N e d e r l a n d s c h e d e s k u n d i g h e i d op l u c h t v a a r t g e b i e d i n I n d i ë t e g r a b b e l e n g e g o o i d " ;
hij z i e t . . . t j a , wrat ziet hij al n i e t ?
W i j g e l o o v e n d a t er, h e l a a s , op l u c h t v a a r t g e b i e d veel i s , d a t hij niet ziet, e n wij w e t e n w e l z e k e r , d a t hij z i c h — v e r m o e d e l i j k o n b e w u s t — s c h u l d i g m a a k t a a n dezelfde v e r k e e r d e wijze v a n v o o r l i c h - t i n g , a l s w a a r v a n hij d e I n d i s c h e R e g e e r i n g b e - s c h u l d i g t .
I m m e r s , wij k u n n e n n i e t a a n n e m e n , d a t een z a a k , d i e n u al c i r c a 8 j a a r i n N e d e r l a n d en I n d i ë i n s t u d i e i s ; e e n z a a k , d i e f i n a n c i e e l en t e c h n i s c h , d o o r d e s k u n d i g e n op allerlei gebied zóó v a n alle k a n t e n b e k e k e n i s ; e e n z a a k t e n s l o t t e , w a a r o v e r n u e i n d e - lijk de I n d i s c h e e n d e N e d e r l a n d s c h e R e g e e r i n g e n h e t v o l m a a k t e e n s zijn g e w o r d e n , zóó t # t a a l f o u t zou w o r d e n b e h a n d e l d , als hij zegt.
W i j h e b b e n o n s d a a r o m , z o o a l s hij a a n r a a d d e , d e m o e i t e g e t r o o s t d e b e t r e k k e l i j k e V o l k s r a a d v e r s l a g e n t e b e s t u d e e r e n . W i j v o n d e n d a a r i n i n d e r d a a d de d o o r een v i e r t a l t e g e n s t a n d e r s u i t g e s p r o k e n a r g u - m e n t e n t e g e n h e t R e g e e r i n g s v o o r s t e l . W i j v o n d e n e c h t e r o o k d e d o o r h e m n i e t a a n g e h a a l d e e n a l l e e n a l s „ h o e r a h " - t o a s t e n g e q u a l i f i c e e r d e a r g u m e n t e n d e r v o o r s t a n d e r s . E n wij v o n d e n t e n s l o t t e de, d o o r d e n h e e r F e l i x geheel v e r z w e g e n , m e e s t e r l i j k e e n i n g r o o t e n stijl g e h o u d e n r e d e v a n d e n R e g e e r i n g s g e - m a c h t i g d e , d e n h e e r Ir. d e I o n g h . E e n r e d e , v a n a l l e h o e r a s t e m m i n g g e s p e e n d en e e r d e r n u c h t e r d a n i e t s a n d e r s , m a a r zóó o v e r t u i g e n d , d a t h e t v o o r s t e l m e t m a a r even 39 t e g e n 9 s t e m m e n w e r d a a n g e - n o m e n .
W i j z a g e n ook, d a t v o l g e n s de l a a t s t e f o r m u l e e - r i n g v a n h e t c o n t r a c t d e r i s i c o v a n d e i n k o m s t e n v a n h e t bedrijf geheel d o o r d e N e d . - I n d i s c h e L u c h t - v a a r t - M a a t s c h a p p i j z a l ' w o r d e n g e d r a g e n , w a a r d o o r e e n d e r g r o o t s t e b e z w a r e n d e r t e g e n s t a n d e r s v e r - v a l l e n i s .
W i j h e b b e n er o o k n o g e e n s w e e r h e t d o o r d e n h e e r F e l i x a a n b e v o l e n a r t i k e l „ Z e e v l i e g t u i g e n of l a n d v l i e g t u i g e n " v a n d e n Officier-Vlieger Moes i n h e t F e b r u a r i - n u m m e r v a n „ H e t V l i e g v e l d " op n a g e - lezen, m a a r t e v e n s h e t — d o o r d e n h e e r F e l i x v e r - z w e g e n — a n t w o o r d op d a t a r t i k e l d o o r d e n I r .
S t e p h a n i n h e t M a a r t - n u m m e r v a n „ H e t Vlieg' v e l d " .J)
W i j h e b b e n t e n s l o t t e d e t e c h n i s c h e en econo' m i s c h e a r g u m e n t e n v ó ó r en t e g e n landvliegtuige1 1
en ( m e t a l e n ) v l i e g b o o t e n n o g e e n s zorgvuldig t e g e n e l k a a r a f g e w o g e n en g e t o e t s t a a n de d a a r o p ] b e s t a a n d e l i t t e r a t u u r e n u i t s p r a k e n v a n d e s k u j j d i g e n .
E n wij m o e t e n op g r o n d v a n een en a n d e r ver- k l a r e n , d a t n a a r o n z e o v e r t u i g i n g :
a. de a p o d i c t i s c h e ' u i t s p r a a k , „ d a t d e geheel metaj l e n m e e r - m o t o r i g e v e r k e e r s v l i e g b o o t v o o r Inda h e t m e e s t a a n g e w e z e n , m e e s t e c o n o m i s c h e lucht' v e r v o e r m i d d e l zal zijn", v o o r l o o p i g v o o r b a r i g eJ i n h a a r a l g e m e e n h e i d geheel foutief i s ;
b. d a t de u i t s p r a a k , „ d a t de n a a s t e t o e k o m s t aa"
d e r g e l i j k e b o o t e n b e h o o r t " , i n h a a r algemeeff h e i d e v e n e e n s v o o r b a r i g en o n j u i s t is en s l e c h t v e r w a r r i n g k a n s t i c h t e n ;
c. d a t d e t h a n s v o o r g e s t e l d e wijze v a n h a n d e l e n à m e e s t a a n g e w e z e n e en d o e l m a t i g e i s ;
d. d a t deze h a n d e l w i j z e h e t g e b r u i k v a n zeevlieg' t u i g e n g e e n s z i n s u i t s l u i t ;
e. d a t a r t i k e l e n a l s d a t v a n d e n h e e r F e l i x , waari*
b e l a n g r i j k e o n d e r w e r p e n op zóó d i l e t t a n t i seh' en w e i n i g s t e e k h o u d e n d e wijze w o r d e n afg«' m a a k t , a n t i - n a t i o n a a l zijn en a f k e u r i n g vel' d i e n e n ^
' s - G r a v e n h a g e , 3 J u l i 1928.
