HET KOLONIAAL WEEKBLAD ORGAAN DER VEREEN1GING

No. 21. Donderdag 20 Mei 1915. 15 Jaargang.

HET KOLONIAAL WEEKBLAD

ORGAAN DER VEREEN1GING

"Pgericht door Kolonel

Q- E. V. L. van Zuylen, 21 M i a r t 1900

HOOFDBESTUUR . .

•NUCHTINGENDIENST

OOST

K A N T O R E N ;

HEULSTRAAT 17, DEN HAAG.

TELEFOON 4519.

E N

is een algemeen Nederlandsen belang".

MEDEDEELINGEN of INGEZONDEN STUKKEN

"toeten worden geadresseerd „aan de Redactie-Commissie", en gezonden aan de Presidente: HEERENGRACHT 7, DEN HAAG.

WEST

K O L O N I A A L

A R B E I D S - E N I N F O R M A T I E - B U R E A U „ O O S T E N W E S T " i TIJDELIJK HEULSTRAAT 17, DEN HAAG, TEL. 4519.•

Voor Administratie en Verandering van Woonplaats wende men zich tot den Administrateur: HEULSTRAAT 17, Tel. 4519.

Voor Advertenaër, t™'de DRUKKERIJ TEN HAGEN NOBELSTRAAT 20, Telefoon intercomm. 2793, betden DEN HAAG.

I f t i O U D : Suriname. — Curaçao. — Wat de Inlander zegt. — Wat de Chinees vertelt. — Van Vreemde Koloniën. — Oost- en W.est-Ind. Litteratuur-overzicht.

~— Mededeelingen.

Suriname.

In een onzer vorige nummers hebben wij melding ge- b a k t van het rapport van twee afgevaardigden uit Britsch pdië, die in April 1913 een onderzoek instelden naar den gestand der Britsch-Indische immigranten in Suriname.

'

VÜ willen thans nog enkele opmerkingen uit het rapport jNdedeelen. De commissie vond de huisvesting voldoende,

*aar wenschte de aarden vloeren vervangen te zien door

lQuten vloeren, tenzij er redenen zijn. die het toestaan

Van aarden vloeren rechtvaardigen. In een land, waar men fcpveel last heeft van insecten, zouden cementvloeren ons

^ter toeschijnen, hoewel het ons niet onbekend is, dat

^e creolen cement- en steenên vloeren „koud" en onge- wild vinden.

De commissie wenscht, dat de geneesheeren minstens } taaal per week de hospitalen der groote plantages zullen Pzoeken. In het algemeen werden de geneeskundige voor- inningen bevredigend bevonden. Het sterftecijfer der imrni- p n t e n is veel lager dan het algemeen sterftecijfer in de kolonie.

De commissie vindt de loonen op de meeste der bezochte Wantages te laag en zal emigratie naar de kolonie niet

aanbevelen, als de loonen niet tot een gemiddelde van P e r dan 3 gulden per week stijgen.

Bij het laag gemiddeld aantal werkdagen meent de com- missie, dat men de arbeiders door premies aan geregelde I n k e r s moest aanmoedigen. H e t kan niet voordeelig zijn jk kosten van aanvoer en, na 5 jaar, van terugvoer te Stalen voor arbeiders, die slechts 920 dagen in dien tijd perken, terwijl met gewone vlijt dit cijfer met 40 pet. ver- hoogd kan worden.

De hooge huren voor plantage-winkelgebouwen vindt

de commissie een schatting op den verkoop in de winkels,

*at niet zonder invloed op de prijzen is.

Omtrent de rechtspleging geeft de commissie eenige pede wenken. Zij zou ook gaarne zien, dat aan Hindoe-

et> Muzelmansche priesters de bevoegdheid gegeven werd

|°t het wettelijk sluiten van huwelijken. Voorts acht zij N noodzakelijk, dat in de toekomst districtsambtenaren

lr> vasten dienst de Hindostantsche taal behoorlijk zullen

^nnen.

De commissie is tegen het sluiten van her-contracten.

?JÜ meent dat de geoefende arbeider, evenals in Demerary, do 'Or goede behandeling en flinke loonen gelokt dient te lorden vrijwillig op de plantages te blijven werken na

exPiratie van zijn contract.

De verhouding tusschen werkgever en arbeider vond de

c°mmissie zeer goed. Over harde behandeling en over- werken wordt zelden geklaagd. Ontevredenheid over taken

*an op de plantage vrij geuit worden.

,De commissie is zeer ingenomen met de maatregelen,

d i e getroffen worden om van de immigranten kolonisten

t e maken en met de ree/Is verkregen resultaten. De Britsch- Wiiërs hebben vrijwel de> melkvoorziening en het land- g n s p o r t in handen en voor nijvere Britsch-Indiërs acht

Z]i de gelegenheid, om iri de kolonie vooruit te komen, ruim.

Ook het onderwijs in de kolonie, waarvan de Britsch- 'idiërs profiteeren, roemt de commissie. Zij wijst op het

v°orbeeld van den zoon van den hoofd-tolk Sital Persad, F« in Suriname zijn opvoeding genoot en thans het bevel

v°ert over een groot zeilschip.

* * *

Een drietal jaren geleden werd. op verzoek van den

toen fungeerenden Administrateur van Financiën in Suri- name, den heer S t r u y c k , e n d e R o y s a n c o u r, door den heer W. H . A. v a n R o n u o n d t , Districts-com- missaris van Nickerie, een nota samengesteld over de land- bouwersleenbanken in Suriname. De heer Struycken de Roysancour wenschte n.1. in studie te nemen het vraagstuk op welke wijze r a t i o n e e l credietwezen van gouverne- mentswege gesteund, voor den klein-landbouwer in Sun- • name ware in het leven te roepen of te vormen.

Deze nota is, vermeerderd met eenige aanteekemngen van den schrijver en met een voorbericht van den Direc- teur van den landbouw in Suriname, verschenen als bul- letin no. 32 (Februari 1915) van het Departement van den landbouw ' aldaar, onder den titel „C r e d i e t b a n k e n v o o r d e n k l e i n e n l a n d b o u w". In dit van veel zaakkennis getuigend geschrift, dat zich niet leent tot een korte samenvatting, betoogt de heer Van Romondt dat

voor Suriname volksbanken, volgens het type van de in stelling te Coronie, de voorkeur verdient boven de in Suriname opgerichte Raiffeisen bankjes.

* *

Nog van een ander geschrift, dat ons welwillend is toe- gezonden, willen wij hier melding maken. De heer F . P.

S c h u i t e m a k e r, geneesheer te Paramaribo, heeft _ m een met een kaart en elf kiekjes verlucht vlugschrift:

..De l e p r a e n d e g o u v e r n e m e n t s l e p r o s e r i a i n S u r i n a m e " , de zieken, die tot gevaar van hun om- geving, zich in de stad en elders verborgen houden .n een ellendig bestaaan leiden, of liever, lijden, willen op- wekken zich liever in de genoemde inrichting te laten opnemen, waar zij goed verpleegd worden en het zeker beter hebben dan in hunne schuilhoeken.

De heer S c h u i t e m a k e r heeft hiermede een nuttig werk gedaan. In een voorwoord wijst de Geneeskundige Inspecteur in Suriname, de heer H . A. H o v e n k a m p, er op, dat het gesticht in de laatste jaren, dank zij vooral den krachtigen steun van Gouverneur Baron V a n A s- b e c k en diens echtgenoote, zeer is verbeterd en nog steeds geriefelijker gemaakt wordt. Opneming in het ge- sticht is tevens voorshands een der beste methodes om de uitbreiding der ziekte tegen te gaan.

„Op isolement der zieken in hunne eigen woning. — aldus de heer H . o v e n k a m p — zelfs al zou de wet hiertoe verplichten, valt in de praktijk niet te rekenen.

Immers verreweg het grootste gedeelte der bevolking in Suriname gelooft nog aan het zondigen tegen „treef" als d e oorzaak voor lepra. Dat lepra overgaat van mensch op mensch, hetzij direct of indirect, wordt weinig geloofd, zeker als men is dat deze ziekte veroorzaakt wordt door 't eten van rundvleesch, varkensvleesch, pinda of 1-eng- visch, of iets anders, al naarmate in hunne droomen aan grootmoeder, tante of moeder is geopenbaard. Zoolang dit geloof aan „treef ' blijft bestaan, zal de' omgang met melaatschen in den familiekring zeer intiem en derhalve het besmettingsgevaar groot blijven.

Eenmaal ingewortelde begrippen worden moeilijk uit geroeid en de overtuiging dat lepra besmettelijk is, wint slechts al te langzaam veld."

