,De Darde Klokke’

,De Darde Klokke’

Drie moandeleks tiedschrift veur Ommen

en de Gemienschap van Oll Ommer

in samenwerking met de Historische Kring Ommen.

Redactie adres:

Varsenerstraat 69, 7731 DC Ommen tel. (0529) 452963

Redactiecommissie:

F.M. Doezeman A. Makkinga H. Martens A. v.d. Vegt H. Woertink

Veur betaling van abonnementen:

Postbank nr.: 3043554

(t.n.v. „De Darde Klokke”, Ommen) Rabobank nr.: 34.89.05.904

Horlogerie-Juwelier-Opticiën

V.D. KOLK

Hebt u uurw erken,

sieraden of brillen te repareren?

Wij geven hierover gaarne advies.

Een naam die klinkt als een klok

Sandbergstraat 8 7731 DG O m m en Tel. (0529) 4 51416

Port betaald Ommen

/VA //$-

VAN OLDS OW ADRES

Sinds 1908

Van Eerten’s Boekhandel

hotel- restau ran t p A P I N G

Stationsweg 29 7731 AX Ommen Tel.: (0529) 45 19 45 Fax: (0529) 45 47 82 W ist u wel dat u bij ons niet alleen kunt overnachten, m aar dat er veel m eer m ogelijkheden zijn, zoals:

• A la carte dineren • Wij verzorgen recepties en koffietafels

• L unchen • Uw (familie)bijeenkom st

• Vergaderen • W arme en koude buffetten

• Zw em m en • Diners

BOUWKUNDIG ADVIESBUREAU

Ontwerpen in moderne en behoudende vormgeving van:

* Industriële-, productie-, landbouw-, bedrijfsgebouwen.

* Kantoren, winkels, horeca e.d.

* Woningen, bungalows, landhuizen.

Verzorgen van aanvragen voor:

* Bouw- en Milieuvergunning.

J. D IJ K a r c h ite c t

Ommen Tel. (0529) 45 19 69

Spaarverzekering? MAKELAARSKANTOOR BAKKER

Wilt u een duidelijk advies over belastingvrij sparen?

A . A . B a k k e r

Bel ons op of kom even langs!

T T N T V T h

Makelaar en taxateur in onroerende goederen

k/ J Univé. D aar plukt ü de vruchten van!

K a n to o r : Vrijthof 4, 7731 CN Ommen

U n ivé M id d en -O verijs sel Tel. (0529) 45 10 32 • Fax (0529) 45 64 09

Pr. Julianastraat 6, 7731 GH Ommen, Tel. (0529) 45 27 35 _{P r iv é :}

H. Dunantplein 16, 7442 NJ Nijverdal, Tel. (0548) 61 99 08 Stationsweg 17, 7731 AW Ommen, Tel. (0529) 45 16 65

juwelier - opticien A n ’t horlogie ken ie de drager.

Kies ow horlogie daorömme met zörge en loat oe roaden deur de Vakman!

Gedipl. oogmeetkundige lid A.N.V.O.

Gedipl. contactlensspecialist lid A.N.V.O.

Brugstraat 22 - 7731 CT Ommen - Tel. (0529) 45 16 43

DE H

HYPOTHEEK

SHOP ■

A LL E S O P E EN R IJ

Alles voor uw hypotheek, uw financiën, uw toekomst in één shop.

De Hypotheekshop Schurinkstraat 20 7731 ED Ommen Telefoon (0529) 45 59 59

Aannemersbedrijf

Ommen (0529) 45 37 47

H O U T M A N

P A t te nee

NAAIMODE CENTRUM

Drogisterij HOUTMAN

voor "n sfeervol present uit "n grenzeloos assortiment

H A R D E N B E R G De Spinde 6, 7772 HA Tel. (0523) 26 34 17

O M M E N Brugstraat 24, 7731 CT

Tel. (0529) 45 14 14

Burg.van Bruggenplein 7 7721 AS Dalfsen Tel. (0529) 43 47 47

Dr. A.C. van Raaltestraat 29 7731 GP Ommen Tel. (0529) 45 13 13

T Ü IN C E N T R Ü M

JÜRRIE BAAS

Balkerweg 24, 7731 RZ Ommen, Tel. (0529) 453708 Rijssensestraat 272, 7441 AN Nijverdal, Tel. (0548) 613420

i

y u f l

WEENINKMAKELAARS

0 5 2 9 45 11 21

M a rkt 3 2 • 7731 DB Ommen • e-m ail: wemak@wxs.nl

A c t i e f in o n r o e r e n d g o e d !

scherpe blik

drukkerij

Het "Darde Klokke” nummer 115 dat u hierbij ontvangt is weer een mooi, uitgebreid en zeer gevarieerd nummer geworden.

Zo vindt Anton Ouweneel nog steeds weer nieuwe aspecten uit het verre, grotendeels Middeleeuwse, verleden waarover hij iets wil vertellen. Bakker Makkinga is bezig aan een voortreffelijke reeks over de geschiede­

nis van de Ommer bakkers in de vorige eeuw en Harm Takman weet opnieuw het historische en het anecdotische op een

onderhoudende manier te verenigen. Minstens zo onderhoudend is ook deze keer weer Peter Kroamer's, (ook deze keer weer bijna laatste) bijdrage aan de geschiedschrijving van de Lodderaars en hun tijd. Marietje Rhee-Luttekes keert met u terug naar 1948, toen eveneens op zeer uitbundige wijze de verwerving van de stadsrechten werd herdacht. Enigszins in het verlengde ervan ligt de publicatie van een, bijna een halve eeuw oud, lofdicht van wijlen meester Timmerman over Ommen.

Tot slot nog een tweetal leerzame bijdragen: In de eerste plaats een, nu toch wel erg braaf en tegelijkertijd pessimistisch gestemd, oud schoolversje bedoeld om op te voe­

den en vervolgens een minder tot opvoeding strekkende maar wel leerzame verhande­

ling van de werkgroep dialect over kenmerkende medeburgers.

Veel leesplezier.

De Bestuurs- en Redactiecommissie van “De Darde klokke".

Van de redactie,

{ C ^f 'l>-' ^-f.

"De Darde Klokke"

drie maandeleks tiedschrift 115

I n h o u d s o p g a ve

Gilden (deel 1) Anton P. Ouweneel 2

Schoolversje 5

Woar gebeurd ! Dientie 6

Dat is Ommen E.H. Tim m erm ant 7

Mededelingen HKO Henk van Elburg 9

Persoonskwalwicaties Werkgroep Dialect 11

'T leste schriem oaver "de Lodderaars"? Peter Kroamer 12

Wijksanering onder de Ommer bakkers A. Makkinga 17

Bij de neus genomen Harm Takman 21

Uniek, zelfstandig Ommen meer dan zeven eeuwen stad! Marietje Rhee-Luttekes 24

Fotorubriek Onbekend 28

Anton P. Ouweneel

Gilden (deel 1)

Gildebroeders maakt plezieren.

Met muziek vroeg ende laat.

Laat ons nu de jaarfeest vieren van de maagd Cecilia.

Uit: Nederlands Volkslied

Caecilia is een Romeinse jonkvrouw, die Christin wordt. Zij is de patrones -naamdag 22 nov.- van de kerkmuziek en heeft een orgel als embleem. De band van de gilden met de kerk wordt zichtbaar in de altaren, die de verschillende gilden in het kerkge­

bouw hebben. Gilden en kerk zijn nauw verbonden.

Ontstaan afzonderlijke beroepen

Aanvankelijk voorziet ieder in eigen levensonderhoud. Men bakt en weeft, maakt zelf gereedschap enz.. Langzamerhand groeit de behoefte aan gespecialiseerde handwerkslui. De bak­

ker en slager, de wever en de smid gaan voor de overige bewo­

ners die diensten verlenen. Naast de boerenbedrijven in de stad Ommen ontstaan er dus ambachten. Ook kooplui komen er wo­

nen; schepen brengen over de Vecht hun koopwaar richting Zwolle en Duitsland. Zo ontstaan naast landbouw ook nijver­

heid en handel.

Al spoedig regelt het stadsbestuur de uitoefening van de beroe­

pen, zoals de werktijden, de kwaliteit en waar nodig het gewicht van de geleverde producten. In een kleine stad als Ommen met een beperkte vraag naar vakmanschap is de stedelijke regelge­

ving voorlopig voldoende.

De welvaart van de g i ld e n m e e s t e r s leest men af aan het eigen be drijf en...de kleding.