H . W A L A A R D T SACRÉ, Secretaris van het Comité Vliegtocht Nederland—Indië.
i) De heer Moes heeft intusschen in het nummer va 28 Juni van dit blad eenige lezenswaardige opmerking^"
gemaakt naar aanleiding van het stuk van den he«
Felix, waaruit blijkt dat hij allerminst accoord gaat ÓW de wijze waarop zijn eerste stuk door den heer Felix jj het debat wordt gebracht.
l ü U
Het Informatie-B
van de Vereeniging „Oost en West
5 J,
ïi •
:
i
:
• I
den die 2iei foe, dru anti van har E ten Pol: kef te sch sch slet beg sen hie om it! ove ove
"gr
»dr
»he
»ge
»Sc
»ta
»de
»ta
»in
»ke
»op
»ke
»pr
•'»ij
»en
»ke
«ra
ï*
tui o m ver I een in Op
192
% die
ons
dre 'de; 'M, dei
\' Verslag over het jaar 1927
(in verband met den economischer! toestand van Ned. Oost en West-lndié).
B l i j k e n s n i e t e l k a a r o v e r e e n s t e m m e n d e bericB' t e n e n m e d e d e e l i n g e n , zoowel officieele als part' c u l i e r e , m a g u i t een e c o n o m i s c h o o g p u n t N e d . Oof I n d i ë i n zijn geheel, ook i n h e t j a a r 1927, a l l e s z ^ r e d e n g e v e n t o t t e v r e d e n h e i d w a t b e t r e f t zijn tof n e m e n d e w e l v a a r t , w e l k e u i t d e n a a r d d e r z a a k j veiligste w a a r b o r g is v o o r zijn i n n e r l i j k e r u s t .
H o e w e l v o o r t d u r e n d e \ w a a k z a a m h e i d vereisc»
w o r d t o m c o m m u n i s t i s c h e w o e l i n g e n m e t h u n ofl r e d d e r i n g t e g e n t e g a a n , blijft de I n d i s c h e regej, der
r i n g er s t e e d s op b e d a c h t o m de l o y a l e nation»1 ( a c t i e , — i m m e r s h a a r b e s c h o u w e n d e a l s e e n eV°
l u t i e d e r t i j d s o m s t a n d i g h e d e n — , i n de j u i s t e M n e n t e l e i d e n t e r h a n d h a v i n g v a n de n o o d z a k cl ij'|' r u s t e n o r d e i n h e t b e l a n g v a n de v e r d e r e ontvvi1,
k e l i n g e n d e n v o o r s p o e d v a n I n d i ë .
O p de a u d i ë n t i e t e n p a l e i z e t e B a t a v i a bij i l e g e n h e i d v a n d e n v e r j a a r d a g v a n H . M. de Kon' g i n op 31 A u g . '27 h e r i n n e r d e d é G o u v e r n e u r - G e ! ' r a a l J h r . Mr. de Graeff a a n de o n n o e m e l i j k e v<
z w a r i n g v a n de t a a k v a n h e n , die i n N.-I. i n 1'
a m b t e l i j k e en h e t p a r t i c u l i e r e l e i d i n g h e b b e n A
M W n
VQ(
8e« gel
"il do<
vo] 'lo< ge]
\" 'i'H tis( blij 0O i
'%
g e v e n .
N i e t t e m i n blijft h a n d h a v i n g v a n o r d e en r u s t -
e e r s t e p l i c h t v a n d e o v e r h e i d . - > J E r is v o l g e n s d e n G.-G. geen g r o n d v o o r de 'V
z o r g d h e i d , d a t d e r e g e e r i n g i e t s zal n a l a t e n , *L r e d e l i j k e r w i j z e g e v e r g d k a n w o r d e n . De feiten b*
b e n r e e d s b e w e z e n , d a t h e t a a n k w e e k e n en onö^jj h o u d e n v a n d e s t e m m i n g v a n a n g s t — deze slecPj r a a d g e v e r ! — d e o v e r h e i d i n h a a r m a a t r e g e l e n v
l e m m e r t e n m i s d a d i g e e l e m e n t e n a a n m o e d i g t . J Z. E . d r o n g er op a a n , de t o e k o m s t m e t v a s t fjl t r o u w e n t e g e m o e t te g a a n e n t e z o e k e n n a a r fy geen v e r e e n i g t i n h e t b e l a n g en t o t heil v a n In*;]
Als z o o d a n i g m a g op s t a a t k u n d i g gebied onteg 1 zeggelijk de volledige i n w e r k i n g t r e d i n g v a n de * J S t a a t s r e g e l i n g b e s c h o u w d w o r d e n , die d e n y 1 r a a d e e n u i t g e b r e i d e r e b e v o e g d h e i d e n m e d e > y g i n g s c h a p g e g e v e n heeft, w e l k e b e d o e l d is oï0,0e$
d i ë g a a n d e w e g t o t e e n a u t o n o o m s t a a t s d e e l te o
g e r a k e n . a^é
W i j k u n n e n o n s geheel v e r e e n i g e n m e t de fiere a l s h e l d e r e e n g e z o n d e b e s c h o u w i n g e n
e* . . i!
N". 27.
