No. 24. Donderdag 14 Juni 1917. 17
deJaargang.
HET KOLONIAAL WEEKBLAD
°P8erScht i o o r Kolonel
Q> E. V. L. van Zuylen, 21 Maart 1900.
ORGAAN DER VEREENIGING
EN
K A N T O R E N :
HOOFDBESTUUR ) HEULSTRAAT n, DEN HAAG.
'NUCHTINGENDIENST \ TELEFOON 4519.
MEDEDEELINQEN of INGEZONDEN STUKKEN
"toeten worden geadresseerd „aan de Redactie-Commissie", en gezonden aan de Presidente: HEERENGRACHT 7, DEN HAAG.
i': ' •
'• ' "
f'
oos.rt«WESTM
$ •) i s i
iï«4 £ si
1 9MË jH '
«PSPÉIIIHIIIWI?* '
**'*™ T T • ™fftfci r^Ta
-
L ".•.•••• J
„Het Koloalaal belang is een algemeen Nederland=ch belang".
K O L O N I A A L
A R B E I D S - E N I N F O R M A T I E - B U R E A U „ O O S T E N W E S T " : TIJDELIJK HEULSTRAAT 17, DEN HAAG, TEL. 4519.
Voor Administratie en Verandering van Woonplaats wende men zich tot den Administrateur : HEULSTRAAT 17, Tel. 4519.
Voor Advertentièn tot de DRUKKERIJ TEN HAGEN, NOBELSTRAAT 20, Telefoon intercomm. 2793, beiden DEN HAAG.
DE AM8TERDAM8CHE MAATSCHAPPIJ VAN LEVENSVERZEKERING
AMSTERDAM, Heerengracht 414 - SOERABAJA, Societeitstraat.
K a p i t e a l - V e r ^ e R e r i n g - » I H T R e n t e - V e r z e k e r i n g .
Venduhuis „DIE HAGHE"
SCHEVEN1NGSCHE VEER 21 • TELEFOON 6153 - DEN HAAG
D a g e l i j k s g e l e g e n h e i d tot inbreng van goederen ter publieke veiling. Men betaalt 4 p C t van de opbrengst der verkochte goederen. De Directie : H. KRÜUK.
toHOü] - J D : Mededeeling. — Reclame. — Persoverzicht.
S t e m m e n u i t de E u r . pers in Ned.-Indië. — Suri- name. — W a t de I n l a n d e r zegt. — W a t de Chinees Vertelt. — Van Vreemde Koloniën. — Oost- en West- W . Lit -Overzicht. — Leestafels. — Mededeehngen.
MEDEDEELING
"^treffende de Algemeene Vergadering van
„Oost en West".
i üeze zal gehouden worden op 7 Juli e.h. ten 2 u r e Jûacniddags te Breda in het Zuid-Hollandsch Koffiehuis,
WrOote Markt. , .
, De a a n d e leden v a n h e t H o o f d b e s t u u r a a n t e bie-
^ l u n c h z a l p l a a t s h e b b e n t e 1.15 u u r m h e t
U rairjehotel t e g e n o v e r h e t s t a t i o n .
, Het g e z a m e n l i j k m i d d a g m a a l z a l t e 6.15 u u r g e - i d e n w o r d e n i n h e t h o t e l M a s t b o s c h a f 4.50 p e r o u v e r t .
. De v o o r d r a c h t m e t l i c h t b e e l d e n v a n M e j . E-itty S ^ e n t , a l s m e d e d e t e n t o o n s t e l l i n g v a n I n d i s c h e
^ U s t v o o r w e r p e n z a l evenzoo p l a a t s v i n d e n m g e - h e m d h o t e l t e 8 u r e ' s a v . L e d e n v a n 0 . en W . m e t
^ m i e d a m e s v r i j e n t o e g a n g . N i e t - l e d e n a Zb e t . . Een e x t r a - t r a m zal d e bezoekers der A l g . v e r g a d e - r s n a afloop h i e r v a n v a n a f d e T o r e n s t r a a t , a c h t e r
Ue Groote K e r k , t o t a a n h e t M a s t b o s c h h o t e l b r e n g e n
9 lD r i n g e n d verzoek a a n v r a g e n voor logies u i t e r l i j k
1 J u n i e . k . t e doen, d a a r e r n i e t voor i n g e s t a a n ' ^ r d t , d a t a a n l a t e r e a a n v r a g e n v o l d a a n k a n wor-
e*i i n v e r b a n d m e t h e t d r u k k e seizoen.
fr A a n v r a g e n s . v . p . i n z e n d e n a a n D o u r . Clifford—
f ° c q v a n B r e u g e l , P r e s i d e n t e A f d . B r e d a , B a r o n i e - ë n 25, B r e d a .
n Aanbevolen h o t e l s : de K r o o n / 2.50 logies m . o n t b . 7an j e h o t e l / 2.25 logies m . o n t b . Cosmopolite v a n
af f 2 — .
Namens het Bestuur Afd. Breda, De Secretaris,
L . V I S S E E .
^ • B . D e v e r g a d e r z a a l is t e b e r e i k e n m e t de G i n -
^ W t r a m , s t a n d p l a a t s t e g e n o v e r h e t S t a t i o n .
Reclame.
H e t N a t i o n a l e T i j d s c h r i f t „Ons Lamd", d a t t e G r o - n i n g e n v e r s c h i j n t , e n hoofdzakelijk bedoelt r e c l a m e te m a k e n voor onze koloniën', b e v a t i n zijn n u m m e r v a n 8 1 M e i e e n a r t i k e l , d a t wel eenige bijzondere a a n d a c h t v e r d i e n t : Een systeem voor Indische re- clame r u l .
D e r e d a c t i e k l a a g t e r over, d a t m e n h i e r t e l a n d e t e w e i n i g gevoelt voor p r o p a g a n d a of zich d a a r v a n geen j u i s t beeld weet t e v o r m e n . , , D a t m e n er n i e t genoeg voor g e v o e l t " , zegt zij „ b e w i j s t d a t d e ver-
„ e e n i g i n g , d i e h i e r goed w e r k heeft v e r r i c h t , steeds ,,over onvoldoende g e l d m i d d e l e n heeft b e s c h i k t ; wij
„ b e d o e l e n de v e r e e n i g i n g Oost en West. D i e heeft
„ v e e l en goed w e r k v e r r i c h t ; doch op t e kleine s c h a a l ,
„ w a a r er t e w e i n i g geld voor w a s . W a a r vele h o n d e r d - d u i z e n d e n h a d d e n m o e t e n zijn, w a r e n er enkele
„ s c h r a l e h o n d e r d e n , w a a r d e s t a a t m e t t o n n e n h a d
„ m o e t e n s u b s i d i e e r e n , deed h i j n i e t s of n a g e n o e g
„ n i e t s . E n zoo deelde d e p r o p a g a n d a v a n Oost en ,,West h e t l o t v a n zooveel p r o p a g a n d a e n r e c l a m e ,
„ d i e t e k l e i n i s : zij w e r k t e t e w e i n i g u i t , t e w e i n i g
„ i n v e r h o u d i n g t o t de m o e i t e e n d e goede denkbeel- d e n , d i e d a a r a a n besteed w a r e n . "
De r e d a c t i e geeft d e v o l g e n d e m i d d e l e n v a n r e - c l a m e a a n :
1. R o n d g a a n d e grootere t e n t o o n s t e l l i n g e n . 2 . D r i j - v e n d e k l e i n e r e t e n t o o n s t e l l i n g e n . 3 . E e n v a s t e n I n d i - schen t u i n i n h e t c e n t r u m ( ' s - G r a v e n h a g e ) . 4 . G e - l e g e n h e i d voor c o m b i n a t i e s v a n d a g b l a d e n of geïl- l u s t r e e r d e b l a d e n door h e n a a n t e wijzen j o u r n a l i s t e n g r a t i s t e doen reizen. 5 . K r a c h t i g e o r g a n i s a t i e v a n p l a a t s i n g - b u r e a u ' s . 6. K r a c h t i g e r e c l a m e voor N e d e r - l a n d s c h e t o e r i s t e n . 7. S c h o o l p r o p a g a n d a en betere o u t i l l e e r i n g v a n d e scholen. 8. E e n systeem v a n r o n d - g a a n d e bioscopen. 9 . R e c l a m e i n d e g e ï l l u s t r e e r d e b l a d e n . 1 0 . W i n k e l r a a m - r e c l a m e . 1 1 . H e t v e r s p r e i - den v a n I n d i s c h e m e r k w a a r d i g h e d e n i n groot f o r m a a t beeld i n t i e n d u i z e n d e n . 12. I n d i s c h e t a b l e a u x - v i v a n t s en kijkstukken e n z . e n z .
