Donderdag 30 Januari 1913. 13de Jaargang.
Koloniaal W e e k b l a d
Orgaan der Vereeniging
gericht door Kolonel I E. V. L van Zuylen,
21 Maart 1900.
M W F E L I N O E N O. «GEZONDEN STUKKEN «,o«e„ worden gendresneerd .aan de R e d a c t i e s — e » , e , gezonden " » * ^ ^ ^ J ^ ™ ™ 7 ' D E ' ^ ^
. vezel "j^üs
rf l r o £ w o i ABONNÊ's, die het Weekblad niet
SPREI» W/tf#ö o w f i f a n f f e n , o f zij die VERHUIZEN wor-
*e« verzocht hiervan bericht te zenden
*a» d e n Administrateur, Ver hulststraat 51,
°e» Haag.
t0*^
ies.
notice
?
et ^ editi'
n«
Abonnementsprijs per jaar:
yï aan huis of franco per post binnenland, bij vooruitbetaling.
;J?°r Oost-Indië en het Buitenland '• Wonderlijke nummers
f 2.50 . 4 . -
„ 0.05
„Het Koloniaal belang is een algemeen Nederlandsen belang."
D
Per vakje
Prijs der Advertentiën :
f 2.
Bij contract reductie.
Nederlandsch-lndische Kunstnijverheid.
Terwijl wij de pen opnamen, om de aandacht der
^ers van H e t K o l o n i a a l W e e k b l a d te vestigen
°ï> de bizonder fraaie collectie Indonesische -weefsels,;
Jeik,
id
e gedurende een tweetal weken in B o e a t aft, Jfrïstraat 19, den Haag, tentoongesteld blijft, en een
Jelangstellend bezoek overwaard is, trof ons onder de Priek „Letteren en Kunst" in de N. Rott. Crt. van
%i> dezer het volgende bericht :
. »De permanente tentoonstelling van B o e a t a n,
! ditmaal weer eens aan de Indische weefkunst Nijd.
Ëeide lange zijden der zaal zijn bekleed met kunstige Nfsels, meestal ikatwerk, van Bali, Bataklanden, [^lembang, Grissee, Gorontalo, Parigi, Timor, 7°ti, Soemba en Letti. In wondere kleuren en gees-
§ gevonden patronen vertellen ze overluid van de
°°gte, die het gindsche vrouwenwerk heeft be- feikt.
Soemba, dat vroeger zoo zeldzaam leer en meer voor den .dag. Hier zijn
an zes weefsels S t o n e
«Wart
IAJ^
23 i\
j de»
„et*
t 20.
:au:
gen *
.f. f'
was, komt al niet minder van dat eiland en daaronder een ewoon exemplaar. Hoogrood in kleur met en blauw afwisselend. In de kapala 'n reeks
streng gestileerde graftomben en de bekende stan- dards met hoofden. Het middenveld is, zooals Nestal, met een vlakornament gevuld, een door- lopend patroon. Maar juist dit deel is zoo uiterst Ifc in ornamentaal werk, dat men alleen oii het
Ui kunnen aan-
of
'ajaksche weefsel iets dergelijks zal
pfen.
Wie nog niet weet, hoe dit ikatten geschiedt, l&dl op een tafel een verkleind toestel voor het p t t e n van zijden weefdraden, afkomstig van Bali.
Ook vindt men ditmaal in B o e a t a n die typi-
| * s reismanden van Soemba, overigens algemeen
11 de Timor-groep voorkomend.
Het zijn manden, van palmblad gevlochten met f^voudige slagen. Doch grappig is de indeeling
de binnenmand. Aan alle zijden zijn grootere kleinere laadjes ingevlochten en wie ze uitge- :r°kken heeft en goed nakijkt, bemerkt, dat in het
^ e n d i g e nog meer Het vlechtwerk is
Se>iWoordigd. '
Saufe jaren is er weer eens een grootere col-
cWe vlechtwerk uit Singaparna te vinden en in R goede kwaliteiten.
Zonderling toch! Men delibereert over de toe- t s t van het Indische handenwerk en er zijn heel
V'ize menschen, die op hoogen toon beweren, dat
^ t Indische nijverheid of sierkunst niets te begin- g t is. Maar neem nu dit typische, geringde vlecht- uit de Preanger! Het is uiterst solied en zoo
nakijkt,
laadjes verscholen zijn.
ditmaal bijzonder goed verte-
i l k
eigenaardig gevlochten, dat dit vlechten wel een Soendaneesche specialiteit zal blijven.
Doch jarenlang is het B o e a t a n mislukt dit vlechtwerk, dat wel degelijk een toekomst heeft, in grooteren getale in Indië to doen aankoopen.
En meen niet, dat het tot de verborgenheden in Indië behoort! Geheele desa's in de Preanger Voe- ren dit werk als huisvlijt uit en in Batavia wordt het langs de straten gevent.
En eerst nu is het gelukt, iemand te vinden, die een hoeveelheid voor Den Haag wil aankoopen, helaas, met het bescheid, dat het voor de eerste en ook de laatste maal is!
Wat voor toestanden toch! "
Wij zijn het met de opmerkingen van dezen deskun- dige in hoofdzaak eens, zouden er alleen nog enkele bij wijze van verklaring aan willen toevoegen.
'Schrijvers verzuchting : Wat voor toestanden toch !...
beamen wij, doch vereischt wel eenige toelichting:
De persoon, die de welwillendheid had Boeatan be- hulpzaam te zijn bij het doen aankoopen en verzenden van het Singaparnasche vlechtwerk was een belang- stellend bestuursambtenaar, die echter begrijpelijker- wijze schreef, dat zijne zeer drukke ambtsbezigheden hem niet toelaten, zich verder aan dezen tijdroovenden arbeid te wijden. Juist het feit, dat dit vlechtwerk in verspreide dessa's der Preanger-regentschappen als huisvlijt beoefend wordt, maakt het verzamelen er van lastig, te meer, daar de vraag er naar, reeds in Indië zelf, grooter is dan het aanbod^ zoodat die huisvlijt- beoefenaars van verschillende kanten voorschotten ont- vangen op nog af te leveren stukken. De rondventers in de steden en aan de spoorweghalten belmoren tot die afnemers en zijn tevreden met het allergrofste werk, dat zij nog met een zoet winstje aan liefhebbers slijten.
Een speciale organisatie van bestuurswezen dan wel door een ondernemend deskundig particulier, zou hier, gelijk wij reeds meer betoogden, veel goeds kunnen doen.
'Schrijvers uitlating „ . . . . er zijn heel wijze mensehen, die op hoogen toon beweren, dat met Ind. nijverheid en sierkunst niets te beginnen is" zou o.a. kunnen slaan op het onlangs door den heer C. M. P1 e ij t e neerge- schreven oordeel in de beide eerste stukken van diens door de Ind. regeering uitgegeven werk : „De Inlandsche nijverheid in West-Java als sociaal-ethnologLch ver- schijnsel", waarvan wij het deel, handelend over de vlechtkunst, reeds eerder bespraken.
Wat de weefkunst betreft schrijft de heer P.:
„Jammer genoeg neemt het weven in de dorpen ook geleidelyk af. .
Een steeds uitgebreider en beter wordend wegennet gedoogt den kain-verkoopers, handelaars in katoentjes en lieden met naaimachines overal te komen. Vlug en voor weinig geld steken zij gegadigden in een modern, geen langdurigen arbeid vragend pak, en bevredigen daarmede op binnen ieders bereik vallende wijze, de aangeboren pronk- en gemakzucht.
Dies zijn die handelaars met hun helkleurig getinte stofjes en aanlokkende gebloemde b a t i k a n ' s altijd een welkome verschijning in dorp en gehucht en snort,
van dat de markt begint tot lang nadat deze geëindigd is, aldaar rusteloos de naaimachine.
" Geenszins gering te achten machten hebben dus het weven gestadig ondermijnd en doen het nog voortdurend een afbreuk aan waartegen geen maatregelen mogelijk zijn.
Het eigen weven is ten doode opgeschreven ; wanneer 't zal ondergaan is alleen nog een kwestie van tijd.
Doch verdwijnen zal het, gelijk het Leidsche laken trots wereldvermaardheid verdween, zooals het velours d'Utrecht, dat alleen nog bij naam bekend is en zoo veel meer 'stoffen, die gewijzigde mode buiten gebruik stelde,
Het zal duidelijk wezen, dat onder zulke omstandig- heden het weven tot een volksindustrie te maken zou zijn, gelijk wel werd betoogd, een hersenschim is."
Het laken, vroeger te Leiden, wordt in verschillende streken van Engeland en België met succes vervaar- digd,, het „ v e l o u r s d ' U t r e c h t " onder dienzelfden naam o.a. bij massa's in Lyon. Zouden wij, Nederlan- ders, met de jaren niet wijzer geworden zijn en nu trachten Ned.-Indië voor dat betreurenswaardig voor- beeld te behoeden?