M
1—52>H
5 Juli 1928, N°. 27.
Voor aankoop VILLA, HEERENHUIS ol GROND: mi. J. P. v.o. BURii, tmmastr. b/, uen Haag, iel. ; i aaa
jBHaRHBHBBBHHHBaBDHHBHP@@BH@KaB9UBiBHffiHEBHIIBffiffiHHHHBSIIi@B
HOTEL „DE T W E E S T E D E N ' -RESTAURANT „DE TWEE STEDEN" E
j B u i t e n h o f T e l e f o o n Nos. 15950 - 15951 - 1C062 ' S - G r a v e t l h a g e j
* • « » » ( • « • • aa»«aM»H» « • • • • • > « » • «RaBan«niv » • • » n a n a a B B H i i B a a • • • • • » • • B BiiBii«B«HBafiaai!»«Bsi« * • • » • • » • • • • • » • • • • • • • • • • • « i B t t a i û f r u m
FAMILIE H O T E L E E R S T E R A N G IN H E T » THE DANSANT - DINER CONCERT
C E N T R U M D E R S T A D : ROEMEENSCH ORKEST M 5 1 | j SPECIALE TARIEVEN VOOR LANGDURIG VERBLIJF !" UITSTEKENDE KEUKEN m J i § KAMERS MET STROOMEND WATER EN PRIVE BAD : GERENOMMEERDE WIJNKELDER j |
HAAi*llBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBflBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBI^nB J)
S
Vlieg' econo*
tuigen vuldij nrove'
;skuiV r ver'
meta;
Indfl lucht' trig e»
st aa»
m e e » älechl den d«
evïieg' raarÜ
<jen H e e r P . S t a a l , o u d c o n s u l - g e n e r a a l t e C a l c u t t a ,
"ie e e n m e r k w a a r d i g e b r o c h u r e h e t l i c h t heeft d o e n
^en , g e t i t e l d : „Onze Oostersche vraagstukken ge- toetst aan de ervaring in Britsch-Indië" ( T w e e d e
«ruk. D r u k k e r i j e n Uitgeverij J . H . d e B u s s y , A m s t .
a rmo 1928), w a a r i n hij b e t o o g t , d a t d e w e l v a a r t
^an N . - I . o n v e r b r e k e l i j k v e r b o n d e n i s m e t o n z e n handel e n o n z e c u l t u u r o n d e r n e m i n g e n .
E n d a a r n o g g r o o t e g e b i e d e n i n d e b u i t e n g e w e s - 'eU o p o n t g i n n i n g w a c h t e n , s c h i j n t h e t h e m goede
E
ûlitiek o m o n z e o v e r z e e s c h e g e w e s t e n a l s a a n t r e k - elijk a r b e i d s v e l d v o o r h e t g r o o t - k a p i t a a l i n s t a n d 'e h o u d e n , h i e r b i j o o k d e n k e n d e a a n b u i t e n l a n d - e n e b e l e g g e r s , w a a r i m m e r s e e n j u i s t e b a l a n s t u s - c h e n d e b e l a n g e n v a n v e r s c h i l l e n d e v r e e m d e l i n g e n Rechts k a n s t r e k k e n t o t m e e r d e r e z e k e r h e i d t e g e n begeerlijkheid v a n a n d e r e n o m i n h e t bezit v a n o n -£en a r c h i p e l t e g e r a k e n . M e t t e r u g s l a g o o k o p d e
^ e r b o v e n d o o r d e n G.-G. v a n N . - I . g e u i t e w o o r d e n
? m t r e n t h e t a a n k w e e k e n v a n e e n a n g s t s t e m m i n g '1 N.-I., b e h o e v e n w i j o n s n a a r s c h r i j v e r s o o r d e e l
°Ver h e t z.g. „Ontwaken in het Oosten" o o k geen
°Verdreven z o r g e n t e m a k e n .
»Dit o n t w a k e n s c h i j n t m i j , " zegt d e schrijver, ïtiscb' »grootendeels t o e t e s c h r i j v e n à a n o n n o o d i g g e -
afge "druisen, d a t W e s t e r s c h e b e g r i p p e n i n h e t O o s t e n veff »hebben t e w e e g g e b r a c h t . Deze b e g r i p p e n zijn o p -
»gevat d o o r O o s t e r l i n g e n , d i e zich o p d e W e s t e r - welle s t u d i e h e b b e n g e w o r p e n e n t h a n s , g e w a p e n d
»met d e i n t e l l e c t u e l l e — m a a r o o k n i e t a n d e r s d a n
»de i n t e l l e c t u e e l e — zijde v a n onze b e s c h a v i n g bij
»toet h e t O o s t e n o n b e k e n d e W e s t e r l i n g e n ( w a a r v a n
»in o n s l a n d zoo v e l e n zijn!) veelal d e n i n d r u k w e k -
„i »ken, alsof zij zich v o l k o m e n t o t o n s peil h e b b e n
^ k i r i ^ l " ° P ge w e rk t . M e n geeft e r zich n i e t v o l d o e n d e r e - 'n heej "Genschap v a n , d a t d i t s l e c h t s e n k e l e n zijn, d i e aat mef » p r o n k e n m e t g e l e e n d e v e e r e n , m a a r w i e r i n n e r - M i x i" "'ijk d e W e s t e r s c h e b e g r i p p e n n i e t v e r w e r k e n k a n ,
»en d a t d e g r o o t e m a s s a a p a t h i s c h e n o n o n t w i k -
^ | »keld i s g e b l e v e n . "
N e d . - I n d i c u « ^ A uoodig, m e e n t d e schrijver, e e n d r a c h t i g b e s t u u r d o o r m a n n e n , d i e d e v a s t e over- t u i g i n g b e z i t t e n d a t N e d e r l a n d v o l k o m e n i n s t a a t i s o m zijn p o s i t i e i n N . - I . t e h a n d h a v e n , e n d i e d u r - ven t o o n e n , d a t zij d i e p o s i t i e w i l l e n b e h o u d e n .
H e t is b e k e n d , d a t d e H e e r S t a a l e e n m a n i s m e t
?en rijke t r o p e n - p r a c t i j k , d i e i n zijne p o s i t i e stellig
lrV s t a a t w a s veel t e zien, t e h o o r e n e n t e l e e r e n . Op e e n r e i s v a n eenige m a a n d e n i n h e t b e g i n v a n b e r i c ï l 1926 d o o r S u m a t r a e n J a v a o n d e r n o m e n heeft h i j IE,
mïté idië.
