z.
I mJ >
Port Betaald IpÖStnl
77
De Darde Klokke"
Drie moandeleks tiedschrift veur Ommen
in samenwerking met het Cultuurhistorisch Centrum Ommen
I
Colofon
STICHTING DE DARDE KLOKKE
Voorzitter H. Woertink
Telefoon 0529-452963
Secretaris S. Schokkenbroek Patrijsstraat 39 7731 ZL Ommen 3eklokke@hccnet.nl Telefoon 0529-463111
Penningmeester A. van der Vegt Sperwer 34 7731 KB Ommen Telefoon 0529-456317
CULTUURHISTORISCH CENTRUM OMMEN
Voorzitter J.W. Bemboom Telefoon 06-53907484
Secretaris
H.J. Feddema-van EIburg
De Schammelte 27, 7731 BL Ommen w.feddema@home.nl
Telefoon 0529-463288
Penningmeester H. Kortman
Telefoon 06-23944250
STREEKMUSEUM OMMEN Den Oordt 7, 7731 CM Ommen Telefoon 0529-453487
GEMIENSCHOP VAN OLL OMMER
Veurzitter G.FI. Steen
Telefoon 0529-454181
Schriefster Berna Poelarends
Wolfkulllaan 10, 7731 AM Ommen martlnenberna@hetnet.nl Telefoon 0529-450507
Penningmeester H. Prenger
Telefoon 0529-452096
Drie moandeleks tiedschrift veur Ommen en de gemienschap van 01! Ommer in samenwerking met het Cultuurhistorisch Centrum Ommen
Redactieadres
Patrijsstraat 39, 7731 ZL Ommen telefoon (0529)46 31 11 e-mail 3eklokke@hccnet.nl
www.hko-ommen.nl
Lidmaatschap
• € 21,50 per jaar lidmaatschap CCO inclusief abonnement De Darde Klokke.
• € 22,50 per jaar bij niet automatische afschrijving. Betaling op IBAN NL97 RABO 0378 9039 77 t.n.v. CCO.
• Veur betaling van abonnement op De Darde Klokke € 6,- per joar.
IBAN NL72 INGB 0003 0435 54 of NL08 RABO 0348 9059 04 t.n.v. 'De Darde Klokke' te Ommen
Overname van artikelen toegestaan met
bronvermelding.
www.hko-ommen.nl www.museum-ommen.nl
MET DANK AAN
Notarispost Ommen Ekkelenkamp Freesverhuur Ommen
Univé Verzekeringen lunch - patisserie - diner - ijssalon Timmer- & Onderhoudsbedrijf Kleinlugtenbelt Tuincentrum Jurrie Baas M. Dunnewind Radio, TV en witgoed Sportrijk fit & gezond Ommen
Go Makelaars Weenink Jansen Lennips groep Vastgoed Onderhoud Autobedrijven:
Aannemersbedrijf M. van der Vegt Takman Gereedschappen • Oostendorp
Douwe's Dump Cents Autocentrum • Van Leussen
Rijwielen/Bromfietsen Brunink Café-Restaurant 'Flater' • Dunnewind bv Installatiebedrijf Groen Ommen De Rechter van Ommen • Schuurhuis
Autoschade Huysmans OCB Bouw bv • Autopalace
Ommer Automaten Kompanen • Cents bv
Bandenservice Ommen Restaurant-Catering 'De Bootsman' • M.C. Bouwman Pearie Opticiëns Fl. Steen bv verhuizingen en transporten Kapsalon de Kapper
Schildersbedrijf Van EIburg Autoschade Henk Koggel Van Elderen accountants belastingadviseurs Dakdekkers- en Renovatiebedrijf Resto Oco Zorgboerderij 't Schöttincksflier
E. van der Linde Ommen BV Bungalowpark'Hoge Hexel' De Lange Keukens Café-Restaurant 'De Nieuwe Brug' Expert Westerman Klusbedrijf H. Bremmer Slaapkenner Touwen Bentum Nijboer Notarissen Culinair bij u thuis
Stucadoorsbedrijf Rinus Zwanepol Eyewish Opticiëns Makelaarskantoor Sallands Goed Van Aalderen garage en tankservice Hovenier Arjan van der Veen Huiskas Hovenier
Dunnewind Groep BV Installatieburo Henk van den Hof BV Atelier de Wilde Roos
Bouwbedrijf Vonder BV Brasserie Tante Pos Prima Vista
Berna's Flairfashion Goudsmids Atelier & Juwelier Zandbergen EP Ommen Bakkerij van der Most Grand-Café Jipp
Wij worden financieel ondersteund door Rabobank Vaart & Vechtstreek
Wanneer het Kerst is en ook wanneer het jaar bijna ten einde is, komen altijd weer ge dachten naar boven hoe het afgelopen jaar was en nog meer misschien wat we het nieuwe jaar er van willen gaan maken. Ook wij hebben dat. Maar we willen we dit keer volstaan
bij een Nieuwjaars-zegenwens uit 1907 van lantaarnopsteker J.J. Arendsen. Behalve het opsteken van de openbare lantaarns in Ommen hield de lantaarnopsteker min of meer ook de wacht in Ommen. Wat er zich afspeelde. Een lantaarnopsteker, zo voelt De Darde Klokke zich ook een beetje, maar dan op het gebied van historie. Hieronder een klein deel uit de Nieuwjaarswens van toen:
NIEUWJAARS-ZEGENWENSCH
opgedragen aan Heeren Regeerders, Kooplieden en alle loffelijke Burgers en Ingezetenen van Ommen
bij den aanvang van het jaar 1907.
"Wij roepen weer 't welkom U tegen.
"Nieuwjaar", voor ons vol van hoop!
En iedereen wenschen wij zegen en voorspoed gedurende Uw loop.
Wij zullen, o Burgers, bewaken:
Uw huis en hof en Uw goed;
Vaart wel! en God zegene Uw zaken.
Nieuwjaar is 't, vooruit weer met moed!
Heb ik soms nog iemand vergeten.
Zoo wensch 'k U allen met elkaar.
Oprecht en met een vrij geweten;
Een hoogst voorspoedig "Nieuwjaar,"
De redactie
Foto op de omslag: Sinterklaas op het Vrijthof in Ommen met een echte zwarte Piet. (Foto van Oud Ommen, dateert van in ieder geval vóór 1940)
Opkomend toerisme in Ommen Anneke Koning-Huisman biz. 2
Gemoelaksweg Henk Schuurman bIz. 3
Archem (deel 2) Dieks Horsman blz. 4
Appelhof Ben Wösten blz. 9
Kieinkoor Excelsior (deel 2) Marietje Rhee-Luttekes blz. 12
Sinterklaas in Ommen Harry Woertink blz. 19
De vierde Wijze G. van Faassen blz. 20
Opkomend toerisme in Ommen: pensiongasten
door Anneke Koning-Huisman
Een herinnering
Toen ik op de lagere school zat, jaren 1958- 1964, hadden wij thuis pensiongasten. Ik denk dat mijn ouders dat hadden afgekeken van mijn tante Dina die op Anna's hoeve, aan de Zwolseweg, een pension had. Mijn moeder was Fredrika Schuurman (voor veel nich ten en neven tante Fred) en mijn vader Jaap Huisman. Wij woonden aan de Hardenberger-
weg nummer 5, vlakbij de haven en de duiker. Mijn tante Dina was de twee lingzus van mijn moeder, Dina Flier- jans-SchuLirman. Zij had een vrij groot
pension en achter Anna's Hoeve was een kampeerterrein van de ANWB waar mensen leerden kamperen. Als
kind kwam ik daar vaak.