Niet elke tak van huisvlijt is voor ontwikkeling tot
„volksindustrie" vatbaar, maar ieder handwerk, als uiting van volkskunst, verdient toch zeker alle mogelijke waardeerende aanmoediging, al was 't alleen uit een zedelijk oogpunt, gelijk de heer P. enkele bladzijden verder.in z'y'n boek zelf aantoont. — Moge Boeatan nog vele ongeloovigen in.de Indonesische Volkskunst be- keeren !
Uit de Ö.-I. Mail.
Over den Gezondheidstoestand in de jongste mail niets bizonders, slechts het verblijdend bericht, dat einde 1912 te Batavia geen choleragevallen meer voorkwamen.
Het jaar 1912. In een kort overzicht betreffende het afgeloopen jaar schrijft de heer H. T e r s teeg, Hoofd- redacteur der J a v a b o d e , o. m.:
„Mr. Van Deventer, die. na zijn pas afgeloopen reis tot vergelijken wel in s aat is, gaf als zijn algemeenen indruk, dat Indië niet is veranderd. Er wordt terecht gesproken van grooteren bloei, van meer welvaart, maar deze bloei is hoofdzakelijk ten goede gekomen aan de Europeanen, niet, of slechts weinig aan de in- landers. Er zijn echter teekenen, die op geestelijke ontwaking. der inlandsche maatschappij wijzen, deze teekenen wekken verwachtingen voor de toekomst, verwachtingen, die gekoesterd moeten worden, die de taak der regeerders aanmerkelijk verzwaren, maar tevens heerlijk vermooien. Een rijk verschiet zal zich openen, wanneer de geestelijke opleving der Indische maatschappij met liefde wordt geleid en gehoM. De regeering wil oprecht een goede herder zijn; zij zal zeker de eerste zijn om te erkennen, dat zij wel eens misgrijpt, maar zij heeft aanspraak op vertrouwen in haar goede bedoelingen.
Want de moeilijkheden, die opgeruimd moeten worden, zijn vele en zwaar, grooter in aantal en zwaarder te overwinnen dan vele bedillers vermoeden. De regeering
Vreemdelingenverkeer 's-GRAVENHAGE Bureau: PLAATS 1* - Alle informaties kosteloos.
toont haar goeden wil door de bevordering van het dessa onderwijs, van kennis van rationeelen landbouw, door aanmoediging van inlandsche culturen, door ruimere gelegenheid tot vakopleiding, door uitbreiding van het credietwezen en zoo meer. Al moge de wijze waarop dit alles geschiedt, niet steeds onverdeelde in- stemming vinden, ook niet bij de J a v a b o d e, de oprechte bedoeling is aanwezig en critiek is moge- lijk, wordt zelfs, wij zijn er van overtuigd, ge- waardeerd, indien ze opbouwend is. Wij hebben juist daarom de oprichting van de Indische Partij toe- gejuicht, omdat deze naast de pers en den Indi- schen Bond zulke kritiek kan leveren.
Deze partij is nu geconstitueerd, een tijdperk van sterke inwendige propaganda moge voor haar nu worden ingeluid, opdat haar optreden naar buiten aan blijvende en opbouwende kracht winne. De Indische Bond en de Indische Partij zijn de stem van Indië, dat beiden zich dan voorbereiden om deze stem te doen hooren in het vertegenwoordigend lichaam, dat door de regeering is toegezegcl.
Haar goeden wil toont de regeering ook in haar voornemens ten opzichte van de Chineezen. Zij wil voorzichtig beleid betrachten en bovenal rech^aardig- heid met betrekking tot het gebor< n volk van Indië, dat ïvet mag worden achtergesteld bij de geïmmigreerde bevolking. Ook deze langere weg kan tot het doel leiden; men stelle zich echter dit doel duidelijk voor oogen.
Het Verkeerswezen mag wijzen op de opening van de spoorlijn Tjikampek-Cheribon; de voorgenomen aan- leg van de lijn Cheribon-Kroja geeft uitzicht op een eendaagsche verbinding tttssclien Batavia en Semarang.
Op Sumau-a wordt het spoorwegnet ook uitgebreid;
telegraaf- en telefoonnetten worden bijgebouwd om aan de met ongeëvenaarde snelheid wassende verkeers- behoeften tegemoet te komen.
De verslagen van de Buitenbezittingen waren over het algemeen gunstig ; ernstige ongeregeldheden kwamen niet voor, over de onrust in het Landaksche is nog geen beslist oordeel te vellen.
Het plaatselijk zelfbestuur maakte weinig vorderingen;
het blijft nog beneden rechtmatige verwachtingen. De gemeenteraad van Semarang maakte een gunstige uit- zondering; elders wordt nog te veel gepraat over de verplichtingen der regeering en te weinig practisch werk gedaan.
Het vraagstuk der verdediging van Indië is aan een ernstig onderzoek onderworpen. Hopen wij, dat dit onderzoek een afdoend resultaat zal opleveren."
De Indische Partij. Op Eers+en Kerstdag is te Bandöeng de constitueerende vergadering gehouden van de Indi- sche Partij.
De vergadering was door 5000 leden bezocht; 19 afdeelingen waren vertegenwoordigd.
Medegedeeld werd, dat de heer • H. A. Dezentjé van Solo een bedrag van honderdduizend gulden ter beschikking van de parlij heeft gesteld.
De E x p r e s s van den 2Ssten December jongstl.
geeft het verslag van een verkiezing der leden van het hoofdbestuur der Indische Partij op de constï- tueeiende vergadering te Bandoeng.
Vóór de stemming protesteerde de heer Douwes".
Dekker tegen zijn candidaatetelling voor het voor- zitterschap. Hij, ontwikkelde' de volgende gronden, elie hem naar zijn inzicht een ongewenschten can- didaat maakten:
lo. De hoofdbestuursleden moeten etn onafhanke- lijke positie innemen en steeds over hun tijd kun- nen beschikken;
2o. de idée der Indische Partij is door de leden vastgekoppeld aan den persoon vàn D. D.; deze koppeling moet met alle middelen worden-verbro- ken;
3o. de voorzitter van het 1LB. moet 'een goed organisator zijn en de heer Douwes Dekker acht zich zelf niet ie behooien tot de vaders, die tevens bakers 'zijn.
Op deze gronden acht de heer Douwes Dekker zichzelf minder geschikt voor het voorzitterschap.
Hij stelde Dr. Tjipto Mangoenkoesoemo en de heer J. G. van Ham als candidaten voor.
De vergadering bleek in de bezwaren van den heer D. D. nitt te deelen; zij koes hem met alge- meene stemmen tot voorzitter en benoemde voorts
met algemeene stemmen minus één — van de afd- Cheribon, die blanco stemde, omdat zij een oneven
aantal hoofdbestuurders wenschte — de door het voorloopig H.B. voorgestelde candidaten..
Het Hoofdbestuur is dus als volgt samengesteld:
E. F . E. Douwes Dekker, voorzitter; Dr. Tjipto Mangoenkoesoemo, onder-voorzitter; J. G. v. Ham, secretaris; G'. P . Carli, penningmeester; J. D.
Brunsveld van Hulten en J. R. Agerbeek, leien.
De nieuwe resident van Soerabaja. Zoo is dan eindelijk de lang verbeide benoeming uitgekomen en is tot resident van Soerabaja benoemd de in den loop van dit jaar met buitenlandsch verlof vertrokken assistent resident J. van Aalst.
Deze ambtenaar behoort tot de jongere assistent- residenten. De onlangs tot resident van Banjoemas en Kediri benoemde assistent-residenten E. W. H. Doeve en H. A. van Drongelen waren van'de examen-jaren 1883 en 1884, de heer van Aalst is van het examen- jaar 1888.
Niet minder dan 46 collega's staan boven hem in de ranglijst en tusschen hem en den heer Van Drongelen niet minder dan 24. Voor al deze thans voorbijgegane ambtenaren is echter de kans nog niet verkeken om den residentsrang te halen. Voor hoofd van dezoowel op het gebied van landbouwindustrie als handel zeer belangrijke residentie Soerabaja worden buitengewone eisenen gesteld en daaraan voldoet, blijkbaar naar het inzicht der regeering, de heer Van Aalst. '.
Slechts 5 jaar ongeveer is hij assistent-resident ge- weest en heeft als zoodanig slechts één standplaats gehad, n.1. Mo ijokerto, de bekende suikerafdeeling in het gewest, aan welks hoofd hij thans is gesteld. Te voren was hij in verschillende gewesten als controleur, o.a. te Serang (Bantam) en te Buitenzorg, van waar hij tot assistent-resident werd benoemd. Gedurende zijn verblijf te laatstgenoemder plaatse voerde de heer Van Aalst op niet onverdienstelijke wijze de redact:e van het Tijdschrift voor het Binnenlandsch Bestuur.