Gilden

Bij toename van het aantal vaklieden verenigen deze zich in vakgroepen, ook wel gilden genoemd. Die beschermen het be­

roep en de uitoefenaars ervan tegen wildgroei en maatregelen van de overheid. Het tijdstip van het ontstaan van gilden is dus

2

voor elke stad verschillend en afhankelijk van de groei van de bevolking.

De stad aan de Vecht trekt kooplui aan. Deze verenigen zich in het koopmansgilde, doorgaans het oudste gilde. Ook schippers en vissers hebben hun gilde. Nieuwe am­

bachtslui voegt men zoveel mogelijk bij de reeds bestaande of men vormt een nieuw gilde. Als de gilden zich hebben gevormd, besluit de stedelijke overheid, het lidmaat­

schap van het gilde verplicht te stellen voor ieder, die in de stad een beroep wil uitoe­

fenen. Een verplichte vakbond dus.

Het voordeel voor de gildenbroeders is het monopolie of alleenrecht, dat zij van de overheid ontvangen, om hun bedrijf als koopman of ambachtsman uit te oefenen. De leerling komt in de kost bij het gezin van de meester en leert van hem alle kneepjes van het vak kennen. De overeenkomst ligt vast in een contract, opgesteld en geschre­

ven door de notaris.

Vechtende smidsleerlingen. Zo af en toe wordt er een stevig robbertje gevochten.

Het leven van de leerling gaat niet over rozen. Hij slaapt veelal in de werkplaats, krijgt een karige maaltijd en bij onhandig optreden soms een pak slaag. De leerling mag niet spijbelen, op poene (straf) van een geldboete. Kaarten of dobbelen zijn verboden

‘ alsoock hem (zich) niet begeven bij lichtvaardige vrouwspersonen ofte in eenige wijnherbergen ofte tappershuijsen.” Die jeugd toch!

Na een leertijd van 3 tot 7 jaar ontvangt de leerjongen zijn getuigschrift, de leerbrief waarbij hij gezel is, d.w.z. geschoold arbeider. Hij verhuurt zich bij een meester “ mit voorwaerden ende als om enen besproken loen “. Op een arbeidscontract dus.

Meester en knecht werken de hele dag samen. Bij onenigheid heeft de baas altijd ge­

lijk. Vertrekt de gezel vóór de contracttijd, dan krijgt hij een zware boete. Als hij het geld niet heeft, dan wordt het opsluiten in het blok of een dracht zweepslagen zijn deel. Gezellen en leerlingen mogen evenmin zelfstandig een beroep uitoefenen. Soms poogt de nieuwbakken gezel buiten het gilde om, dus in het geheim te werken, zonder lid te zijn van het gilde. Dat gebeurt vaak op een zolderkamertje (de beun), vandaar de naam beunhaas. Eenmaal gesnapt, krijgt hij een fikse boete.

I

Het bouwen van een brug, detail.

Onder toezicht van de ruiterij is een timmerman bezig een balk door te zagen. Chromque et conquestes de Charlemaine door Tavernier. 1450/

'60.

Tegen het eind van de middeleeuwen gaat men van de gezel een proefstuk eisen, ge­

maakt onder toezicht van de gildenmeesters. Is het werkstuk goedgekeurd, dus ge­

maakt volgens de voorschriften van het gilde, vastgelegd in keuren, dan mag de gezel zich meester noemen.

Om lid te worden van het gilde dient de meester het gilde geld te betalen, een soort van entreegeld. Hij mag zich nu zelfstandig vestigen als meester, dus als ‘eigen baas’.

Vaak trouwt hij met de dochter van een meester, huurt een huisje, slaat wat materiaal in, werft zijn klanten en gaat aan de slag.

Werktijden

Van een 8-urige werkdag is geen sprake, ‘s Zomers werkt men 12 tot 14 uur per dag in het voorhuis of onder de luifel. Zelfs in 1548 maakt de Utrechtse wolwever een lange dag van 15 uur; bij donker weer werkt hij bij kaarslicht.

“ Welversaende dat sy des wynters by de keersse zeilen moegen wercken van vyff arren tsmorgens beghinnende ende des avonts tot acht urren toe."

Werkverbod: ‘s nachts en heiligen dagen Schoenmakers leggen de belofte af:

“ Soe wie int voirscr. ambocht conit, ende ontfangen (toegelaten) wort, die sall geloven (beloven) op sijn ambocht niet te wercken o ff doen wercken by nachte noch op heylighe daghen, die de heylighe kercke ghebiet, op die boete van twintich schelling groot. “ 1477

Geen filialen

Door middel van de volgende regel vermeed men kapitaalvorming bij één persoon.

1 _____________________________________________

“ En sall ghene schoenmaker moghen houden meer dan een winckel, op die boete van thien schelling groot.. “ 1477

Concurrentie verboden

Onderlinge wedijver is verboden; eveneens de mogelijkheid, een voorsprong te ne­

men. Het doel van de gildenpolitiek is gelijke kansen voor elk lid te waarborgen. Men kan alleen maar concurreren in het vakmanschap. Dit is erg moeilijk, omdat ieder moet werken, zoals de stadskeuren voorschrijven.

Tengevolge van de strenge voorschriften houden gildenmeesters technische verbete­

ringen van het productieproces tegen. Bovendien wil deze interne politiek kapitaal­

vorming voorkomen.

Voor vele waren en producten stelt het gilde een ‘justum premium’ of vaste prijs vast.

Het is de optelling van de prijs van grondstoffen en een billijke winstmarge. Gunstig voor de klanten, nadelig voor de producent. Een wrijfpunt tussen het stadsbestuur en de gilden. Alles ligt verankerd in de gi/denkeur, vastgesteld door het stadsbestuur.

Anton P.Ouweneel.

Ingezonden door: Mevr. S. Houtschild - Zielman

Schoolversje

Onderstaand versje ontvingen wij ter publicatie van Mevr. S. Houtschild - Zielman, nu wo­

nende in Dalfsen. Van haar grootmoeder heeft zij dit versje geleerd en die had het op haar beurt weer geleerd op de Christelijke School in Ommen.

Hiervoor hartelijk dank !

Red.

Nooit gaat kleine Dries naar school of hij zeurt om centen,

en dan koopt hij snoeperij, kussentjes of krenten.

Foei ! k t Is lelijk van die knaap,

‘k wou niet met hem delen,

‘ t is een ding wat zeker is, snoepen leidt tot stelen.

Vaders, werk met zorg en vlijt, brood om van te leven,

zou ik dan dat nuttig geld aan de snoepvrouw geven ? Nee, ik heb een and're zin:

centjes gaan de spaarpot in !

5

1

Dientie

Woar gebeurd !

Mansie van zesse hef op zien balgie ‘ehad en niet te zuuneg ok. Doar was ok alle reed'n veur, geleuf dat van mi’j. Now vroag ie ow netuurlek of, woarumme, wat had ’t keerltie dan op zien karfstok. Dat za'k owluu vertell'n.

Mansie zien Va kömp van zien wark en fietst over de brugge umme op huus an te goan. Iniens zeg’ zien moat, den met em opfiets’n, “mu’j zien, is dat ow Mansie niet, den doar löp ?” Mansie zien Va kik en och foi, de schrik slot em umme ’t harte. "Joa”

zeg’e bedrukt, "ie hebt geliek, dat is oonze Mansie” .Bi'j ’t zien van de ‘kapriool’n’

die Mansie uuthaalt, dringt 't töt em deur dat ‘e zelf niet kan zwemm’n. Mansie löp namelek bi'j Hotel De Zon, helemoale onderan langs de Vechte, met zien beide arme 'espreid' over ’t raandtie, met an de iene kaante ’t gros en an de aandere kaante ’t wa­

ter van oonze Vechte. In ’n flits zöt Mansie zien Va al precies veur zich, hoe zien Mansie in ’t water valt en umme zien Va röp veur hulpe, zo van, Va help, help, ik verzoepe ! Dan stoa’j doar as Va langs de kaante met ’n barre machteloos gevuul, dat kö’j oe dach’ ik wel veurstell’n.

En dan die angst ! Uuterlek kalm en rusteg röp Mansie zien Va heel bli’j en

opgeruumd : "goa’j met ow Va mee op de fietse Mansie ? Kom maar !”.’t Was goed deurdacht van em, want op disse meniere schrok Mansie niet, (ie zol aans van schrik in t water valfn) maar met ’n groot’n kreet van bli’jschop kömp ‘e noar bóóv’n en mag dan bi’j zien Va veur op de stange van de fietse zitt’n. Ie genot met volle teug’n doar veur op de fietse, totdat ze bi’j huus an’ekomm’n bint. Doar veraandert Mansie’s Va zien humeur op slag en is ‘e lange niet meer zo goed te passé as dat’e op de brugge was.