Wij zijn van meening, dat hier de hulp van de school moet worden ingeroepen. H e t opkomende geslacht moet tot beter inzicht gebracht worden. Een poging in die rich- ting werd een 20-tal jaren geleden gedaan door het depar- tement van onderwijs in een circulaire aan de onderwijzers, waarin zij werden uitgenoodigd het geloof aan „ t r e e f te bestrijden en te wijzen op de besmettelijkheid van de lepra.

Herhaling van de circulaire verdient aanbeveling, even- als de verspreiding van des heeren S c h u i t e m a k e r 's boekje op de scholen.

Voorts willen wij in herinnering brengen een reeds in 1889 bij Martinus Nijhoff verschenen geschrift: „ O v e r d e o o r z a k e n d e r v e r b r e i d i n g v a n d e l e p r a .

E e n w a a r s c h u w e n d w o o r d h o o f d z a k e l i j k o-e r i c h t t o t d e b e w o n e r s v a n S u r i n a m e " , door Dr. Ch. Landré. Ruime verspreiding ook van dit geschrift op de scholen in Suriname zij hier aanbevolen.

° Als een staaltje, welke eigenaardige denkbeelden men omtrent den invloed van sommige spijzen vindt, niet al- leen bij onontwikkelde menschen, maar ook bij personen, van wie men anders zou verwachten, moge hier een aan- haling volgen uit een boek van den als schrijver over Surinaamschen landbouw, enz. bekenden M. D. T e e n- s t r a. naar wij meenen, een Groninger van geboorte.

In zijn boek „ D e N e d e r 1 a n d s c h e W e s t - I n d i - s c h e E i l a n d e n " , Amsterdam 1837, I I , 311, schrijft hij over het eiland St. Martin:

„Het grootste gedeelte der Creoolen is ongemeen bijge- loovig. Droomen, nachtgezigten, voorteekens, enz. heb- ben een grooten invloed op hunne handelingen, terwijl hunne zielsrust dikwerf door spookverbeeldingen gestoord wordt. Een en ander moet, dunkt mij, worden toege- schreven aan het onmatig gebruik van visch, welke ik wegens deszelfs slijmachtigheid als voor ziel en lichaam even nadeelig beschouw. Ook vindt men in alle visschers- plaatsen de meeste bijgeloovigheid."

Curaçao.

In' de „Amigoe" van 17 April j.1. lezen wij :

„'t Is raar weer in de laatste weken ; benauwd warm, zoo goed als geen wind, en dikke, zware zwarte lucht.

Misschien komt er regen, of woedt er een orkaan in de buurt. De barometer schommelt geweldig en neemt soms heele sprongen van 4—5 gr.

Begin April heeft Colon te lijden gehad van een orkaan, die het laatste brokje golfbreker, dat een paar maanden geleden gespaard bleef, ook nog weg nam. Ze kunnen daar weer opnieuw beginnen.

Heelemaal klaar komen ze misschien nooit met het Panama-kanaal. Als er geen orkaan is, hebben ze storm, als er geen storm is, hebben ze een storting van aarde in den Culebrapas."

* * Hetzelfde blad schrijft:

„Er is nu zoo ongeveer / 4 3 0 0 0 aan giften uit Neder- land ontvangen ten bate van H e t O n d e r s t e u n i n g s- f o n d s „ N e d . A n t i l l e n . "

Dat is boven alle verwachting veel. Curaçao is Neder- land zeer dankbaar.

Deze goede gaven zullen zoo goed mogelijk worden besteed.

De gelden worden uitgedeeld in overleg met den Heer Gouverneur der.Kolonie, dié op zijn beurt overleg pleegde met de Heeren Gezaghebbers van Aruba en Bonaire en de Heeren Districtsmeesters der buitendistricten van Curaçao.

Maandelijks zal overeenkomstig de behoeften het noo- dige geld worden beschikbaar gesteld.

Ook de armen van het stadsdistrict worden niet ver- geten. Men berekent de maandelijksche uitgave op + 4000 Gld. en hoopt op deze wijze den ergsten nood te kunnen lenigen tot de normale tijden weer zijn terugge- keerd. Het Fonds heeft aan de armsten der armen reeds ondersteuning verleend vanaf de maand November 1914.

dat is derhalve reeds gedurende 5 maanden. Maar hoe vele maanden zal hulp nog noodig wezen? Men is dus wel verplicht het zeer bedaardjes aan te leggen."

En onder het hoofd : „ L a n d b o u w " :

„De Directeur van den Landbouw in West-Indië, de heer D. S. Huizinga, is met de „Nickerie" naar Parama- ribo teruggekeerd. Zijn indrukken over. den landbouw op

Nofl, van H. M. de Koningin,

O. C L,. V O S V E L D ,

Opticien - Instrumentmaker.

Korte Roten 4 3 - Tel. 3^S"7 - Den Haa

ons eiland komen wonderwel overeen met de -op het oogenblik heerschende meening van het Koloniaal Be- stuur. Ook de heer Huizinga is van meening, dat men ver- standig doet met geen nieuwe proeven meer te onderne- men, maar zijn krachten te besteden om de bestaande cul- tures van Curaçao te verbeteren.

De heer Dussel gaat zeer practisch te werk en zal zijn beste zorgen wijden aan de verbetering der maïs-cultuur en van voedergewassen, groenten en vruchten.

Toevallig waren we deze week in de gelegenheid een proefje te nemen van de Prinsessen-boontjes, gekweekt op

„Cas Chikitoe." De boontjes waren zeer maisch en goed van smaak.

O, als we die tijden nog eens beleven mochten, dat er met meer zekerheid ieder jaar wat maïs-oogst verwacht kon worden, een grootere voorraad veevoeder en geregeld wat goede'vruchten en versehe groenten!

*

In „De Vrijmoedige'' van 15 April j.1. een uitvoerig, met redenen omkleed ingez. stuk van den heer D. d e M a r c h e n a, waarin deze zijn verwondering te kennen geeft^ over het door Prof. Kraus in de Eerste Kamer der St. Gen. geuit oordeel betreffende het bijzonder onderwijs op Curaçao, besluitend met de woorden:

„We hebben thans een deskundig Inspecteur in ons midden ; een man, die volgens den Minister van Koloniën, in Suriname reeds zijn sporen op onderwrjs-gebied verdiend heeft en binnenkort zullen we van hem hetzij bij de be- handeling der Begrooting voor 1916, hetzij bij zijn uit te brengen rapport aan den Minister wel vernemen hoe hij den toestand van het onderwijs alhier heeft aangetroffen.

Zal hij ons aantoonen dat die toestand was in overeen- stemming met den indruk van Prof. Kraus, dan zal ik gaarne het hoofd buigen, wat ik voorshands weiger te doen voor de uitspraak van Prof. Kraus, die — met alle achting voor zijn persoon, zijn talenten en zijn groote ver- maardheid als ingenieur —- in ieder geval toch geen des- kundige op onderwijs-gebied is."

* *

Er is een begin gemaakt met den aanleg van een onder- zeeschen kabel tusschen Mayaguez (Pto. Rico) eenerzijds en Santo Domingo en Cuba anderzijds, waardoor de veel- vuldige storingen van het telegraphisch verkeer, veroor- zaakt door het telkens in het ongereede raken van de land- lijn over Santo Domingo, vermeden zullen worden.

De kabelboot Pouyer Quertier van de Fransche maat- schappij is reeds tot dat doel ter plaatse aanwezig.

Ook Curaçao zal in groote mate van de genoemde verbetering van den dienst profiteeren.

WAT DE INLANDER ZEGT.

Insulinde's Dageraad. Te Salatiga is, volgens de

„ S i n a r D j a w a", onlangs een vereeniging opgericht, die dezen naam draagt en waartoe door een der Europee' sche onderwijzers aan de Hollandsch-Inlandsche school aldaar den stoot gegeven werd. H e t doel is om de Inland- sche jongens en meisjes, die tot deze vereeniging toetre- den, geestelijk en vooral zedelijk tot ontwikkeling te bren- gen. Als zij lid worden, moeten zij dan ook de gelofte af- leggen om een zedelijk leven te leiden, geen hanenge- vechten te houden of bij te wonen, geen opium te schui- ven of sterken drank te dringen, niet te dobbelen, steeds de waarheid te spreken, eerbied te hebben voor vrouwen en oude menschen, de dieren te beschermen en alle on- gelukkigen te helpen. Deze vereeniging telt thans reeds 60 leden, waaronder 6 meisjes en als een merkwaardigheid mag worden beschouwd, dat ook 2 Europeesche jongens zijn toegetreden. In den beginne hadden de Inlandsche jongens, die.lid werden, nog al veel te verduren van de plagerijen en bespotting, maar zij gingen kalm hun gang.