Ned.-lnd. Onderwijzers-genootschap. Vrijdag en Zaterdag 27 en 28 Dec. j.1. hield het Ned. Indisch Onderwijzers- genootschap zijn algemeene vergadering in het Loge- gebouw te Semarang.
De eerste dag stond in het teeken van het neutraal onderwijs, waaraan vrijwel de gansche eerste-zittings- dag werd besteed.
Reeds in zijn openingsrede, had de voorzitter van het genootschap, de heer A. v a n W i t s en b u r g gewe- zen op de belangrijkheid van deze vergadering omdat zou worden bepaald welke richting het genootschap voortaan zou gaan.
Door hem werd statuten-wijziging noodig geacht omdat het openbaar neutraal onderwijs wordt bedreigd en de tegenwoordige statuten het het Genoodschap onmogelijk maken tegen deze bedreiging naar behoo- ren op te treden. Ook naar Indië is de schoolstrijd gebracht, ondanks de verzekering van den minister van koloniën bij de begrooiing voor 1912 dat dit niet zou geschieden.
Nu de Eegeering het bijzondere onderwijs regelt, het openbaar onderwijs tot een aanvulling wilde maken, moest krachtig, ook van de zijde van het Genootschap worden opgetreden om het openbaar onderwijs te ver- dedigen.
De voorzitter had de gebeurtenissen van het afge- loopen jaar releveerende hulde gebracht aan het karak- tervol optreden van den onderwijzer Viersen en nog eens gewezen op de volgende grieven der onderwijzers:
Een afdoende tractementsregeling is nog niet ver- kregen, kleine gedeeltelijke wijzigingen worden als verbeteringen beschouwd, hoewel de daardoor verkre- gen tractementsverbetering, geen verbetering van inkom- sten is, doch vermindering voor velen beteekent.
Op vele plaatsen worden onderwijzers gedwongen gouvernementswoningen te betrekken tegen een veel te hooge huishuur, terwijl op andere plaatsen geen woningen te vinden zijn.
Nog altijd is niet te gemoet gekomen aan de onbil- lijkheid, dat aan 273 onderwijzers en onderwijzeressen de ƒ 10 en ƒ 20 toelage voor vermindering van inkom- sten veroorzaakt door de omzetting van huishuur- indemmiteit in tractement onthouden worden.
Onderwijzers krijgen op dure plaatsen geen toeslag op hun tractement.
De enorme hooge vervoerkosten in de buitenbezit- tingen worden niet vergoed.
Nog altijd is het mogelijk, dat onderwijzers worden veroordeeld op eenzijdige mededeelingen, getuige de zaak-Viersen.
Verhoogingen worden nog steeds te laat uitgekeerd.
In belangrijke onderwijszaken wordt het oordeel van onderwijzers niet gevraagd. De zoo belangrijke kwes:ie van het onderwijs aan Inlanders is geheel buiten de onderwijzers om geschied, hoewel de invloed van dien maatregel op hun arbeid zich beslist doet gevoelen.
MAISON DE BONNETERIE
DEN HAAG 42 SPUISTRAAT 42
Jaarlijksche Uitverkoop
E X T R A AANBIEDING: Q ^ Q A PEIGNOIRS LAINE DE PYRENEES t l . J./V
Inlai onder
•loch
•link Nod
Kl. ;
let he
% h
Vi>ti d
y g
de v e s»iach Neis
h
hl Van Un ci Hi veVACANT
H. W, v. BR A K E L 6 Zn.
HOFSMEDEN
P I E T H E I N S T R . 15 . T E L E P H . H. 1767
FABRIEK V A N
S T I J L H A A R D E N JINSTITUUT m* MEI5JE5
EXTERNAAT BEPERKT INTERNA^
KRONENBURGERSINGEL 2 en 4 NIJMEGEN (HOLLAND) School- en Pensiongeld internaat f 800.—
Met inbegrip der vacanties . . . f 1000.—
De Directrice: A. J. NËLCK-
O N D E R DEN £ I N T MAARTEN
W O N I N G I N R I C H T I N G E N ' J . A . P O O L - INGENIEUR - HAARLEM A M S T E R D A M D E N HAAG R O T T E R D A M j
10 ROKIN KNEUTERDIJK 2A WIJNHAVEN 11°
F. W. V A N WIJK =
J ^ M A K E * . Tollensstraat 118. - Teleph. 3235.• •
S p e c i a a l a d r e s v o o r :
PLUCHMANTELS, BONTMANTEL5 - e n TAILOR-MADE COSTUMES '
N A A R M A A T .
PRIJS f/80.-
„EMPIRE" Schrijfmachines
met zichtbaar schrift.
Generaal-Vertegenwoordiger voor NEDERLAND
A. E. LEO
2 7 9 BEEKLAAN - D E N H A A ^ '
•"eesti
&ùt\vil to> o
S*00]
liet e' 'event
school W e i
Dat
begri,i Inlai onder M s
batet«
«ich
schap
w
fe b(
Hte
Ooi
»enie;
bevor
Wl
veel 100 v sehoo Do
Veiie<
tet ,
%n
%ur kader Naat!
van
zich
•iet ] Hb«
van Wi M e i
b1ite:
Send,
naam 't E
Yern(
Wa
&eno- Vo Voor
*aar
^ord heia Sewa
De
•Het
«al e
W ]
au i Dolit
Ni
°übe al<ijd
*aai het Hïxi
°ok
»au gele« '•Ou
? 1Jn,
RIE
»op .90
L S
55
G.
Inlandsch onderwijs te Sekajoe. Dat er gebrek is aan onderwijskrachten in de onderafdeeling Sekajoe is waar,
*°eh door de tegenwoordige leerlingen hier, wordt er 'Qk naar gestreefd om later op hun eigen geboorte-
^roûcl als goeroes te kunnen optreden, lezen we in het
*1. N i e u w s b l a d . Zoo ziet men b.v. te Sekajoe, dat 'et hoofd der school in de namiddaguren les geeft aan
% leerlingen van de hoogste klasse, die (op aanraden
Vaû den Controleur) later de doesoens, waar heelemaal H geen onderwijs is, ingestuurd kunnen worden, om
e vele domme, doch naar onderwijs en beschaving Pachtende oeloeneesche kinderen het A B C en de P'eische taal te leeren. Het moet hun geleerd worden
at hun ,seko"in het maleisch „satoe" heet enz.
D'an al de particuliere scholen in deze onderafdeeling
**& de school te Oelak Patje de beste genoemd worden.
fe passirah van genoemde doesoen staat ook bekend.
vergelijking met zijn vele collega's, van wie de
^este de schrijfkunst niet machtig zijn, als een vrij Inwikkelde man. Zoo heeft hij een slim stuk uitgevon-
el om de kinderen in zijn ressort zonder dwang naar Pool te doen gaan. Hij kocht een tooverlantaarn en
et eiken avond een voorstelling in de school geven,
^ens bevel gevende, dat alleen de kinderen, die de
8^ool bezoeken of zullen bezoeken, van de mooie
">der-bioscope mogen genieten.
I Dat het aantal leerlingen toeneemt, laat zich wel Ngrijpen.
'nlandsch Volksonderwijs. Op Java heeft het volks-
°öilerwijs, uitgaand van, de inlandsche gemeenten J^t steun van het gouvernement, zich gebarende de N s t e vijf jaren al aardig ontwikkeld. Er zullen 'il:h naar schatting thans een 1250-tal desâ-scholen
V|111 dien aard op Java bevinden, verreweg de
BjftBte-, ongeveer een 400-tal in de Preanger Regent- a a p p e n . Opvallend is het verschijnsel, dat in ffcst-Java in algemeenen zin meer- geneigdheid bij
8 bevolking bestaat om dergelijke scholen op te
tlohten dan in Oost-Java.
Ook op de buitenbezittingen tracht het gouver- naient oprichting van gemeentescholen krachtig te f o r d e r e n . Het is wellicht niet van algemeene be-
*endheid, dat die pogingen inzonderheid in Atjeh
Veel succes hebben en in dat gewest reeds meer dan
l0° volksscholen worden aangetroffen, ook een meisjes-
; SehoolteKota-Radja, die goed en geregeld wordenbezocht.
Door de regeering is dezer dagen machtiging
Vei'leend om in het belang van de uitbreiding van
^t volksonderwijl? in de buitenbezittingen tijdelijk
^n tweetal controleurs bij het binnenlandsch be- Btar werkzaam te stellen, die à la suite van hun
%der worden gevoerd en wier ressorten en stand- M&atsen worden aangewezen door den directeur
Van binnenlandsch bestuur. Deze ambtenaren zullen
2ich eerst onder leiding van den inspecteur van
^ t Inlandsch volksonderwijs grondig op de hoogte
^bben te stellen van de organisatie en inrichting
Van dat onderwijs op Java-
Waar de regeering, ondanks het gebrek aan con- 'roleurs, een tweetal van deze ambtenaren voor de ptenbezittingen beschikbaar . stelt, blijkt overtui- Send, dat het volksonderwijs voor haar een voor- naam punt van bestuurszorg uitmaakt.