Mijn moeder was huisvrouw en hielp bijna elke dag in de bloemenwinkel van haar broer, Johan Schuurman, aan de Brugstraat waar nu de Hema is.
Mijn vader was chauffeur op de vuil niswagen.
Mijn moeder vond het leuk om te verzorgen en financieel was het ook wel aantrekkelijk waarschijnlijk. Dat waren denk ik de redenen om "pensiongasten te houden".
Een aantal weken in de zomer moesten we dus inschuiven. De voorste 2 slaapkamers wer den leeggemaakt voor de gasten. Zo werden ze ook altijd genoemd: de gasten. Eén kamer had een wastafel met alleen koud water, wat toch vrij luxe was. Verderop in de gang was achter een gordijn een kleine ruimte met nog een wastafel.
Maar deze ruimte was volgens mij alleen voor onszelf. Een douche hadden we nog niet.
De gordijnen van de schuifdeuren tussen de voor kamer en de achterkamer gingen dicht en de gas ten konden komen. De gasten kregen de voorka mer. Wij woonden in de achterkamer.
Het was volpension. Dat betekende dat de gasten een ontbijt kregen, koffie 's morgens, de lunch ( of een pakketje mee), thee als ze 's middags
thuis waren, diner en 's avonds koffie. Om te we ten wanneer de volgende gang opgediend kon
worden kre
gen de gasten een belletje , zodat mijn moeder wist dat ze met haar dubbele dienblad ( soort dubbeldek ker) kon opdienen. Later maakte mijn vader een lampje dat aan onze kant van de schuifdeur ging branden als teken dat de gasten wel weer bediend konden worden. Mijn moeder vond het leuk om de gasten te verwennen en lekkere dingen te maken.
Ik vond het prachtig als er weer gasten kwamen, zeker als er kinderen bij waren. Een aantal jaren achter elkaar kwamen een opa, oma en kleinkind iets jonger dan ik uit Heemstede bij ons in pension.
Ik werd overal mee naar toe genomen. Naar de speeltuin bij Nieuwe Brug, naar Madrid, maar ook naar een soort hut en klok, we noemden het om de een of andere reden de Zweedse blokhut, ergens in een bos. Ik denk in de Wolfskuil. Ik heb de plek later nooit teruggevonden.
Mijn moeder was er de hele dag druk mee, maar genoot ervan. Als er een gezin kwam met kleintjes paste ze op, zodat de ouders 's avonds naar een optreden van de
Knollentrekkers konden. Alhoewel ik niet zeker weet of die toen al bestonden. In Ommen werd steeds meer voor
toeristen georganiseerd bijvoorbeeld vossenjacht en
volksdansen.
Na een aantal jaren was het gedaan met de pensiongas ten. Ik denk dat het toen al gewoner werd om te kampe ren of in een hotel te gaan.
Gemoelaksweg
Antwoorden op een vraag uit 2002
door Henk Schuurman
"Zoekt en gij zult vinden". Aldus een bekend woord, te vinden in de bijbel. Om er niet naar te hoeven zoeken zij hierbij voor niet zo Bijbelvaste lezers vermeld dat het in Matthéüs 7 : 7 en in Lucas 11 :9 staat. Maar bijna iedereen zal wel eens ondervonden hebben datje soms iets vindt waar je niet in eerste instantie naar op zoek was. Zo ging het mij toen ik in het najaar van 2015 in oude nummers van "De Darde Klokke" zocht naar iets over Stegeren. In nummer 123 uit het jaar 2002 viel mijn oog op een stukje van Ma- rietje Rhee-Luttekes, getiteld
"Gemoelaksweg". Ze vroeg zich af wat die bijzondere naam van de weg die je, van Om men komend, vlak voor camping De Roos rechts ziet liggen, wel zou betekenen en waar die aan ontleend zou kunnen zijn. "Niemand wist het antwoord". Ze raadpleegde de zoek machine Google, maar "Gemoelak" leverde geen resultaat op. Toen "Gemulak" gepro
beerd. Nu kwam er wel een antwoord. Het
was een naam die voorkomt op Bali, van een koffieplantage of van de plaats waar die ge vestigd is. Een stap in de goede richting,
meende ze. "Maar waar de link naar Ommen
ligt is mij voorlopig nog een raadsel."
Deze vraag uit 2002, waarop het antwoord uitbleef, vorig jaar lezend herinnerde ik mij de brief waarvan de huidige bewoner van de oude school in Beerze, de heer Wesselink, mij voor enkele jaren een kopie gegeven had. In 2002 kreeg hij bezoek van Wim Wijt en Lidy Bruins-Wijt uit Naarden die nog eens wilden kijken waar ze in de 20er jaren hun jeugd doorbrachten. Van 1922 tot 1935 was de oude school eigendom van hun vader, mr. Wil lem Melchior Wijt, Hoofd Commies ter Provinciale Griffie in Zwolle, later Griffier der Staten van Overijssel. Het was het zomerverblijf van de familie. In de dankbrief aan de heer Wesselink voor de hartelijke ontvangst schrijft Wim Wijt o. m. : De Stationsweg toen was onverhard, het heet nu de Gemoelaksweg. Het "station " bestond uit een perron voor twee of drie balconwagonnetjes waar de trein stopte op verzoek. Dit is n.ram. niet geheel juist. De Gemoelaksweg was niet de stationsweg. Het "station" (de halte) lag oostelijker, dichter bij het huis van baron Bentinck. Maar interessanter is wat er nog meer in de brief staat: "Gemoelak" is de naam die verwijst naar de plantages op Oost-Java waar mijn overgrootvader Huygen de Raat midden achttienhonderd de scepter zwaaide. Mijn vader heeft indertijd de naam Gemoelak naar Beerze gebracht, het is dan ook grappig dat, naar ik meen eind jaren zeventig, de gemeente Ommen deze naam aan de weg gegeven heeft.
Inmiddels, veertien jaar later, weet Google meer. Over "Gemoelak" staat op de website
3
van Oud-Ommen: "Een boscomplex in Beerze, op de grens met Junne, was ooit eigendom van Dirk Hendrik Wallis de Vries (1863-1928). In 1883 ging hij naar Indië om in Noordoost- Celebes te gaan werken voor de Moluksche Handels-Vennootschap. Vervolgens gaf hij een
^deel van het boscomplex in Beerze de naam
Gemoelak, verwijzend naar een landgoed in Nederlands Indië. De Gemoelaksweg is een . zandweg, gelegen tussen de Beerzerhaar
■. - (camping Vogelzangh) en de Beerzerweg, iets voorbij camping De Roos."