De meesten hunner zetten nu hunne studies voort ; er zijn er, die naar de artsenschool te Soerabaja gaan, naar de landbouwschool te Soekaboemi, de Muloschool te Djokja de Semcursus te Weltevreden, ook bij het Bosch- wezen zijn er geplaatst. Dit is, dus — zegt het blad — een vereeniging, die de menschen niet alleen knapper maakt, maar ook hun innerlijk gemoed ontwikkelt en dit is wat de Inlander noodig heeft, naast onderwijs- ver- standelijke opvoeding. Als nu maar de Godsdienst er buiten gehouden wordt. Trouwens de president van de Vereeniging en de onderwijzer H a r d j o k o e s o e m o aan de Hollandsch-Inlandsche school zijn Mohamedanen Onder-voorzitter is de heer S o e r o s o e g o n d o De as- sistent-resident van Salatiga, de heer Verberne is eere- yoorzitter dezer vereeniging, die de belangstelling van den Landvoogd getrokken heeft. Zijne Excellentie moet er dan ook op aangedrongen hebben, dat op meerdere plaatsen af- deehngen gevormd zouden worden, voornamelijk onder de oudere leerlingen der Inlandsche scholen. Het plan be- staat om van deze Vereeniging een bondsorgaan te doen uitgaan, waarvan de heer de Klerk te Salatiga dan redac- teur zal zijn.

Wijziging van artikel III van het Reg. Regl. H e t wetsontwerp daartoe werd door de Tweede Kamer der St Gen. aangenomen. De heeren Bogaart, Beumer en Scheuer bestreden het ontwerp, zeggende, dat d e Inlanders nog niet rijp zyn voor zoo groote vrijheid. De heeren van Deventer, Fock, de Meester, Troelstra, Bos en de Minis- ter hebben het ontwerp warm verdedigd, zeggende, dat het geheel lag m de lijn van geleidelijke toekenning van zelfbestuur. Het amendement van den heer Bogaart werd verworpen. Iemand, die zich W i b i s a n - a teekent en het

vorenstaande in de „D o e n i a B e r g e r a k " vermeldt, voegt daaraan het volgende t o e :

Over het al of niet rijp zijn van den Inlander zullen wij maar liefst zwijgen. Het is een onderwerp, dat in de Indische persorganen tot vervelens toe is behandeld en mishandeld. I k wil hier maar even opmerken, dat Chris- telijke heeren als Bogaart en Scheuer — is de heer Beu- mer ook rechts? — niettegenstaande den eeuwenlangen zendingsarbeid den inboorling nog niet „gaar gestoomd"

vinden. Bij het lezen van bovenstaand bericht, denk ik onwillekeurig aan den „rebel" D. D., de oproerkraaiers T j i p t o en S o e w a r d i. Zijn het niet deze gevaarlijke sujetten, die in het glanstijdperk van de I. P. en Expres steeds hebben geschreeuwd om meer vrijheid, voornamelijk van vereeniging en vergadering? Twee van hen zijn nu ver weg van hun aanhangers in het koude Noorden, om daar hun te warme ideeën onder vriespunt te houden.

Voor den d e r d e , die sedert in ons midden terug is, bestaat kans, dat hij een „kuur" op een verlaten eiland ergens in een uithoek van den Archipel moet doormaken!

G e e n n o o d , d e o f f e r s z ij n h e t d o e l w e l w a a r d . In Europa hoort men in deze dagen ook dezelfde verzuchting. De weg naar de hoofdplaats van den vijand gaat daar over de lijken van hun huisvaders en veel be- lovende jonge mannen. Maar toch gaat men daar al gra- vend voort'in de richting van 's vijands hoofdplaats. Doch bij ons hier in Insulinde maakt men geen gebruik van loopgraven, zoodat heel wat edele lichamen en zielen van Ksatrias als offers van kogels en granaten zullen vallen.

Persdelicten en solidariteit. E e n zekere B o e t o I d j o zegt in hetzelfde blad, dat bij de behandeling van de zaak D a r n a, een der raadsleden aan den beklaagde gevraagd heeft wat puntjes en een uitroepteeken betee- kenen, waarop beklaagde n a t u u r l i j k het antwoord schuldig bleef. Het is een (vrees voor delict) zoeken

(v r e e s voor delict) van (vrees voor delict) ... spijkers (vrees voor delict) op (vrees voor delict) (vrees voor delict) laag (vrees voor delict) water (vrees voor delict)

_ Wij niet-rechtsgeleerden, dachten nog wel, dat de justi- tie b o v e n alle partijschappen stond. Wij zijn nu ech- ter genezen van onze onnoozelheid.

I. J . B. Deze drie letters zijn in den laatsten tijd (vol- gens de „Doenia Bergerak" en andere Inlandsche bladen) meer op den voorgrond getreden naar aanleiding van de ingestelde vervolgingen tegen zijn leden door de justitie.

In deze kritieke dagen hebben de leden dezer journalis- tieke organisatie een buitengewone solidariteit aan den dag gelegd. Na den oproep van den voorzitter om finan- cieelen steun ten behoeve van de vervolgden, werd in nauwelijks twee weken tijds voor meer dan / 400 contant ingeteekend. Als men bedenkt, dat de gestorte bedragen klein zijn, varieerende van / 0 . 2 5 tot / 5 . — , dan kan men gemakkelijk narekenen, dat het aantal deelnemers vrij groot is. Het Inlandsche publiek, beseffende, dat de pers zijn voorlichtster is, heeft aan den oproep ook gevolg gegeven en de stroom van geldzendingen houdt nog steeds aan, zelfs bedragen van 2J cent komen in de boeken van den .penningmeester voor. Ook grootere sommen vloeien in de kas. Die wat meer in de melk te brokken hebben hebben ƒ 10, ƒ 25 en / 5 0 gestort. Een Javaan in de Bui- tenbezittingen zond een bedrag van ƒ 25 met de stellige mededeeling, dat de andere v ij f e n t w i n t i g p o p on- derweg zijn. Een R a d e n A j o e, die onbekend werischt

te blijven, zegde den bond haar financieelen steun toe enz

WAT DE CHINEES VERTELT.

Rehabilitatie. Met genoegen vernamen wij —. alzoo de

„ P e r n i a g a n " — dat de Minister van Koloniën, in antwoord op de hem gestelde vragen, geantwoord heeft, dat de m het artikel van den heer Gonggrijp, de gewezen

„Kandjeng Papa van de S. I." vervatte beschuldigingen tegen den heer Mr. Milius, president van den Landraad te Toeban, ten eenenmale onwaar en valschelijk bevonden zijn. Slechts in één opzicht had de heer Milius schuld, n.m., dat de akte van verwijzing niet vooraf werd voor- gelezen.

Rebellen. In het leprozen-gesticht te Poeloe Setjanan«- (Sumatra s Oostkust) werden eenige Chineezen van slechte reputatie, betrapt dat zjj goederen gestolen hadden van den Chmeeschen kédi. Dr. B i r n e y, de directeur van het hospitaal, strafte hen met inhouding van eenige centen voor den inkoop van dagelijksche versnaperingen. Hier- mede namen zij geen genoegen en begonnen ruzie te maken, met bijlen en hakmessen gewapend gingen zij rond.

zoodat Dr. Birney en twee ziekenverpleegsters van het Leger des Heils genoodzaakt waren de vlucht te nemen.

Aan Dr. Birney en één der verpleegsters gelukte het te ontkomen, maar de andere zuster werd zwaar gewond ; zij zoude verder getjintjangd zijn geworden, zoo niet juisi eenige Javaansche koelies toevallig op het terrein waren gekomen en haar ontzetten. Zij werd naar het hospitaal te Medan overgebracht en daar onder behandeling van Dr. Buma gesteld. Vier der belhamels werden gevat de anderen wisten in de bosschen te ontvluchten (Sinar'Su- matra).

Slecht inzicht. Volgens het verslag over 1914 van de legaische afdeehngsbank was er een zeer gegoede hadjï m Tegal, die een leening van / 400 wenschte aan te gaan' maar tevens tot meerdere zekerheid voor de richtige afbe- taling van deze schuld een gelijke som in de kas der afdeehngsbank wilde deponeeren. De bank trachtte hem aan het verstand te brengen, dat een dergelijke transactie

De Haagsche Commissiebant

37=39 Prins Hendrikstraat = = = 's=Gravenhag«

Effecten - Coupons - Beleeniryo; * P r o l o n g a t i e - D e p o s i t o - CL.^ttes

Safe-Inriclitiiié'

i( ^o

C.L.BOUCHER

WOONT

P A P E S T R A A T 11

S P E C I A L I T E I T I N : AMERIKAANSCHE KANTOOR, ARTIKELEN • VULPENMOUDERs!