/est
van
, p a r H
itiona'11
*ijn b l i k v e r r u i m d . A l s s a m e n v a t t i n g v a n zijne o p l. Oof die r e i s o p g e d a n e i n d r u k k e n , i s h i j v a n o o r d e e l , d a t lleszi11 °Hs gezag o p g e e n e r l e i wijze e r n s t i g w o r d t b e - ijn tof dreigd, m a a r d a t wij o n s d o o r e e n w e l m e e n e n d laak d 'dealisme o n n o o d i g e m o e i l i j k h e d e n b e r o k k e n e n . ( Z i e ist. Ook d e u i t v o e r i g e b e s p r e k i n g v a n d e b r o c h u r e v a n sreisclj • «en H e e r S t a a l i n „ H e t N i e u w s v a n d e n D a g v o o r un oHl N.-i." v a n 4 j ^ n . 1928 n o . 3, T w e e d e B l a d , o n d e r
r e g e l d e n titel, v a n : „ E e n o p m e r k e l i j k e b r o c h u r e " ) . O n d a n k s alle p l a a t s g e h a d h e b b e n d e c o m m u n i s -
s n e^ J'Sche w o e l i n g e n o p J a v a e n S u m a t r a , i s h e t v e r - blijdend, d a t de e c o n o m i s c h e t o e s t a n d v a n N e d . ikelij Oost-Indië v a n 1927 z o o vele l i c h t p u n t e n v e r t o o n t antwif en hy n Q g Q p 3 M a a r t 1928, i n h e t b u i t e n l a n d , h e t
U ^Uderwerp u i t m a a k t e v a n e e n b o e i e n d e lezing t e hi.) ? ua v o s P l a t z , g e h o u d e n d o o r d e n b e k e n d e n Z w i t - Koni S ê rs c n e n 0u d - h o o g l e e r a a r i n d e b o t a n i e â a n d e h o o -
r !!f| ^ s c h o o l t e Z ü r i c h , Prof. D r . Carl S c h r ö t e r , over
• \fi ^n i n d r u k k e n o p J a v a g e d u r e n d e e e n r e i s v a n 7 m v l ha a n (j e n , w e l k e hij d o o r N . - I . h a d g e m a a k t . oben
rust 1
d e 5
en •*
en b&
elen W igt.
ast <
TÀ "-1
t°eV
de
>en e«
Vol b e w o n d e r i n g w a s hij v o o r h e t g e e n d e N e d e r - landers i n I n d i ë t o t s t a n d h e b b e n g e b r a c h t , o o k
voor d e m a a t r e g e l e n o p h y g i ë n i s c h gebied d o o r r e - d e r i n g e n p a r t i c u l i e r e n g e t r o f f e n . M e t b e h u l p v a n
^ k l e u r d e l i c h t b e e l d e n l e i d d e hij h e t t a l r i j k e bij [Jitstek i n t e r n a t i o n a a l g e z e l s c h a p t e D a v o s P l a t z door d e r i j k e e n p r a c h t i g e f l o r a v a n J a v a , t e l k e n s
! ° ' b e w o n d e r i n g s t i l s t a a n d e bij alle v e r b e t e r i n g e n 1°or d e n N e d e r l a n d s c h e n o n d e r n e m i n g s g e e s t a a n - b r a c h t , terwijl hij m e t o n t z a g m e l d i n g m a a k t e
rtati de e n o r m e b e d r a g e n v o o r w e t e n s c h a p p e l i j k e
°eleinden i n d e c u l t u r e s b e s t e e d . D a t zijn lezing ''^eise-Eindrücke aus Java" h e e f t b i j g e d r a g e n t o t :er h o o g i n g v a n d e n N e d e r l a n d s c h e n n a a m , v . n . m . 3 h e t b u i t e n l a n d , k a n o n s i n deze tijden v a n i n - t a k i n g e n g e z a g s - s c h e m e r i n g n i e t a n d e r s d a n v e r - j a g e n ( t o c h w e l e e n a n d e r geluid d a n d e r e d e v a n h • D u y s i n A m s t e r d a m , d i e n o o i t i n I n d i ë i s g e - l e s t ! ). E e n zelfde lezing h i e l d d e s y m p a t h i e k e ge- ue rd e o p 30 M a a r t ' 2 8 t e A m e r s f o o r t e n t e d e n
0 aa g e n E n s c h e d é , r e s p . o p 7 e n 11 A p r i l d.a.v. e n gstte hij d a a r m e d e e e n g r o o t s u c c e s .
W i j m o e t e n u i t d e n a a r d d e r z a a k i n e e n v e r s l a g a l s d i t o n s zeer b e p e r k e n o m u i t t e w e i d e n over I n d i ë ' s t o e n e m e n d e w e l v a a r t e n deze m e t cijfers t o e te l i c h t e n .
A l l e e n r e e d s d e s u i k e r p r o d u c t i e , w e l u i t s l u i t e n d op J a v a , w a s v o l g e n s d e Sociaal E c o n o m i s c h e K r o - n i e k v a n N e d e r l a n d , d e K o l o n i ë n e n h e t b u i t e n l a n d over h e t 4e k w a r t a a l 1927, t e n deele d o o r d e g u n - stige w e e r s o m s t a n d i g h e d e n , t e n deele door, h e t g r o o t e r e n d e m e n t v a n e e n n i e u w e r i e t s o o r t , over
1927 b u i t e n g e w o o n h o o g , terwijl d e rijstoogst, d i e zeer goed w a s e n e e n r i j k b e s c h o t gaf v a n i n v l o e d w a s o p d e rijstprijzen, d i e , m e d e i n v e r b a n d n i e t de n o g g r o o t e v o o r r a d e n i m p o r t - e n J a v a - r i j s t , p l o t - s e l i n g e e n e r n s t i g e d a l i n g v e r t o o n d e n , m e t h e t g e - volg d a t d e r i j s t h a n d e l a r e n , v o o r h e t m e e r e n d e e l C h i n e e z e n , zich i n g r o o t e m o e i l i j k h e d e n b e v o n d e n . D o o r e e n t e g e m o e t k o m e n d e h o u d i n g d e r b a n k e n en r i j s t o n d e r n e m i n g e n k o n e e n d e b a c l e w o r d e n v o o r k o m e n e n k e e r d e n i n d e n r i j s t h a n d e l l a n g z a - m e r h a n d n o r m a l e t o e s t a n d e n t e r u g .