De naam Wijt wordt hier niet genoemd. Of Wallis de Vries inderdaad de naam
"Gemoelak" in Beerze heeft gebracht valt te betwijfelen. Uit kadastrale gegevens blijkt namelijk dat hij in 1922 een deel van zijn grondbezit in Beerze verkocht aan Mr. Wijt, nl.
24 ha "dennen" en 14 ha "zandbelten". Laatstgenoemde bezat dus ook een groot boscom plex. En de naam Gemoelak was (zie boven) in zijn familie bekend. Bij de informatie die Google verder nog opleverde vond ik dat bevestigd. In het archief van het Koninklijk In stituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde in Leiden ligt nl. een "Collectie Huygen de Raat betreffende de exploitatie van de landerijen Gemoelak, Saijoung, Kali Kondang, Gebang Winong en de onderneming Pandan Aroem.1874-1917. 1 doos." In een toelichting staat o.m.: "Het particuliere land Gemoelak, gelegen in het district Grogol, afdeling Demak, residentie Semarang. In 1877 eigendom van Willem Karei Lduard Huygen de Raat (- 1887); in 1887 N.V. Handel- en Landbouw Maatschappij Huygen de Raat. Vanaf 1915 N.V. Landbouw-Maatschappij Gemoelak. Exploitatie van rijst." En over "Gemulak" ver meldt Wikipedia dat het een plaats is in het bestuurlijk gebied Demak in de provincie Midden-Java, Indonesië. Het dorp telt 3827 inwoners (volkstelling 2010). Over het in DDK nr. 123 genoemde Bali heb ik in dit verband niets gevonden.
Conclusie: Gemoelak (of Gemulak) verwijst naar een landerij in Midden-Java die eigen dom is geweest van de grootvader van Mr. W. M. Wijt. De bewoner van de oude school (van 1922 tot zijn overlijden in 1935) zal aan een deel van zijn grondbezit in Beerze die naam hebben gegeven.
Op 4 december 1959 besloot de gemeenteraad van Ommen aan de onverharde weg tussen de Beerzerweg (bij De Roos) en de Beerzerhaar (bij de Vosseboer) de straatnaam Gemoe laksweg te geven.
f-, -x X'
te;
7i
e ,9«t6r„ 'ï
^ -9.f
'mmml
Archem
natuurmonument van boerderijen, beuken en buitenhuizen
door Dieks Horsman (deel 2)
Archem is in elk jaargetijde prachtig en kleurrijk om te zien met de vele beuken, eiken en overige boomsoorten met daarin de beide monumentale buitenhuizen en de fraaie schil derachtige boerderijen.
In ons blad nr. 180 vertelde ik over de adellijke families van der Wijck die voorheen woonden op huize "Klein Archem".
De oorspronkelijke geschiedenis van het-//mA ^rc/zew 1
- in de omgangstaal vaak "Groot Archem"-en de fami- r ^'/ t
lie van der Wijck gaat terug naar eind zeventiende i; '
eeuw. Sinds 1682 is Archem in de families steeds ver- V . .. 3 erft. In de 18e eeuw behoorde het aan Herman van I
Muyden -1726-1768-, gehuwd met Aleida Greven - fll
1724-1787.
Hun dochter Nicola Geertruida huwde in 1772 met Mr. f KiiMWKigijM
Hendrik Joan van der Wijck - 1744-1787-. Uit de ge-
schiedschrijving blijkt dat zij in 1778 erve De Dunne- è - wind te Varsen toen ook hun eigendom was. • • - "
Hun jongste zoon Mr. Hendrik van der Wijck -1783-1854- was kolonel bij de Landstorm en ontvanger der belastingen, lid van provinciale staten Overijssel en schoolopziener 5de district in Ommen. Hij was gehuwd met Woltera Geertruida baronesse van Pallandt van Eerde en Beerze. Deze Hendrik van der Wijck gaf de eerste aanzet voor de aanplanting van het prachtige bosgebied van Archem.
Zijn opvolger, zoon Frederick Theodorus van der Wijck trouwde in 1843 met Woltera W.H.G. barones Sloet van Sinderen en Diepenbroek. Zij gingen eerst wonen in Ommen op Huize Moesbergen dicht bij de Vechtbrug. Hij was ordonnansofficier des Konings, eerste luitenant dragonders en later Rijksontvanger te Ommen. In 1867 is hij verheven in
de Nederlandse Adelstand.
Het nieuwe Huis Archem
Zijn zoon Wolter Gerard van der Wijck bewoonde daarna de hof met zijn gezin. Hij over leed in het jaar 1914 waarna het Huis werd verhuurd. Na de sloop van dit eeuwenoude gebouw, een oud zeventiende -eeuwse spieker, gaf Jhr. Evert Rein van der Wijck -1876- 1934-, in 1924 opdracht voor een nieuw en statig gebouw. Zo kwam het nieuwe Huis in 1925 tot stand met een ontwerp van architect Andries de Maaker -1868-1964-. In zijn bouwstijl richtte hij zich op historische vormgeving, zoals in de achttiende eeuw gebruike lijk was. Een bouwstijl met enigszins de allure van een kasteel of havezate, maar wat het in werkelijkheid nooit is geworden.
Evert Rein is in 1934 overleden, waarna zijn echtgenote Jkvr. Frederica S.C. Speelman daar bleef wonen tot haar overlijden in 1973. Evert Rein was bij de infanterie en kamer heer van Koningin Emma.
Hun zoon, vernoemd naar zijn grootvader Jhr. Wolter Gerard van der Wijck trouwde in
1935 met Lilian G.J.M. barones van Heeckeren van Keil.
Zoon Jhr. Otto Walraven van der Wijck werd na de dood van zijn vader in 1992 eigenaar van het Huis. Hij huwde in 1967 met Clara H.D. barones de Vos van Steenwijk en in
tweede instantie met Marie-Laetitia E.J.de Naurois in 2001. Thans is het Huis Archem eigendom van een zoon uit het eerste huwelijk, Jhr. Frederick Duco Walraven van der Wijck (*1983), Heer van Archem.
Hij vertegenwoordigd de achtste generatie Van der Wijck in directe lijn.
Zo las ik dit in de lezenswaardige uitgave 'Huis Archem', een deel van de reeks villae re- conditae of droomhuizen. Uitgave 2008, samengesteld door Jhr. AJ. Grevers en AJ.
Mensink.
Renovatie / Restauratie Huis Archem eu boerderijeu
Nadat Jhr. Otto Walraven het Huis Archem in bezit kreeg, heeft hij het grondig laten reno-
Het oude Huis Archem tot 1923.
Gerestaureerde boerderij
Beukenallee 4 en twee La- kenvelders
veren / restaureren.
In de jaren daarna kocht deze jonkheer geleidelijk boer derijen op die te koop kwamen in Archem. Na een ge- I. deeltelijke en soms een totale verbouwing veranderden
de oude Sallandse boerderijen tot ruime riante woon- '■■d boerderijen. Hierbij werden oorspronkelijke bouwstijlen
zoveel mogelijk gehandhaafd met toepassingen van he dendaagse bouwmaterialen.