't Eerste garnizoen uit Atjeh weg. Naar de S u m . P o s t afneemt zal op 30 December het garnizoen te Edi, W a a n d e uit een officier en vijftig man, worden weg- zoomen.
Voor Atjeh beteekent dit de eerste toepassing van het
v°or de Buitenbezingen aangenomen beginsel, dat overal
**ar dit mogelijk wordt geacht, de militairen zullen
^°rden weggenomen en de zorg voor de rust en veilig-
"eid wordt overgelaten aan de nieuw-georganiseerde
^Wapende politie.
De te Edi woonachtige Europeanen hebben het besluit
^ t gemengde gevoelens vernomen en de 'bevolking
*al er zeker evenmin geestdriftig over zijn gestemd. Ter W h e r m i n g van de plaats blijven met 't nieuwe jaar
011 niet anders over dan een twintig man gewapende tolitie, welke nog maar half zijn afgeëxerceerd.
Niet dat onder normale omstandigheden deze politie
0tlbekwaam zou zijn om de orde te handhaven, maar
a''ijd blijft nog mogelijk een of andere roovers-inval, barbij wel in de eerste plaats de vrij uitgebreide passer
^ t zou ontgelden, en een bezoek aan Europeanen
^OQingen voor het zoeken naar altijd begeerde wapenen
°°k niet uitgesloten zou zijn. Men denkt dan vooral
aan Pang Manap, den besuchten roover, van wien kort kleden het gerucht ging, dat hij zich aangemeld
^ u hebben, welk bericht echter ongegrond blijkt te
^jn, want hij is nog altijd onvindbaar.
Zonder beteekenis in de Atjeh-historie is het niet, dat de militair- en civiel-gouverneur een strook van
100 K.M. langs de Atjeh-trambaan geheel van troe- pen durft te ontblooten. Aldus bovengenoemd blad.
Indisch teeken- en schilderwerk. In 1913 zal het Kon.
Ned. Aardrijkskundig Genootschap zijn 40-jarig be- staan herdenken door een groote tentoonstelling, in het Stedelijk Museum te Amsterdam, die een beeld zal moeten geven van de werkzaamheid van het Genootschap in die veertig jaren, hoofdzakelijk öp het gebied der géographie van Ned. O.- en W.-Indië.
In de circulaire der tentoonstellings-comnnssie komt onder meer deze zinsnede voor:
,,Naast vele kaartwerken en geschriften zal op deze tentoonstelling een groote verzameling worden bijeengebracht van landschapsbeelden van de ge- noemde koloniale landstreken. Deze beelden zullen goede voorstellingen moeten geven van 't karakter van vulkanen, bergreeksen en van rivieren, van laag- en van hoogvlakten, van kust- en koraal- eilandformaties: in een woord van alle mogelijke landschapsvormen, die in Oost- en West-Indië voor- komen".
Het bestuur van den Ned.-Indischen Kunstkring te Batavia wil de deelneming aan deze tentoonstel- ling bevorderen en richt daarom een oproep tot hen, die teeken- en schilderkunst beoefenen, om oorspron- kelijk teeken- of schilderwerk naar de natuur, als bijdrage te zenden aan den secretaris van den N.-I.
Kunstkring te Weltevreden, vóór 1 April 1913.^
Een commissie, bestaande uit de heeren Ç. C.
Musea, Max Fleischer en A, F . de Graat, zal de inzendingen beoordeelen, waarna van de goedge- keurde in April 1913 door den Kunstkring te Wel- tevreden een vóór-tentoonstelling zal worden gehou- den. Daarna gaat de collectie naar Amsterdam, waar het Aardrijkskundig Genootschap zich ook met bemiddeling bij den verkoop wil belasten.
Auto-dienst in de Buitenbezittingen. Door allerlei om- standigheden was de exploitatie van de in Juli 1907 in werking getreden auto-dienst Palembang Benkoelen geen succes. In het jaar 1911 is daar echter verande- ring in gekomen en de dienst werd in den tijd van ruim één jaar van verliesgevend voordeelig, niettegen- staande de tarieven, zooals algemeen erkend wordt, zeer laag waren.
Niet alleen is het succes in financieel opzicht vol- komen, maar ook wat aangaat de voldoening in de behoeften van het verkeer.
Het vervoer, vooral van particulieren, in zeer sterk stijgende, en er komen reeds klachten omtrent het overladen der wagens met passagiers. Wanneer men bedenkt, dat de dienst met vrachtwagens wordt geëx- ploiteerd, waarmede dus'veel menschen vervoerd kunnen worden, is dit teekenend. Trajecten, waarop in den aanvang zoo goed als geen vervoer plaats bad, en die dus met verlies, in het belang van land en volk, werden gereden, zijn in den loop van enkele maanden winst gaan opleveren, zoodat men met recht ook voor de krachtwagens van het gouvernement mag zeggen, dat ze niet alleen zijn „collecteur des transport" maar ook: „créateur de transport"; van de —in eerrrapport, door den hoofdingenieur Richter uitgebracht — genoemde nadeelen bestaat er geen enkele meer.
Het vervoer nam zulk een vlucht, dat de uitbreiding van het wegenpark zeer urgent is geworden en dat alles in zeer zwaar bergterrein, waarbij in de residentie Palembang nog vele bruggen ontbreken of zeer zwak zijn, doordat ze geen groote belasting kunnen velen.
Zeker aangelokt door deze resultaten — ook De I n g e n i e u r gaf er onlangs een verslag van — werden einde Dec. j.1. door den resident van Tapanoeli aan de Regeering voorstellen gedaan tot het in het leven roepen van een automobielendienst in zijn gewest,
De telefoon op de kleine Soenda eilanden. Omtrent den tegenwoordigen toestand en de in de -naaste toekomst verwachte uitbreiding der telefoonlijnen op de kleine Soenda-eilanden deelt de N. S o e r . C r t . het volgende mede:
Op het eiland Bali werd, wat het zuidelijk deel betreft, de telefoon ter gelegenheid der jongste expeditie d< or de genie aangelegd. Later werd de lijn aan het bestuur overgegeven, terwijl nu onlangs de overgave aan den gouvernementsdienst heeft plaats gehad, en de lijn dus voor het publiek wordt geëxploiteerd.
Het net op Bali ziet er thans als volgt uit:
In het zuiden heeft men de lijn, welke alle voornamere plaatsen verbindt, zooals Den Pasar, Tabanan, Gianjar, Kloenkoeng, Bangli en Karangasem. Met de hoofdplaats Singaradja (Boeleieng) is dit net verbonden door eene
BOEKHANDEL - K U N S T H A N D E L
LEESINRICHTING VAN BOEKEN EN TIJDSCHRIFTEN
DE GROOT & DIJKHOFFZ
voorheen fl. VAN HOOGSTRATEN & ZOON
PLAATS 27 - TEL 2252 - DEN HAAG
LEVERING VAN S C H O O L B O E K E N VOOR ALLE INRICHTINGEN VAN ONDERWIJS
H. V. EIECTRISCHE DRUKKERIJ „LDCTOR ET EMERBO"
DEN HAAG.
RADEN. ADJENG KARTINI.
Verschenen de DERDE DRUK van:
Door Duisternis tot Licht
Geïllustreerd.
Gedachten over en voor het Javaansche volk
VAN W I J L E N
RADEN ADJENG KARTINI.
Ingenaaid f 2.40. Gebonden f 2.90.
DE T W E E D E DRUK, DIE IN A P R I L 1 9 1 2 VERSCHEEN,
: : WAS IN E N K E L E MAANDEN UITVERKOCHT. : :
Uitvoerig Prospectus wordt op aanvraag franco toegezonden. —
Zuid-Hollandsch Koffiehuis
GROENMARKT 37 - DEN HAAG f
i
v .
CAFE RESTAURANT.
J DINERS van 5—8 uur, vanaf f I.—, f 1.50 en hooger.
Grootste Biljartzaal van 's-Gravenhage. — 12 Biljarts.
BOUWT
OP
„Oud-Wassenaer",
„ Groot- Haesebroek"
- of ,,De Pauw". -
Inlichtingen te bekomen bij de bekende
:
- - Kantoren. :
telegraaflijn, loopende van 'Sïngaradja over 'Batoeriti naar Den Pasar.
Nu de lijnen in exploitatie komen, mag voorde toe- komst ook worden verwacht, dat Negara (Djembrana) in het net zal worden opgenomen. Dit is, gelet op de zeer geïsoleerde ligging van Djembrana, waar een con- troleur is gevestigd, beslist noodig. De van Java komende post wordt, om maar eens iets te noemen, vanuit Banjoe- wangi per djoekoeng-prauw naar Djembrana verzonden.
Op het eiland Lombok zal het bestaande gouverne- : mentsnet, zoowel wat betreft de lijn als de toestellen, j beduidend worden verbeterd. Er komen nog ; Verschil- j lende kleine kantoortjes bij, welke door inlàndsehe
beambten, werkzaam bij de ambtenaren B. B., worden ' bediend.