E e n dier p l a n n e n b r e n g t ons i n h e r i n n e r i n g de p o g i n g , w e i n i g e j a r e n g e l e d e n i n h e t w e r k gesteld door den I n g e n i e u r t e dezer stede J h r . C. E . Blois v a n T r e s l o n g , o m e e n v e r e e n i g i n g i n h e t leven t e r,oepen t e r e x p l o i t a t i e v a n eene p e r m a n e n t e drij vende en r o l l e n d e t e n t o o n s t e l l i n g , die n i e t alleen voor N e - d e r l a n d of zijne k o l o n i ë n zou w e r k z a a m zijn, m a a r voor geheel E u r o p a en d a a r b u i t e n , door a a n s c h o u - w i n g en b e s p r e k i n g bevorderlijk zou zijn a a n nijver- h e i d s - e n a l l e r h a n d e a n d e r e m a a t s c h a p p e l i j k e - b e l a n - g e n . O n t w e r p e n v a n gebouwen e n p l a n n e n voor u i t - v o e r i n g l a g e n gereed.
I e t s dergelijks d e n k t n u Ons Land i n ' t bijzonder voor I n d i ë . H i e r a c h t e r n e m e n wij over h e t p l a n , zoo- als d e r e d a c t i e zich d a t voorstelt.
„ D e I n d i s c h e commissie, d i e het tot werkelijkheid zal m o e t e n b r e n g e n , heeft twee t e n t o o n s t e l l i n g s g e - b o u w e n . 1 A p r i l v a a r t d e eerste b o u w t r e i n u i t , b e - s t a a n d e u i t werk- en woonschip en d r i e l a a d s c h e p e n . W a a r h e t gebouw zal w o r d e n opgesteld, worden e e n d r i e d u b b e l e steiger a a n g e l e g d en een D e c a u y i l l e - spoor. M e n denke zich h e t geheel l a n g s de vier zijden v a n een r e c h t h o e k , b u i t e n w e r k s g e m e t e n , 140 m e t e r breed en 120 m e t e r d i e p , de afzonderlijke af d e e l i n g e n of g e b o u w e n ± 30 m e t e r breed, en i n h e t m i d d e n een b i n n e n p l e i n v a n + 80 M2.
D e gebouwen dienen voor expositie, h e t b i n n e n - plein voor v e r m a a k , ' t Moet een smakelijk Oostersch
(liefst N e d . I n d i s c h ) cachet d r a g e n , een c e n t r u m van1
gezelligheid zijn. I s h e t gewenscht twee b i n n n e n - p l e i n e n daarvoor t e m a k e n , d a n verbreede m e n h e t gebouw en deele h e t b i n n e n p l e i n i n twee p l e i n e n .
Zoodra d e bouw is afgeloopen, komen d e schepen m e t t e exposeeren v o o r w e r p e n ; zijn zij gelost, d a n wordt h e t spoor o p g e n o m e n en komen voor de a a n l e g - steigers d r i e schepen, een m e t I n d i s c h e f a u n a e n a q u a r i u m , een m e t I n d i s c h e flora e n een w e r k s c h i p m e t m a t e r i a a l voor electrische v e r l i c h t i n g , beweeg- k r a c h t , enz.
D e f a u n a - en flora-schepen w o r d e n m e t overdekte g a n g e n m e t h e t gebouw v e r b o n d e n en de t e n t o o n s t e l - l i n g k a n een a a n v a n g n e m e n . I n m i d d e l s is n u v a n
Men vrage prospectus voor het doen uitvoeren volgens teekeningen en bestek van in- wendige verbouwingen, sani- taire en electr. installaties, enz.
N.V. v o o r B i n n e n h u i s - a r c h i t e c t u u r e n M e u b e l k u n s t
CORN. VAN DER SLUMS
Directeur.
Oude Molstraat 12 f Den Haag Telefoon 4 7 8 2
Geheele w o o n i n r i c h t i n g e n , Meubels naar eigen ontwer- pen, Stoffen, Behangsels, Ta- pijten, Lampen, enz.
AU BON MARCHE
A. DE VRIES & ZONEN - Opgericht 1879.
D E r V H A A G - A M S T E R D A M - R O T T E R D A M - U T R E C H T - B A A R N
Indiscne Uitrustingen voor Dames en Heeren.
V R A A G T O N Z E G E Ï L L U S T R E E R D E P R I J S C O U R A N T .
2
den eersten b o u w t r e i i i , b e s t a a n d e u i t werk- en woon- s c h i p en drie l a a d s c h e p e n , h e t w e r k s c h i p n a a r de t w e e d e stad g e v a r e n om d a a r w e e r h e t t e r r e i n t e e g a l i - seeren, de steigers t e b o u w e n en de D e c a u v i l l e - b a a n t e l e g g e n . - D e l a a d s c h e p e n g a a n n a a r h e t c e n t r a l e p u n t om h e t tweede t e n t o o n s t e l l i n g s g e b o u w t e h a l e n en b r e n g e n d a t n a a r de tweede stad, w a a r m e t de i n - m i d d e l s g e r e e d g e k o m e n steigers e n . D e c a u v i l l e - b a a n de m a t e r i a l e n a a n l a n d en op h u n p l a a t s w o r d e n g e - b r a c h t . H e t tweede t e n t o o n s t e l l i n g s g e b o u w zal n u dus spoedig k l a a r zijn, de l a a d s c h e p e n keeren t e r u g n a a r de eerste t e n t o o n s t e l l i n g en w o r d e n gereed g e h o u d e n om, zoodra die t e n t o o n s t e l l i n g is af geloopen, h e t t e n - t o o n g e s t e l d e t e b e r g e n en n a a r de tweede p l a a t s t e v e r v o e r e n . N u k o m e n w e r k k r a c h t e n en m a t e r i a a l v r i j ,
die de t e n t o o n s t e l l i n g v a n p l a a t s I n a a r p l a a t s I I I z u l l e n o v e r b r e n g e n en dat g a a t zoo voort, t o t d a t de w i n t e r i n v a l t .
L a a t ons n u eens een bezoek a a n de g e d r o o m d e ten- t o o n s t e l l i n g b r e n g e n . "Wij stellen, d a t a l l e s . j u i s t k l a a r is, d a t h e t t e r r e i n er o m h e e n w a t is o p g e k n a p t en een k l e u r i g e , f l e u r i g e , r i j k b e v l a g d e façade den bezoeker al v a n v e r r e zal t o e l a c h e n .
I n d i ë : S t o o m b o o t - m o d e l l e n , s t a t i s t i e k e n , p l a s t i s c h e v o o r s t e l l i n g e n v a n de b e t e e k e n i s v a n h e t vervoer.