Het merendeel van deze boerderijen waren eertijds ja renlang in eigendom bij de verschillende families van der Wijck die in de periode 1959-60 hier afstand van namen door ze te verkopen aan de toenmalige bewoners.
j Lakenvelders in de weide
Naast één van deze verbouwde boerderijen aan de Beu kenallee 4 staat een prachtig gerenoveerde koeienstal
met daarin een aantal mooie lakenvelder koeien die in
de zomermaanden in de weide kunnen grazen. Deze die ren werden verzorgd door de beheerder Gerrit Marsman en nu door zijn zoon Freddy, zijn opvolger.
De familie Portheine (tot 1994) aan de Faanke 1
Ruime paarde- en manegehal
Eén van de laatste aankopen betrof de grote boerenerve met alle gebouwen van het melk veebedrijf aan de Jhr. van der Wijcklaan nr. 1 van de familie Hekman,( daarvoor familie Warmelink - familie Grondman) en eertijds in de Marke de erve Butink. Hiervan zijn alle bestaande gebouwen inmiddels gesloopt.
Op dezelfde plaats zijn nu twee grote paarden hallen gebouwd, waar de familie van der Wijck hun fokpaarden kan huisvesten die nu nog in Engeland verblijven, waar deze fami lie ook woont. Op het erf naast deze stallen is men inmiddels bezig met de bouw van een woning in boerderij stijl.
En zo is en blijft het oude historische Archem een bezienswaardig landgoed in een kleur rijke buurtschap gelegen tussen de Regge en de bekende Archemerberg.
De lommerrijke Beukenallee loopt vanaf de Lemelerweg door de buurtschap rondom de Esch. De te oude grote beuken zijn vervangen door twee rijen jonge beukenbomen. Hier ziet men dan links de sierlijke witte slagboom voor de toegang naar het Huis, verscholen tussen hoge bomen. Rechts van de laan ligt het z.g. Springelbos waar onder de dichte zwa re bomen tijdens de Duitse bezetting de V2 raketten van de Duitsers in elkaar werden ge zet en van brandstof werden voorzien om ze dan in de nacht te transporteren naar de om geving van Hellendoorn waar ze werden gelanceerd richting Londen of Antwerpen.
Schippers op de Regge en boer Po(r)theine
Eertijds was er op de rivier de Regge een drukke scheepsvaart, bevaren met de zg. som pen, platte schuiten met weinig diepgang .
Ook vanuit Twente voeren de schippers uit Ar chem over de Regge om vanaf Varsen via de
Vecht naar Zwolle te varen. Zo was er in Archem
een schipper en boer ene Lubbert Portheine. Aldus verteld ons Henk van Elburg (van de schipper) in
nr. 116 van De Darde Klokke.
Deze Lubbert Portheine trouwde met Derkje Roe- lofs. In 1748 komen ze voor als bewoner op de boerderij Portheine samen met een oom van Derk je, de eigenaar Gerrit Hendrik Portheine dicht bij de Nieuwe Brug. In 1908 trouwde Jan Hendrik Vrielink met Jennigje Portheine die hier is gebo ren als dochter van Egbert Portheine en Dina Nij-
huis. In 1965 trouwden Egbert Vrielink en Berendina Aleida Bannink en woonden daar tot 1994. Daarna is deze eeuwenoude boerenhoeve verkocht en woonde er de familie Krae- ger die het verbouwden tot een woonboerderij op het adres: de Faanke 1 in Archem.
De Faanke in de krommingen van de Regge "de gloepe"
Vanaf Nieuwe Brug direct links van de Lemelerweg ligt het woongebied met de naam
IOJ>V
pi n*-
shopj
digitaal drukwerk
Vrijthof 5c • 7731 CN Ommen • Telefoon (0529) 43 25 12
Voor een zeer
uitgebreide oogmeting!
(^e wish
De koffie staat klaar!
Sjaco Aaibars Brugstraat 22 7731 CT Ommen 0529 728990
H
u OV
iskes ENIER
Varsenerweg 14,773! PZ Ommen
0529-45109! / 06-21488936
email: jhuiskes@xs4all.nl
faxnr: 0529-46301 1
Jaap Huiskes
ZORGBOERDERIJ boerengolfboerderij.nl
A
f'i\y
Gerjande en fliex Buitenhuis-Veurink Karshoekweg 1 7737 PP Stegeren
0529 ^5 72 70
gjdveurink@hetnet.nl
www.schottincksflier.com
OMMER AUTOMATEN
è zorgboerderij voor dagbesteding voor (jong) volwassenen en ouderen
Voor professioneel autoschadeherstel
Huysmans
autoherstel
Strangeweg 20 7731 GW Ommen Tel. (0529)451146 lnfo(^abshuysmans.nl www.abshuysmans.nl
I
FOCWA
reparatie totale autoschade gratis vervangend vervoer
^ aangesloten reparateur voor:
Univé, Interpolis, Achmea en Inshared verzekering
» 4jaarF0CWA garantie
ROUWE'S
★
DUMP
DUMP, OIJTDOOU Sl MOKIÜ
STIUINGGWEO 9, OMMEIV
0529 451184 WWW.I)01JW1ÏS1)IJMP.XL
Bandenservice Ommen B.V.
voor volledig technisch onderhoLid
BOSCH
Service |
[e]BOVAG
Nieuwelandstraat 1 7731 TH Ommen
Tel. (0529) 45 37 84
www.bandenserviceommen.nl
GROTE EN KLEINE BEURTEN
OOK VOOR APK-KEURINGEN
BRUNTNK
Rijwielen I Bromfietsen
B.J. Brunink
Bermerstraat 1, 7731 CZ Ommen, Telefoon (0529) 45 14 70 (tegenover Postkantoor)
VAN DER
MOST
Schildersbedrijf
# ■■
j^^ERKE^^
GLAS- VERF- BEHANGSPECIAALZAAK
Van Elburg Ommen
Schurinkstraat 22a - 773100 Ommen Tel. [0529] 45 24 41 - Fax [0529] 45 62 56
Autocentrum
Uw Renaultdealer voor het Vechtdal
RENAULT mmm
,DACIA//
Passion forlife
Stationsweg 24
7731 AX Ommen Tel. 0529 46 99 00
www.cents.nl
fUUOGAFIAfiTBCORIJF
makelaars
JANSEN
EH vastgoedcrri
NVM ik.1 gecertificeerd
Markt 32, Ommen T +31 529 451121 www.go-makelaars.nl
slaapkenner"
TOUWEN
Een goed slaapadvies begint bij Slaapkenner Touwen
Schurinkstraat 26A ■ 7731 GD Ommen Telefoon (0529)451716
Fax (0529) 456672 Partner van Vivante Touwen Be Home
E-mail: info@vivantetouwen.nl
Restaurant Pannenkoekenhuis
Zalencentrum en Catering
Een Omme(n)tje waard!!