""EKBINDERU-BOEKDRUKKERU

» STEMPELINRICHTING -:•

Middelbare School v. Handel en Administratie.

LAAN v. MEERDERVOORT 104 - 's-GRAVENHAGE-

EXTÉRNAAT en INTERNAAT.

AFD. A. Bijzondere Middelbare Handelsschool met a|s

onderbouw eene H. B. S. met 3 j : cursus. Bij f>e'

»chikking van Z. Exc. den Min. van Binnenl. Zak6"

gelijkgesteld met de openbare handelsscholen te

Amsterdam, Rotterdam, etc.

AFD. B. Bijzondere Hoogere Burgerschool met 5-jarige"

cursus. Eveneens officieel als zoodanig erken«1.

De Ie en 2e klasse van de beide richtingen vallen same";

zoodat over de keuze Handelsschool of H. B. S. 5-j. c. eert' beslist behoeft te worden na het afloopen der 2e klasse.

De school wordt ook door Meisjes bezocht.

Prospectus en inlichtingen bij den Directeur

F. TIjMSTRA.

TIMMERS « FOEKENS

IN

EFFECTEN en ASSURANTIËN

Laan van Meerdervoort H°. 237

TEL. HAAG 8017.

Informatie-Bureau voor Indische Fondsen.

„INSTITUUT DE REGT".

Internaat: RIJSWIJK (Z.-H.) Externaat HAAGWEG 17. Telefoon 166. O R A N J E L A A N # '

De geheele school, gebouwd in 1909, is ingericht volgens de mode'»*

eisenen der hygiene met centrale verwarming.

De zeer gunstige resultaten der examens leggen getuigenis af van he

degelijk onderwijs,

Het onderwijs omvat: Lagere school, H.B.S. met 5-jarigen cursus e"

Handels onderwijs.

Uitvoerig prospectus wordt op aanvrage gaarne toegezonden.

Kleedingmagazijnen P. VAN DEN BRUL

AMSTERDAM

Nieuwendijk 184.

DEN HAAG

Veenestraat 15.

HOORN

Groote Noord 9.

LEEUWARDEN

Nieuwe Stad 9 4 .

GRONINGEN

Heerenstraat 2 4 en 59.

O N Z E G E M A A K T E

HEEREN-, JONGEHEEREN en

is B E K E N D S O L I D E en munt uit door E l e g a n t e n Pasvorm en K E U B I G E A F W E B K I N G

Kleedermakerij van den eersten rang

alles b e h a l v e v o o r d e e l i g voor h e m z o u d e zijn. V o o r h e t ld in d e p o s i t o k r e e g hij t o c h slechts een r e n t e v a n pet., terwijl voor d e leening 12 p e t . b e t a a l d m o e s t

*orden H i j ontving d u s / 2 2 e n m o e s t / 4 8 b e t a l e n , zou

dls een verlies v a n / 2 4 lijden. H i j d r o n g er evenwel o p

»an, o m o p d e d o o r h e m v o o r g e s t e l d e wijze h e t geld t e

"logen o p n e m e n , w a t d a n o o k eindelijk w e r d t o e g e s t a a n .

Öe hadji r e d e n e e r d e aldus : Als ik h e t geld in mijn eigen Wis b e w a a r , zal 't l a n g z a m e r h a n d o p g a a n m e t m k o o p e n

van allerlei a a r d . D a a r o m is h e t b e t e r h e t . g e l d o p d e b a n k

Vi»st te zetten. O m d e r e n t e geef ik niet veel. I n d i e n we

°ns a a n d e v o o r s c h r i f t e n v a n d e K o r a n hielden, z o u d e n

!*Ü i m m e r s toch voor h e t u i t l e e n e n v a n geld geen r e n t e

"»ogen o n t v a n g e n . H e t , g e l d , d a t ik leen, k a n ik m m a a n - delijksehe t e r m i j n e n afbetalen, m a a r b e t a l e n m o e t i k ; . ' H a l v e d a t ik ingeval v a n verzuim b o e t e m o e t b e t a l e n ot

geëxecuteerd k a n w o r d e n , is mijn n a a m en eer er o o k

•»ede gemoeid. E r is d u s e e n s t e r k e p r i k k e l o m mijn ver- bintenis goed n a t e k o m e n . E n h e b ik d a n mijn s c h u l d afbetaald, d a n bezit ik n o g e e n s o m v a n / 4 0 0 in d e p o - B » . T o t zoover d e hadji, wiens r e d e n e e r i n g v a n zelfken-

§S g e t u i g e n d e , niet zoo d w a a s is, als zij m i s s c h i e n lijkt.

Toch is dit o.i. (van h e t b l a d ) een bewijs, d a t d e I n l a n - der een g e b r e k k i g inzicht heeft in h e t g e e n in zijn eigen W a n g wenschelijk is. Alzoo d e ,,P e r n i a g a n . "

Een Arabier g e ï n t e r v i e w d . A a n een A r a b i e r w e r d g e - d a a g d h o e d e h o u d i n g v a n T u r k i j e en d e A r a b i e r e n in I r l . zou zijn, i n d i e n ' N e d e r l a n d in d e n strijd g e m e n g d

*erd e n t e g e n Turfcije partij zou m o e t e n kiezen. O , wij

zouden ons stil h o u d e n , zeide hij, als wij m a a r in onzen Sodsdienst m e t rust g e l a t e n w e r d e n . W a t h e b b e n wij er aan, om. m e e t e d o e n ? D e S u l t a n v a n T u r k i j e is b a a s in

«ijn l a n d en hier in I n d i ë is d e K o n i n g i n v a n H o l l a n d f e s t e r e s e n n a r r o n s h a a r d e G o u v e r n e u r - G e n e r a a l d e W s . J a , als a a n d e n g o d s d i e n s t g e t o r n d werd, zou 't niet

^ m o g e l i j k wezen, d a t d e A r a b i e r e n zich v e r b o n d e n e n d e

P r a n g S a b i 1 u i t r i e p e n , m a a r d e t e g e n w o o r d i g e oorlog

is geen g o d s d i e n s t o o r l o g d o c h een p o l i t i e k e krijg. D e Sultan m o e t m a a r zelf weten, h o e hij uit dit g e h a r r e w a r e r l ö s t wordt. V a n ons, M o h a m e d a n e n in I n d i ë , zal hij geen c e n t krijgen. W e l h e b b e n wij geld voor d e R o o d e

*ïalve M a a n over.

Zou h i j m e e n e n , wat hij z e g t ? v r a a g t h i e r o p d e „ P e r-

" i a g a n " . E n z o u d e n a n d e r e A r a b i e r e n o o k alzoo d e n - ken?

A c h t e r u i t g a n g v a n d e n h a n d e l . D e h a n d e l s t a a t t h a n s nagenoeg stil t e S o e r a b a j a , schrijft d e „ P e w a r t a S o e - r a b a j a . " M e t B r i t s c h - I n d i ë w o r d t niets v e r h a n d e l d en Londen l a a t niets v a n zich h o o r e n . A a n v o e r van rijst uit Saigon heeft in d e n l a a t s t e n tijd niet p l a a t s m e e r . D e

!>ooge s c h e e p s v r a c h t e n zullen d a a r v a n wel d e o o r z a a k zijn.