D o o r g a a n d k o m e n wij a a n h e t r e c h t s c h e e i n d v a n h e t f r o n t g e b o u w . N a d a t wij ( i n de scenic boat of elders) de reede v a n T a n d j o n g P r i o k h e b b e n zien op- d o e m e n , s t a a n wij n u plots voor een stukje dessa, w a a r n i j v e r e J a v a n e n a a n h e t w e r k zijn. W i j t r e d e n een der h u i s j e s b i n n e n , d a t g e h e e l a u t h e n t i e k is i n g e - r i c h t , b e w o n d e r e n de i n r i c h t i n g , s l a a n een r a a m of een d e u r open en h e b b e n d a n h e t g e z i c h t o p een volkomen I n d i s c h p a n o r a m a (wij d e n k e n b . v . . a a n de „ V i e w from t h e H o t e l ïSellevue, B u i t e n z o r g " u i t , , J a v a t h e W o n d e r l a n d " p a g . 2 6 ) .
D i t p a n o r a m a is u i t g e b o u w d i n den u i t e r s t e n r e c h - t e r v l e u g e l v a n h e t g e b o u w ' ( z i e de t e e k e n i n g ); H e t v e r d e r e gedeelte v a n d i e n v l e u g e l d i e n t voor p o p u - l a i r e bioscoopzaal gelijk de u i t e r s t e l i n k e r v l e u g e l v a n h e t voorgebouw voor een a n a l o o g p a n o r a m a en voor v o o r d r a c h t s - b i o s e o o p z a a l d i e n t .
W i j g a a n t e r u g en zetten n u onze w a n d e l i n g voort door h e t gebouw ( B ) r e c h t s van. de b i n n e n p l a a t s . H i e r v i n d e n wij a a n onze r e c h t e r h a n d een 10-tal d i o r a m a ' s ter b r e e d t e v a n een m e t e r of vijf elk,
Flora
F Voordracht
met bioscoop
o a
Fauna en aquarium Werkschip
Inlandsche C
Nijverheid Gouvernement
Diorama's C Mineralen.
, D
<
m -05
B m
P . S) o
.S s
D
/ \
Ethnosr. Afd.
A A l g e m e-e n
i CD r i . P H
o S m » O
S o - o c a> CD O
a
E
03 PH
Populaire Bioscoop
\ Zoodra rnen h e t gebouw is b i n n e n g e t r e d e n — wij volgen h i e r b i j b o v e n s t a a n d k a a r t j e — heeft m e n een g e z i c h t op de b i n n e n p l a a t s voor zich, die er zoo a a r - d i g en a a n l o k k e l i j k m o g e l i j k m o e t u i t z i e n , n i e t te w a r m , n i e t t e k o u d , gezellig en toch k l e u r r i j k m o e t zijn, w a a r h e t vroolijk en t o c h s t e m m i g , gezellig en t o c h n i e t h e r r i e a c h t i g , opgewekt en toch n i e t k e r m i s - a c h t i g moet zijn.
W i j s l a a n n u r e c h t s af en s t a a n d i r e c t voor een i m p o n e e r e n d e v e r b e e l d i n g v a n de beteekenis v a n I n - dië voor ons l a n d , v a n de b e t e e k e n i s v a n I n d i ë t e g e n - over a n d e r e k o l o n i ë n , v a n de g r o o t t e en de v r u c h t - b a a r h e i d en schoonheid v a n I n d i ë , alles zooveel m o g e - lijk i n p l a s t i s c h e v o o r s t e l l i n g e n , d i e p a k k e n en b i j b l i j - ven, zoo w e i n i g mogelijk i n d o r r e cijfers, die m e n v e r g e e t .
H i e r v i n d e ook een k o r t e geschiedenis in beeld h a a r p l a a t s , een v e r g e l i j k i n g t u s s c h e n den t o e s t a n d n u en voor 250 j a a r , v a n de v e r v o e r m i d d e l e n , v a n de b e s t u u r s u i t b r e i d i n g , de c o s t u u m s der t r o e p e n , de h u i - zen e n z . , v e r d e r w a t b e t r e f t de v e r v o e r m i d d e l e n voor
/
welke a c h t e r e e n v o l g e n s gewijd zijn a a n t a b a k , k i n a , n o t e m u s k a a t , kola, coca, cacao, g o m - e l a s t i e k , koffie, i n d i g o , v a n i l j e , t h e e en suiker.
I n C w o r d e n de v e r d e r e groote i n d u s t r i e ë n o n d e r g e - b r a c h t : de P e t r o l e u m - i n d u s t r i e , de T i n , de Steen- kolen, enz. P a n o r a m a ' s v a n B a n k a en B i l l i t o n , v a n de g r o o t e p e t r o l e u m - t e r r e i n e n mo93n n i e t o n t b r e k e n , de t a n d r a d - s p o o r i n de Anei-kloot bij P a d a n g . D a n volgen de Gouvernements-afdeoL.ig- m e t alles w a a r de r e g e e r i n g b e m o e i e n i s mee heeft, p l a s t i s c h en g r a - p h i s c h , die voor de I n l a n d s c h e n i j v e r h e i d , i n gebouw D de e t h n o g r a f i c a .
H e t p l a n is groot en grootsch, over de u i t v o e r b a a r - h e i d w a g e n wij h e t n i e t reeds een oordeel te v e l l e n . I n elk g e v a l , a l v o r e n s h e t dadelijk als onmogelijk t e v e r w e r p e n , w o r d e h e t rijpelijk overwogen. Onze rijke zuster, de v e r e e n i g i n g Heb Koloniaal-Insti- tuut m o g e d a a r o v e r ook eens h a r e g e d a c h t e n l a t e n g a a n .
Persoverzicht.
De Standaard v a n 12 dezer schrijft i n een hoofd- ' a r t i k e l :
Indië Weerbaar.
o. m . :
, , H e t bezoek door h e t „ I n d i ë W e e r b a a r " - C o m i t é a a n ons l a n d g e b r a c h t , zal v a n a c h t e r e n ongetwijfeld b l i j k e n v a n v e r r e s t r e k k i n g en v a n zeer e r n s t i g e be-
t e e k e n i s t e zijn geweest.
Bij de v e e l v u l d i g e o n t m o e t i n g e n v a n a l l e r h a n d e i n h e e m s c h e k r i n g e n m e t deze I n d i s c h e g e z a n t e n t r a d d i t m i n d e r i n ' t l i c h t . O o s t e r l i n g en W e s t e r l i n g zijn op h e t stuk v a n g e d a c h t e en m e d e d e e l i n g n i e t één v a n a a r d . I n onze k r i n g e n is h e t schier r e g e l , al w a t ons voor den m o n d k o m t over de l i p p e n t e l a t e n g l i p p e n . Lees m a a r de d u i z e n d e n b l a d z i j d e n v a n ons Tweede K a m e r v e r s l a g v a n h e t af geloopen z i t t i n g s j a a i , en va-n z e l f b e p e r k i n g o n t w a a r t ge n a u w e l i j k s een spoor.
| Spekslagerij P. KOK|
Groenmarkt 3 8 • DEN HAAG - Tel. Interc. 2 5 0 8 <?
Specialiteit in :
FIJNE HAAGSCHË LEVERWORST ROASTBEAF, KALFSGEHAKT FRICANDEAU
GELARDEERDE KALFSLEVER Dagelijks v e r s c h .
Bezorging dagelijks door de geheele stad
i:*.i?x^3ast$SÊasas>SBsam
4(
\o
Ä
»y.C.L.BOUCHER
W O O N T
P A P E S T R A A T 11
S P E C I A L I T E I T IN r
AMERIKAANSCME KANTOOR]
ARTIKELEN • VULPENHOUDERS BOEKBINDERU- BOEKDRUKKERU
•:• STEMPELI NRICHTING
Middelbare School v. Handel en Administratie.
LAAN v. MEERDERVOORT 104 - 's-GRAVENHAGE- EXTERNAAT en INTERNAAT.
AFD. A. Bijzondere Middelbare Handelsschool met a's
onderbouw eene H. B. S. met 3 j . cursus. Bij be' schikking van Z. Exc. den Min. van Binnenl. Zake"
gelijkgesteld met de openbare handelsscholen "
Amsterdam, Rotterdam, etc.