met speeltuin
11
Familie Loode
Lemelerweg 13
7731 PR Ommen
Tel. (0529)45 17 23 www.denieuwebTugommen.nl
totaal onderhoud schilderwerk
onderhoudsplan 24-uur glasservice
Vestiging Hardenberg
T 0523 272051
Vestiging Ommen
T 0529 450313
www.lennips.nl
[e]BOVIIG
BOVAG BEDRIJVEN
een compleet
^Skket occasions
O VW-Audi dealer
Oostendorp Balkerweg 10, Ommen tel. (0529) 45 36 59
0 Toyota dealer
Van Leussen De Brink 2, Ommen tel. (0529) 45 12 61
© Daihatsu en Hyundai specialist
Autobedrijf Dunnewind Veldkampweg 29, Ommen tel. (0529) 45 19 60
QSuzuki dealer
Schuurhuis
Vermeerstraat 2, Ommen tel. (0529) 45 46 00
Q Peugeot dealer
Autopalace Patrijsstraat 1, Ommen tel. (0529) 45 14 71
Q Renault dealer
Cents bv
Stationsweg 24, Ommen tel. (0529) 46 99 00
Q Citroen agent
AA.C. Bouwman Hammerweg 3-5, Ommen tel. (0529) 45 62 47
Keuze uit ruim 400 occasions! www.hetrondjeommen.nl
Het comfort van nu, het gevoel van toen
de kwaliteit van
de Lange Keukens jjWW
Eskampweg 4a, 7731 TA Ommen.
Tel. 0529-46 25 00 Fax: 0529-46 26 00
www.delangekeukens.nl Het lekkere leven
BERNA'S
HAIRFASHION
Markt 14 - 7731 DB Ommen
Telefoon 0529 45 63 94 - www.berna5hairfa5hion.nl
GROEN
Patrijsstraat 3-5, 7731 ZL Ommen Tel. (0529) 45 22 03, Fax (0529) 45 63 54 info@installatietechniek-groen.nl www.instaiiatietechniek-groen.ni
Sanitair
Service en onderhoud Zonne-energie
Warmtepompinstaliaties Elektra
Loodgieterswerk Centrale verwarming Dak- en gootwerk
Arjan van der
Veen
hoveniersbedrijf
Mm INSTAL Uneto Vni
www.arjanvanderveen.nl
Woe5tendljk2 • 7738 PL Witharen
T 0523-676116 • M 06 - 506 450 81
ontwerp aanleg
onderhoud
vijvers boomverzorging
renovatie
sierbestrating
-de Faanke-. een heel mooi deel van Archem met veel bos, houtwallen en stuifbelten waar de bewoners op oude boerenhoeven in alle rust vertoeven. In de volksmond noemde men dit gebied ook wel de -Gloepehoek -. Een gloepe was vanouds een plek binnen een heel scherpe bocht of kromming in een rivier, in dit geval de Regge.
Oude ervenamen in de Faanke, vermeldt op kadasterkaarten van 1832 zoals -erve Port- heine-,( van de oude schippersfamilie), dan de -erve Zwinsel - daar dichtbij woonde voor ca. 100 jaar Lubbertus Zwinsel ( Zwinsel Bats) en Johanna ten Donkelaar met zijn gezin (de grootouders van DerkJan Gerrits en broers en zussen ).
In dezelfde omgeving wonen nu ook Harm en Jansje aan het Rot met eertijds de huisnaam Struuvink, ontleent aan de - erve Stnmvink-, welke op de oude kaart voorkomt tussen de Vinkenweg en het Huis Archem.
En verder in de Faanke heel dicht bij de Regge lag vroeger de -erve de Fanke- waar dit gebied naar is vernoemd. Deze erve is lang bewoond door de familie A.J.
Grootemarsink en E. Bakhuis en later de familie G. Minkjan en E. Grootemarsink.
Op de boerenerve met de huisnaam -de Kokken- woont nu al weer jaren de familie G. Vel thuis en F. van Steenbruggen.
Op erve - de Vroete woont nu de familie ilie Stobbelaar.
Over de Marke Archem
In de middeleeuwen waren in deze Marke 13 hoeven, die toen al in beheer waren bij grote landheren. De erven waarop de meyers of pachters hun bedrijf uitoefenden waren:
Butink, de grootste erve in de marke met 135 ha. landbouw- en veel woeste gronden zelfs over de Archemerberg tot ver in de Marke Dalmsholte.
Boomhuys - Beukenallee 2 - huis en schuur helemaal
vernieuwd. S.—
De Rave -Stond heel dicht bij Huis Archem ,het laatst bewoond door de familie R. van Goor , daarna afgebroken.
Namyng-, later Roelofs, nr. 3.Restauratie in oor spronkelijke stijl Loohuys - nr. 3 gerestaureerde boerderij met de blauwwitte kleuren van Huis Ar chem. In de koestal met de mooie rode dakpannen verblijven de Lakenvelder koeien.
Plasman - eerst de familie Naber, nu de faiTiilie
Grondman, met fraai aanzien vanaf de Beukenalle nr. 5.
Hellink - Dicht achter de erve Plasman stond deze erve van de familie Meijerink, ca.
1960 gesloopt.
Marsman - aan de Marsweg bij de Regge, heel mooi gerenoveerd
Marsman - Beukenallee 6 nu al weer jaren de familie Slots met hun melkveehouderij en de fraaie kleuren op de luiken.
Camphuys-ln de bochtige Beukenallee nr.8 woonde jaren de familie B.J. Oosterhuis. Na de renovatie is deze boerderij op deze unieke locatie een bezienswaardigheid gebleven die
aandacht verdient.
Meijerman- De oude boerderij ,nu ook in eigendom en helemaal vernieuwd door Jhr.
O.W. van der Wijck.
Lugtebelt - familie H. Ramerman, heel oud in de Marke, nu melkveebedrijf.
Telman - Voorheen de familie Ramerman
(Telman), nu de familie Kieftenburg op een geheel nieuwe stijlvolle woonboerderij met prachtig tuin-
hekwerk.
Erve Butink - de grootste in de Marke
Deze naam komt al voor in de 15de eeuw en had in de Marke twee waardélen of stemrechten. De be
langhebbenden waren dan de gewaarden of erfge namen die naar gelang van hun gewaardheid één of meer aandelen in de Marke, konden gebruik ma
ken. Er waren in Archem toen 13 erven met 16 aandelen.