Voorloopig is dit voor genoemd eiland voldoende te achten.
Meer oostwaarts dan Lombok vindt men geen telefoon- verbindingen, doch het blad vernam, dat het eiland Soembawa binnenkort enkele lijnen zou krijgen.
Daar zijn de afstanden der verschillende bestuurs- centra weer wat grooter; men heeft slechts te letten, wat West-, Midden- en Oost-Soembawa betreft, op den onderlingen afstand van plaatsjes als: Taliwang, Soem- bawa-besar en Bima.
Naar het eiland Soembawa zijn reeds de materialen gezonden, noodig voor den aanleg van telefoonverbin- dingen. Uit den aard der zaak betreft die verbinding alleen de standplaatsen der bestuursambtenaren, en zal de lijn dus uitsluitend • voor het bestuur dienen.
Van een telefoonverbinding op het eiland Soemba is vooralsnog geen sprake, hoewel het er in de toekomst toch van moet komen. De jongste uitingen van verzet in West-Soemba bewijzen weer de noodzakelijkheid eener telefonische verbinding met de hoofdplaats Wain- gapoe in Midden-Soemba, en niet alleen op Soembà, is telefonische verbinding noodig doch ook op de andere eilanden, waar ons bestuur werkzaam is.
Het bedrijf van den koeli-ronselaar. „ J a v a a n " schrijft aan J a v a b o d e van 31 Dec j . 1 . :
Het bedrijf van den koeli-ronselaar is reeds sedert lang een schrik der inlanclsche bevolking. De Averver van contract-koelis verdient nu door zijn minder scru- puleuse praktijken geen beteren naam dan ronselaar.
In de inlandsche wereld is deze menschenvanger be- kend onder den naam „werk", die een zeer ongunstige beteekenis heeft. De praktijken van den ronselaar en zijn handlangers grenzen vaak aan het ongelooflijke;
hun bedrijf doef sferk denken aan den slavenhandel, die thans reeds tot het verleden behoort. Evenals vroeger door de slavenhandelaars, woidt nn ook handel ge- dreven in menschen van beiderlei kunne door de wervers.
Beeds sedert lang heeft de inlandsche bevolking zich beklaagd over de ontoereikende bescherming van be- stuur en politie te haren behoeve. Het gebeurt, heel vaak dat een man naar zijn vrouw zoekt, een echtge- noote naar haar wederhelft, een vader of moeder naar zijn of haar kind, een broeder naar zijn z u s t e r . . . echter alles vergeefs, de gezochte is in de klauwen der ronselaars gevallen en spoorloos verdwenen. Mis- leiding, bedrog, .ja niet zelden ook geweld, vinden bij de wervers en hun handlangers toepassing. Inlanders, onbekend als ze zijn met de Wervingsordonnantie, hellen meer en meer over. tot het geloof, dat kandjeng gouvernement beLng moet hebben bij het ronselen der menschen door de wervers, getuige de min of meer onverschillige houding der bestuursambtenaren ten aan- zien van de werving. En- nu is door de enquêta van den Inspecteur van Arbeid op bevel dsr regee- rtng aan den dag gekomen, dat het de ambtenaren en de politie zelf zijn, die de schuld van den on- gelukkigen toestand dragen. Het harde oordeel van den Inspecteur in zijn rapport over de wervings- enquête vervat, heeft niet alleen in de ambtenaren- wereld, doch ook in de Inlandsche samenleving een schok teweeg gebracht, echter • bij de eerste in un- günstigen zin, bij de laatste in de beteekenis van plotseling heerschendc vreugde tengevolge van de onverwachte uitkomst.
Wanneer men nu nagaat,, boe t:e mannen, die daar zijn om, tegen kwade praktijken bij de wer- ving te maken, hun plicht verzaken, dan is begrij- pelijk de meening in de Inlandsche wereld, °als zoude de regeering belang hebben in de ronselpartij der wervers.
Het toezicht op de binnenlandsche depots is gebleken op de meeste plaatsen zeer veel en op sommige alles te wenschen over te laten. Dat toezicht wordt veelal overgelaten aan politie-opzieners en Inlandsche lagere ambtenaren, op meerdere plaatsen bleken depots nooit
door den aldaar gevestigden bestuursambtenaar te zijn bezocht!
• : En dan nog zelfs zijn werfagenten door den In:
specteur in het bezit bevonden van blanco certifi- caten, voorzien van handteekening of naamstempel van den medicus, die de koeli's moet keuren. Ook medici verzaken hier hun plicht, door dat ze de z.g.n. gekeurde personen niet eens hebben gezien.
Luie toeans, die hun mandoer s overal uitzenden om menschen te werven, leiden een gemakkelijk leven en worden rijk... Een desa-bevolking neemt wraak- op het vermissen van mannelijke of vrouwe- lijke medeburgers en knuppelt een Inlandschen werker bij lichten dag op den openbaren weg dood.
P e eerie „werk" maakt den andere een'buit a'han- dig, alsof het gestolen Waar'geldt of iets dergelijks enz. enz., alle feiten, die de vergelijking der Wer- ving met slavenhandel ten volle rechtvaardigen.
En wanneer assistenten- worden vermoord door hun koeli's, dan zegt men niet te begrijpen hoe de Javaan op het arbeidsveld in den vreemde onhan- delbaar is geworden.
De boycott van Japansche goederen door Chineezen in de dessa. Men schrijft aan de P r . B o d e :
De boycott beweging tennadeele van den Japanschen handel heeft zich ook in de dessa weten voort te planten.
Chinaman werpt de aanwezige Japansche goederen niet weg. Het heeft er zelfs allen schijn van dat de boycott in de stad zeer ten voordeele van den Chi- neeschen kleinhandel in de dessa komt. De geboycotte goederen die in de kotta door de Chineezen. niet ge- duld schijnen te worden, worden eenvoudig naar de dessa afgevoerd, om daar aan den man gebracht te worden, wat door de afwezigheid van concurrentie van de zijde van rasgenooten, geheel ongestoord kan plaats hebben. Ja onze pientere Chineesche medeburgers plegen uit alles munt te slaan.
Eerst wanneer in de kotta de voorraad der geboy- cotte goederen zoo geslonken is, dat nieuwe aan- voeren in de dessa onmogelijk zullen zijn, neemt men in het dorp pas een aanvang met de eigenlijke boycott.
Hierdoor heeft men thans het feit te constateeren, dat in een dessa aan den spoorweg gelegen, eerst nu de eigenlijke boycott is begonnen, terwijl dit in de kotta reeds lang geleden heeft plaats gehad. En hier heeft men èn vernuft èn aanpassingsvermogen der Chineesche broeders te bewonderen.
De boycott-beweging wordt in de dessa op de vol- gende manier voortgezet. Den klanten van babah, die in de goenoegstreken thuis hooren, wordt één voor één medegedeeld, dat binnenkort babah bv. geen japansche medicamenten meer in zijn toko wenscht te hebben.
Gevraagd naar de reden, waarom hij zulke obat die bijzonder laloe is, eenvoudig afschrijft, geeft de Chinees met een ernstig gezicht de mededeeling, dat thans pientere landgenooten in negri tjina, die gestudeerd hebben, hebben geconstateerd, dat de obat Djepang ratjoen bevat, die dienen moet om de vrucht af te drijven.
De radja van Japan zou nu èn het Chineezen land èn Java willen ontvolken, om ze zonder slag of stoot te kunnen annexeeren . . . enz. enz.
Ge begrijpt, dat waar het sprake is van vernietiging der vruchtbaarheid, de Kromo's in de dessa de Japansche obat duchtig boycotten. Op soortgelijke wijs wordt de boycott op andere Japansche goederen in de dessa ge- proclameerd, en met succes. De dessaman heeft toch geen verstand van boycott e.d. en men moet dus op een andere doelmatige manier dwingen, de boycott- beweging krachtig te steunen.
Voorzichtigheid. Onder de Inlanders, wonende te Bandoeng, is een vereeniging opgericht, onder den naam „Boemi Poetra", vertelt de Pr. B o d e . De vereeniging stelt zich ten doel, om leden, die daar- toe geldelijk niet in staat zijn, bij hun dood eene behoorlijke begrafenis te geven; een begrafenisfonds dus. Opmerkelijk is het nu wel, welk een houding
de politie tegenover deze vereeniging aanneemt.
Eerstens is de order afgevaardigd, dat alleen leden van de vereeniging toegang hebben tot de vergaderingen; en ten tweede moet de welono van iedere vergadering op de hoogte worden gesteld.
Men vertrouwt de leden blijkbaar niet. Een dei- leden vertelde, dat men er niet erg over gesticht was, dat toch wel vergaderingen gehouden -worden zonder toestemming van de politie, welke ;',eer ze- ker minder onschuldig zijn dan die van het begra- fenisfonds.