As ze in huus bint wordt Mansie merakel streng toe’esprökk’n deur ’n hellege Va (hel­

leg van ongerustheid en zörge muj rekk’n) den em ’t veur iens en aajt of wil leer’n umme dit nog is ooit weer te doen. Joa, en toen gong Mansie zien köntie de karmse op dat ’t zo snukk’n. ‘t Is now zowat ’n halv’n eeuw ‘eleed’n, maar Mansie weet ’t nog bes’ en kan, bi’j wieze van sprekk’n, zien konte nog vuul’n. ’n Stuk zörge, ’n goeie opvoeding en ’n beste lesse !

’t Was goed zo as Va dit an’epakt hef, zeg’ e now as volwass’n keerl’ as’ e d ’ er op terugge kik.

Woar gebeurd? (Dan bint in dit verhaal denkbeeldege naam’n gebruukt).

E.H. Timmermant Dat is Ommen

Wij ontvingen onderstaand gedicht over ‘ons’ Ommen, waarvoor onze hartelijk dank!

Ongeveer 46 jaar geleden werd dit gedicht gemaakt door wijlen E.H.Timmer man, hoofd van de Geref. School te Ommen.

Red.

Ommen met je rijk verleden, je historie eeuwenoud.

Stedeke zo fel bestreden, maar in liefde opgebouwd.

Sedert over oude tijden

Salland's bolwerk aan de Vecht.

Stad en landschap niet te scheiden, maar ondeelbaar saam’ gehecht.

Ommen met je smalle straten, met je marktplein en je brug,

waar de burgers staan te praten over dagen ver terug.

Waar in lommer van de bomen, in een sfeer van vredigheid, oude huizen staan te dromen van een lang vervlogen tijd.

Ommen met je mooie bossen, heideveld en zandwoestijn.

Met je varens en je mossen en een land vol zonneschijn.

Waar de schone vergezichten boven op de heuveltop, als vanzelf de ogen richten, van dit oord ten Hemel op.

Ommen met je nijv’re mensen, die in eenvoud op hun béé als de hoogste zegen wensen, voor behoud’ van d ’ oude stee.

Bij ‘t verglijden van de jaren in de eeuwen-oceaan

blijve ‘t Ommer volk bewaren 't beeld uit zijn historie-blaam.

Ommen, als ik ooit ga zwerven in een ander vreemd gebied, waar ik elke dag moet derven vreugde, die ik thans geniet, of wanneer ik dool in streken met natuurschoon rijk getooid, bomen, heuvels, meren, beken Ommen, ik vergeet je nooit!

HISTORISCHE KRING OMMEN

Lidmaatschap: f 20 per jaar.

Secretariaat: Wilhelminastraat 9 7731 BH Ommen

Bestuur

J. Brouwer, voorzitter. Reigerstraat 50, 7731 ZT Ommen, tel, 45 20 88.

H. van Elburg. secretaris, Wilhelminastraat 9. 7731 BH Ommen, tel.45 61 46.

A. Pasman-Kortman, penningmeesteresse, Merelstraat 21,7731 XP Ommen, tel. 45 34 46.

H. Steen. Wilhelminastraat 10. 7731 BH Ommen, tel. 45 36 24 A. v.d. Vegt. Sperwer 34, 7731 KB Ommen, tel, 45 63 17.

L. Vogelzang, Arriërveldsweg 1,7735 KC Arriën, tel. 45 27 39.

H. Woertink, Varsenerstraat 69. 7731 DC Ommen, tel. 45 29 63.

Redactieadres

Wilhelminastraat 9, 7731 BH Ommen, tel. 45 61 46. (e-mail: hg.van.elburg@gmx.net)

Bankrelatie

Rabobank Ommen, rek.nr. 3789.03977 (postrek. van de bank: 816712).

Werkgroepen en contactpersonen I. Documentatie

G. J. Volkerink, Reigerstraat 84, 7731 ZT Ommen, tel. 45 30 07 2. Archeologie

H. van Dorsten, Koedijk 9. 8147 RE Giethmen, tel. 45 11 89 3. Boerderij-en veldnamen

L. Vogelzang, Arriërveldsweg I, 7735 KC Arriën, tel. 45 27 39 4. Folklore

H.G. van Elburg. Wilhelminastraat 9, 7731 BH Ommen, tel. 45 61 46 5. Genealogie

M. Rhee-Luttekes, Schapenallee 3, 7731 BK Ommen, tel. 45 42 20 6. Geschiedenis

J. Brouwer, Reigerstraat 50, 7731 ZT Ommen, tel. 45 20 88 7. Audiovisueel

A. v.d. Vegt, Sperwer 34, 7731 KB Ommen, tel. 45 63 17 8. Dialect

L. Bruins-Lemmers. Beerzerweg 2, 7731 PA Ommen, tel. 45 11 93

Henk van Elburg

De HKO gaat verhuizen

Veel van onze lezers zullen het op tijdens de optocht op 30 april al wel gezien hebben, de HKO gaat verhuizen. Op 15 mei beginnen we met de schoonmaak van ons nieuwe on­

derkomen, de voormalige school Edith-Laarakkers, Nering Bögelstraat. We krijgen daar niet de hele school, maar wel een prachtige ruimte voor onze historische activiteiten.

Met ingang van 1 juni is het Foekerthuus gesloten. Dat betekent dus ook dat onze inloop- middagen en -avonden vanaf die datum niet meer in ons vertrouwde Foekert-huus zullen plaatsvinden, maar in onze nieuwe thuisbasis in de Laarakkers. Ter geruststelling, het Foekerthuus wordt door de gemeente gerestaureerd en blijft dus behouden.

Foto's gevraagd!!!

Henk van Elburg

Het Streekmuseum Ommen en de HKO willen proberen een tentoonstelling op te zetten rondom het thema ‘Trouwen”. Wanneer dit lukt, zo weten we van soortgelijke tentoon­

stellingen elders, dan wordt het één groot feest van herkenning, één grote, doorlopende HKO inloopavond. Hoe we het precies gaan doen, weten we nog niet, maar het zal duidelijk zijn dat we in ieder geval ook trouwfoto’s nodig hebben. Zowel de HKO als het Streekmuseum heeft er wel wat, maar niet genoeg om een mooie expositie mee op te zetten.

We zoeken dus trouwfoto’s. Dat kunnen zowel foto’s van het bruidspaar (met of zonder familie erbij) zijn, maar minstens zo leuk zijn foto’s waarop goed te zien is hoe een bruiloft 10,20,30,50 of 80 jaar geleden werd gevierd, waar en waarmee. Dus ook foto’s waarop de gebouwen (gemeentehuis, kerk, café, etc.) en hun interieur, de vervoermidde­

len (koets, oude auto’s, etc.) en de kleding van het echtpaar en hun gasten goed zichtbaar zijn, zijn van harte welkom. Oude film- en videobeelden zijn natuurlijk ook leuk om tijdens de tentoonstelling te tonen.

Maar wellicht zijn er onder u nog meer overblijfselen van bruiloften, waarmee tijdens de tentoonstelling een indruk gegeven kan worden hoe men in Ommen de afgelopen eeuw trouwde. Ik denk daarbij aan programmaboekjes voorde feestavond, liturgieën en uitno­

digingen.

Eigenlijk willen we u vragen eens op zolder te kijken of er nog herinneringen aan zo'n dag liggen, die u zou willen uitlenen (of laten kopiëren) voor de tentoonstelling. Mocht dit inderdaad zo zijn, wilt u deze dan, het liefst met een beschrijving van wie en wat er op staat en wanneer, sturen of brengen naar:

• Henk van Elburg, Wilhelminastraat 9, 7731 BH Ommen (tel. 0529 - 45 61 46) of naar mijn medebestuurslid en tevens overbuurman:

• Hans Steen, Wilhelminastraat 10, 7731 BH Ommen, (tel. 0529 - 45 36 24) of

• het Streekmuseum Ommen, Den Oordt 7, 7731 CM Ommen (tel. 0529 - 45 34 87) Alles wat ingebracht wordt, zullen wij netjes registreren. Wij houden u op de hoogte wanneer de tentoonstelling plaatsvindt (verwachting najaar 2000). Dus, zoek en gij zult vinden!!!

Boerenbruiloft uit het midden van de 19e eeuw.

Werkgroep Dialect

Persoonskwalwicaties

Da's ‘t onderwarp woar as de warkgroep dialecten ‘n schoffie met gangs ewes hef. De uutkomst ku’j hier onder leez’n. Ik hoaste me’j umme oe te zegg’n dat ‘t niet de woord’n bint woar met we’j mekare ansprekt, a'w be'jiene bint.