Een aardige bijkomstigheid: voor het bekrachtigen van een van testament-acte van de scheeper Berent Jans op den Stapelberg d.d. 13 november 1731 is er sprake van
"ene Jan Butink, hospes (herbergier) in de 'Nije Brugge ' die met Jan Hendrix, woon- acgtig in de Vossesteeghe in Archem, (beide ceurnoten -toezichthouder- in de Mar ke), ten huise van Lambert Jans Stapelberg en in bijzijn van de Scholtus Jan Westen
berg en Hendrick Velthuis, schoolmeester te Lemele die deze acte ondertekenen"
Boerderij van voorheen Steenbruggen
Melkveehouder Albert van
de Jonge Butink
Aldus uit een uitvoeriger beschrijving in De Darde Klokke nri
Boerderij A. Ekkelkamp
anno 1860
Erve Camphuis, voorheen familie Oosterhuis
Geschiedenis erven Butink & familie Ekkelkamp
Voor meer informatie hierover was ik te gast bij Albert en Geertruida Ekkelkamp in de Faanke (Albert van de 'Jonge Butink'. )
Het verhaal begint reeds in de buurtschap Linde in Den Ham met Hendrikus Ekkelkamp geboren in 1784, hij trouwde op 19 jan 1815 te ambt Ommen met Jennigje Warmink. Na het overlijden van Hendrikus hertrouwde Jennigje in 1844 met de 51 jarige Harm Rei- mink, weduwnaar van Dina Roelofs en eigenaar en opvolger voor de grote erve Butink.
Jennigje met haar twee kinderen verhuisde daardoor naar Archem Door en na enkele sterfgevallen en hertrouw in deze familie komt het in tot een boedelscheiding wat de aan leiding gaf tot het bouwen van een geheel nieuwe boerderij ca. 300 m. noordwaarts van de oude erve Butink. Zo ontstonden de huisnamen Olde Butink en Jonge Butink.
Familie Ekkelkamp op de Jonge Butink
Deze boerderij met 54 ha. grond werd in 1860 betrokken door de ongehuwde schaapher-
; der Albert Ekkelkamp en zijn broer en schoon- . ■< zus, het pas getrouwde paar Harmen Elckelkamp
en Gerritdina Hendrika Schippers.
1 Van hun vier kinderen werd Gerrit Jan, geb. in 1864 en in 1884 getrouwd met Janna Grefelman, I de opvolger. Er werden acht kinderen geboren
I waarvan de zesde, Albert geb.in 1898 en in 1924
gehuwd met Hendrikje Warmink, geb.in 1903 in Lemele, het bedrijf voortzette tot 1969.
Zij kregen negen kinderen; Gerrit Jan - Berendi- na Hendrika - Janna - Aaltje - Hendrik - Evertje - Hendrikje Albertha - Albert - Hermina.
Hun jongste zoon Albert jr. en zijn vrouw Geertruida Johanna Olthof geboren in De Lutte en later wonend in Archem, boerden verder op deze fraaie boerderij in Sallandse stijl met de karakteristieke kleine ruitjes in de hoge ramen met mooie witte bergkeitjes op de vloer, verzameld door de schaapherder tijdens het hoeden van de schapen op de Archemerberg.
Naast de melkveehouderij hielden Albert en Geertruida er ook een camping op na met gebouwen voor groepsaccommodatie.
Na het stopzetten van de melkveehouderij lieten Albert en Geertruida een mooi woonhuis bouwen op een unieke locatie in de Faanke waar ze samen na jarenlange inzet op hun be drijf nu genieten van hun welverdiende rust om ook tijd vrij te maken voor andere goede bezigheden.
Van hun vier kinderen woont de tweede dochter
met haar man nu op de boerderij.
Oude veld- en akkernamen
Voordat in 1832 het kadaster volledig werd inge voerd en waarbij alle grond- en huispercelen een kadasternummer verkregen, gaven boeren en an dere grondeigenaren vaak gebruiksnamen aan de percelen grond.
Ook deze boerderij kende voorheen zulk soort
namen zoals de -Zandbeken - de Paardeweide - Blanke akker - de Rot-akker - Maadeland - de
Westermaat - Oortland - de Kuukendorf - de Voskamp en de Lijstukken.
Uit het Rechterlijk archief.
Voordat in 1832 het Kadaster werd ingevoerd waarbij onroerende goederen en dus ook alle grondpercelen werden voorzien van een kadasternummer die dan worden vermeldt op een akte van veren aankopen, werden voorheen deze verhandelingen beschreven in het Rechtelijke archief der 50-ste penning, (een soort overdrachtsbelasting).
Het ambt van notaris kende men pas na de Franse overheersing 1795-1813. In het archief van onze historische vereniging las ik daarin over Archem het volgende:
"op 30-10-1777 koopt H. Hoekman te lemele het land "het Blik" gelegen tussen het
land van de schoolmeester Harmen Jan Vnrwink te Lemele en dat van Ootmink in Archem ,van G.Remmink te Lemele.
Op 25-07 1 778 koopt Dr. H.J. van der Wijck en zijn vrouw alle landerijen en goe deren van het erve Lugtenbelt, tevens het onbetimmerde erve Eustink zonder de
'Kommerkamp', 'de katerstede Papenkamp (een keuterboerderij had geen stemrecht
in de Marke ).
Op 17-08 1778 koopt H.J. van der Wijck het erve 'Struvink' van W.H. Grootvelt te
Vilsteren. Op 19-10 1778 koopt H.J.van der Wijck en zijn vrouw het erve 'klein Lug- tenbelt of 'Lap Jans' en een weiland genaamd 'de knoeve' te Archem. Gekocht van Derk Nijcamp en zijn vrouw Berendina Lubbersen.Waarschijnlijk lag erve Nijcamp waar nu de familie Jan Bakhuis woont, welke eertijds
deze oude huisnaam droeg.Op 08-01-1796 kopen H. Smit en A. Dangremond en G. Mensink de boerderij ge naamd 'het Paalmans' te Archem van G. Paalman en zijn zuster wonende te Vollen-
hove.
Op 09012-1797 koopt Jan Harmsen wonende op het Voshuis te Archem het land 'Jan Rot ' gelegen op de Lemeleresch.
En op 14-01 1799 koopt mevr. N.G. van Muyden, weduwe van H.J.van der wijck het erve 'Camphuis 'te Archem voor een bedrag van tweeduizend gulden en in 1804 koopt zij de erve 'Hellink 'of 'Hallink' ( onduidelijk geschreven maar de eersten naam is het meest aannemelijk).
Een lange rij van eeuwenoude namen die ook nu nog vaak worden genoemd.
Hiermee besluit ik deze tweede aflevering over Archem met de rijke historie van de adellijke fa
milies en de oude verhalen uit het boerenleven van
één van de oudste buurtschappen binnen het 'Cerpel Ommen'.
Met dank aan Albert en Geertruida Ekkelkamp voor de uit
voerige en plezierige informatie waarvoor ik ook andere geschiedschrijvingen raadpleegde. En dank aan Joop Diinnewind voor de bewerking van de foto 's voor ons blad.