AFD. B. Bijzondere Hoogere Burgerschool met 5-jariflel* cursus. Eveneens officieel als zoodanig erken»' De Ie en 2e klasse van de beide richtingen vallen sarnen' zoodat over de keuze Handelsschool of H. B. S. 5-j. c. eers>
beslist behoeft te worden na het afloopen der 2e klasse- De school wordt ook door Meisjes bezocht.
Prospectus en inlichtingen bij den Directeur
F. TIJMSTRA.
GESCHER & KEMPER
...Vlamingstraat 22
TAPI JTEN- KARPETTEN
Onovertroffen Collectie.
orset Sracieux.
G. W. COPPERS.
D E N H A A G ,
Spuistraat 36, Telef. 3334.
Piet Heinstr. 107, Telef. 1723- R O T T E R D A M ,
Hoogstraat 334, Telef. 6474- A R N H E M ,
Ketelstraat 24, Telef. 1495.
D O R D R E C H T ,
Voorstraat 289, Telef. 1146.
L E I D E N ,
Maarsmanssteeg 23, Telef. SI''
Çrootste en rneest uitgebreide Corsetien-JVîa getanen
zoowel in de goedkoopere als
duurste soorten.
Adverteeren doet verhopen
GEEN BETER DAN
GAZELLE-RIJWIELEN
V R O L I J K & C o .
8Zoutmanstraat 10a, Valeriusstraat 60, D E N H A A G .
?U is hiermede niet gezegd, dat de Javanen op eigen jp en in eigen kring niet vaak wat men noemt den Rppuit spelen, maar vast staat^ dan toch, dat bij TOeieele en officieuse ontmoetingen met Europe- nen, en in nog strenger zin met • Nederlandsche au- Sriteiten, de kunst onzerzijds minder is om met een goed gehoor attent te luisteren, doch veeleer om wat
"e Indiërs niet zeggen, maar schuil houden, uit blik
®tt toon en houding te gissen. Vooral op officieel '61Tein is de Oosterling eeii mysterie, door wiens
v°oi'ziohtige terughoudendheid ge anders allicht
*ttcdt misleid.
,.Töeh neemt dit niet weg, dat ,,Indië W e e r b a a r "
lllei' te lande een veelszins gunstigen indruk fcHterliet. Steeds pasten ze op hun tellen. Rustig
»aren ze in hun uitdrukkingen. H u n oogen zagen
^'lierp rond, maar ze bewogen zich toch met be- Mitzaamneid. Alleen wat u niet wel gelukken zal,
ls> om uit hun optreden en uitlatingen met eenige
^ W h e i d op te maken, welken indruk van het moe-
!'ei'lund ze nu naar J a v a terug meenamen. I n be- pefdheid van vorm en term staan ze boven ons, maar S6r hangt dan ook rechtstreeks mee saam, dat er jllet licht iets over h u n lippen komt, of het is gé- sonfijt.
(' : D© Regeering ging zeer juist te werk, dat ze dit
°uiité beleefd en deftig ontving, maar toch er geen
^ d r e v e n huldebetoon -aan spilde: Dit zou stellig ')ua goed zijn geweest. Deze sociale gezanten moch-
% toch niet onder den indruk geraken, alsof onzer-
2lJds aan hun bezoek een overmatige beteekenis werd Riecht. Ook konden we, in vergelijking met voor
0 jaar, ons eerlijk en waar voordoen. De periode
!an het Batig slot vindt thans bij niemand meer ver- dediging. Over de Oost-Indische Compagnie zal nie-
^and zich, wat het koloniaal egoisme betreft, thans
ll08' in gunstigen zin uitlaten.
, Ook zij wisten natuurlijk, dat het gevaar voor ons
*°lomaai bewind hier te lande het meest van de zijde
Vito Tokio wordt geducht, en omgekeerd begrepen wrj
^ r wel, dat het voorbeeld van Formosa en Korea, I"1 zelfs van Zuid-Mandchoerije, voor hen weinig aan-
io«kelijks heeft. Lang niet in elk opzicht zijn ze met
0llze bewindvoering ingenomen, maar toch zou een
^perbewind dat in Tokio zat, hen nog minder aan-
l'ekken. Ze trachten daarom in volle oprechtheid het Nralsnog met ons te vinden, en zullen allicht van
ö ua voorkeur voor ons bewind niet licht aflaten. ^ Toch zij men er steeds op bedacht, dat, komt t
Vl'°eg of laat voor hen tusschen Azië en Europa te
?taan, het rasbloed ten slotte altijd het sterkst trek-
1Seii zal, en 's-Gravenhage voor Tokio zou moeten
^ e r d o e n . -
i. -Komt er eenmaal zuiging in het rasbloed, dan ver- iest ten slotte elk ander element.zijn aantrekkmgs-
vl;J°ht, en zoekt ras ras.
, W den Islam gaat lang niet meer de saambin-
^ttde kracht uit, gelijk de historie hiervan wist te
! ? M e n . Ook in den huidigen oorlog zag men het 'l»iieuw. hoe de G7 millioen Islamieten m Engelsoh-
U(Uë er niet aan dachten om het voor den Sultan
"Ul> den Bosporus op te nemen.
,.^iet zonder gewicht zal intusschen de indruk zijn,
(jl6]i ,,Indië Weerbaar" uit de Residentie inedenam.
e moeten wel gevoeld hebben, hoe nog altoos een
?Bei' groot deel van onze Ned. welvaart teert op wat uit Indië ons ten goede lieten komen. Op de Y!l|% wat onze Archipel uit Nederland trok. en wat
^ederland trok uit den Archipel, zal het voor Java /""--gunstige antwoord, met name m de Residentie, Z*\ Comité kwalijk met zelfvoldoening hebben ver-
hul.
( Een ervaren koloniaal zal uit hun blik iets althans j111(i'ent hun indruk hebben opgevangen. Verreweg f ^eesten daarentegen zullen uit hun beleefden,
g e n d e n blik zoo goed als niets hebben gemerkt.
j Misschien hooien we straks uit de Indische Pers
ets meer.
f Üet Amsterdamsril Weekblad voor Ned. wijdt een
ec,ls artikelen aan:
De verdediging van Nederiandsch-lndië,
11 draagt dan:
J'>H^t vraagstuk der verdediging van Indië. is meer
^J1 ooit urgent geworden. Het heeft eindelijk zelfs l a n g s t e l l i n g in Nederland .mogen vinden. Doch
rt aantal meeningen, plannen, strijdvragen, en l^en. is op bedenkelijke wijze gegroeid en het wordt
^°eilijk zich een juist beeld van de ware behoeften I1 van de aangeprezen middelen te vormen. Het kan v,s nuttig zijn in enkele korte artikelen het geheele f ^ g s t u k eens zakelijk voor de lezers van dit blad.
l(£t te leggen."
*Iet Nr. van 2 dezer begon met:
De vroegere defensie-plannen.
\ßv Vrijzinnige Democraat van 2 dezer nam van
evrouw Cl. Hogenraad op een . Open Brief aan Abdulmoeis.
^ i n zij o.'m. schrijft:
£,',30 à 40 jaar geleden was het gevoel van recht- V^dijTheid e n algemeene menschenliefde nog- bij.;
5>rllligën ontwaakt; ook de Javanen hadden hunne ' °ote gebreken: kenden bijna geen waarheid en om
die reden kon men niet geheel ,,vertrouwd" met hen omgaan.
Zeker is er ontzettend veel leed geleden in Indië (echter niet alleen in Nederl.-Indië) ; maar dit lijden is —^gelijk voor een ieder —^ ook voor den Inlander de weg geweest tot groei en vooruitgang en een mid- del om te ontwaken ! W a n t niets wordt geboren zonder pijn en al mog-e het nieuwe licht ook nog lang niet voor iedereen waarneembaar zijn toch schijnt het reeds voor sommigen. En al is evolutie latent, toch worden de weinigen van heden de velen van morgen."