Doarenteeg’n stiet oe vre'j umme oons te loat’n weet'n dat we’j woord'n vergett'n bint, woar as ie oew kunnugheid met benuumt.

n bar lulderug wief roddelaarster

"n bloazerd opschepper

‘n buunder druk, beweeglijk persoon

'ii dej man kwajongen

'n drak oss'n onbenul

'n drieste keerl moedig man

'n duuvel iemand die nergens bang voor is

'n gloeperd gluiperig persoon

'n groaperd hebberig of gierig iemand

'n hellug kop driftig persoon

'n hompel iemand die mank loopt

'n koltfiestert een koukleum

'n lulzak praatjesmaker

'n lilluk kröte bijdehand persoon

'n miegerd muggenzifter

'n min (slim) keerltie klein mannetje

'n minne poesterd achterbaks iemand

'n naar jonk onsympathieke vent

'n potzenmaaker grappenmaker

'n tonte onhygiënische vrouw (letterlijk vuile doek)

'n smeervarken knoeier

'n snarre scherp van tongriem gesneden persoon

'n sprekkerd veelprater

'n wieze buul betweter

‘n wruuterd workaholic, altijd beweeglijk

'n zeurdeuze zeurpiet

Goedgoan, namens de warkgroep, Peter Kroamer

11

Peter Kroamer

'T leste schriem oaver "de Lodderaars"?

In *t veurleste nummer van de Darde Klokke, he’k oe achter e ’Ioat’n met de belofte da'k nog een moal zol schriem oaver 'n Poasbult en oaver ’t viefjoareg bestoan van de Lodderaars. Gien iene hef me’j verzög umme ’t astoeblief noa te Ioat’n, ‘t mag weez’n da'j ‘t iens niet e’leez’n hebt, of dat a'j denkt: ie doet maar wat a’j niet loat'n kunt.

Aanderzieds, 'n enkel iene hef me’j verzög umme wel vedan te goan en niet zo maar de eerst'n de best’n.

Nee, geboortege Ommer, zoas ‘n dochter van Luttikhof en Jenny de Jager - Schuurman, ie weet wel van *t pann’nfebriekie, ‘t ienegste maagie dat em mös redd’n in *n nös met jongs. Harry Woertink slot em doarbe’j an. (Niet be'j dat nös, maar be’j ‘t verzuuk). En

as oe *n veurzitter van d'Oll Ommer zo wat vrög, dan he’j te luster’n.

Mien moe zee altied dat een deel hars’n cell’n oafstarm be'j elk pilsie dat as ik drinke, Helemoale woar kan dat niet weez’n, want dan was mien’n kop al kats leug ewes. En dan kon’k ook gien kopzeerte hebb’n, zoas noa de feestoamend van d'Oll Ommer. Weer gien moate e'hold’n, maar joa, as *t bier ook veur niks is

Of dat ‘t now wel of niet van de draank kump, ik heb oe al verteld dat mien geheug’n niet meer is, wat as *t was. En doarvan he'k Bé van Dijks e ’vroagd umme es an tekomm’n en te heur’n wat as den nog wös. We’j hebt volle, mooie herinnering’n op e’haald, maar dat zien geheug’n now onmeunug better is as ’t miene, dat kan'k niet zegg'n. En Bé drinkt aliens niet!

Be'j Jopie Meienhorst ha'k meer gelukke. Niet dat den me’j als kon vertell'n, maar Jopie had nog wel twee filmrollegies uut die tied. Doar he’k me’j wel met e ’red, zo’n vieftig oafdrukk'n waar'n ’t resultoat. En viefenzeumtug guld’n uut de knippe, maar doar kump allig ’n moal ‘n sponsor veur. Redaktie?

Wat ‘n wille he’j dan, aj die foto’s van zowat veertug joar terugge onder oog’n kriegt.

Niet dat d ’r gien vroag’n open blieft, maar d 'r kwaamp wel zo volle weer boov’n, dat a’k m e’j lilluk maake, dan kan’k wel vief Darde Klokke’s vol schriem. Nee, maak oe maar niet druk, ik beloove oe dat dit warkeluk ’t veurleste is. Disse moal de feestwekke en ‘n ander moal de Poasbult en zo meer.

‘T viefde joar (1963 ) hebt de Lodderaars niet enkel ‘n wielerronde organiseert, maar ze'j woll’n dat t’r ‘n wekke lang wat te doen was. Doar kwaamp ‘t volgende uut:

• Rondrit van de Lodderaars deur Ommen.

• Voetbalwedstried: Ommen 1 teeg’n de Lodderaars

• Stroat’nloop deur Ommen.

• Volleybal toernooi

• Openbare daansoamend

• Wielerronde

De Lodderaars werd'n op e'deeld in paar’n, die ieder iene van die oamend'n mös orga­

niseer’ n. Veur de rondrit waar’n ze twee waagens met peerd’n neudeg. Van Schottert (de Bootsman) van ‘n Achteres in Arriën, konn'n ze 'n menkoare met peerd lien’n en van Jacob van de Boon (van ‘n Koeksenbelt) “n sjees. T peerd kwaamp van Schottert (Fekken ) uut Gietem en Gait Hendrik Schottert wol wel koetsier weez’n. Wie as ‘n aandem koetsier was wös ik niet meer, tot da’k op ‘n foto zaage dat a ’k zelf de liene in de haande hadde. Crescendo gunk d 'r veuran, kompleet met drumband, en doar veur leup'n 'n stel jong’n met ‘n spandoek met de tekst: “ 1958 vijfjaar lodderaars 1963”. Terra, de fotograaf was d ’r ook be’j.

Ie zult begriep’n dat de Lodderaars veurdegeleeg’nheid strak in ‘t pak staak’n en doarbe’j

Lodderaars met hoge hoeden in 1963. V.l.n.r. Gerrit Makkinga (Max), Henk van Elburg (Fuchs), van achteren Gerrit Bouwhuis ???, Gerrit Steen (Gaitie Stien), Bé Steen (Bé van Dijks), Peter Kramer

13

hadd'n zej ‘n hoog'n hoed op en 4n enkel'n grote, zwarte paraplu met Lodderaars d 'r op.

Hoe kwaam'n ze an zovulle hoed'n? Den zien va had d 'r iene en dan zien grova ook, maar dat was be'j lange niet genog. Dus gunk Peter be'j Max achter op de scooter, den had toen al *n Heinkel, noar Jan Stien an 'n Bouwende. Vanwege zien beroep had den d'r 'n stuk of wat. Veur iene wekke konn’n we'j die krieg’n, maar wees d 'r zuuneg op. Joa, dat kurnp goed Stien. En dat kuj net geleuv’n. Weerumme noar Max zien huus an ‘n Hardenbargerweg, op de scooter, zett'n ze allebeide al 'n hoog'n hoed op.

'T kon vanzelf niet uutbliem, Max weej'n em oaf Of dat zo mös weez'n, achter oons vaar'n Ab Makkinga, den toen veur Gait Stien van de markt wark'n. Of dat e ‘t veur had, kan'k niet bewiez'n, maar ‘t rad van de auto gunk iets be'j en joa, net oaver den hoed hen. Zo plat as *n dubbeltie. In gedach'n zaag Peter al hoe as Max met die flatte weer be'j Jan Stien an zol komm'n. ‘T veul niet met umme ‘n arnstug gezich te trekk'n. We'j zult ‘n hoed wel uut e'dökt hebb’n, hoe “t ook was, be’j alle evenement’n koj de Lodderaars kenn'n an de hoge hoed'n, die as ze op hadd'n.

Wieder de voetbalwedstried teeg'n Ommen 1. Veur die tied hadd'n de Lodderaars al 'n oef'nwedstried e'spöld teeg'n de Amboneez'n ( in die tied sprak ie van de zwart'n, zonder dat d 'r iene helleg werd ) op ‘t voetbalveld van Vilsteren, an de deurgoande weg, woar as now enkel karstdann’n stoat. De uutslag stiet me’j niet meer be’j. De meeste Lodderaars deud'n an voetbal, enkel Max niet. Maar Flippie zat veur zien wark op zee en Dickie Oco en Sjoepsel konn’n niet op tied weez'n, die bint later in e ’vaU’n. Doarvan waar 'n de Lodderaars ‘n stuk of wat gastspöllers neudeg, dat waar’n Gerard Beelen uut Nunspeet, Harman van Jewans van Aalderen, den kon machteg gispelen en Eddy Drie­

sen (Bakkertie). Ommen had *n best elftal met Gait Ekkelkamp, Joop Becking, Jan van der Hulst (Rakki Tajang), Otto Wusing en Evert Kothuus op doel, umme d 'r enkel’n te nuum'n. Johan ( meister ) Kamphuus deud de oaftrap op ‘t mooie veld be'j ’t Loar en Dries Bult was d 'r toen ook al be'j.