Maar de politie is voorzichtig.
MAISON-DROUOT
WESSER & Co.
LANGE HOUTSTRAAT 7 DEN HAAÖ
INRICHTING TOT COMPLETE MEUBILEERlNö BEHANQERIJ :: STOFFEERDERIJ EIGEN MEUBELFABRIEK :: ANTIQUITEITEN
RIPPEN
Mets Mië
Op
«Qdo
Gebr. P. H. CAMINADA
LANGE H O U T S T R A A T 3 HAAG - Telefoon 713
SPECIAAL ADRES VOOR ALLE OPTISCHE ARTIKELEN,
BRILLEN, KIJKERS, ENZ. •
AANLEG EN ONDERHOUD VAN ELECTR. LICHT- EN SCHELGELEiOJHGEN.
VACANT
HEINEKEN'S
Glazenwasscherij
a STOOM JALOEZIEËN-p en ROLLUIKENFABRIEK F a h r \ c A r v - Geschilderde
1 aUllCK GORDIJNEN in meer dan 500 dessins.
„Klenus" Machine. Stofzuig'
HOF- EN RIJKSLEVERANCIERS
's-GRAVENHAGE
Kettingstraat no. 6 : ! f Ä
Met ''Een
h**
Nwe]
"icuw, Wliig«
Peeft?
Sr'hijn(
fverv]
Mlati
?" hel
„V, hi- . -'teek h n Ni , Nov, K ,1 H k » Aken 'eer Nzi<
'"• w
*ijn?"
He(
pn
F>0ra.
'V r fetten hg *
Of
fk
ANei j be:
ruit ''ante
\ ai Ce W : V i a J°8en
K i
Op,
V«
S ;
Jogei 'V B
In
Sn
" h
\ Sn«
Spe
f
Metaalwarenfabriek Excelsior. Naar wy vernemen zalD(«ë binnenkort eene nieuwe industrie rijker worden.
Op initiatief van den heer H. W. van Dalfsen te
aQdoeng\ die reeds Verschillende nieuwe zaken tot, j%nd bracht, zal nabij Poerworedj o (Kedoe), waar *de
rr. van Dalfsen beschikken kan over zeer belang-
riJke waterkrachten (te zamen ruim 2000 P.K.), worden gericht de Metaalwarenfabriek „Excelsior".
L e ze zal zich bezig houden met de fabricatie van
pwailleerd keuken-- en tafelgereedsehap, en .-bij uit- ig der fabriek, nadat het; welslagen daarvan 'gebleken, ook met de vervaardiging van allerlei
metaal war en, gegalvaniseerde, vemikkelde
1 Verkoperde ijzeren artikelen, lampen, vgietwerk,
ehtstreeks u^ iJzer"i zink- en koperertsën, enz.
E? ; ' '
Suriname.
0*'
9
5A
: L E N ,
INGE».
' Uoor de aanneming v a n . (Ie motie-De Meester is
e behandeling van het ' wetsontwerp tot het in .het
"Vpn roepen van een cultuurbank voor "West-Indië ,°°i' onbepaalden termijn verdaagd. Of deze beslis-
• genomen in de vergadering der Tweede Ka- op 23 Januari, . voor Suriname noodlottig is, , ' de toekomst moeten leeren. De loop van zaken
wel /,eer vreemd geweest. Verrassend was het P*eP, dat de heer B o s vóór de motie heeft ge-
ei>id. "Wij hadden verwacht, dat de heer B o s met '" eigen motie voor den dag zou zijn gekomen;
r* de overzichtschrijver van de N. R. Ct. is van
eening, dat dit voor de hand zou hebben gelegen.
•ffet dezen overzichtschrijver vragen Wij: Wat nu?
pen cultuurbank met eenigszins beperkter wer- 'Qgsgebied, steunende op een consortium gelijk dat, p^elk thans uit elkander dreigt te vallen"? ' Een
euwe combinatie, Waarbij Ook de — vroeger on- '"ige — Surinaamsche Bank stem in het kapittel
eeft? Een rijksbank, gelijk 'de oud-gouverrieur Fock F%)t te wenschen? Of heelemaal niets, met een crvloed van klachten en een onvermijdelijke inter- , 'latie over den klimmenden nood van de planters f het vooruttzicht?"
"Voorloopig — aldus vervolgt de overzichtschrij-
er .— zal er inderdaad niets gebeuren. Van recht-
Jij. C3
feekwehe steunverleening van gouvernémentswege
" niemand in de Kamer weten. De 'memoriepost
$& de Surinaamsche begrooting voor 1913, welke
,a t l „uitgaven in verband met de liquidatie der
aeovencultuur" gewaagt, is dan ook op aandrang
aö den heer Van Viruren door den minister inge- f&kken. Niemand weet thans, welken loop de
*en zullen nemen. Het fatum, dat volgens den
eer De Meester schijnt te rusten op al wat ten
afizien van Suriname ondernomen wordt, deed ook
S
IJ
In Weder zijn werking gevoelen. Wat zal het eind
ziin?
9et is . te hopen, dat dit ,,v o o r 1 o o p i g " niet
a t l langen duur zal zijn. Er is periculum in
de N
Cf"
e.
ra. Verwacht mag worden, dat de Minister met P meesten spoed de onderhandelingen zal vöort-
ehen en spoedig met een ander voorstel voor den
ag zal komen.
Of de Amsterdamsehe heeren, die indirect oorzaak
| P van hetgeen nu gebeurd is, aannemelijker voor- alen zullen doen? Nu er .weer eenige kans schijnt
!; bestaan op verkoop der bacoven aan de United Puit Company, zou het te betreuren zijn zoo de anters in hunne moeilijke omstandigheden nergens
^ hnanciëelen steun konden aankloppen.
. De geheele keten van gebeurtenissen in 't laatste ,.ai' in. deze bacoven-misère hangt samen met het
^hdatie-besluit. Wij behoeven er daarom geen genblik voor te vreezen, dat de Minister, die dit '",.,
^hüt nam, de kolonie in den steek zal laten.
Opmerkelijk is het, hoe gemakkelijk de Kamer de Seerings-verklaring heeft geslikt, dat het contract
aH het gouvernement met de planters van zelf is Phallen en dat, niettegenstaande de uitvoerige ver-
>! 'gen van den oud-gouverneur M r . S m i d t in de ' R . Ct. Zal deze wakkere strijder voor Surina-
e s belangen hier het zwijgen toe doen?
* , *
*
t *n de kwestie der vergunningen tot het doen van ,Pproeven volgens de Venezuelaansche methode — onze nummers van 16 en 23 Januari besproken
heeft de Minister zich geschaard aan de zijde
11 het Surinaamsche bestuur, zoodat men mag
^hemen,^ dat die kwestie uit is.
1 ^ de uiteenzetting, die Zijne Excellentie van het Ppen volgens de Venezuelaansche methode gaf, zijn
eenige onjuistheden geslopen, waardoor men v a n d e n g a n g ' v a n zaken een minder juiste voorstelling krijgt. Uit 's Ministers betoog krijgt men den in- druk, dat Z. E. iets voelt voor de meening der heeren S t r u y c k e n d e R o y s a n c o u r en
G o n g g r ij p, dat men bolleitrieboonvm, die zoo- ver in het binnenland staan, dat men 't hout niet naar Paramaribo kan afvoeren, niet heeft te be- schouwen als een bijzonder waardevol bezit.
. < * ,*
De heer T y d e m a n besprak uitvoerig de kwestie van den verkoop van „noodzégels" in Su- riname., :De Minister heeft over de zaak a a n ' den
•Gouverneur geschreven en gaf de verzekering, dat zoo iets niet meer zou voorkomen. Zorgt men niet dat er steeds een voldoende voorraad postzegels voorhanden is, dan kan men er van verzekerd zijn dat praktijken als door den heer Tydeman bedoeld zich zullen herhalen.
y
Voor de zooveelste maal heeft de heer v. V u u- r e n op zijn stokpaardje gedraafd: de reorganisatie- plannen der Suriname-commissie moeten en bloc aan de Kamer worden voorgesteld. Zeer verklaarbaar is het dan ook, dat D r . B o s met zeker ongeduld vroeg: wat wil de heer v. V u u r e n dan toch?
Wij voor ons kunnen ons niet voorstellen, hoe een wet of een samenstel van wetten, dat de uit- voering beoogt van zulke uiteenloopende voorstel- len als er in het rapport der commissie Voorko- men, èr uit zou zien.
Aan de N. R. Ct. van 21 Januari • ontleenen wij het volgende bericht:
„Nu het in Suriname niet den landbouw vrijwel mis is gegaan, zal eindelijk als hoofd van 't depar- tement in Suriname een landbouwkundige benoemd worden. Binnenkort kan, naar wij vernemen, de benoeming tegemoet worden gezien van een der, rijkslandbouwleeraren hier te lande, den heer D. S.
ïïuizinga te Zutfen, tot directeur van landbouw.