,,En nu ten slotte nog een feit genoemd als troost en bemoediging van Insulinde: namelijk dat diegene, die thans de voogdij voert over uw land en volk, iemand is die evolutie kent en voelt — hijzelf en zijn allernaaste omgeving" — en indien hij, de tegenwoor- dige Grouverneur-Greneraal, maar lang genoeg aan- blijft, zal dit groote uitwerking hebben." *)
I n hetzelfde blad lezen wij:
Aan het Indies Comité.
Na het horen van de lezing van Abdulmoeis voor de vrijzinnig democratiese bond op 11 Mei.
't Klimmen in den klapperboom Economies te bereeknen, Is voorwaar geen kleinigheid
Zo maar daadlik op te teeknen.
Van de bibit tot de boom, Van de klapper tot de kopra, 't Zweet van vader en van zoon
En zelfs van den over-opa.
Maar ik geef u schoon gelijk, Abdulmoeis, met uw klagen Dat de tusschenhandel niet
I n zijn rol is te verdragen.
Economies, politiek
Kweke men uw volk van slaven Tot een schoon en edel ras
Enkel vrijen, enkel braven.
Vang het Nederlandse oor,
W a r m ons volk voor uwe rechten ; Denk, het mààkte u niet er toe,
Neen, het vond u reeds als knechten.
Vraag aan Holland's kunstenaars, W a t ons volk hen stil deed lijden, Dat de besten van hen wierp
Op de mestvaalt te'allen tijden.
Wie de grote trom niet roert,
Zal geen aandacht voor zich vinden;
J a n publiek, al is 't niet kwaad, Gaat als doven, gaat als blinden, Wacht u niet te snelle vrucht.
hatujzaam rijpen grote zaken En een land, dat slaapzucht heeft,
Is niet gauw ter been te maken.
Maar blijf waardig, recht en hoog, Laat u niet op zwaks betrappen:
Geen hoera-ra-politiek,
Noch sentimentele grappen! .
AUGUST HEYTTNG.
Stemmen uit de Eur. pers in Ned.-lndié.
Landbouw-onderwijstoestanden onder de Inl. bevolking in de Buitenbezittingen.
Onder het bekende motto: ,,Wijs mij de plaats, waar ik gezaaid h e b " , wijdt de heer A. A. M. v a n L i e r o p in de ,,Loc.,\ in een tweetal nummers een artikel aan bovengenoemd onderwerp, dat van zeer groot belang is, daar volgens de laatste volkstelling op Java van het totaal aantal Inlanders, die een be- roep of bedrijf uitoefenen, 84 pCt. betrokken is bij het landbouwbedrijf.
Hoewel voor de Buitenbezittingen het percentage landbouwers niet nauwkeurig is op te geven, zal het naar alle waarschijnlijkheid niet belangrijk lager zijn dan 84 ten honderd. I n Nederland is slechts 30 pCt. van de totale bevolking bij den landbouw^ be- trokken, zoodat de Inlandsche bevolking van Ned.- Indië een landbouwende bevolking bij uitnemend- heid genoemd mag worden.
De landbouw-geeft derhalve allereerst de lijn aan,
„waarlangs zich welvaart, ontwikkeling en vooruit- gang bewegen en dan lijkt verbetering van den In- landschen landbouw het middel ter verkrijging van betere economische toestanden."
Om tot die gunstiger toestanden te geraken, dient thans reeds de hand aan den ploeg geslagen te worden,
daar de sterke bevolkingstoename, zoowel als het feit, dat Indië steeds meer in het wereldverkeer opge- nomen wordt, onherroepelijk voeren tot zware con- currentie, welke den economischen toestand ongunstig beïnvloeden zal.
Houdt men daarbij in het oog, dat van een gezond evenwicht tusschen de gewone Indische Staatsinkom- sten en uitgaven niet gesproken kan worden en men ter bereiking van een schijn-evenwicht zijn toevlucht neemt tot financieële kunstgrepen, dan zal men de
* De Ind. bladen meldden reeds eenigen tijd geleden, dat Graaf v. Limburg Stirum verzocht zou hebben van zijn ambt te worden ontheven, zoodra deze wereldoor-
log ten einde is. . Red.-Com.
F L A N E L T R O P I C A L
D R I L L L U S T E R
Costumes.
A N D R E K L E I N G E L D
K L B E D E R M A K E R
Groot Hertoginnelaan 132, DEN HAAG. Tel. H 6682
Tel. Interc. H. 447.
Hotel de Belle vae
Bezuidenhout 15 ' 's GRAVENHAGE
HOLLAND TYPING OFFICE
Damrak 45 = AMSTERDAM = Telefoon N. 4625
Type- en Vermenigvuldiglmreau
TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT
Speciaal adres voor Cyclostyle- en Schrijfmachinepapier.
E. VAN O S , Directrice.
«•TTHTTT ^ H ^ H H M M M H M ^ ^ H H ^ ^ B ^ ^ ^ ^ ^ ^ H ^ ^ H B ^ H « M M I I I i « I I M m H M ^ M ^ ^ V H
\ The Ph. van Ommeren Corporation \ of New York.
4 2 Broadway New York
• belast zich met expeditie en verscheping van \
\ goederen van
Amerika naar Holland, Ned. Oost= en West=ïndië.
\ enz. enz. en desgewetischt ook met opdrachten l van anderen aard
t Nadere inlichtingen worden gaarne ver- 5 f strekt door
IPH8. VAN OMMEREN, Rotterdam, j
Pedicure BIJLMEB, Amsterdam
S I N G E L 1 5 9 T e l e f o o n No. 356 - Centrum.
Antiseptische behandeling.
Spreekuren van 2 tot 4lj2 uur en verder afgesproken uren.
"ÎI E=
1]
m
Ul
^GT 3 P H E : ^GT =m
Mantel en Coitanenaiazjjieii
M a i s o n H. SIMONS
Heulstraat 13 Telefoon 2 0 0 5 Noordeinde 17a Teiefoon 6537
tril
Mantels, Mantelcosiiimes, Taillecostumes p O Avondtoiletten, Blouses, Costumerokken, Peignoirs
Steeds ruime sorteering, prima coupe en kwaliteiten.
^
• E l
=51&IDE =5iie= ao CREDIET- EN HANDELSBANK
voor Nederland en Koloniën
HEERENGRAGHT 452 - AMSTERDAM
Verstrekt Credieten van f 1000.- af.
noodzakelijkheid voelen om — optimisten en kolo- niale specialiteiten van het oude uitbuitiiigssysteem ten spijt — nieuwe wegen in t e slaan.
Volgens het verslag van den Pandhuisdienst over 1915 bedroeg liet batig saldo voor geheel N . - I . over het verslagjaar ƒ 4.552.834.
Het staatsspoorwegbedrijf gaf over 1914 een bruto opbrengst van / 34.714.830, waarvan een netto winst van / 15.171.635 overbleef, gelijk staande met een amortisatie-rente van meer dan 6 pCt. Klopt deze amortisatie-rente wel geheel met den rente-standaard van de Nederlandsen© en N . - I . staatsleenmgeni vraagt sehr.
Het zout een onontbeerlijk volksverbruikmiddei bracht over 1914 ruw / 12.729.280 op.
,,Bedenkt men nu, dat het de taak is van een eco- nomisch goed bestuurd land, het bruto winstcijfer op deze diensten zooveel mogelijk te doen samen- vallen met het exploitatiecijfer, vermeerderd met de rente van de aanlegkapitalen, en dat wij dit u i t ge- mis aan voldoende andere baten niet kunnen doen, zelfs al zouden wij het wenschen, j a , dat wij, om de begrooting kloppend te maken, zelfs gedwongen zrjn onze toevlucht te nemen tot het trekken van winsten uit het opium-monopolie tot een netto-bedrag van ruim f 27.000.000 over 1914, zoomede van f 1.101.135 over 1915 uit de pacht der dobbelspelen (vergelijk het Koloniaal verslag 1915), gezwegen nog van^de opdrijving der belastingen voor de Inlandsche be- volking en den druk der onbetaalde heerendiensten, dan zal men wel willen toegeven, dat aan ons^ finan- cieel-economisch stelsel nog zeer veel h a p e r t . "
Eerst wanneer de Inlandsche landbouw een zoo- danige hoogte bereikt heeft, dat het mogelijk zal blijken uitvoerrechten van bepaalde landbouwproduc- ten te heffen en andere billijke belastingen op te leg- gen, ter vervanging van bovengenoemde onéreuse winsten, zal ons bestuur op een gezond financiëele basis rusten. Daarenboven zullen de enorme winsten van veel Europccsche grootcultures voor een veel grooter percentage in de algemeene bestuurskosten van Ned.-Indië moeten bijdragen, zoodat ze inder-
daad een belangrijke factor beteekenen voor de wel-vaart der bevolking instede van een „financial drai-
ning system" te zijn. ..