V o o r r u b b e r w e r d i n 1927 over geheel N e d . - I n d i ë e e n p r o d u c t i e g e s c h a t v a n 223.000.000 K.G. (tegen 209.000.000 K.G. i n 1926), terwijl d e h o e v e e l h e i d e n de w a a r d e v a n d e n r u b b e r u i t v o e r v o o r 1925 n u a l s j u i s t k a n w o r d e n o p g e g e v e n , zijnde v o o r J a v a 47.507.550 K.G. à ƒ 141.572.500 e n v o o r d e B u i t e n - g e w e s t e n 188.233.135 K.G. à ƒ 4 3 1 . 0 5 3 . 8 8 0 , t o t a a l alzoo v o o r N e d e r l . - I n d i ë 235.740.685 K.G. à ƒ 572.626.380, d e g e m i d d e l d e w a a r d e d e r r u b b e r g e - steld o p ƒ 2.29 p e r K.G. i n 1 9 2 5 . D a a r n a t r a d e e n s t e r k e d a l i n g i n v a n d e n prijs. D e h o o g s t e prijs i n 1926 w a s t e A m s t e r d a m ƒ 2 . 4 5 , d e l a a g s t e ƒ 1 ; d o o r e e n g e n o m e n w a s d e prijs ƒ 1.15 p e r K.G., t h a n s i n A p r i l 1928 zelfs d a a r b e n e d e n . D e r u b b e r r e s t r i c - tie i n d e E n g e l s c h e p r o d u c t i e l a n d e n , weel1 i n w e r - k i n g gesteld, z a l n u d o o r d e E n g e l s c h e r e g e e r i n g m e t 1 N o v e m b e r 1928 w o r d e n o p g e h e v e n , z e k e r o m d a t d e d o e l m a t i g e u i t w e r k i n g e r v a n o p d e p r i j s - r e g e l i n g d o o r v e l e n betwijfeld w o r d t . ( Z i e s u p p l e - m e n t N o . 1 v a n „ I n d i ë ' s j o n g e k r a c h t " , E c o n . - S t a - t i s t i s c h J a a r b o e k j e , d o o r C. L e k k e r k e r k t f r , u i t g a v e v a n h e t K o l . I n s t . t e A m s t e r d a m , D e c . 1927).
V e s t i g e n wij v o o r t s , o m h i e r s l e c h t s e e n g r e e p t e d o e n o p h e t e i l a n d S u m a t r a , o n s oog o p e e n g e - w e s t a l s P a l e m b a n g ( o n g e v e e r d e helft v a n J a v a e n M a d o e r a ) , d a n v i n d e n wij b l i j k e n s e e n d o o r d e n B e s i d e n t T i d e m a n u i t g e b r a c h t r a p p o r t a a n d e I n - d i s c h e r e g e e r i n g , m e r k w a a r d i g e m e d e d e e l i n g e n o m - t r e n t d e n s n e l l e n v o o r u i t g a n g v a n g e n o e m d g e w e s t o n d e r zijn b e h e e r . Alleen o p d e s t e e d s m e e r i n stij- g e n d e lijn g r o e i e n d e h o o f d p l a a t s P a l e m b a n g , t o e - k o m s t i g e h o o f d p l a a t s v a n h e t i n t e s t e l l e n g o u v e r - n e m e n t Z u i d - S u m a t r a , b e d r o e g d e t o t a l e w a a r d e d e r u i t v o e r p r o d u c t e n i n 1926 ƒ 8 9 . 0 0 0 . 0 0 0 , t e g e n ƒ 24.000.000 i n 1917. D e t o t a l e w a a r d e d e r i n v o e r - p r o d u c t e n b e d r o e g i n 1926 ƒ 4 7 . 4 2 0 . 0 0 0 t e g e n ƒ 11.000.000 i n 1917.
H e t g r o o t - l a n d b o u w b e d r i j f z o e k t t e r r e i n v a n a r - beid i n Z u i d - S u m a r t a , n i e t ' t m i n s t o o k i n d e L a m - p o n g s c h e D i s t r i c t e n , j u i s t t h a n s , n u h e t t e r Oost- k u s t v a n S u m a t r a m o e i l i j k e r w o r d t o m g r o n d e n v o o r u i t b r e i d i n g d e r c u l t u r e s t e v i n d e n . T h a n s b e - s t a a n e r n o g s l e c h t s 2 3 o n d e r n e m i n g e n i n d i t r e s - s o r t t e g e n m e e r d a n 300 t e r O o s t k u s t , d o c h g r o o t e u i t g e s t r e k t h e d e n g r o n d w e r d e n r e e d s i n e r f p a c h t u i t g e g e v e n , terwijl o v e r a l e e n d r a n g a a n w e z i g is o m h e t a r b e i d s v e l d v a n d e g r o o t - o n d e r n e m i n g t e v e r r u i m e n .
H e t p a r t i c u l i e r W e s t e r s c h initiatief e.11 d e b e k e n - de e c o n o m i s c h e z i n v a n d e b e v o l k i n g v a n P a l e m - b a n g z u l l e n h e t h u n n e b i j d r a g e n o m i n d e n a a s t e t o e k o m s t v a n g u n s t i g e f a c t o r e n g e b r u i k t e m a k e n o m d e a l g e m e e n e w e l v a a r t o p g e z o n d e b a s i s t e b e - v o r d e r e n , m e e r d a n w e l k e b e s t u u r s m a a t r e g e l o o k bij m a c h t e i s t e d o e n . W a n n e e r m e n weet, d a t v a n de u i t g e v o e r d e koffie a d 22.580 t o n s l e c h t s 7 p e t . v a n E u r o p e e s c h e o n d e r n e m i n g e n a f k o m s t i g i s , t e r - wijl d e u i t v o e r u i t P a l e m b a n g e e n d e r d e v a n d e n g e h e e l e n u i t v o e r u i t N e d . - I n d i ë b e d r a a g t , d a n z a l m e n z i c h e e n v o o r s t e l l i n g k u n n e n m a k e n1 v a n d e b e t e e k e n i s v a n deze v o l k s c u l t u u r . O o k d e v o l k s - r u b b e r c u l t u u r i s v a n o v e r w e g e n d e b e t e e k e n i s . Glo- b a a l g e s c h a t w e r d e n i n P a l e m b a n g e e n 16.000.000 b o o m e n g e p l a n t . V e r r e w e g h e t g r o o t s t e v a n d e u i t - g e v o e r d e r u b b e r i s b e v o l k i n g s r u b b e r .