T begon niet best veur de Lodderaars, Jopie kreeg de balie verkeerd op ‘n kop en den vleug pardoes achter Gerrit Bouwhuus, oonze keeper. Ien - nul achter, maar de Lodderaars gaav’n niet op. Ik meene nog te weten dat Jan Jutten van de bakker, twee keer ‘t net vond. Hoe as *t ook was, de uutslag was 3 - 3, en doar ko’j met thuus komm’ n.

En dan de stroat'nloop deur Ommen. D’r deud vanals met: Jongs, magies en volle vakaansiegangers. Van de foto’s meen ik te kenn’n: Malie Gaasbeek - Jalving, Jolande Logtenberg - Wibier, Gaitie Jansen, Jan Kosters, Bé Petter en Henri Schuurman ( den alweer). Hoe as de route precies was en wat de oafstand’n waar’n, weet ik niet meer zo net. In ieder geval was de finish veur Café Kouwen an de Markt en leup’n ze be’j Weert- man rond, deur de Bermerstroate en de Varsenerstroate, zo de Loarakkers in. Jopie meen'n te weet'n dat Bé Petter hef e'w önn’n, maar d 'r is ‘n foto woarop Gaitie Jansen deur de

BROOD & BANKET

tiarrtf Dunnewind

Varsenerstraat 12 - 7731 DC Ommen

KLEINLUGTENBELT

tim m er- en onderhoudsbedrijf

De Voormars 10B - 7731 DD Ommen Telefoon (0529) 45 47 89

DOIJWE’S DUMP

dump - vrije tijd - camping - outdoor - tentverhuur De kamp 1, 7731 AB Ommen

tel (0529) 45 11 84

M arkt 12, 7731 DB Ommen, telefoon (0 5 2 9 )4 5 5 7 2 0

Z A L E N C E N T R U M M A N S I E R

O udleusen - weg Om m en-Zw olle W itharen - weg O m m en-Balkbrug Ook voor grote partijen, ± 400 personen. Tel. (0529) 471456 Voor al uw partijen, bruiloften, barbecue. Las Vegas, klootschieten, Oud-Hollandse spelen, kinderfeestjes, warm-koud buffet, diners, gourmetten.

Country &r Western avonden enz.

Vraagt u eens prijs, het valt u meel!

Ons autoschadeherstelteam helpt uw auto er zo weer bovenop.

A U T O S C H A D E H U Y S M A N S

Strangeweg 20, 7731 GW Ommen Telefoon (0529) 45 11 46

Gratis leenauto • FOCWA garantie 24-uursservice • 7 dagen per week

Rijwielen/Bromfietsen B.J. Brunink

Bermerstraat 1,7731 CZ Ommen Telefoon (0529) 45 14 70 (tegenover Postkantoor)

m

meer dan 60 ja a r ervaring

u d N e d e r la n d s e V ereniging v a n W e g e n b o u w e rs

Rayonkantoor: Netelhorst 2

Coevorderweg 48, Postbus 81

Postbus 82, 7730 AB Ommen 8050 AB Hattem Tel.: (0523) 63 82 41 Tel.: (038) 444 54 53 Fax: (0523) 63 82 17 Fax: (038) 444 52 72

Ommen tel (0529) 45 14 92

* Banden

* APK-keuring

* Uitlaten

* Schokbrekers

* Accu’s

* Grote beurten

Bcndenservice

Ommen

Voor volledig technisch onderhoud Nieuwelandstraat 1, 7731 TH Ommen Tel. (0529) 45 37 84, Fax (0529) 45 37 52

Voor goed advies en vakwerk naar erkend

cT V A LLA T IE B E D R IJF

O EfU

"Loodgieters

"Centrale verwarming

"Dakbedekkingen

"Elektra

"Gas- en Waterleiding

"Onderhoud CV-ketels

ü

Lid v an de

V e r e n i g i n g v a n N e d e r l a n d s e I n s t a l l a t i e b e d r i j v e n

Patrijsstraat 3-5, 7731 ZL Ommen Tel. (0529) 45 22 03

D E EEOMMERIE"

bloemen - planten - cadeau-artikelen

Dr. A.C. van Raaltestraat 6a - Ommen Tel. (0529) 45 16 48

S CHI L DE RS B E DRI J F

y J E iv a n

GLAS- VERF- BEHANGSPECIAALZAAK

J. van Elburg Ommen BV Schurinkstraat 22a, 7731 GD Ommen Tel. (0529) 45 24 4 1 /Fax (0529) 45 62 56

M O L E N

De Lelie

Voor al uw meel- en graanproducten, volkorenmeel - molenbloem - pannekbekmeel - boekweitmeel - muesli en reform-artikelen.

A.R. WOLTERS Telefoon: (0529) 45 40 80

c a f é - r e s t a u r a n t

B R U G

’N OMME(N)TJE WAARD

Lemelerweg 13, Ommen. Telefoon (0529) 451723

T O U W E N

t a p i j t g o r d i j n e n

Varsenerstraat 5 7731 DC Ommen Tel. (0529) 45 17 16 F a x (0529)45 66 72

£eo

„,,r 0 « ''T'P/'

en

Voor

sigaren . sigaretten . filmpjes n a a r...

GROOTENHUIS

T a b a k -s p e c ia a l

Brugstraat 15, Ommen Telefoon: (0529) 45 27 17 11 autobedrijven in Ommen bieden een compleet pakket

streng geselecteerde

O C C A S IO N S

’nrondjeommendaaromdemoeitewaard!

O Bovag autobedrijf FREEK DUNNEWIND bv Balkerweg 64, Witharen, tel. (0523) 67 63 67

0

Balkerweg 10, Ommen, tel. (0529) 45 36 59

0

Haven Oost 36, Ommen, tel. (0529) 45 12 61 0 Lada-Daihatsu dealer DUNNEWIND bv

Haven Oost 18, Ommen, tel. (0529) 45 19 60 0 Volvo dealer WESTERBAAN

Schurinkstraat 40, Ommen, tel. (0529) 45 12 16

0

Strangeweg 11, Ommen, tel. (0529) 46 22 22 0 Suzuki dealer SCHUURHUIS

Vermeerstraat 2, Ommen, tel. (0529) 45 46 00

0

Patrijsstraat 1, Ommen, tel. (0529) 45 14 71

0

Stationsweg 24, Ommen, tel. (0529) 46 99 00 0 Seat dealer BRAAKMAN

Hammerweg 1, Ommen, tel. (0529) 45 64 36 0 Citroën-agent M.C. BOUWMAN

Hammerweg 3-5, Ommen, tel. (0529) 45 62 47

Henk Gaasbeek fotografie

Gasthuisstraat 60a - 7731 DA Ommen Postbus 121 - 7730 AC Ommen Tel. (0529) 45 42 32 - Fax. (0529) 45 67 68

www.henkgaasbeekfotografie.nl

D E S T E E N E N K A M E R

interieur & decoratie

BERMERSTRAAT 15 • 7731 CZ OMMEN

g TEXACO ediend tankstation

■ S \| l^ianAalderen

= J garage en tankservice

<S>

TEXACO-Tankservice ook met pasjes betalen Hamsgoren 25 ■ 7731 EX Ommen ■ Tel. (0529) 45 24 29

Vrijthof 6b, 7731 CN Ommen . Telefoon (0529) 45 45 55

Ervaar de ervaring van Reisburo Geesink

Markt 4 Ommen Tel. (0529) 456805

Sportlaan 1B Hardenberg Tel. (0523) 260805

HOILAND INTERNATIONAL

Reisburo

Kerkplein 15 Dalfsen Tel. (0529) 430530

RADIO - T.V. - STEREO RECORDERS - KOELKASTEN WASAUTOMATEN - EIGEN TECHNISCHE DIENST

M. Dunnewind

Dr. A.C. van Raaltestraat 12 7731 GP Ommen

Tel. (0529) 45 16 58

Strangeweg 7 7731 GV Ommen Tel. (0529) 45 21 50 Fax(0529)45 11 65

D unnew ind-G roep b.v.