P i s t h a n s e e n moeielijke tijd o m z a k e n t e d o e n e n af te bikkelen. D e b o o t e n w o r d e n g e b r u i k t v o o r h e t t r a n s p o r t

van t r o e p e n ; s l e c h t s J a p a n s c h e s c h e p e n zijn n o g voor N a c h t v e r v o e r b e s c h i k b a a r . J a m m e r is h e t e c h t e r , d a t d e

•Heeste v a n deze b o o t e n o u d e r d a n twintig j a r e n zijn, w a a r - door d e a s s u r a n t i e - m a a t s c h a p p i j e n g e e n v e r z e k e r i n g e n voor de l a d i n g willen a a n g a a n , w a t e e n beletsel is voor h e t t o t

stand k o m e n v a n t r a n s a c t i e s . W a a r zoo weinig v e r d i e n d

»órd't, zou h e t in d e r e d e liggen, d a t d e b e l a s t i n g s c h u l - digen voor m i n d e r d a n in h e t vorige j a a r w e r d e n a a n g e - slagen. H e t t e g e n d e e l w o r d t dit jaar, a l t h a n s in S o e r a b a j a ondervonden. I n d e C h i n e e s c h e wijk t e P a s a r B e s a r zijn

de C h i n e e s c h e h a n d e l a r e n zelfs v o o r h o o g e r a a n g e s l a g e n . Iedereen v e r w o n d e r t er zich over, d a t d e fiscus h i e r t o e gekomen is. H e b b e n d e wijkmeesters en C h i n e e s c h e offi- cieren h e t b e s t u u r d a n niet n a a r b e h o o r e n ingelicht ? H e t

i s toch niet a a n t e n e m e n , d a t zij zelf niet o p d e h o o g t e

van d e n t o e s t a n d z o u d e n zijn? Of is h e t d e wijkmeesters

fe d o e n o m een g r o o t e r s o m a a n c o l l e c t e l o o n e n t e v e r d i e - nen ? 't I s treurig, m a a r d a a r o m zou 't goed zijn, d a t h e t bestuur a a n deze o n r e g e l m a t i g h e i d , d i e g r o o t e o n t e v r e d e n - heid v e r w e k t heeft, d e n o o d i g e a a n d a c h t w e n s c h t e t e

S ch e n k e n .

V a n V r e e m d e K o l o n i ë n .

A n t i - D u i t s c h e r e l l e t j e s in Zuid-A<rika.

De torpedeering v a n d e Lusitania heeft een storm van

Terontwaardiging o n t k e t e n d in Groot-Brittanië en a l zijn

0 verzeesche bezittingen. U i t t e h e t overvolle gemoed zich in Australië, Nieuw-Zeeland «n Canada door een t o e n a m e van de vrijwilligers, in h e t moederland en in Zuid-Afrika r i c h t t e

*« woede v a n h e t volk zich t e g e n de Duitsche inwoners. Al

"et de stem van personen, wien 't niet duister voor de oogen

*as geworden — zooals Wells in d e ' T i m e s en B o t h a m een brief a a n "t volk in d e U n i e — zich ook hooren om op h e t onrechtvaardige t e wijzen, v a n die onschuldigen t o t slacht- offers t e m a k e n , d e m e n i g t e h a d behoefte a a n zoenoffers e n

s|oeg hierdoor èn in E n g e l a n d èn in Transvaal t o t u i t s p a t - tingen over, die hier e n d a a r een hoogst ernstig k a r a k t e r nebben aangenomen.

, In de meeste p l a a t s e n v a n beteekenis v a n de Z.A. Unie nebben zich ongeveer gelijke relletjes voor g e d a a n . De Dnit-

s°hers werden gehoond en getergd, eigendommen werden op Ifoote schaal vernield, h e t verlies werd al o p 2 millioen

" • 8 . geschat. D e n 13en begonnen, slaagde burgerwacht en Politie den 14en er in weer orde i n d e massa t e brengen,

? ^ a r intusschen was in K a a p s t a d , J o h a n n e s b u r g , Bloem- fontein, Kimberley, D u r b a n , P o r t Elisabeth door verwoede

v°lksoploopen reeds veel kwaad g e d a a n .

De inboorlingen hadden zich van sterken d r a n k weten f e e s t e r t e maken en wie beheerscht dan een Kafferoploop ? ! overal zijn D . warenhuizen, k a n t o r e n , magazijnen m e t Sfoote voorraden stelselmatig in b r a n d gestoken. Ook de be- zittingen van personen, die geen D . zijn, m a a r om de een S, andere reden er voor gehouden werden, zijn yernield.

l'elfs h e t b u r e a u van de Volksstem t e P r e t o r i a is aangeval-

en, vermoedelijk omdat de redactie indertijd pro-Duitsch is

geweest, a l is zij nadien ook, met de regeering, a n t i - D .

geworden. . T I J

I n navolging v a n de regeering m h e t moederland e n m overleg m e t deze, heeft die der Unie besloten alle volwassen m a n n e n , behoorende t o t een vijandelijke n a t i e , te m t e r n e e - r e n Zij, die t o t Britsch o n d e r d a a n genaturaliseerd zijna bln- ven vrij en worden beschermd, m a a r zij hebben zich t e ont- houden v a n alles w a t d e gevoeligheid v a n h e t publiek zou

k u n n e n prikkelen. . Ook in de handelwijze der D . m Engeland en m de Unie

is in zoover overeensteming, d a t zij afkeuring uitspreken over w a t zij noemen de j o n g s t e D . gruwelen of barbaarsch- heden. , .

Van D. zijde wordt daartegenover gesteld, dat, wanneer t h a n s e e n k r e e t v a n v e r o n t w a a r d i g i n g over d e torpedeering van de L u s i t a n i a door E n g e l a n d g a a t , deze voort k o m t u i t de machtelooze woede, d a t Engeland de heerschapprj t e r zee a a n zijn h a n d e n ziet ontglippen. De oorlog wordt door D- met niet meer onmeedoogendheid e n onbarmhartigheid gevoerd dan Gr. B r . betoond heeft. A d m i r a a l von Tirpitz heeft in December gezegd, d a t D . geen oorlog t o t h e t uiter- ste verlangde, m a a r E n g . wilde dien wel.

R u b b e r o o r l o g s c o n t r a b a n d e .

D e bepalingen, sedert h e t begin van den oorlog g e m a a k t betreffende t ù b b e r , hebben eenige malen wijziging onder- g a a n I n A u g u s t u s werden a l s voorwaardelijke oorlogscon- t r a b a n d e beschouwd de pneus, de caoutchouc-weefsels, en i n ' t bijzonder die bestemd voor de vervaardiging van bestuur- bare ballons e n vliegmachines. Eind September voegde E n - geland de r u w e rubber d a a r a a n t o e , terwijl d e uitvoer alleen werd veroorloofd n a a r F r a n k r i j k , België, Rusland, Spanje en P o t u g a l . • .. . . .

I n ' t begin van October verklaarde F r a n k r i j k zijnerzijds ruwe rubber t o t onvoorwaardelijke c o n t r a b a n d e . K o r t nadien schreef Engeland a a n alle p l a n t e r s , die onder Britsche con- trole stonden, voor h u n p r o d u c t alleen n a a r Groot B r i t t a m ë t e verschepen, v a n waar ' t niet meer mocht worden uitge-

H e t leek, d a t de regeering v a n Londen de behoefte der Br. nijverheid zoo groot a c h t t e , d a t die geheele rubberop- brengst daarvoor behouden moest worden, m a a r volgens een andere zienswijze was de maatregel er meer opgericht alle invoer n a a r Duitschland t e beletten. V a n de 35.000 t o n , die Gr. B r . in de e e r s t e semestre v a n 1914 invoerde, werden 29.000 t o n uitgevoerd. I n de tweede semestre v a n d a t jaar- werd een gelijke invoer meerendeels voor het land zelf behouden. Al heeft nog eenige uitvoer n a a r F r a n k r i j k p l a a t s gehad, toch is ' t n i e t a a n te nemen, d a t Gr. B r . de overige groote hoeveelheid zelf heeft noodig gehad of be- n u t Intusschen s t a a t vast, d a t de oorlog de behoefte a a n rubber aanmerkelijk heeft doen toenemen in alle landen.

I n d i t v e r b a n d geeft de Dépêche Coloniale v a n 28 April een a a n h a l i n g u i t Grenier's R u b b e r News over Ceilonrubber.

T o t half November 1914 h a d Gr. B r . v a n Ceilon 7.421 t o n betrokken, tegen 5.542 t o n over hetzelfde tijdvak in 1913. De invoer van Ceilonrubber in Duitschland; t o o n t t o t a a n h e t begin van den oorlog een groote toeneming, t o t half Augus- t u s bedroeg deze 470 t o n , tegen 63 t o n over dezelfde periode in 1913. Rusland, dat in 1913 tot half November m a a r 5 ton i h a d ingevoerd, b r a c h t h e t over d a t tijdvak in 1914 t o t 52 ' t o n . F r a n k r i j k klom in d a t tijdperk v a n 7 t o t 145 t o n . V a n

de 1352 t o n in 1914 in België ingevoerd, hebben de D . er nog een overschot gevonden, men heeft gesproken van 100 t o n te A n t w e r p e n .

D e beteekenis v a n de r u b b e r n e e m t m e t den d a g t o e en het gemis wordt buiten Gr. Br. erg gevoeld.

T e g e n d e n D. h a n d e l in K o n g o .