De Z u i d - S u m a t r a s p o o r w e g heeft, — zooals t e v e r w a c h t e n w a s — , e e n g e h e e l e n o m k e e r g e b r a c h t i n h e t h a n d e l s v e r k e e r e n e e n p e r s p e c t i e f g e o p e n d , d a t d e n v o o r u i t g a n g v a n d e d o o r d i e lijnen d o o r s n e d e n s t r e k e n o p o n g e k e n d e wijze z a l v e r h o o g e n , v o o r a l n u d e v e r b i n d i n g M a r t a p o e r a ( r e s . P a l e m b a n g ) — K o t a b o e m i ( r e s . L a m p . D i s t r i c t e n ) v a n d e Z u i d -
HOTEL-RUBRIEK
s - G R A V E M H A G E
Hotel Pension „Insulinde".
Bankapl. 2, Den Haag, Tel.
54148. Centr.verw. Warm-
& koud water opde logeerk
Hotel „Promenade",' Oude Schev. weg 21, Tel. 5 0 4 5 4
Prachtige ligging.
Matige prijzen. 5085
BEZOEKT HET GEHEEL
OPNIEUW
G E R E S T A U R E E R D E - I O T E L - C A F E - R E S T A U R A N 1
KUYS WITZENBURG
HAAGWEG - RIJSWIJK J
LUNCH, DINER en A LA CARTE
ZALEN voor Partijen en Vergaderingen Aanbevolen door de Ver. „Oost en West"
D I R E C T I E : A. H A S T R I C H ,
v. h. Central Pavillon Scheveningen
M A I S O N BLOM
2e Schuytstr. 77-79 - DEN HAAG - Tel. 33703
H E T A D R t S V O O R m'
D I N E R S A A N H U I S B E Z O R G D
AMERICAN HOTEL - AMSTERDAM
Hotel en Café-Restaurant Ie Rang. 5007
Schoonste Ligging - Moderns/e Inrichting
Electrische Verlichting - Centrale Verwarming Electrise he Personenlift
Omnibus aan 't Station - Matige Prijzen
A W. VOLMER, Directeur.
Tel. Interc. 4 7 3 7 Code 5th Edition A. B. C.
-JÏ
'U.V. STUKADOORSBEDRIJF
voorheen
L. P H . B I S S C H O P S
SASSENHEIM TEL. 4 5 0 7 ^
^vvA'v^^^^AA^VvVv^l^A/^Al^AA^/vvv^^AA/v^,vvv^
UITVOERING van alle STUKADOORSWERKEN door het geheele land.
Wij maakten o.a. het Stukadoorswerk voor het Koloniaal Instituut tot volle tevre- denheid der Directie.
lüüli
l i r
ALIDA SCHOOLEMAN
APOTHEEK „WIT-ROOD-KRUIS"
GOUDENREGENSTR.306, DEN HAAG,TEL. 36341
SPECIAAL ADRES VOOR:
U R I N E O N D E R Z O E K
316 SULIDE MODERNE [MEN TE KOOP bij J. P. v. d. BURG, Emmastraat 67, Den Haag, Telef. 71885
5 Juli 1928, N°. 2?'N E D E R L A N D S C H E H A N C E L - M A A T S C H A P P I J
AMSTERDAM
Gestort Kapitaal Statutaire Reserve
f 80,000,000.- - 40.000.000.- Agentschappen te ROTTERDAM en s-GRA VENHAGE.
Vestigingeii m Nederlandsch-Indië.
Straits-Settlements. Britsch-Indië. China en Japan.
In- sn Verkoop van Wissels' en Telegrafische Trans- ferten. — Incasseeringen en Financieeringen. — Schrif- telijk«! en Telegrafische Credieten. — Reiscredietbrieven.
— Deposito's. — Rekeningen-Courant - Aan- en Ver- koop van Effecten. — Administratie van Vermogens. —
Open en Gesloten Bewaarneming.
SAFE-DEPOSIT KOFFERKLUIS
Inrichting tot het plaatsen van brandkasten. Speciale gelegenheid tot het huren van afzonderlijke kluizen
voor groote administraties.
P. J. VAN DEN BERG & Co.
COMMISSIONNAIRS IN EFFECTEN
Anna-Pauwlownastr. 87 - Den Haag - Tel. 12625
OUD-MAKELAARS TE SOERABAYA
ALLE BANKZAKEN
DOOR LANGJARIG VERBLIJF IN INDIë EN SPECIALE CONNECTIES ZIJN WIJ IN STAAT INLICHTINGEN EN VOORLICHTING TE GEVEN
IN INDISCHE CULTURES EN ZAKEN.
RADIOKOERSEN VAN 1.30 TOT 3 UUR worden ook op telefon. aanvrage gaarne verstrekt.
DE BAS & Co., Bankiers
HEERENGRACHT 17 - S-GRAVENHAGE
Belasten zich met alle Bankzaken
Safe-Inrichting
5021„ T HAANTJE"
Granen - Zaden - Vogels - Visschen - Aquariums - Pluimvee-artikelen.
Vogelkooien in diverse prijzen.
Vraagt uitsl. H. P. C. Ochtendvoeder.