Appelhof
Een smederij van naam
door Ben Wösten
Boer en varkenshandelaar Galt Lammerink, bijnaam "Ga/7 van de Pieter" zag bij Appel hof een paar emmers te koop staan. Hij kon deze heel goed gebruiken omdat zijn oude melkemmers begonnen te lekken. Maar helaas, het was oorlogstijd. Zonder een bon van het distributiekantoor kon je die emmers niet kopen. Alles was op de bon. Bij het distribu tiekantoor konden ze Lammerink niet helpen. Hij moest daarvoor een schriftelijke verkla ring van de gemeente hebben. Lammerink op hoge poten naar de burgemeester. Daar deed hij zijn beklag dat hij met z'n oude emmers niet meer kon melken. De burgervader had gelukkig wel begrip voor de nood van boer Lammerink. Uiteindelijk kwam alles rond en kocht Lammerink twee mooie nieuwe emmers uit de smederijwinkel van Appelhof. Nou ja, Appelhof? Eigenlijk heette hij Jan Hendrik Warmelink. Maar tot op de dag van van
daag hoor je nog vaak de naam van smid Appelhof. Zijn geest waart blijkbaar nog steeds rond, want hoewel Appelhof al in 1907 is overleden, herinneren veel Ommenaren nog zijn naam. Zelfs hoorde ik van een bekende Ommenaar, dat de naam "Arriërpoort" als naam van het appartementencomplex niet goed gekozen was en eigenlijk de naam
"Appelhof' had moeten heten. Johannes Appelhof, die geboren is in Dalfsen, nam in 1878 de smederij over van Willem van Zee. Deze smederij stond op de hoek Schurinkstraat en wat nu heet de Dr. Van Raaltestraat. Dit deel van de straat werd toen aangeduid als de
"grintweg naar Hardenberg".
Johannes Appelhof trouwde op 9 januari 1858 met Arnolda Loois. Johannes was het enig ste kind van Jan Appelhof en Geertje Beltman uit Dalfsen. Zijn vader was wever van be
roep.
Smederijen waren onmisbare in de samenleving. Vooral op het platteland in de boerenge meenschappen, maar ook in de steden vervulden ze een belangrijke rol.
Ze maakten gereedschappen, besloegen paarden en repareerden landbouwwerktuigen.
Meestal hadden ze ook nog een winkel met huishoudelijke artikelen. Ook kon je er in een latere tijd ook fietsen kopen en als die stuk waren wist de smid er wel raad mee.
De familie Ekkelkamp
Op deze foto, Martend War- melink aan het werk in de
smederij die hij overnam van zijn vader, de eerderge
noemde Jan Hendrik War- melink
Foto uit de vijftiger jaren.
Rechts op de hoek naast
warenhuis Beniers de sme
derij van Appelhof
De zeven dochters van
Appelhof t.w. Aaltje, dans je, Dina, Mina, Leide, Rie-
kie en Geertje
Ommen heeft ooit wei zes smederijen binnen zijn grenzen gekend o.a. die van Luttekes en
Kervel, om maar een paar te noemen.De Ijzertijd
Vanaf de tijd dat er ijzer gevonden werd, zijn er smeden geweest.
IJzer werd gevonden in de derde en laatste periode der prehistorie zo ongeveer tussen 1200 tot 800 voor Christus, na de Bronstijd. De ijzertijd begon het vroegst in onder anderen Griekenland en In dia. De Hethieten die leefden in het Noordoosten van Anatolië (Turkije), waren de eersten die ijzer konden bewerken. In de tijd rondom de geboorte
van Jezus lag China echter ver voor op de rest van de wereld als het om de kennis van ijzer ging.
In die eerste periode beperkte het bewerken van ijzer zich vooral tot het maken van wa
pens zoals zwaarden, bijlen, en speren en lansen en andere gebruiksvoorwerpen.
In de West-Europese landen wordt ijzer bewerkt vanafzo rond 700 voor Chr.
Vooral in de Romeinse tijd hadden de smeden het zeer druk door de vele veldslagen in en rond het Midden-Oosten. Ze waren dan ook een belangrijke schakel in de oorlogsindu
strie.
Ook in de bijbel komen diverse verhalen voor over smeden. Men kan wel stellen dat het ambacht van smid een van de belangrijkste, zo niet het belangrijkste in de oudheid was.
Een mooi gezegde is: men moet het ijzer smeden als het heet is. De smid verhit het ijzer
van 800 tot 1200 graden. Als het ijzer de juiste temperatuur heeft, moet de smid er gelijk
mee aan de slag. Als hij te lang wacht koelt het ijzer af en is te hard om te bewerken.Terug naar smid Appelhof
Het huwelijk van Johannes Appelhof en zijn vrouw Arnolda Loois was zeer kinderrijk. Ze kregen maar liefst zeven dochters: Aaltje, Mine, Jansje, Leide, Riekie, Dina en Geertje.
Helaas geen zoon die de smederij zou kunnen overnemen. Sommige van de dochters wa ren getrouwd met bekende Ommenaren zoals: Aaltje trouwde met Pieter van de Beek (Drank en tabakswinkelier). Mine trouwde met Jan
Konijnenbelt (molenaar van de molen aan de Vecht), Jansje trouwde met Hendrik Jan Warme- link, smidsknecht bij Appelhof en deze nam na het overlijden van Johannes Appelhof de smederij
over. Leide trouwde met Berend van Lenthe. Rie
kie trouwde met de heer Wolfs. Geertje bleef on gehuwd en was huishoudster bij een dominee.
Hendrik Jan Warmelink heeft de smederij gemo derniseerd en uitgebreid en er een grote smidse van gemaakt. Heel veel boeren uit de verre omge
ving van Ommen lieten bij Warmelink hun paarden beslaan.
De plaats van de smederij
Aanvankelijk had Appelhof een smederij aan de Bouwstraat nummer 25 (later van Raalte- straat 2) waar later van Aalderen een slagerij had. Appelhof kocht in 1878 de smederij van Willem van Zee wiens grootvader daar had gebouwd..
Deze smederij bevond zich op de hoek van de Schurinkstraat nummer 1, en wat toen heet te "de grintweg naar Hardenberg". Alleen de naam Schurinkstraat bestond toen nog niet maar heette in die tijd de Schuur Steeg.
Dit had te maken met het feit dat de gemeente aan deze steeg een schuur voor opslag had.
Nog weer later werd de naam gewijzigd in Schuren Steeg. Daarna werd het in 1931 Schu rinkstraat genoemd. Deze naam heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat op de latere
plaats van garage Steen ene familie Schurink ge
woond heeft.
Het Bouweinde en de eerder genoemde Grintweg kregen in 1937 echter de naam Van Raaltestraat, uit eerbetoon aan dominee van Raalte, de eerste gereformeerde dominee van Ommen, die naar Mi- chigan was geëmigreerd om daar een christelijke gemeente te stichten.
Overigens was de Grintweg, die liep tot aan de haven, niet de echte weg naar Hardenberg. Deze
10
weg liep vanaf Den Lagen Oordt langs de oostelijke zijde van de Joods begraafplaats.
Bovengenoemde Bouweinde was in de tijd van Appelhof niet bestraat en was er bij nat weer dan ook een grote modderbende.
Pas in 1907 werd vanaf het Bouweinde tot aan de Rotbrinksbrug beklinkerd. Dit gebeurde op last van de overheid omdat het verderop gelegen complex van de "Maatschappij van Weldadigheid" nabij de Ommerschans beter bereikbaar was vanuit Ommen.
Omstreeks 1957 stopte Martend Warmelink met de smederij van zijn vader en grootvader.