E e n besluit v a n den gouverneur-generaal van Belgisch Kongo, den heer F u c h s , b i n d t den strijd a a n m e t den D . handel. Verbod v a n handel t e drijven m e t D. en Oosten- rijksche onderdanen, verbreking v a n de gesloten contrac- ten, verbod om a a n onderdanen d e r vijandelijke s t a t e n ver- schuldigde bedragen te voldoen, in beslagneming v a n D . waren bij aankomst in de kolonie. A a n deze e n meer derge- lijke bepalingen, zooals e r meer in d e Engelsche en de Fran- sche koloniën zijn u i t g e v a a r d i g d , voegt d e Belg. regeling er een t o e , die wij elders nog niet aantroffen. Debiteurs voor a a n D . verschuldigde bedragen moeten zich t e n spoedigste van h u n schuld kwijten in h a n d e n van d e koloniale admi- n i s t r a t i e . Uitstel van betaling k a n a a n onvermogenden wor- den verleend door den r e c h t e r in e e r s t e i n s t a n t i e . Zware straffen, t o t 5 j a a r gevangenis en 50.000 fr. boete k u n n e n worden opgelegd voor o n t t r e k k i n g a a n de opgelegde ver- plichtingen.

Deze maatregel wil verder strekken dan de oorlogstijd.

Als de vrede niet t o t verzoening b r e n g t , zal h e t in Kongo dus g a a n om of B . blijven en de Duitschers gebannen, of D. worden, waarbij er dan wel geen plaats voor de Belgen zal blijven. Weer een p u n t , om de passivisten t e doen wan- hopen 'aan ' t wegnemen van alle steenen t o t aanstoot voor de toekomst.

Nog s t e e d s d e E m d e n .

I n de Weser-Zeitung k o m t een r a p p o r t voor over kapitein- l u i t e n a n t Mücke, die den 8en Mei n a een vijfdaagschen marsch v a n Elwedsch a a n de Roode Zee te Elula was a a n g e - komen, m e t zijn d e t a c h e m e n t van 49 officieren e n manschap- pen. Zij vormen de b e m a n n i n g v a n de schoener Ayesha, op de Kerstmiseilanden a a n d e n o n d e r g a n g v a n de E m d e n ont- komen, doordien zij zich als landingsafdeeling, tijdens h e t gevecht meester m a a k t e n v a n d e schoener van den heer der eilanden Mr. Ross^ en daarin een goed heenkomen wisten t e vinden. N a een avontuurlijken t o c h t was h e t 50-tal gezond t e Elula aangekomen, waarheen de D . consul t e Damaskus h u n proviand gezonden h a d . Consul P a d e l reisde h e n ver- volgens t o t M a a n tegemoet, v a n w a a r een e x t r a - t r e i n hen n a a r D a m s a k u s zou brengen. De stad zou v a n de gelegen- heid gebruik m a k e n o m een Turksch-Duitsche betooging t e houden en d e helden op grootsche wijze t e huldigen. Volgens n a d e r bericht is h u n te Aleppo een dergelijke o n t v a n g s t t e b e u r t gevallen.

Zullen zij d a n n a a r D . t e r u g k e e r e n ? Wij betwijfelen h e t . Ons k o m t h e t voor echt iets voor deze m a n n e n te zijn, zich dadelijk beschikbaar t e stellen om een aandeel t e nemen in den krijg om en bij Klein-Azië.

TE HUUR.

Bij kleine, beschaafde familie, een heerenhuis be- wonend op een der pleinen van het Statenkwartier te 's-Gravenhage, is eene zeer mooie SUITE TE HUUR, gemeubileerd of ongemeubileerd, met of zonder pension.

3

Halte Stoomtram naar Scheveningen en Holl. Spoor voor de deur. Met lijn 13 directe verbinding met het centrum der stad.

Brieven onder letter H aan het Bureau van dit blad, Nobelstraat 20, Den Haag.

Japan—China.

Volgens mededeeling v a n h e t J a p a n s c h e gezantschap te Parijs a a n le Temps is h e t volgende d e k o r t e weergave van de overeenkomst die, n a 25 conferenties, tusschen J a p a n en China is t o t s t a n d gekomen.

l o . I n S j a n t o e n g nemen de J . de p l a a t s in van d e Duit- schers, m a a r ' t gebied v a n K i a u t s j o e k e e r t n a den oorlog a a n China t e r u g . 3o. I n Mongolië en Mantsjoerije worden de bizondere rechten v a n d e J . vastgesteld. 3o. De mijnbouwmij.

van H a n j e p i n g blijft onder controle van J . k a p i t a l i s t e n . 4o.

Holstraat Sï .. .. 's-Gravenhage

BANKIERS - KASSIERS.

ADMINISTRATIE VAN VERMOGENS.

SAFE-DEPOSIT.

OPEN EN GESLOTEN BEWAARNEMING.

DEPOSITO'S, PROLONGATIES.

CHANGE.

ASSURANTIE. LEVENSVERZEKERING.

De Nieuwe Meubel- en Spiegelmagazijnen

van C. D. KREEFT,

Nieuwstraat 21 D e n H a a g T e l e p h o o n 2638.

COMPLETE MEUBILEERING

i THE BERLlTZSCHOOLorLANGUAGES ;

WELBEKEND BU -ALLEN DIE MET4^Rlj^^nEûiRLArl£> VÊKH2ÖS1 DEGELUK'ONDERWUS<l.N

p j j T g H . F N m s m FRANSQ1 SPAANSCH.JTAUAAN5CHJ

l^T-(P-rO"JUI3TE-ADRES-DHl-0RIGI11EELE-BERUT5SaBXib Z=•!•.OVER DEWAAUSCHEKERKrS*

58

n00RDEiriDE

9 TEL! 2234

f erzische en Turksche Tapijten

N. BENEZRA & Co.

NOORDEINDE 1 4 0 TEL. HAAG 8 1 9 5 . S p e c i a l e I n r i c h t i n g v o o r r e p a r a t i e v a n

a l l e s o o r t e n T a p i j t e n .

SWISBRUN & LIFFMANN.

°$j V e e n e s t r a a t 35-37 - T e l . 2503. - D e n H a a g .

DAMES MODEARTIKELEN.

ZIJDEN STOFFEN, FLUWEELEN, KANTSTOFFEN.

ALLE SOORTEN GARNEERINGEN, E N Z .

H o r l o g e m a k e r Goudsmid Opticien Westminster-Carillons — Horloges Union-Zenith —

Kettingen — Colliers — Ringen — Brillen — Pincenez Reparatie-inrichting - Opmaken van pendule-stellen

— Vergulden — Verzilveren — Opwinden van pendules. — — — — — Zeer concurreerend.

Prins Hendrikstraat 3 0 a Telefoon 3 3 5 7

de Ch. regeering zal geen gedeelte van de Oh. k u s t e n , ha- vens, eilanden of baaien vervreemden. 5o. Zij zal in de pro- vincie Toekien geen concessie voor werven, kolen-, marine- s t a t i o n s of a n d e r e milit. inrichtingen geven noch dergelijke inrichtingen bouwen m e t vreemd k a p i t a a l .

J a p a n heeft andere, aanvankelijk gestelde eisenen, zooals a a n s t e l l i n g van officieele J . raadslieden, aankoop van J wapenen, bouw van een t u i g h u i s onder C h . - J . beheer, af- stand van spoorwegen, vrijheid van p r e d i k i n g voor J . zende- lingen, aangehouden als onderwerpen voor l a t e r e besprekin- g e n .

De J . g e z a n t zou le Temps opmerkzaam hebben g e m a a k t d a t zijn r e g e e r m g alles heeft vermeden wat zou k u n n e n iii- druischen t e g e n de,beginselen van souvereine o n a a n t a s t b a a r - heid, gelijkheid v a n behandeling der n a t i ë n en de opendeur politiek. De redactie van ' t F r . blad zegt e r niet bij, i n hoever zij door deze v e r k l a r i n g overtuigd is geworden " H e t eemge doel van d e J . regeering zou zijn „voor altijd' den vrede m het Verre Oosten t e waarborgen". Zij meende dit doel t e k u n n e n bereiken door eenerzijds den nieuwen toe- stand, o n t s t a a n door den oorlog van J . m e t D., t e regelen en door anderzijds de goede verstandhouding tusschen Ch' en J . hechter t e maken, door regeling van de kwesties die s p a n n i n g veroorzaakten tusschen d e beide naburige s t a t e n

OOST- EN WEST-INDISCH LITERATUUR- OVERZICHT.

Badings' Maleisch woordenboek.

Van h e t bekende Maleische woordenboek van den heer 4.