Aanbevelend, J. HAGEMEIJER Fahrenheitstraat 553 - Telefoon 35439 Thuisbezorging zonder prijsverhooging
H O N D E N - E N K A T T E N B R O O D
JAN MESKER & C^
PRINS HENDRIKSTRAAT 44-50
DEN HAAG
COMPLETE MEUBILEERING „ ,
I N M O D E R N E EN A N T I E K E S T I J L E N
VRAAGT GRATIS ONZE UITGEBR. CATALOGUS
BILLIJKE PRIJZEN BILLIJKE PRIJZEN
DE N.V. BEGRAFENIS-ONDERNEMING
^ S I M P L I C I T A S "
VAN W. JJNNEMÉIzZQHtH TÉ '5-GRAVENHAGE IS ONMIDDELLIJK IN HET BINNEN-EN BUITENLAND TE ONTBIEDEN VOOR REGELING VAN EEN TRANSPORT, BEGRAFENIS OF CREMATIE
KANTOREN- DENNEWEG 7 1 - 7 5 , f
GARAGES,KISTENMAKERU EN DRUKKERIJ: H00IKADE45-57
TELEFOON: 11314 EN12Ô90
•DDDDDDDDDDDDDDaDDDDDDDDDDDDDDDDDDDaDDDDDDDaaDDDGB
S3 VOOR NOORD OF ZUID, VOOR „OOST EN WEST" gS Bg L I J N K A M P S KLEED.NG A L T I J D HET BESTU g
D M MAGAZIJNEN T E : D E N H A A G O N S SYSTEEM: °6 4 1 BjP
gg ™ ™ s Z Z ï ï u ~ — ^ VOLLE waarde voor Uw geld g
•DDDDDDDDDDDDaDaDDDaDaaDDDDDDDDaDaDDDDDDDDDDDDDaDB
5j,
Sumatra Staatstramwegen op 23 Febr. '27 is ge- opend en daarmee de Lampongsche en de Palem- bangsche lijnen zijn verbonden, te zamen 529 K.M.
lang. Zooveel is zeker, dat bet gewest Palembang in de laatste jaren reeds millioenen voordeel aan de schatkist heeft bezorgd. Het saldo, na uitscha- keling van de uitgaven voor gouvernementsbedrij- ven van de door 's lands kas te Palembang geboek- te administratie bedroeg in 1923 ƒ 4.962.000, 1924 ƒ6.960.000, 1925 ƒ8.150.000, 1926 ƒ10.211.000 en zal naar schatting in 1927 zeker meer dan ƒ 12.000.000 bedragen. Zoo gaat ook het gewest Lampongsche Districten met rassche schreden voor- uit, dank zij de haast ongelooflijke vruchtbaarheid van zijn bodem, die voor alle hoog- en laaglandsche cultures geschikt is. Er zijn voorspellingen gedaan door landbouwautoriteiten, dat de Lampongsche Districten in de naaste toekomst voorbestemd zijn een tweede Deli te worden en de verwachtingen te dien aanzien zijn heden zeker niet beschaamd; men gaat ze hoopvol te gemoet, vooral nu door het tot stand komen van den Zuid-Sumatra spoorweg, het Europeesch kapitaal zoo willig is bevonden zich meer en meer voor beide gewesten te interessee- ren, waardooi" de bevolking ook tot steeds meer arbeid wordt geprikkeld.
Wanneer wij, alvorens van Sumatra af te stappen, nog even verder het terrein op Sumatra's Westkust gaan verkennen, dan zien w'ij dat dit gewest over 1927 op economisch gebied bijzonder groote vorde- ringen heeft gemaakt, doordat kapitaalkrachtige cultuurmaatschappijen, als de Koloniale Bank, de Handels Vereeniging Amsterdam, de Fa. Watering en Co. en de Cultuur Maatschappij Korintji, sedert kort daar werkzaam, reeds veel tot stand hebben gebracht ten bate van Indië. Alle booten brengen contractkoelies mee. Zoo doet de K.P.M. o.m. reeds Indrapoera aan, terwijl er plannen bestaan om ook Sasak aan te doen, een reede, in de nabijheid van de Ophirdistricten, waar de Kol. Bank groote be- langen heeft.
In 1927 werden b.v. 1500 kisten thee-zaad uit Britsch-Indië aangevoerd (ter waarde van 150.000"
gld.), voor de keuring waarvan door den Directeur van Landbouw de Emmahaven opengesteld werd, uitsluitend ten behoeve van de H.V.A. en de Cul- tuur Maatschappij Korintji. Zoo kan binnenkort op een belangrijken uitvoer van thee gerekend wor- den, daar de onderneming „Halaban" boven Paja- koemboeh, reeds een aanvang gemaakt heeft met het bouwen van een fabriek.
De koffie-uitvoer van het gewest is in 1927 zeer groot geweest, te weten 250.000 picols ter gezamen- lijke waarde van bijna 10 millioen gulden. De cassia (kaneel) en ook de rubber-export neemt steeds toe, terwijl een groote uitvoer van copra heeft plaats gehad, alle welke producten, van den inlandschen landbouw afkomstig, veel geld onder de bevplking hebben gebracht.
Een gunstige economische toestand van zaken hebben wij ook te melden van Borneo, een gebieds- deel, dat meer en meer de aandacht trekt, zelfs van het buitenland. Het in de laatste maanden van 1927 verschenen voortreffelijke werk van Dr. B.
Broersma over „Handel en Bedrijf in Zuid- en Oost-Borneo", (zie o.m. onze bespreking van dit boek onder den titel van „Borneo, land van onbe- grensde mogelijkheden", in het Koloniaal Week- blad van 16 en 23 Febr. 1928), licht ons reeds uit- voerig in over den economischen toestand van het 2/3 gedeelte van het Ned.-Indië toebehoorend ge- deelte van het eiland Borneo, zoodat hier naar het belangrijke werk zelve mag worden verwezen.
De steeds voortschrijdende ontwikkeling van de residentie Zuid- en Oosterafdeeling van Borneo, houdt wel direct verband met de geschiktheid en de geaardheid der bevolking, om deel te nemen aan de voortbrenging. Met welgevallen zal men er vol- gens Dr. Broersma opmerken, hoe Bandjereezen en Boegineezen, Madoereezen en Makassaren, Wester- lingen, Arabieren en Chineezen daar vruchtbaar samenwerken ën hoe zij moeizaam en van stap tot stap den bewoner van het diepe land in hun samen- werking betrekken. In die groote bijenkorf ijveren alle groepen naar aard, begeerte en vermogen.