Landbouwonderwijs moet het wachtwoord zijn, landbouwonderwijs ook voor de Buitenbezittingen, waar de landbouw nog voor een zeer groot deel be- staat uit roofbouw. Niet alleen het allen landbouwers over de geheele wereld aangeboren conservatisme moet uitgeroeid, maar de landbouwkundige kennis en begrippen der bevolking moeten, verruimd en ver- rijkt worden. W a t . heef t de I n l . landbouwer m de Buitenbezittingen geleerd van zaadselectie, zaadop- schuring, grondbewerking, bemesting, snoeien, oogst- of productiebereiding ; wat weet hij van methodische bestrijding van ziekten en plagen in de voornaamste cultuurgewassen ? _ _
En toch is de uitvoer vaii verschillende producten uit de Buitenbez. niet onbelangrijk, als we nagaan, dat in 1913 de uitvoer rechtstreeks naar het buiten- land (niet meegerekend dus hetgeen over Java daar- heen ging) bedroeg:
aan copra 36 mill. gld.
,, rubber 14 ,, ,, ,, peper 6.220.000 gld.
„ pinang 3.329.000 „ ,, gambir 3.137.000 ,,
„ katoen 1.484.000 ,,
Maar te betreuren is het, dat de bevolkingsrubber van Djambi, de Westerafd. van Borneo en van elders op de Sing*apore-mafkt als de ,,usual bad quality"
wordt opgeveild, dat de geoogste peper vermengd wordt met bladerafval en zand, de katoen, verkregen van de afgevallen onrijpe, onontwikkelde vrucht- stapels vermengd wordt met de rijp geoogste, dat de klappers, onrijp geplukt, het vruchtvleesch er van onvoldoende gedroogd, op de markt bekend staan als een weinig gewild product van „poor q u a l i t y . "
Landbouwleeraren, dessalandbouwscholen zijn dringend noodig en om deze te verkrijaren, staan de navolgende wegen open:
I . De toeloop tot de middelbare landbouwschool te Bandoeng moet bevorderd worden door het beschik- baar stellen van ruime beurzen, en de toekenning van behoorlijke uitrustingskosten en salaris bij aanstelling tort aspirant-landbouwleeraar.
I I . Men vorme een corps mantri's voor den I n l . landbouw, welke mantri's aan groote praktische ken- nis, zekere theoretische kennis van den landbouw dienen te paren.
Is aldus n a verloop van een 15-tal jaren de grond gelegd van het systeem voor de ontwikkeling van den
* I n l . landbouw, dan kan op het voetspoor der reeds bestaande ordonnanties in de Buitenbezittingen een algemeene ontginning-ordonnantie in het leven ge- roepen worden, waarbij de strafbaarstelling van den roofbouw een machtige factor zàl zijn ter verKrüging van betere landbouw-toestanden en die den t a m van zelf naar intensiever landbouw zal voeren.
Wenschen van ambtenaren.
I n de Mededeelingen van den Bond van niet-ge- diplomeerde ambtenaren komt een stuk voor over de positieverbetering van ambtenaren.
Stelde men als eisch voor indienstneming van kler- ken b.v. eindexamen M.U.L.O.-school of een ander gelijkwaardig dan wel hooger diploma, zoo zoude
als aanvangssalaris f 75.—• 's maaiids kunnen toege- kend worden, met j aarlij ksche traktementsver hoo- gingen van / 15.— tot een maximum van / 150.—
Iemand op 18-jarigen leeftijd in dienst gekomen, zou dan op 23-jarigen leeftijd het maximum bereiken.
Aan hen, die alleen de L. S. hebben afgeloopen, ware op 18-jarigen leeftijd als klerk een aanvangssalaris van / 50.— 's maands toe te kennen met j aar lij ksche verhoogingen van / 1.0.-—, zoodat op 28-jarigen leef- tijd het maximum bereikt was. ^ •
Jongelieden, jonger dan 18 jaar, die in 's lands dienst traden, zouden als leerling-klerk een aanvangs- salaris van / 30.— moeten ontvangen om op 18-ja- rigen leeftijd tot klerk te worden bevorderd.
Voorts behoort er gelegenheid te wezen om op een cursus, waarvan de lessen in den vooravond gegeven worden, zich theoretisch te bekwamen voor den ad- ministratieven dienst.
Eindexamen van dien cursus zou den weg moeten openen tot bevordering tot commies op een aanvangs- salaris van / 200.— met 3-j aarlij ksche verhoogingen van / 50.— tot een maximum van / 500.—, aan welk maximum de titel van hoofdcommies ware te ver- binden en dat op 40-jarig-en leeftijd bereikt zou kun- nen worden.
Werden bovendien een voldoend aantal referenda- risplaatsen opengehouden, zoodat er bij behoorlijke plichtsvervulling een goede kans bestond om tot dat ambt bevorderd te worden, zoo „zouden een heele massa onbillijkheden, welke de tegenwoordige rege- ling aankleven, voor goed naar het rijk der geschie- denis verwezen zijn."
De thans bestaande trek naar de particuliere kan- toren zou zich dan naar de regeeringsbureaux wen- den, zoodat er voldoende ambtenaren zouden zijn. om een behoorlijke schifting te' houden en er vrij ruime keuze zou zijn.
Consequentie-vrees ?
De ,,Loc." bespreekt onder bovenstaaiiden titel de wijziging, die er in de subsidie-ordonnantie voor het bijzonder onderwijs gebracht is.
Luidde die, wat het toezicht op het onderwijs aan- gaat, vroeger:
„Geen subsidie wordt toegestaan voor toezicht, n a- m e n s e e n o r g a n i s a t i e of v e r e e n i g i n g a l s i n a r t . 1 b e d o e l d (n.1. „kerkelijke organisa- tion of rechtspersoonlijkheid bezittende vereenigingen", welke zich mede of uitsluitend met Inlandsen onderwijs belasten) uitgeoefend door personen voor wier salariëe- ring reeds uit anderen hoofde subsidie wordt genoten, of die hun salaris uit 's lands kas ontvangen,
in de nieuwe ordonnantie vinden we:
Subsidie wordt slechts toegestaan voor toezicht, na- mens een organisatie of vereeniging als in art. 1 be- doeld, uitgeoefend door „zendelingen, Üoomsch-Katho-
„lieke geestelijken of personen in het bezit van de akte
„van onderwijzer, bedoeld in art. 32, onder a, van het
„Europeesch onderwijsreglement (Staatsblad 1894 No.
192), „dan wel van een door den betrokken inspectée*
,,renden ambtenaar van het Inlandsch onderwijs afge-
„geven verklaring van geschiktheid voor hun taak."
Uit de nieuwe redactie van het artikel maakt de
Loc. op, dat de Mohammedaansche geestelijkheidvan toezicht-subsidie uitgesloten is. Dat vindt het blad juist, daar de bijzondere school bij uitstek en uitsluitend onder overheidstoezicht behoort te staan, maar begrijpt niet, waarom het christelijk onderwijs bevoorrecht wordt, en vraagt of zendelingen en It.K.
geestelijken, in het algemeen gesproken, zooveel ver- draagzamer en voor het houden van toezicht op eigen onderwijs zooveel bevoegder zijn. Het met staatsgeld bekostigen van een eigen schooltoezicht is een groote fout, de achterstelling hierbij van den landsgods- dienst een grootere.