H . L - B a d i n g s is, t e Zwolle bij W . E . J . Tjeenk Willink,' de a c h t s t e d r u k verschenen. H e t eerste deel bevat h e t Hol- landsçh-Maleische gedeelte, voorafgegaan door e e n k o r t e spraakleer, h e t tweede h e t Maleisch-Hollandsche gedeelte' Deze zeer vermeerderde u i t g a v e i s bewerkt door den zoon van den samensteller, den Majoor der Artillerie N - I leger H . L . J . Badings.

H e t boek is — n a a r de bewerker in een voorwoord mede- deelt — m e t bestemd voor t a a i s t u d i e , daarvoor s t a a n vele andere werken t e n dienste. N a a r volledigheid in den zin, d a t ook allerlei m h e t dagelijksche leven ongebruikelijke Arabi- sche woorden worden vermeld, is niet gestreefd. '

Een nieuw werk van den heer P. H. van der Kemp.

De heer P . H . van der K e m p , die bij h e t klimmen der j a r e n zich allerminst r u s t schijnt t e willen g u n n e n heeft opnieuw een uitvoerige studie i n h e t licht gegeven, onder den t i t e l : H e t Nederlandsch-Indische b e s t u u r in h e t midden van 1817 n a a r oorspronkelijke s t u k k e n . ('s-Gravenhage, Mar- ' turns Nijhoff).

H e t werk is voigenderwijs ingedeeld : Voorrede (waarin de schrijver o m . warme hulde b r e n g t a a n zijn overleden vriend den kolonel W . C. Nieuwenhuijsen). — Aanwijzingen der v e r k o r t i n g e n waaronder de geraadpleegde bronnen wor- den vermeld. — Hoofdstuk I . D e opstand in d e Molukken

° f ,e l; , h e t °fs^r d e r Commissarissen E n g e l h a r d e n V a n Midelkoop Mei-September 1817. — Hoofdstuk I I . De over- n e m i n g van de factorijen i n Voor-Indië k r a c h t e n s besluit dd. 28 J u n i 1817, No. 1. _ Hoofdstuk I I I . D e reis der Com- missie-Creneraal over J a v a en Madoera dd. 23 Juli—24 No- vember 1817.. — Bijlagen. — Alphabetisch register.

Het spoor- en tramwegwezen in Ned.-indië.

Aldus de t i t e l van een brochure van de h a n d van den c i E P . K e l l e n s t e m , opgenomen in de serie „Onze Koloniën onder redactie van B . A. van Sandick".

Aangezien h e t niet mogelijk i s in een k o r t bestek (het werkje t e l t slechts 48 bldz.) d i t veelomvattend bedrijf o-ron- dig t e behandelen, heeft de schrijver slechts hier e n daar een greep g e d a a n e n achtereenvolgens beschreven- D e t o t stand k o m m g en omvang v a n h e t spoor- en t r a m w e g n e t F i - nancieele en verdere gegevens. - De organisatie der Staats- spoorwegen en v a n h e t t o e z i c h t , op de spoor- e n t r a m w e g - diensten. — D e spoor- en t r a m w e g w e t g e v i n g . _ D e grond- slagen en ontwikkeling van h e t concessiereeht en de overname van de lijn B a t a v i a - B u i t e n z o r g .

Maleisch in het dagelijksch leven.

Bij J . C auf der H e i d e t e A m s t e r d a m verscheen e e n boekje getiteld : Maleisch i n h e t dagelijksch leven Nieuwe methode om m zeer k o r t e n tijd Laag-Maleisch. t e spreken en t e v e r s t a a n .

De schrijver, die zich J . Sidoewa noemt, is van meenmc?

d a t de meeste reeds b e s t a a n d e leerboekjes t e veel droge stof geven en te wemig wat werkelijk in de practijk t e p a s k o m t en hij h o u d t zich overtuigd, d a t m e t een weinig aanleg e n goeden wil, men a a n de h a n d van zijn leiddraad, zich spoe- dig m h e t Laag-Maleisch z a l k u n n e n u i t d r u k k e n en h e t gesprokene v e r s t a a n .

Teysmannia.

Overzicht van den inhoud van afl. 1 en 2, j a a r g a n g 1915 Verfraaiing onzer steden, door H . J . W i g m a n Sr _ H e t D e p a r t e m e n t van Landbouw i n de Bombay Presidency, door Dr J . van B r e d a de H a a n . — I e t s over h e t bladver'lies bij altijd groene boomen, door D r . J . C . K o n i n g s b e r g e r — De besmettelijke v e e zI ek t e n , genoemd i n de wet op de veeartse- mjkunde m Ned.-indië, door D r . H . J . Smit (vervolg) _ K i n d e r e n der wildernis, door J . Olivier. — De superioriteit van P a r a r u b b e r , door D r . M. Kerbosch. — K o r t e a a n t e e k e n i n - gen over k m a , door D r . A. K a n t (vervolg). — D e groeistre- pen op bamboe, door D r . H . J e n s e n . — Over de physiologie v a n h e t zuigen van de groene schildluis bij Coffea 'door P JV K e u c h e n m s . — Caoutchouc-harsen, door Dr A J U l t é e '

— Leu van d e oorzaken van verschillen i n kwaliteit bij Hevea-rubber, door Dr. H . Gorter. _ J a v a a n s c h e voeder- grassen, door C. A Backer (vervolg). _ Dry-farming, door Dr. C. J . J v a n H a l l . - E l e m e n t a i r e geologie in h e t lil zonder van Ned.-indië-, door Dr. E . C J Mohr — Sn.-int haneiiplagen, door Dr W . R o e p k e . - _ De middelen t o t be- strijding van schadelijke insecten, door S. Leefmans.

Tijdschrift van het Binnenl. Bestuur.

De Maart^aflevering wordt geopend met eene beschouwino- van den heer W . Frijling, getiteld „ E e n nieuwe W ™ T e schrijver bedoelt hiermede een drietal belangrijke bestunrs- m a a t r e g e l e n , k o r t n a e l k a n d e r afgekondigd, -voor h e t ™ e - h n f f ^ i n f V ,e S t k U S t' n-L e e n heerendie'nst-afkooprefe- reglëment. ° g6 m e e n t e-O Td o n n a n t i e e« een agrarisch

Mr. J . C. K i e l s t r a geeft h e t slot van zijn a r t i k e l over D e betaling der defensie van Nederlandsch-lndië". I n tegenstel!

wrr

f

,

'

nagenoeg liitslu-

en w f M T T M ™d e r™ g s g e e s t zouden willen t r e - ten, geeft Mr. K i e l s t r a ook de middelen a a n , die e r t o e

Inhoud van de Mei-aflevering .Over de wijze, waarop de zouden k u n n e n leiden om ook vreemden Oosterling en In- lander bij t e doen dragen i n de kosten der defensie

D e heer D . W . N . de Boer eindigt zijne belangwekkende beschouwingen over de zgn. „Permalimsekten" van Oeloean Toba^ en H a b m s a r a n . Bij de lezing krijgt men den i n d r u k , d a t de sehr, deze betrekkelijk jeugdige godsdienstige secte in de B a t a k l a n d e n , n i e t zoo onschuldig a c h t als a n d e r e n , die op h e t bestaan d e a a n d a c h t vestigden • we meenen m e t name, d a t h e t d e heer H o r s t i n g was, die v e r k l a a r d heeft, d a t de l e r m a i m s h e t Gouvernement volstrekt niet viiandi« Ge-

zind zijn. J fe fc

De r u b r i e k k o r t e mededeelingen bevat o.m. : Geld als han- delswaar (bij de Papoea's), door W . Frijling. . _ H e t belang van de Zending op J a v a en die op de B u i t e n b e z i t t i n g e n (dooi- den heer H . Colrjn in de S t e m m e n des Tijds). — Enkele op- merkingen m verband m e t de reorganisatie van h e t Inlandsen bestuur m de B a t a k l a n d e n , door H . J . Köhler. — L a n d b e z i t door K A' P' M' ~ Gewestelijke wetgeving,

Achteruitgang van Banda.

I n d e Encyclopaedie v a n N e d . - i n d i ë lezen we bij h e t a r t i k e l B a n d a den volgenden zin : „ N a d e i n t r e k k i n g van h e t monopolie der m u s k a a t n o t e n c u l t u u r is de p l a a t s in wel- v a a r t zeer v o o r u i t g e g a a n " .

W e brengen dit in verband m e t h e t volgende aan de I n d M e r c u u r ontleende b e r i c h t ; wellicht k a n d e bewerker van h e t a r t i k e l Banda"' i n den ophanden zijnden 2en d r u k van genoemde Encyclopaedie e r zijn voordeel mede doen

„ W e hebben het vorig j a a r Banda bezocht en werden a l s ieder bezoeker, getroffen door de talrijke teekenen van ach- t e r u i t g a n g , schrijft e e n correspondent aldaar v a n h e t boer. H b l d .