Ook hier, evenals in Palembang, valt de economi- sche zin der gezeten bevolking als een verblijdende omstandigheid waar te nemen.. Maar ook in het overige gedeelte van Borneo, in de residentie Wes- terafdeeling van Borneo, blijkens door den Resi- dent Meijer aan den vertegenwoordiger van Aneta gedane mededeelingen in April 1927, is vooruitgang op landbouwgebied en eene opvallende kapitaals-
vermeerdering aan de orde van den dag. Ste breidt zich in West-Borneo de rubberaanplant uit;
ook omdat de Pontianakrubber allerwege goed stall aangeschreven, n.1. geknoei met het product haas' niet voorkomt, vermoedelijk een gevolg van de be- staande gewestelijke keur tegen vervalsching, die
nog al zwaar is. Alleen in 1926 bedroeg de uitvoer 27.000 ton natte rubber, voor een waarde van 3"
millioen gulden. Naast de rubber is ook de copra*
productie in West-Borneo toegenomen en wel me' 10.000 ton. In 1926 alleen bedroeg zij 70.000 to«
en is zij thans grooter geworden.
Als een soort tusschenproduct is de tengkawang een eigenaardig cultuurgewas, te vermelden, met den aanplant waarvan zich de Inlandsche bevolking bezig houdt. Het product levert na voorbereiding' zooals bekend, een soort plantenvet op, dat bijna uitsluitend naar Singapore wordt uitgevoerd (uit' voerwaarde in 1926 ƒ 90.000 gedurende een siech' oogstjaar).
Hoewel door de toenmalige hooge rubberprijzefl de inzameling van boschproducten nog al in ver- drukking geraakte, was toch de uitvoer van damar;
rottan en getahsoorten in het afgeloopen jaar vrij aanzienlijk. Wanneer wij ons wat Ned. Oost-Indie
betreft naar Nieuw-Guinea begeven voor een ook maar zeer vluchtige opname van den toestand vaU zaken aldaar, dan vinden wij, dat volgens mede- deeling van het Gewestelijk bestuur van de Moluk' ken, in den laatsten tijd een toenemende belang- stelling merkbaar is voor Nieuw-Guinea. De niet Duitsch kapitaal werkende maatschappij Phoenix te Amboina heeft bij de betrokken zelfbestuurderS uitgestrekte terreinen in erfpacht aangevraagd i'1 &ai Noord-Nieuw-Guinea, aan de Geelvinckbaai, voof boschexploitatie, welke hoofzakelijk damar op- levert. -
Op enkele kleine eilandjes vóór de kust zijn be- reids aan dezelfde maatschappij soortgelijke ver- gunningen toegestaan.
Ook de vertegenwoordiger van haar te ManCiva'
vari (Vogelkop van Nieuw-Guinea"» ' ^ t t erf-j z< ! te6] goi La Ms W<
80]
Pe] Wo Uli: lic! ku op kwt
pachtsaanvragen ingediend voor perceelen, aansn tende aan die der maatschappij. In principe is reeds gunstig beslist op deze verzoeken.
Het bestuur verwacht voor de ontwikkeling vaö het land zeer veel goeds van de sluiting van ctë vogeljacht; deze is in 1927 reeds voor enkele dee- len van het gewest der Molukken ingesteld en zat in 1928 geheel Nieuw-Guinea omvatten. Men hoop' daarmede te bevorderen, dat de bevolking zich meef ^ ( definitief gaat vestigen en haar zwerversbestaan opgeeft.
In 't N.O. van Nieuw-Guinea, in de NimboeraH' streek, kan reeds duidelijk bij de Papoea's toenemeö' de neiging worden waargenomen, om zich toe tq leggen op eenvoudigen landbouw in vaste nederzet' tingen. Het is een bevolking, die uit den aard def' zaak, in alles nog\de leiding van hèt EuropeescP bestuur behoeft. Vanwege den Gouverneur is daar' om aan de regeering voorgesteld om de gewapend«
politie op de diverse bestuursposten te vervange"
door militairen, waardoor de officieren dan teven*
met het civiel bestuur kunnen worden belast, orfl zoodoende leiding te geven aan de bevolking.
Op een door den Gouv.-Generaal aan de heere»
Wevers, Mr. Castens en Brouwer resp. voorzitter«
vice-voorzitter en secretaris der Vereeniging Kolo- nisatie Nieuw-Guinea, verleende audiëntie, waarin deze heeren het doel der Vereeniging nader hebbeP uiteengezet, verklaarde de landvoogd volkomefl sympathiek te staan tegenover het streven in ee^
zeker gebiedsdeel van Ned.-Indië, in casu in NieuV' Guinea, een Nederlandsche volksplanting te vol men en tot ontwikkeling te brengen. De vereen1' ging zal een concreet voorstel ter zake aan de Be' geering aanbieden.
Alvorens ons overzicht over den economische'1
toestand van Ned.-Oost-Indië te beëindigen, achtet1
wij de vermelding hier van beteekenis, dat de vjl
„Het Nedertandsch Java-Instituut" in 1927 well opgericht (gerekend van 22 Febr. '28) voor de^
tijd van 29 jaren, met zetel te Amsterdam. Dit vM|
op 1 Sept 1927 zijn werkzaamheden reeds aan. &e
doel van het Ned. Java-Instituut is, in samen*6' king met de Kon. Ver. Koloniaal Instituut te A&
sterdam, het verzamelen van zoo volledig mogelij'^
gegevens betreffende Java en het beschikbaar ste len van deze gegevens ten behoeve van het welz'J^
en van de stoffelijke en de geestelijke ontwikkel^
van de bevolking van Java en van onze betrekt^
gen met haar. Archivaris van het Java-Instituut de bekende heer C. Lekkerkerker, reeds werkzaa
gei tui
>'1!
gei
hn
*o de
Vei ' l i , - i :
an
W',
Ke
bn,
* a HÜ
«b Uli
*m
de, 4e
t'ul
1
r" S
he,