Die conclusie van het blad wordt echter, zooals het schrijft van „goede zijde" in twijfel getrokken; de nieuwe regeling toch zou geen andere strekking heb- ben dan het stellen van een waarborg van geschikt-
heid, welke zal moeten blijken uit een door den be-trokken inspecteur van het Inlandsch onderwijs af te geven verklaring. Zendelingen, R. K. geestelijken en zij, die de Eur. hulpakte bezitten, zijn van het over- leggen eener dergelijke verklaring vrijgesteld.
De Loc. erkent, dat er een lezing mogelijk is waar- bij de uitsluiting van Mohammedaansche geestelij- ken niet volkomen is, doch vindt niettemin, dat er met twee maten gemeten wordt, daar de laatstge- noemde geestelijken achtergesteld worden bii de eerstgenoemde, wat aanleiding kan geven tot wille- keur, zoowel als tot ontstemming aan Mohamme- daansche zijde.
Het blad verwacht van deze nieuwe regeling veel onaangenaams voor de Reg., wat niet anders kan bij een stelsel, dat in zichzelf ondeugdelijk is.
Aanslagen op assistenten.
De assistent D e s B o u v r i e van de onderne- ming Soengei Silau, was in het laatst van het vorig jaar bijna het slachtoffer van een moordaanslag ge- worden. Bijna een half uur l a n g met zijn aanvaller, 'een koelie natuurlijk, worstelende, voordat er hulp kwam opdagen, had hij een vrij diepen steek in den rug en eenige verwondingen in den buik opgeloopen.
Uit de woorden van den koelie: „ K a l a u kowe tida mati sekarang, besog", bleek, dat de aanvaller het op het leven van den assistent gemunt had.
Toch werd de zaak niet door den landraad, doch door den magistraat te Tamdjong Balei berecht, ver- meldt De Planter, en kreeg de koeli slechts 3 maan-
Beschaafde Familie, in HAARLEM,
biedt HUISVESTING a a n voor school-
gaande kinderen. Goede verzorging, gezellig tehuis, toezicht op studie.
Prijs f 1000.- à f 1200.- per jaar.
A. J. COMELLO—v. D.
BILT,Verspronckweg 5 9
r o o d. Leerares Fransch M- "'
••••••^BHBHH H • • •••••••••*
Maatschappij NUTRICIA
Zoetermeer. *fi
VERSCHILLENDE
ZUIGELINGEN=V0EDINGSS00RTEN.
• COMPLETE VOEDING VOOR LIJDERS j AAN SUIKERZIEKTE.
• HUISHOUDELIJKE MELKPRODUCTEN.
Filialen in alle hoofdplaatsen van Nederland. — - ' _ Alom vertegenwoordigd in geheel Ned.-Indië. g
g | Onze melkpreparaten blijven in elk j |
m klimaat onbepaalden tijd goed. gg• • » • • • B S B B B M B • • • • • • • • • • • *
Het oog
van de meest
geroutineerde typiste heeft reeds lang ontdekt,
dat de
Monarch
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
W a M
schrijfmachine
^ngeëvenaardL i s .
H O O F O A C E t l T E M
HEYEMBROCK HASELAGÊR&C
A M S T E R D A M - R O T T E R D A M . D E f l - t l A AO
Brood=, Beschuit= en BanketbakkerswinKe»
van J . J . M00LENAAR.
Tasmanstraat 134 's-Gravenhafl
e'
Alle Artikelen verkrijgbaar der ^ KONINKLIJKE BROOD- EN BESCHUITFABRl**
LENSVELT NICOLA.
Woning-Bureau
e n
Electro-Technisch Bureau S C H U R i V i A N I V ,
RIJSWIJK b . d. H a a g .
HEERENWEG 2—4. TEL. INTERC. l4^
ELECTRISCHE INSTALLATIES
VOOR LICHT EN KRACHT BLIKSEMAFLEIDERS
ZWAKSTROOM INSTALLATIES
Gratis P l a n n e n e n B e g r o o t i n g e n .•jen krakal, met de mededeeling, dat hij daarna naar
«ava teruggezonden zou worden.
Het vonnis vermeldde, dat „niet was gebleken, dat de delinquent den assistent had willen doodsteken of . °P andere wijze om het leven brengen."
Deze onverklaarbare uitspraak wordt geweten aan
^e omstandigheid, dat te Tandjong Balei de magis- feaatsfunctie juist in andere handen was overgegaan
e
a aan het erger clan gebrekkige vooronderzoek van den djaksa. • , -• •-
De assitent heeft zich tot het bestuur van de A. Y.
«<• O. S. gewend om door bemiddeling van dat be- stuur een klacht bij den procureur-generaal in te dienen.
De Planter brengt in herinnering, dat tijdens de
°ver het bedrij f srisico-van-assistenten met den gou- verneur gehouden conferenties, door het Avros-be- stuur er op gewezen is, dat een veroordeeling vaak achterwege moet blijven tengevolge van verkeerd ge-
leid vooronderzoek, én dat, waar bij den assistent veel°P rekening van zijn jeugd en mindere ervaring mag geschreven worden, dit "evenzeer geldt voor enkele controleurs, die het gewicht van sommige zwaardere overtredingen niet begrijpen.
De verbijsterende ongelijkheid vàn rechtspleging ten aanzien van aanvallen op assistenten blijkt uit.het feit, dat deze man 3 maanden krakal kreeg, terwijl
ç
en Javaan, die ongewapend een assistent enkele mi- j t e n lang de keel dicht kneep, door den landraad
^erd veroordeeld tot 5 jaar buiten den ketting.
Suriname.
, In een hoofdartikel geeft ,,De West" van 22 Maart beschouwingen over het financieel© plan-Staal.
>,Wij hechten, — aldus het blad, — in het alge- meen 'slechts betrekkelijke waarde aan fmanciëele Plannen. , .. '
Hoewel een verstandig financieel beleid ongetwij-
f
eld k
a nbijdragen tot de ontwikkeling van een land, is er geen enkel plan dat den economischen toestand fan beheerschen. En van dien toestand is de draag- kracht der bevolking .afhankelijk. Bloeien landbouw
6
*i industrie, dan vloeien de middelen ruim en zal er Seen bezwaar zijn om'volgens een vast plan het sub-
|idie te verminderen. Loopt het echter tegen, dan Wmdt het beste plan geen steek. Wij hebben dit ge-
2l
en met het plan-Idenburg"
, Na eenige beschouwingen over dit plan, vervolgt M blad:
,,ïïet bezwaar nu van elk financieel plan is, dat het uit den aard der zaak berekend is op onaf- gebroken vooruitgang. Dit nu is ondenkbaar. De voor- uitgang vormt nergens een rechte lijn. En onder- breking van den vooruitgang zal gewoonlijk nonen jot een afwijking van het plan. Is de tegenslag van
1{
°iten duur, dan kan men het correctief vinden door
^"ergelijking van jaargroepen, zo.oals Idenburg wilde.
*Iaar ligt de oorzaak dieper (een jarenlange land- bouwcrisis bijvoorbeeld) dan helpt ook dit correctief 'jiet. Wij weten niet hoe men dit bezwaar op af- wende wijze zou kunnen ondervangen.
Of het dan eigenlijk niet beter ware in 't geheel Seen financieel plan te hebben?
Toch niet."
..Vooral in het financieel beheer is systeem noodig.
••Iet moet gaan langs vaste lijnen.
, .Het richtsnoer in de meeste landen is het even-
^h'ht bewaren tusschen uitgaven en inkomsten. Men
% e l t zich zooveel mogelijk daarnaar, al is het niet jdtijd uitvoerbaar. Slechts bij hooge noodzakelijk*
^eid wijkt men er van af.