Uitvoering van • Sloopwerken

• Grondwerken

• Rioleringen

• Verhardingen Transport en levering van • Zand en grond

• Gebroken puin Verhuur van • Containers

Kracht p u tje uit Hollands vlees van je

Zeljslachtende Slager:

A. van Lohuizen

K erkplein 8 - Tel. (0529) 45 14 57

0 « en ve ^

O SD E SCHAKEL Makelaars-

Vrijthof 5a, 7731 CN Ommen, Tel. (0529) 45 50 55 Ook vestigingen in: Almelo, Hengelo, Nijverdal

Bouwbedrijf

Bilder en Vonder BV

Veldkampweg 3, 7731 HL Ommen

T E L E F O O N ( 0 5 2 9 ) 4 5 1 0 4 3

Hef adres voor al

«

Fotowerk (ook l-uur service) Pasfoto's (direct-klaar, ook in kleur) Groepsfoto's (bij uw huwelijksjubileum b.v.)

Bruidsreportages

De Kracht

van teamwork

Den Lagen Oordt 10

Rabobank

7731 GM Ommen

Tei. (0529) 45 97 oo Ommen

ÉÉTRKmnnL B ^{ijk e r k}

om m en y

G E R E E D S C H A P P E N

Dr. A .C . va n R a a lte s tra a t 26, 7731 G P O m m e n

J

van kesteren

s c h o e n m o d e

Kerkplein 6 ~ 7 73 1 CS Ommen ~ Telefoon (0 52 9 ) 4 5 15 0 9

S p r u i j t

N o t a r i s

V arsenerpoort 1 - Postbus 75 - 7730 AB O m m en Tel. (0529) 45 22 33 - Fax (0529) 45 37 12

B E L OP EN N E E M ME E!

salades, maaltijden, borrelhapjes, snacks

BEL

( 0 5 2 9 ) 45 14 29

Voor een goed betaalbare hollandse maaltijd of

koffie met vers gebak

R E S T O OCO

Lunchroom-ijsbedrijf Brugstraat 16 7731 CT Ommen

RENAULT

RENAULT DEALER

CENTS

Stationsweg 24, 7731 AX O m m en Telefoon (0529) 46 99 00

Uw adres voor:

- personen/bedrijfswagens - autoschade

- verhuur

- TEXACO tankstation - LPG-gasinbouwstation - financiering

- lease, alle merken auto’s

Elftal van de Lodderaars in 1963. Staand v.l.n.r. Gerrit Steen, Gerard Beelen, Jopie meienhorst, Henk van Elburg, Peter Kramer, Bé Steen. Zittend v.l.n.r. Herman van Aalderen, Eddy Driessen, Gerrit Bouwhuis, Jan Jutten, Joh. Willemsen

finish giet. Aj goed kiekt, ku'j zien dat e *t broes op de bek hef stoan. Ik holle t’r op dat Gait van Grads Jansen uut Arriën de winnaar was.

Now komme wej an “t volleybaltoumooi. Dat werd e'holl'n in de gyrnnastiekzaale van de Johan Seckelschoele an de Schammelte. Op de foto stoat 22 jongs en 12 magies en doarvan mag ie d 'r van uut goan dat er altied 3 heer’nteams en 2 damesteams met deed’n.

De ploeg van de Lodderaars bestond uut Gerrit Bouwhuus, Jan Jutten, Peter Kroamer, Bé Stien, Johan Willemsen en as gastspöller Cor Zandbergen ( Zwil), den toen al in Ede woon'n. De aandere teams kwaam'n veur 'n deel van campings, veural van Vakantie- vreugd, al waar’n d ’r wel meer Ommer, zoas Gosse van Elburg, Gerrit van Bats Gerrits, Reinie Bouwhuus, Frans en Henk Kodden en be’j de magies Sientje de Lange, Willy en Ineke van Kesteren, Marijke Hartman, Marie Jalving alweer en Dinie Kodden.

En dan, ik denke op vre’j dag, de daansoamend. Dat was ‘n groot woagstuk, want nargens in Ommen ko’j in ‘t openbaar daans’n. D’r was wel daansles be’j “de Zon” in de film­

zaal, maar dat was enkel veur Katteliek’n. De jongs die van ‘n aandere karke waar’n, loer’n verlangend be’j de deure noar de magies. Maar Bemard Sprik waak’n d ’r veur dat

de ketters buut'n bleem. En zo in ien’n moal, kreeg’n de Lodderaars vergunnige veur ‘n algemiene daansoamend in de Centrale Warkplaatse an ‘t spoor. ‘T kost’n wel geld, veur de zaalhuure en veur de meziek. En ‘t geld in kas was betuun. As t’r dan is weinug volk kwaamp? Maar kiek'n wat as ‘t werd.

Met Everhard Siero van *t café, hadd'n de Lodderaars oaverlegd dat ‘t bekende orkest van Cherry van Beek uut Zwolle meziek zol maak'n. Everhard deud doar zelmens in met. Bé Stien wös nog dat later Boering van de belasting kwaamp vroag’n of dat de Lodderaars wel sociale last'n veur de meziek betaald hadd'n. Niet dus, maar t geld was op. Dat was op e ’goan an ‘n echt diner be’j Hotel Paping, want de daansoamend had zovölle op e ’leverd dat de Lodderaars de bluumpies buut'n hebt e ’zet.

Now joa, ‘t was *n groot succes, d 'r kwaam ‘n macht volk, en zej hadd'n d 'r ook volle wark veur verzet, niet allinug met de verkoop van kaartjes en fris ( op de foto’s is gien bier te bekenn’n ), maar ook veur de aandere oamend'n, woar as gien of weinug geld an te passé kwaamp.

De leste wielerronde he'k al oaver e' schreenm.

Maar van de foto's kwaamp me'j in herinnereg dat, in ieder geval de leste moal, ook 'n jeugdronde an de groot'n veuroaf gung. En zo kwaamp er een, bettien studentikoos, ende an viefjoar Lodderaars, wat as kwajongswark begon.

De winnaar van de wiellerronde in 1960, Gerrit (Max) Makkinga. De erekrans wordt hem omgehangen door Fenny Oldeman, destijds informatrice bij de VVV (links) en Wimke Schipper-v. Aalderen, die toen vakantiewerk deed bij de VVV. De heren v.l.n.r. v.

Kesteren, Kip, Maat?? en een v.d. Boon zo te zien.

A. Makkinga

Wijksanering onder de Ommer bakkers

Veertig jaar geleden waren de prijzen en de verdiensten voor iedereen aan de lage kant.

Er is ook een tijd geweest dat er een meeldepot was in Ommen. Toen brachten vier vrachtrijders om de beurt 200 zakken bloem bij de bakkers in Ommen. Voor iedere zak die ze wegbrachten ontvingen ze 12 1/2 cent, dus 200 x 12 1/2 cent = f 25. Daarvoor moesten ze heel Ommen doorrijden, tot aan Meijerink in Lemele toe!

Er werd in die tijd veel rogge verbouwd door de boeren. Als de dorsmachine voor de oorlog in de buurtschappen kwam, rekende je als bakker van te voren al uit bij welke klant ze kwamen dorsen, want dan waren daar tien stoeten extra nodig. In de oorlog moesten de boeren rogge leveren. Dan kwam er een controleur opnemen hoeveel rogge er geoogst werd. Daarvan moest de boer een bepaald percentage afleveren. En als ze zelf wat wilden laten malen bij de mulder, moest daarvoor een vervoersbewijs getoond wor­

den. Nu moest zo'n controleur ook wel eens koffiedrinken of naar de w.c. Dan werden er gauw wat zakken rogge verstopt; het was tenslotte de boer zijn eigen verbouw.

Bonnen van Jacob van Eerten

Wanneer wij dan kwamen venten met paard-en-wagen, kregen we nog al eens een zak rogge mee. Voor 1 mud van 70 kg kreeg men 35 roggebroden. Omdat hiervan zoveel gebruik werd gemaakt, was het moeilijk bij te houden hoeveel er afgenomen werd. Daarom hebben we bonnen laten drukken bij Jacob van Eerten die zijn drukkerij had in de Gasthuis­

straat, op de plaats waar nu Westerman zit. Dus 35 bonnen met opschrift: “goed voor 5 pond roggebrood”. Die rogge moesten we dan nog laten malen bij de mulder. De vol­

gende morgen verdween die zak rogge in de mand van de transportfiets en dan ging het om een uur of zeven door de Kamemelkstraat, het Vrijthof over, bij vrouw Assendorp de Julianastraat over, dan bij Jongen-Ap voor het huis langs en tenslotte Den Oordt op.

Daar stond Hendrik Oldeman klaar om de zak naar binnen te helpen. Dan nam hij een zak roggemeel op de rug en kieperde die zo in de fietsmand. Later kwam hij met de rekening: 20 mud rogge gemalen a 15 cent = f 3. En dan ook nog met gevaar om gepakt te worden! Wij kregen 20 cent bakgeld voor een roggebrood.