Said Baädilla, de bekende l u i t e n a n t der Arabieren op B a n d a , kocht een geheel huis voor d e som van neaeil

gulden. •=

Andere huizen k a n men h u r e n voor f 5 per m a a n d • een a a n t a l a n d e r e v i n d t i n h e t geheel geen bewoners en i's dus eigenlijk geen cent waard.

Zoo ziet men allerwege de sporen van de malaise, naast die van vroegere grootheid. E r k e n d moet worden, d a t een groot deel der schuld voor rekening van de perkeniers zelve komt. Zij hebben, n a d a t in de tweede helft van de vorige eeuw de k u i t u u r geheel werd vrijgemaakt, weer een kleine herleving gezien der gouden tijden van weleer

E r werd zwaar geld verdiend en dit verbeterde nog toen de perkeniers er m geslaagd waren ook op handelsgebied de vleugels wat zelfstandiger t e k u n n e n u i t s l a a n . Maar men deed, alsof h e t geld niet op kon. Men deed zeer groote uit- gaven voor veelal onnoodige d i n g e n ; men s t u u r d e zijn kin- deren n a a r Nederland en liet h u n d a a r h e t goud met handen- vol wegsmijten. Toen kwamen de kwade tijden en de perke- niers waren nu als de krekel u i t de fabel van Lafontaine, die den geheelen zomer alleen gezongen h a d .

E n thans, zou e r nog e'én onbezwaard perk op Banda zijn?

B a n d a ligt m doodsslaap, m a a r toch blijft h e t bloeien door zijn eeuwige schoonheid, door geen enkele andere plek i n l n d i e geëvenaard. H e t is een stukje paradijs, in de eenzame zee gevallen".

De Indische Mercuur.

. H e t N r . van U Mei opent met een uitvoerig opstel (dat rn een volgend N r . zal worden voortgezet) van den ingenieur H. D. Verbeek ( m e t t e verwarren m e t Dr R D M V e r b e e k , g e t i t e l d : E e n t e g e n de Indische M i j n w e t ' b e r a a m d e a a n s l a g . De s t r e k k i n g van h e t artikel is in weinig woorden weer t e geven. De sehr, is t e g e n exploitatie van Staatswege en voor particuliere mijnen-exploitatie ; in onomwonden ter- men k o m t hij voor zijne meening uit.

Van den overigen inhoud worde genoemd : S c h e e p v a i r t - bewegmg m Nederlandseh-Indië gedurende 1914. — S t a t u - t e n enz. der Bataviaasche vereeniging voor den R u b b e r h a n - del. — De economische toestand van H o n g k o n g in 1914 De overzeesehe handel en de oorlog. — K u l t n u r b e r i c h t e n . — K i e m e mededeelingen. — Financieele berichten en verslagen zoomede de overige wekelijksche r u b r i e k e n /

Midden-Celebes—Expeditie.

Bij E . J Brill t e Leiden v e r s c h e e n : Midden-Celebes-Expedi- tie. (geologische en geographische doorkruisingen van Mid-

d?nf °3 e l?b e s ( 1 9 0 9 - 1 9 1 0 , door E , C. Abendanon, m.i. Deel I Met 8 totogravures, 139 a u t o t y p i ë n en 31 tekstfiguren M e t medewerking van h e t Ministerie v a n Koloniën, uitgegeven door h e t K o n . Ned. Aardrijkskundig Genootschap

Blijkens den inhoud van dit eerste deel (een tweede en derde benevens een atlas zullen nog volgen), heeft de heer Abendanon zijn t a a k zeer breed opgevat en beloven de resul- t a t e n schitterend t e zullen zijn. Behalve een Voorwoord e n een inleiding, waarin d e sehr, rekenschap geeft van h e t volvoeren zijner p l a n n e n , beschrijft hij in dit, typographisch keurig uitgevoerd en mooi geïllustreerd, eerste deel achter- eenvolgens: I . De v e r k e n n i n g uit h e t noorden en oosten van het Latimodjong-gebergte (15—26 April 1909). II. Het Lati-

ïorMnfr^rWS »

*Ï ?f°PP°

Kalossi, 8 Mei-_12 Juni

lyuj). H l De Midden-Saadang stroomop, t o t R a n t e P a o (14—

22 J u n i 1909). I V . R a n t e P a o t o t Paloppo (1—12 J u l i 1909) V T V S J ^ T T T n xa r h e t W e s t e n, de Masoepoe-rivier (18—25 J u l i 1Q0Q ' V I T i ^n g S*d e Marnasa-rivier (26 Juli—14 Augustus 15AJJ). V i l De a f v a a r t der beneden-Saädang-rivier (17—22 A u g u s t u s 1909).

De doekoen op Java.

d i n ^ s ' b l a d ' ^ ' E S S e l S c h r i j f t i n h e t M a - N r . van „ H e t Zen- De doekoen, die zoowel een man als een vrouw k a n zijn v e r e e m g t m zich de functies van kwakzalver e n waarzeg- ger. H e t vertrouwen op zijn medische hulp is veel minder gebaseerd op zijn praktische bedrevenheid in h e t aanwenden van allerlei krulden en huiselijke geneesmiddeltjes — waar- bij men hem of h a a r den lof niet k a n onthouden de p r a k t i - sche ondervinding der eeuwen over t e leveren, die m e t t e r - daad h e t vaak bij h e t rechte eind blijkt t e hebben — dan wei n a a r ol zijn kennis van een menigte tooverspreuken en bijgelooyige gebruiken. Tot hem wendt men zich niet alleen bij ziekten m a a r ook i n alle moeilijke omstandigheden als- mede kinderloosheid, ongelukkige liefde, bij koop e n ver- koop enz. Hij IS h i e r m vaak de concurrent van den dorps- geestelijke, die j u i s t ook h e t populairst is, n a a r m a t e hij h e t meest bedreven is in h e t Labyrinth van t o o v e r s p r e u k e n ' ' e n z Lij h e t klimmen van den Arabischen invloed stellen vele doekoens e r hoe langer hoe meer prijs op h u n wijsheid t e n ™ I6" Mohammedaansch of a l t h a n s Arabisch "kleed.

De eenvoudige Arabische l e t t e r t e e k e n s zonder meer, door den o n g e l e t t e r d e met grooten eerbied a a n g e s t a a r d , spe en bij zijn geheimzinnige operaties dikwijls een groote rol.

De Indische Gids.

CONSERVEN - TIELEMAN & DROS

LEIDEN - HOLLAND.

Blikgroenten

Visen, Vleeschwaren

Soepen, Pickles, »latf»*

Leveranciers aan h e t D e p a r t e m e n t van Koloniën, Oorl<*

Marine en aan de v o o r n a a m s t e Stoomvaartlijnen.

1 . KOGELS & Z ^N

PRINSESTRAAT 5 2 - 5 6 . Den Haag Tel. 2 8 2 5 .

Nieuwe

„ L I N C O L N "

modellen,

fantasie stof, suede, g e - kleurd glacé en linnen.

Wandelschoenen.

Vraagt onze volledige catalogus.

| Wekelijksche

| verzending naar j de Tropen, j

UEINl EINEKEN'S

Glazenwasscherij

STOOM JAL0UZIEËN. EN ROLLUIKENFABRIE"

Fabriek van Geschilderde

: Gordijnen : in meer dan 500 dessins

KLENUS Stofzuigmachine

TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT

Hof- e n R i j k s i e v e r a n c i e r ^

= S-GRAVENHAGE

Kettingstraat Mo. B - Telefoon 2478

P . B . V Ä N M O O R S E L & C ?

Kerkplein 11-12, naast het Hoofdpostkantoor.

Torenstraat 5 - 6 - Telefoon 2 8 9 8 - Den Haag

Goedkoopst adres voor het geheel ofged. installeeren van woningen.

Kleermakerij UNICUM

Holspui 10 l ^ S S K ^{d e} ) DEK HAAG. - Iel. '

C H E M I S C H REINIGEN REPAREEREN

KEEREN

VERMAKEN

MODERNISEEREN

OPNIEUW VOEREN OPPERSEN

OPZETTEN van zijden revers STOPPAGE (onzichtbaar stoppen) van Dames en Heerenkleeding.

Bijzonder geschoolde Uniformwerkers, lekl. D en H Coupeur*

UNICUM hepaalï den prijs vooruit

Alle werkzaamheden geschieden bij ons op eigen ateliC'