.^ulk een richtsnoer heeft ook de kolonie noodig, W men niet vervallen tot stelselloosheid. Daarom l^een rem noodig, die ons weerhoudt van uitgaven
*°ven zekere grens, tenzij die bestreden kunnen
"'Orden, door verhooging van eigen inkomsten. .
»Fit dit oogpunt is een financieel plan nuttig en noo-
~
lg, mits men er niet het onmogelijke van vergt. Een V c h i n a l e toepassing onder alle omstandigheden kan
?
let zijn in het welbegrepen belang van 't land. Men
kft
n echter eischen, dat als tijdelijk wordt afgeweken .
!
aQ het plan, er duidelijk aanwijsbare oorzaken moe-
te
n zijn, die dit onvermijdelijk m a k e n ! "
' O n d e r dit voorbehoud begroet het blad gaarne het P*ü-Staal, dat het zeer voorzichtig ontworpen acht
*P eenvoudiger dan het plan-Idenburg, waarover
°°veel te doen is geweest.
Op het plan-Staal komen wij te zijner tijd terug.
>,De West" eindigt haar beschouwingen met deze
b o r d e n :
• >>De financieele toestand van de kolonie is nog Ijerre
Van rooskleurig. En wij verhelen ons niet,,
«at er menige klip is waarop het scheepje van Gou-
^
6 rneur Staal gevaar loopt te stranden. Maar is er gplerzijdscn vertrouwen en samenwerking tusschen Moederland en Kolonie, dan durven wij op het com-
|
a svan den huidigen schipper met eenige gerustheid ..
nzee te g a a n . "
i >,De West" van 3 April schrijft over het standpunt
^
e rBritsch-Indische regeering in zake de emigratie jïider contract. Zoowel de Britsche als de Britsch- .^rlische regeering schijnen niet van harte mede te
*
e iken aan de afschaffing daarvan. Zij schijnen van.
0r
deel te zijn, dat, ook in het belang van de koelies
zelven, het aanbeveling veixlient de contract-emigra- tie voort te zetten.
De Britsche regeering wenscht de eindregeling uit te stellen tot na afloop van den oorlog. Intussclien heeft de Britsch-Indische regeering, ten einde de besprekingen met de betrokken koloniën te verge- makkelijken, in een brief aan den Minister van Ko- loniën (opgenomen in de ,,Times of India" van 25 November 1916) alvast aangegeven in welke richting h. i. de kwestie moet worden opgelost.
Met een eenvoudig' besluit om de uitzending van contract-arbeiders te verbieden kan niet worden vol- staan. Dan zouden wervers door aanbieding van voor- schotten als anderszins arbeiders kunnen bewegen om zonder contract te ernigreeren naar een of andere kolonie, waar zij dan ingevolge de daar geldende wetten toch tot contract-arbeid zouden worden ver- plicht.
Het beste ware, naar de Britsch-Indische regeering meent, invoering van een verbeterd Kangani-stelsel, werving door Britsch-Indiërs, die in eenige kolonie hebben gearbeid, van arbeiders voor die kolonie, waarbij een betere verhouding tuschen beide sekten zou worden verkregen.
Het Zendingsgenootschap der Ev. Broedergemeen- te te Zeist ontving van wijlen freule C. J . E. M. Vail- lant in den Haag twee legaten, elk van ƒ 2000.— één voor zijn arbeid onder de Javanen in Suriname en één voor dien onder de Boschnegers in Suriname.
WAT DE INLANDER ZEGT.
l)c Taalkwestie. De I n l . wereld houdt zich hiermee druk bezig, n.m. over het al of niet wenschelijke, voortaan zich alleen te bedienen van het z.g. ,,laag Javaansch". Deze belangstelling vindt uiting in ar- tikelen in de Sinar Djama en andere Maleische en Javaansche bladen. Zelfs Chineesche bladen be- moeien zich met het gevalden opperen de veronder- stelling, dat het alleen gebruiken van het laag Ja- vaansch op de jeugd geen goede uitwerking zal heb- ben, de kinderen brutaal en onbeleefd zal doen wor- den. Ook werd de meening verkondigd, dat de Sari-
kat Islam het is, die deze beweging op touw heeft ge-zet. Daartegen komt de Oetoesan Hindia op: lang vóór er de S. I . bestond, zijn al stemmen opgegaan, om het hoog Javaansch niet meer te gebruiken, al kan niet worden ontkend, dat dit streven geheel in de lijn ligt van de S. I.
Betoogd wordt, dat het verkeerd is, te spreken van verschillende talen in het Javaansch, daar er slechts sprake kan zijn van een aantal woorden, die in een bepaald geval moeten worden gebruikt ,en dat men heelemaal niet bevreesd behoeft te zijn, dat de Ja- vaansche taal ruw zal worden, wanneer men wat ouderwetschen ballast over boord zet. Dat het Ngoko, het laag Javaansch; de taal der Javanen is, dat ze alleen .in. het Ngoko zich volledig kunnen uitdruk- ken, en dat een taal, zooals bijv. liet Hollandsch of het Engelsch, die zoo'n apart stelletje woorden niet bezit, daarom toch niet ruw te noemen is.
De taal zelf wordt door het.af schaf f en van het ge- bruik van het hoog Javaansch volstrekt niet aange- tast. De zaak komt eenvoudig hierop neer, dat men in het gebruik van het hoog Javaansch hetzelfde heeft te zien als in het hurken en het Sembahs ma- ken, n.1. een soort vernedering. Dàt is de kern, waar- om alles draait.
Tot zoover — alzoo de Bintang Soerabaja — de meening van enkele Javanen in de I n l . bladen, waar- in ontegenzeggelijk een kern van waarheid ligt op- gesloten. Maar al te veel menschen meenen —- zegt de schrijver — dat het Javaansch uit verschillende talen bestaat. Toch is niets minder waar. De zaak is eenvoudig, dat een betrekkelijk zeer klein gedeelte der Javaansche woorden, en wel uitsluitend die, welke in het gesprek voortdurend terugkomen, hun beleefden neventerm hebben, een nog geringer aan- tal een neven eere-term, om iets te zeggen of te noe- .men van hoog- of hooger geplaatste personen, ter- wijl een nog kleiner aantal in het aanspreken van minderen of gelijken voor halfbeleefde termen wordt verwisseld.
Wanneer men lieden van verschillenden rang met
"elkaar hoort converseej:en, heeft het er iets van weg, alsof ze een aparte taal spreken, maar in wezen is het er verre van af. Alles en alles schat hij het aan- tal woorden, dat zoo'n beleefden neventerm heeft, op nog geen 5 pet. van het totaal aantal woorden, een betrekkelijk gering deel dus. En van die 5 pet. wordt een groot gedeelte nog gevormd door een kleine ver- andering, een klank of uitgang-verwisseling, zoodat hij gaarne wil aannenien, dat er nog genoeg over- blijft, wanneer men niet langer zich van de Kromo- woorden wil bedienen.
ïntusschen zit er in het streven van enkele jonge- lui, om maar eens even te breken met een eeuwen oude traditie, iets zeer onsympathieks, dat niet zoo heel gemakkelijk onder woorden te brengen is. Ver- schillende Javanen, die hij over deze kwestie sprak, van een Begent tot een eenvoudigen goeroe toe, voel- den dat onsympathieke in dat streven ook. Ontwik- kelde Javanen zijn van oordeel, dat in den loop der tijden veel van deze vormen, door enkele heethoof- den zoo gewraakt, zullen afslijten, dat veel woorden
Brood en Beschuitfabriek
ottsrdamsche Bankvereenigins
Kapitaal en Reserven ƒ 52.000.000.=
ROTTERDAM AMSTERDAM s-ORAVEHHAGE
Boompjes
Feijenoord Glashaven Schiedam VÏaardinéen
Rokin Zaandam
Mauritskade Bezuidenhout Kneuterdijk Naaldwijk Rijswijk Scheveningen