De bakkers zijn het vlot eens

In de grondstoffenprijs zat niet veel verschil: hoogstens 10 a 20 cent per zak. We moes­

ten het zoeken in de kostprijs. Nu was er een bakkersvergadering in Deventer, waar Karei Woertink en ik heen gingen. Daar sprak Van Brummelen uit Soest over wijk­

sanering. Onderweg naar huis zeiden we tot elkaar dat we ook in Ommen moesten sane­

17

ren. Karei zei: "Ik loop me rot ‘s morgens, op de Markt, in de Wolfskuil en Hamsgoren.

Het is niet te doen.” Omdat ik toen voorzitter was, heb ik de Omrner bakkers in vergade­

ring bij elkaar geroepen, want ik realiseerde me dat deze wel voor wijksanering waren.

De wijkverdeling moest geregeld worden. Dus had ik van tevoren contact opgenomen met Jan Luttekes, die op het gemeentehuis werkte. Hij wou dit wel doen, samen met de ambtenaren De Blauw en Van Petersen. Op die vergadering waren de bakkers inderdaad allemaal voor sanering. Toen ik de verdeling aan de orde stelde, werd het wat moeilijken Toch werd het voorstel aanvaard en werden de boekjes met de klanten erin ingeleverd, zodat de heren ambtenaren aan de slag konden. De volgende vergadering werd gehou­

den bij Café Hegeman, voorheen Roosken, aan de Markt, in de bovenzaal. De commissie­

leden maakten de voorstellen bekend, hetgeen zorgde voor wat heen en weer gepraat. Totdat Karei Woertink zei: "Ik heb nog een afspraak. Laat mij maar vast teke­

nen, ik moet weg”. Toen tekenden ze allemaal. In twee avonden vergaderen was een en ander geregeld. In som­

mige plaatsen deden ze er acht maanden over!

Demonstraties voor de huisvrouwen

Nu zaten we nog met de moeilijkheid hoe we onze klan­

ten moesten inlichten. Een advertentie is zo onpersoon­

lijk. Iedere klant aan de deur over de sanering inlichten zorgt voor veel discussie. Een paar dagen na de vergade­

ring zaten we aan de thee toen Hans, vertegenwoordiger van Reiders uit Apeldoorn binnenkwam. Hij wist al dat we gingen saneren en vond dat een goede zaak. Hans deed in Bakkerol Broodcrême en Calvé-artikelen en had de hoofdvertegenwoordiger Uit den Boogaard bij zich.

Op mijn vraag hoe we onze klanten moesten inlichten, antw oordde laatstgenoem de dat ze bij Calvé demonstrateurs hadden die voorlichting gaven aan huis­

vrouwen, onder de slogan: "Neem de tijd voor uw ont­

bijt”. We waren uit de brand en konden op een aantrek­

kelijke wijze onze klanten voorlichten tijdens een drietal avonden, ongeveer 35 jaar geleden georganiseerd door de gezamenlijke Ommer bakkers en Calvé-Delft. Met

succes, dat blijkt uit het uitgebreid verslag in het bakkersvakblad, dat repte van een grote belangstelling: "Het liep storm in Ommen. De huisvrouwen popelden om niets van deze

"Neem de tijd voor uw ontbijt”-actie te missen. Voorzitter van het actiecomité was de heer A. Makkinga. Propagandist de heer L. Schotting memoreerde tussen de aangebo­

den hapjes en drankjes door de taak van de bakker: “Wie begint er ‘s morgens om 4 uur met het werk? Elke nacht opnieuw' gaat de bakker naar zijn bakkerij. Elke nacht! Hij werkt daar tot 4 uur *s middags. Waarom? Omdat de klanten terecht de eis stellen het

I________________________________________________

bakker A. Makkinga, aan het woord tijdens de voorlichtingsavond

verse brood tijdig in huis te hebben. Mocht de bakker zich eens verslapen, mopper dan niet op hem, want hij is ook maar een mens. Het is eigenlijk een bijzondere figuur in onze maatschappij. Hij is directeur, boekhouder, inkoper, produktieman, personeelschef, kas­

sier en koopman. En dan is hij nog mens en vader”.

Niemand ging met lege handen huiswaarts

Het respect dat de mensen in Ommen voor hun bakkers hebben, bleek wel uit het dave­

rende applaus aan het einde van de toespraak van de heer Schotting. Verder maakten de huisvrouwen kennis met Tarvo-brood en werd de film “Levend brood” vertoond. Men besloot de “zeer geslaagde avond” met een grote verloting van krentenbroden, boom­

stammen en paastaarten. De “fantastische” broodsortering van de Ommer bakkers was na afloop van de avond binnen enkele ogenblikken verdwenen onder de armen van di­

verse nablijvers. Bovendien kreeg men aan de uitgang nog een pak Bosscher beschuit, een koffiehoek van Van der Kerk en een rolletje King pepermunt. Het artikel in het bakkersvakblad concludeerde tenslotte dat "de zeven bakkers in Ommen de image van de hele bakkerij weer een stoot omhoog hebben gegeven.”

De bakkers kregen de volgende wijken toegewezen. Hengelaar kreeg alles over het spoor;

Harmsen alles over de brug; Jutten: het gebied tussen de Julianastraat en de Doorman- straat; Maat: de Bouwstraat, Schurinkstraat en Dr. A.C. van Raaltestraat. Wind kreeg de

De zaal van het Hervormd Centrum was propvol. De demonstrateurs vonden een aandachtig gehoor.

19

De stunt van de Ommer bakkers sloeg dermate in, dat er zelfs een versierde wagen aan het thema werd gewijd. Nog te herkennen zijn v.l.n.r. Minke Abma?, Janet Buter, Greet Geerts, Jennie Scholten, Annet Scheen, Ankie de Blaauw, Jan Spalink, ??, ??, Wim Hart.

Hamsgoren en Makkinga de Paarhuisstraat en de Laarakkers. Bakker Horsman uit Wit­

haren had ook nog wat klanten in Ommen en in goed overleg werd hem de Fridaghstraat toegewezen. Anderhalf jaar later kregen de bewoners van de Korenbloemstraat bakker Jutten als broodleverancier. Alle bakkers waren ingenomen met de wijkverdeling.

Een volgende keer vertel ik over de komst van het gesneden brood en de consequenties daarvan.

Harm Takman

Bij de neus genomen

Een twintigtal jaren geleden stond dit in de plaatselijke courant, met een kleine verkla­

ring. Het gaat over een kleine gebeurtenis met grote gevolgen.

Na de oorlog werd de huurbeschermingswet in werking gesteld, zodat huurders van huizen beschermd werden tegen een te hoge huurverhoging. Een door Burgemeester en Wethouders ingestelde huurcommissie bepaalde wie een leeggekomen pand kon betrek­

ken. De huiseigenaren hadden maar weinig te vertellen en moesten alleen maar zorgen voor goed onderhoud voor te weinig geld, zodat verhuur eigenlijk niet meer lonend was.

Bovendien kon je geconfronteerd worden met minder gedisciplineerde bewoners, die de huur niet tijdig betaalden en het pand ook nog eens uitwoonden.

Zo ook E. Takman, eigenaar van diverse huurpanden: oude arbeiderswoningen voor f 2 per week; nieuwe arbeiderswoningen voor f 3 a f 3,50 per week; middenstandswoningen voor f 5 a f 6 per week; winkelhuizen en riante woningen deden f 8 a f 12 per week.

Omdat de zeggenschap van de eigenaren tot nul was gedaald, moest het tot een conflict komen. Het volgende geval geeft daarvan een beschrijving.

Gerrit Jan Paarhuis, lid van de huurcommissie

Gerrit Jan Paarhuis, wonende aan de Bouwstraat, was lid van de huurcommissie. Hij was een bekend figuur in Ommen en had als bijnaam: “de Pappe” of “Papn Gaitjaan”.

Deze naam kreeg hij toen hij op 2 a 3 jarige leeftijd met zijn moeder op de krui­

wagen naar de Ommeresch toog omdat zijn moeder daar het land ging bewer­

ken. De stadsboeren hadden in de O m m eresch een strook bouwland voor rogge en aardappelen en, in het na­

jaar, spurrie en knollen. Zo

Het huis van G.J. Paarhuis in de Bouwstraat

21

ook de familie Paarhuis. Gaitjaan was als enig kind nog verwend met borstvoeding, waarover zijn moeder nog lang beschikte. Gaitjaan kreeg ook nog op het land de pappe.