Jammer, dat de regeering niet eerder met 't systeem gebroken heeft om aan het hoofd van het landbouw- departement per sé een doctor in de plantkunde te
willen hebben.
Wel zal zoo'n doctor in de plantkunde beter in staat zijn verschillende bacteriën, welke ziekten in de cultuurge^wassen veroorzaken, volkomen juist te determineer en, doch daaraan heeft de planter heel weinig. Voor hem is het van het grootste gewicht hoe de ziekte bestreden of nog liever voorkomen kan worden. Hierover zal allicht een landbouw- kundige beter en doelmatiger raad kunnen schaffen dan een botanicus, die van vruchtwisseling van oeconomische vraagstukken, welke het bedrijf be- heerschen, en meer dergelijke problemen, op de collegebanken nooit gehoord heeft.
De nieuwe titularis zal echter geen gemakkelijke taak hebben, daar hij vrijwel in een faillieten boe- del komt, en moet trachten nog te redden wat er te redden valt."
Tot zoover het bericht. Of het nu zooveel beter zal gaan dan onder de afgetreden titularissen, zal de. toekomst moeten leeren. Met de beste voorne- mens bezield kwamen deze in Suriname, maar zij werden overladen met bezigheden, die niet tot hun terrein behoorden en kwamen in een hoogst moei- lijken tijd te staan tegenover vraagstukken, die
men niet in een vloek en een zucht oplost. Het is de groote vraag of zij nuttiger werk zouden hebben kunnen doen, zoo zij op de collegebanken wol van
„vruchtwisseling en van economische vraagstuk- ken" hadden gehoord. Dat een landbouwkundige beter dan een botanicus raad zal kunnen schaffen bij het bestrijden of voorkomen van plantenziekten is een stelling, die wij niet gaarne zouden onder- schrijven.
Een Nederlandsen landbouwleeraar zal, in Suri- name komende, ook den landbouw hebben te leeren.
Gaat de nieuwe titularis daarheen zonder deze overtuiging, dan is het zoo goed als zeker, dat hij spoedig in botsing komt met de planters.
Zooals te verwachten was, is er bij de behande- ling van de Surinaamsche begrooting in de Tweede Kamer geen woord gerept over de grensregelingen.
Gelukkig kan geconstateerd worden, dat de belang- stelling in deze kwestie in den lande toeneemt.
m OENEALQGÎSCH-HERILDiSCH BUREAU
CARL KÖFFLER
's-GRAVENHAGE 2 2 SUEZKADE.
Belast zich met:
Ie. he^ verstrekken van inlichtingen op het gebied van geslachis-, wapen- en zegelkunde in den uitgebreidsten zin ;
2e. het nasporen van familiebetrekkingen, zoowel binnen- als buitenslands;
3e. het opsporen van familiewapens en zegels;
4e. het samenstellen van zoo volledig mogelijke ge- slachtsregisters en het opmaken van kwartier staten onder overlegging der authentieke bewijs- stukken ;
5e. het bijeenbrengen der benoodigde wettelijke stuk- ken ter eventueele erkenning, inlijving, of ver- heffing in den Nederlandschen Adelstand, alsook tot het officieel verkrijgen van naamsverandering;
6e. het oplossen van onbekende wapens;
7e. het teekenen en schilderen van hoofd-, alliantie- en kwar ierwapens, zoowel op papier als perka- ment, paneel, enz.
8e. het graveeren van cachetten en zegelringen in alle metalen en half-edelgesteenten, het ver- vaardigen van stempels en cliché's tot het bedrukken van postpaper, het branden van wapens in glas, het leveren van boekbanden, portefeuilles, enz. met in leder gedreven wapens;
enz. ;
9e. het ontwerpen en leveren van ex-libris.
. Redactie en Administratie van „liet Zoeklicht voor Genealogie en Heraldiek".
fattErdamsche
Maatschappij van verzekering op herleven
Levensverzekering
in e i k e n v o r m .
Hoofdvertegenwoordiging voor Ned. OosMndië te S O E R A B A I A .
4
I Oude haven kade Nr.l.Plan C, Rotte r d am..Directie: P. R. MEES, I. BRUNSTING.
1 V L E U
P I A K U N S T S P E L - O R G V E R H U U R .
PIANO'S van 15.- VLEUGELS „ -8.-
R E P A R A T I E . R U
A f d . G e b r u i k t e
SPECIALE H U I G
voor de O
m x z
>
>
o
G* O O m
o **
m
: *
x o
70 U) H (/) H>
>
H
•rib
•fr.
(O
C/i
^ö
G E L S . NO'S.
PIANO'S.
E L S .
p. m. of f 50.—p.]. st.
» it "80. „ „
S T E M M E N . I L .
I n s t r u m e n t e n .
voor het OEREEDMIIKEI
TROPEN.
6
I n het laatst verschenen nummer v a n het T ij d- s h r i f t v. h. K o n . N c d e i L A a r d r ij k s k.
G e n o o t s c h a p (15 J a n u a r i ) vinden wij v a n de h a n d v a n den secretaris der redactie, den heer J. J. S t a a l , een artikel getiteld: „ D e g r e n - z e n v a n o n z e b e z i t t i n g S u r i n a m e " , w a a i r n o. m. ook besproken wordt het Reuterbericht uit Georgetown betreffende de Corantijn. D e heer S t a a l zet uiteen wat het hoofddoel v a n de Co- rantijn-expeditie is geweest, nl. om het terrein oos- telijk v a n deze rivier, dat door S c h o m b u r g k en B r o w n nog n i e t w a s geëxploiteerd, te onder- zoeken.
De heer S t a a l spreekt den wensch uit, ,,dat n u spoedig in de E e r s t e of Tweede K a m e r a a n onzen Minister v a n Buitenlandsche Z a k e n n a d e r e en meer positieve inlichting omtrent de g r e n s k w e s t i e B- worde g e v r a a g d en v e r k r e g e n " .
Het artikel eindigt met dezen wensch : „Moge weldra a a n elke onzekerheid omtrent onze bezitting in Zuid-Amerika een einde k o m e n . "
Wij vreezen, dat deze w e n s c h niet spoedig ver- vuld zal worden.
H e t V a d e r l a n d (zie Indisch Bdjblad v a n 20 J a n u a r i ) geeft een belangrijk overzicht v a n de grenskwestiön in een artikel, getiteld „ D e g r e n -
z e n v a n S u r i n a m ci". Het blad wijst op de . weinige belangstelling aan onze zijde voor deze aangelegenheid — nl. de v r a a g K o e r o e n i of N i e u w e R i v i e r — bij Regeering en Arolksver- t e g e n w o o r d i g i n g " en acht het twijfelachtig „of, zoo- als voorheen de F r a n s c h e Regeering, het Britsche Gouvernement geneigd zal w o r d e n bevonden de zaak a a n de u i t s p r a a k v a n een scheidsrechter (het Hof v a n A r b i t r a g e ) te o n d e r w e r p e n . "
Met H e t V a d e r l a n d twijfelen wij Keer, of het Britsche Gouvernement, de beslissing v a n een scheidsrechter zal willen toelaten. Wij zijn nl- v a s t overtuigd, dat genoemd gouvernement zeer goed weet, dat de beslissing i n ons voordeel zou uitval- len. De meening v a n B e t V a d., dat, k w a m het tot een beroep op het H . v. AT, onze k a n s e n niet zoo goed zouden s t a a n als met het L a w a - v r a a g - stuk het geval w a s , achten wij absoluut onjuist.
Voor een eenvoudiger en duidelijker v r a a g zou zeker wel nooit een arbiter gesteld zijn. — Maar hoe langer men wacht en hoe meer de fouten, v a n onzen k a n t op k a a r t e n en i n geschriften b e g a a n , toenemen, hoe moeilijker de z a a k wordt.
De regeering verlieze dit niet uit het oog.
Het w a s voor onze regeering geen gemakkelijke t a a k om het zoover te krijgen, dat het L a w a - g e s c h i l in behoorlijken v o r m a a n den scheidsrechter w e r d voorgelegd. W i j hebben ten slotte gezegevierd. W i l - de de r e g e e r i n g het Corantijn-vraagstuk nu aangrijpen, de uitslag zou niet a n d e r s zijn.
De eerste s t a p zij publicatie v a n alle bescheiden, zooals in 1911 door den Minister v a n Koloniën is toegezegd. I s z o o ' n Oranjeboek er eenmaal, d a n zal er v a n de publieke opinie wel genoeg a a n d r a n g uitgaan om de r e g e e r i n g tot handelen te doen be- sluiten.
Curaçao.
FEUILLETON.