De naam van “de Pappe” of “Papn Gaitjaan” heeft hij altijd gehouden. Ook is een ver­

haal bekend dat Gaitjaan erg sterk was. ‘s Avonds na 6 uur werd er nog wel een haring gekocht bij Nentjes, de vishandel in de Bouwstraat. De jongere klanten daagden dan Gaitjaan uit. “Kun je een grote ton gevuld met zoute haring opbeuren?” De Pappe liet zich overhalen en beurde de ton hoog op. Een gejuich ging op, maar hij stonk een uur in de wind van die smerige harington.

Strijd om een woning

Inmiddels kreeg Takman een huis leeg op Den Lagen Oordt, de woning waar Jalving en later Bendijk ingewoond hebben. Er naast woonde een vrouw in een oud huis dat later

“onbewoonbaar” werd verklaard. Deze vrouw moest de woning betrekken volgens de huurcommissie. Takman wilde dat zijn zoon Willem erin ging wonen, die daar dan te­

vens een winkel en werkplaats in kon hebben. Het huis werd uiteindelijk gevorderd, dichtgespijkerd en verzegeld. Takman echter brak het weer los. De burgemeester, met ambtsketen om, kwam er aan te pas en liet het huis weer openbreken. Zodoende werd het huis bewoond volgens de voorkeur van de huurcommissie.

Gaitjaan Paarhuis hoorde natuurlijk ook van het geval. Hij vond het geweldig mooi maar kon zich niet beheersen. Toen Takman in de Tuinstraat aan het verbouwen was, sprak Paarhuis hem aan met de woorden: “Ze hebt oe mooi be'j de neuze had". “Wat zeg ie”, vroeg Takman en hield zijn hand aan het oor zodat Paarhuis dacht: "Takman is do o f \ en kwam dichtbij hem. Meteen kreeg de Pappe van repliek en Takman pakte hem bij de neus, draaide die om en “plof!”, daar lag Papn Gaitjaan op de grond. Tot groot vermaak van de omstanders.

Achterkant van de stadsboerderij van Paarhuis in 1961, gelegen aan de Tuinstraat.

I

Willem Takman heeft het pand later wel gekregen en is ook eigenaar geworden. G.J.

Paarhuis is één van de laatste stadsboeren geweest. Hij was nooit gehuwd, al had hij wel een beetje verkering. De laatste huishoudster was een dochter van Schutten Gait uit Ankum. De boerderij staat al jaren leeg en zal hopelijk eerdaags worden afgebroken.

Gaitjaan en Dina Paarhuis

23

Marietje Rhee-Luttekes

Uniek, zelfstandig Ommen meer dan zeven eeu­

wen stad!

Van 4 tot en met 7 augustus 1948 vierde Ommen feest. Het werd een feest, dat nog in veler herinnering voortleeft als hét feest van Ommen.

Er was een Erecom ité gevorm d met als voorzitter de Burgem eester van Ommen, de beer C.E.W. N ering Bögel. Andere leden van het comité waren o.a. de w et­

houders Seinen en Im m ink en de Burgem eesters van Avereest en Den Ham. Bo­

vendien had bijna uit elke buurtschap iemand zitting in het comité. De eigenlijke organisatie van de feestelijkheden lag in handen van de Centrale Feestcommissie, be­

staande uit de volgende Ommenaren; J. Drenth, G. Veurink, W. van Kesteren, E. Egberts, J.C. Alblas W. Andela F. Beunk, H.J. Groenenberg A.B.R.Grootenhuis, KI. Hurink, Joh van der Kolk J. Kramer, H. Luttekes (Smittie), G.J. Makkinga (De Bakker) en G. Veld­

huis.

Voor elk feestonderdeel was er een subcommissie, met in de meeste gevallen een verte­

genwoordiger uit de Centrale Commissie. De onderdelen waren: Kinderfeesten Boeren­

bruiloft, Commissie voor de Volksfeesten, Concours-Hippique, Sportcommissie, Tentoonstellingscommissie, Loterijcommissie, Muziek- en Zangcommissie, Propaganda- commissie en de Optochtcommissie.

Het feest begon op woensdag 4 augustus met een Groot Kinderfeest, “aanvangende des morgens om 9 uur een optocht”. Verder was er die dag een ontvangst van Oud-Ommenaren

op het gemeentehuis, een of­

ficiële raadsvergadering en een receptie van het gemeen­

tebestuur. Om 20.00 uur was de aanvang van een Avond­

feest, waaraan alle in de ge­

meente aanwezige zang- en m u z i e k v e r e n i g i n g e n meewerkten. De “ Massa- zang” vond plaats o.l.v.. de heer J.A. van Hartingsveldt.

B ijzonder was het lied

“ Ommen Ju b elt”, dat op

24

scholen en in verenigingen was ingestudeerd.

Op donderdag 5 augustus was er een groot.Nationaal Concours Hippique en ‘s avond het Concert Stafmuziek van het Rotterdamse politiekorps. Vrijdag 6 augustus stond in het teken van de Grote Historische Optocht. ‘S avonds trok de optocht van versierde

“ B roedw agens” door de stad, w aarna de O uderwetse “B oerenbrulfte” werd ge­

vierd op het feestterrein, onder het toeziend oog van Schout en Schepenen.

Zaterdag 7 augustus om 17.00 uur vertrok de plaatselijke gym nastiekvereniging (G.V.O) naar het feestterrein om daar een dem onstratie te geven en om 18.00 uur traden voetballers aan voor een voetbalw edstrijd tussen twee sterke le klassers, Go Ahead (Deventer) en D.O.S. (Utrecht). Na het concert door het Zwols M annen­

koor werden de feestelijkheden besloten met een Groot Vuurwerk (72 nummers!).

De meeste indruk maakte echter de ‘'Derde Ommer Revue” die vijf keer werd opgevoerd in de speciale revuetent op de Markt, waarin vele Ommenaren hun muziek-, zang- en acteertalenten presenteerden. De teksten voor de revue werden geschreven door H. Lokin Jr.. Crescendo's groot Revue-orkest stond onder leiding van H. Lokin Sr. en de regie was in handen van G.H.N. van Doom. Onvergetelijk zijn liedjes uit die revue, zoals: Hallo, daar zijn we allen weer; Een beetje vrolijkheid; Nou ... nou, wat doe je in de kou en Zevenhonderd Jaar Ommen. Nog steeds denken veel mensen met plezier terug aan de revue.

De inwoners hadden de straten versierd. De muziek ging door Ommen met vrolijke

25

I

De Ommer Revue in 1948 is volop aan de gang en inderdaad, zo te zien vermaakt men zich prima.

mensen in het kielzog. Ommen vierde feest. Ommen bruiste van gezelligheid. In zijn openingswoord in het Programmaboekje van de Herdenkingsfeesten schreef Burgemeester Nering Bögel o.a.: “We hebben allen een warm plaatsje in ons hart voor Ommen “ons Ommen”! W aarom,... dat komt goed tot uitdrukking in OMMEN JUBELT op tekst van B.J. Jonink en op muziek gezet door W. van Hartingsveldt.

In Salland ligt een plekje grond, Dat Ommen wordt genoemd.

Door zijn natuurschoon wijd en zijd Bekend en steeds geroemd.

Waar ieder graag terugkomt als hij eenmaal beet t geleerd, dat deze plek hem biedt wat hij Tot dusver heeft ontbeerd.

Men vindt er 't vlakke heideveld.

Ons lerend in zijn pracht,

Dat ware schoonheid slechts ontstaat Als eenvoud wordt betracht.

Men vindt er Vecht- en Reggestroom, Natuurbad, berg en dal.

Voorts zandwoestijn en waterplas En bossen zonder tal

Wij hopen, dat dat plekje grond Voor rampen blijft bewaard, De plek, die ons meer dierbaar is Dan ied're plek op aard.

En komt het ooit in later tijd

In moeit' of ongerief. Wij zullen 't niet verlaten Want wij hebben Ommen lie f!

Het carillon in het oude gem eentehuis werd door de bevolking geschonken ter herinnering aan “700 jaar Om m en Stad” . Waarom horen we “Om m en jubelt”

daar nooit meer op spelen? Ja, ik heb wat teruggeblikt in het verleden. Ommen, het was er gezellig en vertrouwd en je kende bijna ieder. Daardoor was het waarschijnlijk mogelijk om zo’n groots feest te organiseren. Een volgende keer zal ik nog wat meer over de revue schrijven met teksten van de liedjes erbij.

Verklede Ommer heren in 1948, v.l.n.r:

Jan Steen, Marinus Gerrits, Jan Bosch, Dolf Wessels, ? Bosscher en Jan Jonink

27

I

D e d e e ln e m e rs a an d e der de O m m e r R e v u e i n 1 9 4 8