De behandeling v a n de begrooting v a n C u r a ç a o voor 1913 gaf slechts een m a g e r e n schotel. D e heer Scheuer w a s niet tevreden met het a n t w o o r d door den Minister gegeven op de v r a g e n i n het V. V e r s l a g g e d a a n n a a r aanleiding v a n den slech- ten sanitairen toestand door het veelvuldig v o o r k o - men' op C u r a ç a o v a n venerische ziekten, zooals die in het Oranjeboek v a n 1912 b e s p r o k e n zijn. D e Mi- nister h a d namelijk geantwoord, dat n a a r het oor- deel der autoriteiten op C u r a ç a o de toestand i n Willemstad zeker niet erger i s , d a n i n andere h a v e n p l a a j s e n in W . T . N a a r h u n n e meening ver- diende de h a v e n v a n C u r a ç a o niet den slechten r o e p . dien zij in dit opzicht heeft.
De heer Scheuer w a s hiermede niet t e v r e i e n , m a a r wenschte k r a c h t i g e maatregelen. D e Minister zeide die toe en deelde mede, dat hij met zijn ambt- genoot v a n Marine h i e r o v e r o n d e r h a n d e l i n g e n voer- de, m a a r reglementeering der prostitutie wil de Mi- nister niet. W e l k e maatregelen blijven er d a n over?
Wij voorzien, dat op dit gebied wel geen verande- r i n g mogelijk zal blijken, zonder reglementeering.
De heer V a n V u u r en verdedigde den G o u v e r n e u r tegen de a a n v a l l e n v a n 'partijdigheid bij de benoe- mingen v a n ambtenaren en v a n t e g e n w e r k i n g v a n het openbaar onderwijs en weet deze a a n v a l l e n a a n de C u r . K o e r i e r, die niet best te s p r e k e n is over de v e r h o o g i n g v a n de subsidie a a n net bijzon- der onderwijs. Over deze subsidie hebben wij i n een v o r i g nummer breedvoerig g e s p r o k e n . Zij schijnt in den Kolonialen R a a d t h a n s v e r w o r p e n te zijn 'vol- gens eon bericht in D e ,T ij d. Dit bericht moet clan telegrafisch overgeseind zijn, d a a r w e in de laatste bladen uit C u r a ç a o er niets van lazen. -
De Minister antwoordde op een en a n d e r , dat hij volkomen overtuigd w a s v a n de onpartijdigheid van.
den G o u v e r n e u r en verzekerde, dat de gronden, w a a r o p het voorstel v a n de subsidie-verhooging i s v e r w o r p e n , al zeer klemmend moeten zijn om Z. E . te overtuigen, dat de v e r w e r p i n g i n het belang der kolonie is geweest.
Wij gelooven, dat als de R.-C. Missie eens n a u w - keurig opgaf, hoeveel iedere school, w a a r zij onder- wijs geeft, h a a r kost, de tegenstand ten opzichte v a n de subsidie minder zoude geweest zijn. D e sub- sidie bestaat n o g zoo l a n g niet en is de l a a t s t e j a r e n aanmerkelijk toegenomen. Menige school in de buitendistricten zal h a r e leerkrachten met de voor-
Schetsen van 't Indische „platteland". *)
V a n K a w a t e n d e I b i s . IV.
(Slot).
De aido rolde weg, 't soemen verstomde, m a a r juist toen George onder ' n s h e r r y zijn v r o u w v a n de w e d e r w a a r d i g h e d e n v a n den ochtend vertelde, hoorde hij de auto weer a a n k o m e n .
— Hé, wat komt D i r k weer doen? v r o e g Tine.
— Ik weet 't niet, zei George.
Dirk, als een ridder v a n de droevige" figuur, de pet diep in de oogen, strompelde z'n w a g e n uit, in de h a n d de n u stijve ibis, wiens l a n g e pooten nog erger deden op 't geheel dan indertijd k a w a t s stijle ooren. George begreep in eens alles. Hij wist wel dat ibis voor z ' n tijd eens . zou sterven, hij s n a p t e de w r a a k v a n zijn ega.
Maar stelt u zich i n zijn geval. Hij moet de alsembeker wel tot den bodem uitdrinken.
Och hé, och jé, die arme ibis. Lieve hemel, D i r k , wat ben je o n h a n d i g . Mik je op al onze dieren.
Hoe is 't gebeurd, foei zoo'n dier dat niet uit den weg k a n .
— J a , m e v r o u w . . . meneer... j a . . . ' n ongelukje...
— ' Schoot hij uit den hoek?
— Neen, m e v r o u w , hij schoot niet zoozeer u i t . . . m a a r
*) Overgenomen uit Het Weekblad voor India.
— Kijk 't beest gewond zijn. H a d t je je zakdoek n u niet even om zijn wond k u n n e n binden.
- - J a , m e v r o u w . . . j a . . . d i e . . . d a a r zat een gat i n . . . , loog D i r k radeloos.
-~ Houdt op, houdt op, r i e p G e o r g e half w a n - , honig en half met een neiging om 't uit te gieren
van 't lachen. I k beken alles, T i n e , m a a r het v a s werKelijk niet, om je te p l a g e n , je begrijpt toch ' w o l . . . je hield zoo v a n k a w a t . . . m a a r de zuster had toch ook gelijk... en o, hemel, die k w e s t i e s . . . nu ber je er over h e e n . . . en ibis h a d ik al l a n g willen w e g g e v e n . . . m a a r ik d a c h t . . .
— J a , je dacht, dat ik d a n lont zou r u i k e n . . . . Dacht je nou, mannetje, dat jij met je factotum, die er bij staat of hij zelf direct zal overreden w o r d e n , of in de strik v a n k a w a t zit, dacht jelui n u , dat je een v r o u w zoo voor den m a l k o n h o u d e n Schaam je wat! E n n u zijn k a w a t en ibis beiden weg, en n u p r a a t ik er nooit meer over!
E n toen zweeg ze als een mof.
D i r k frommelde w a t a a n zijn pet, retireerde ach- tel w a a r t s , gaf een venijnige z w a a i a a n de motor en w a s weg als een h a a s , slierde de bocht n a a r de g a r a g e op twee wielen door. E n G e o r g e , achteraf boos, dat hij als Indische hooge meneer i n tegen- woordigheid v a n z'n chauffeur ' n u i t b r a n d e r h a d gekregen, mokte-
's Middags om vier u u r ging hij met de auto uit, reed zelf, en als een dolle. Voorbij, den a a n p l a n t op p a a l 7, voort, voort, tot hij stopte i n de k a m p o n g w a a r eens k a w a t h u n allen het leven h a d gered.
D a a r zat de I n l a n d e r . v a n toen weer k l i m a a t te
^ ^
v
W. KALDENBACH
WONINGINRICHTINGEN
IN OUDE EN MODERNE STIJLEN V A L E R I U S S T R A A T 38
's-GRAVENHAGE
TEEKENINQEN EN BEQROOTINQEN KOSTELOOS VOOR BELANGHEBBENDEN
g^
71DORDTSCHEBANK
0sGRAVEHKAGE - KNEÜTERDUK12-14 B e h a n d e l t alle B A N K Z A K E N . '
N.V. PULP-,JAM-&C0NSERVENFABRIEK VRUCHTEN- & GROEIMTENDROGERIJ
= P R I N C E N H A G E . = =
GEDROOGDE GROENTEN, GEDR03GDE AARDAPPELEN, voor export en voor scheepsgebruik.
Offerte met monsters op a a n v r a g e te bekomen-
BLOEMIST
ZOUTMANSTRAAT 40c - DEN HAAG, beveelt zich aan voor het aanleggen en
onderhouden van Tuinen en Villa's. -:- -:'
Sluit zeer uoordeefioe abonnementen tot onderhoud.
G e ï m p o r t e e r d e Amerik. SchoeneO H E A L T H S H O E S .
HEULSTRAAT U M. A. GREVE - T« 1 «' "i
Specialiteit „ E I G E N G E M A A K T SCHOEISEL"»
A.SCHRÖDER&C9:
GROENMARKT 25/26
' S - G R A V E N H A G ÊONTVANGEN :
NIEUWE UITGEBREIDE COLLECTIE
VIYELLA.
VIYELLA-BLOUSES
I N ELK GEWENSCHT PLOOIMODEL à f 6.50-
VACANT
A L O M B E K E N D E M E R K E ^
van goede qualiteit, welke tevens goedkoop zijn, te voeren in het voordeel van eiken handelaar. Wendt U daarom tot o"
om prijzen voor T()[]|{ B ( )^ m 0H>RIA (W. K- &
RMWIKLEIN, welke door de grootste tokohouders in OoSf
en West-Indië reeds worden verkocht en met succes. ^° . BANDEN en RIJWIELONDERDEELEN kunnen wij U de meeS
voordeelige prijzen maken. Aanbevelend,
S. VAN DcR BIJL. Waterloop lein 96'8, AMSTERüAj^
ii '"»r f T O K O B A H R O Ë
Van Kinsbergenstraat 126, Intercom*' bij de Prins Hendrikstraat! D E N H A M G . Tel. 479&
SPECIAAL ADRES VOOR GOEDE SAMBALLANS EK BOEMBOE'S.
F i r m a BAENAS & DIEMEES, Importeur^