Hendrik Veldhuis uit Witharen begon op dat moment als zelfstandige smid en huurde toen deze smederij. Veldhuis, heeft echter maar een paar jaar gebruik kunnen maken van deze smederij. In 1959 was het helemaal gebeurd met deze aloude smederij. De gemeente kocht het pand om het vervolgens af te laten breken, voor verbreding van de Schu-
rinkstraat.
Hendrik Veldhuis nam de inventaris van de smederij over om zelfstandig verder te gaan, met een nieuw smederij aan het begin van de haven van het Ommer kanaal.
Jansje Appelhof geboren in 1862, trouwde in 1888 met Hendrik Jan Warmelink uit Den Ham
Een kleine anekdote:
Een bepaalde jongen uit een groot gezin wilde eigenlijk niets leren. Had geen zin om naar school te gaan. Uiteindelijk ging de vader met hem naar plaatselijke smid en vroeg hem of hij
werk voor zijn kwajongen had.
De smid wilde het wel met hem proheren, hetjong kon hem wel helpen in de smederij.
Het vuur in de smidse werd opgestookt. De smid maakte een stuk ijzer gloeiend heet, drukte de jongen een grote hamer in de handen en legde het gloeiende ijzer op het aambeeld. "Zo ", zei de
smid tegen hetjong: "als ik knik dan moetje slaan. " Helaas, het is bij een keer knikken geble
ven.
Informatie bronnen: Jo kampman- Warmelink, Jansje Boesenkool- Warmelink, Ria veld huis en G. Steen (rond de 19^ eeuw)
Op de woning van achter kleindochter Jo Kampman-
Warmelink herinnert de
naam op de gevel nog aan
de naam van
haar overgrootvader Johannes Applhof
11
Er zit muziek in kleinkoor 'EXCELSIOR' (vervolg)
door Marietje Rhee-Luttekes
Excelsior in de beginjaren (1936?). Zie voor de namen
www. oudommen, nl
http://mvw. oudommen, nl/
gallery/index.php/Diversen/
Verenigingen/Verenigingen
—Diversen/20161012_sc-l
-lóSOlo
Zoals de eerste voorzitter al vertelde, repeteerde het koor voor het eerst, dus in 1927, bij Hotel De Zon en het bleef daar vele Jaren. Meestal werd er in de toneelzaal geoefend, er stond een piano, waarop de dirigenten zelf het koor begeleidden. Af en toe, als de zaal voor andere doeleinden was verhuurd, werd er even uitgeweken naar "de bovenzaal", daarmee werd de zolder boven de garage van De Zon bedoeld.
Toen de zaal van De Zon in de loop van 1956 definitief niet meer beschikbaar was ver huisde Excelsior naar het Edith-Huis aan de Koesteeg. Er werd gezongen in het grote, lichte lokaal van de daar gevestigde Edith-Kleuterschool. Het had een ruime, halfronde erker, waarin de jonge sopranen en alten hun gezellige plekje hadden als ze niet repeteer den. Ze waren echter wel te rumoerig, zoals de secretaris in 1960 kritisch vaststelt.
Toen dit lokaal niet langer verhuurd werd moest er weer gezocht worden naar een ander lokaal. Gelukkig werd onderdak gevonden in het gebouwtje van Crescendo, ook in de Koesteeg. In 1974 werd weer verhuisd, dit keer naar de Landbouwschool in de Schu- rinkstraat, vervolgens naar de Beatrix School voor MAVO aan de Pr. Julianastraat. Daar mee was het zwervend bestaan echter nog niet van de baan, want de MAVO werd enkele jaren later opgeheven. In de Openbare Dennenkampschool "van Jan Brouwer", voorzitter van de vereniging, werden de repetities voortgezet. Na verloop van tijd moesten de dozen met muziek (en de piano) weer worden opgepakt om te verhuizen naar een lokaal van de Julianaschool aan de Sandbergstraat, waarvan Teun van Sligtenhorst destijds directeur was. Daar werd na een flink aantal jaren afscheid genomen om intrek te nemen in het Ko loriet, de school aan de Patrijsstraat, waar nog steeds plezierig wordt gerepeteerd.
Concerten werden vroeger uitvoeringen genoemd. Het is een betere benaming, want na de koorzang werd het publiek vermaakt met toneelspel, dat vaak door eigen leden werd opge
voerd.
De eerste uitvoering, waarover iets te meer vermelden valt, werd gehouden op 29 oktober 1929. "Er werd gezongen voor een volle zaal. Na de liederen onder leiding van "onzen wakkere directeur" de heer van Hartingsveldt, werd een klucht opgevoerd "Dolle Dries"
geheten." aldus de toenmalige notulist.
In 1932 vierde men het vijfjarig be staan met een feestelijke uitvoering waarbij de toneelgroep De Rederij
kers het toneelstuk "Beurskoorts"
opvoerde. Dirigent van Hartingsveldt begeleidde de zang op zijn viool. De ze "directeur" werd op handen gedra gen, dit mag wel blijken uit de ca deaus, die het koor hem schonk. In 1931 meldde de notulist: "Punt 2.
Daar onze Directeur steeds zijn viool moet gebruiken voor de repetitie om
hem een nieuwe viool aan te bieden tijdens de feestavond wordt goed gevonden daar ieder lid zich aansprakelijk stelt om een gulden te geven hiervoor." In de ledenvergadering van 6 september 1932 werd besloten "om onze Directeur vanwege zijn trouwdag een tuin-
ameublement aan te bieden, dit werd gekocht bij de firma Zandbergen, alhier hetwelk door den secr. 10 Sept. werd aangeboden en dankbaar door de Directeur en Eggenoote in ontvangst werd genomen."
Op 4 januari 1933 werd een uitvoering gegeven met medewerking van het Ommer Symp- honie Orkest - "Het Ommer Strijkje". Na het muzikale deel van de avond voerden leden van het koor het toneelstuk "Ontaarde vader" op. In april 1933 werd een kinderkoor opge richt, de contributie was f 0,10 per avond, volgende kinderen uit hetzelfde gezin betaalden f 0,05. Het penningmeesterschap was in handen van Dina van Aalderen en Hendrikje Kampman. De contributie werd opgehaald door Dina, die hulp kreeg van Gerharda Lette-
xuuL
12
boer. In november 1933 zong het Kinderkoor voor het eerst mee tijdens de uitvoering. Na het zangprogramma werd de klucht "Het gouden haantje" opgevoerd.
In de najaarsuitvoering van Excelsior op 7 november 1934 voerde het Kinderkoor het zangspelletje "De geleende koekepan" op. Dien (van Dorland) Kampman (97 jaar!) herin nert zich dit nog goed. "D'r waren twee maagies, die veur de solo in anmerking kwaam'n.
Ik was 't iene maagien en Dien van Roelof van Aalderen - ie weet wel, van Bas Galen kamp - was 't aandere maagie. Dien wödd'n uut'ekeuzen en ik waar toch zo teleurgesteld.
Ach, wi'j waar'n ok nog maar van zukke kinder." zo vertelde Dien onlangs.
Op dezelfde avond was er een optreden van dirigent Beunk, piano met de violist, de heer Sombroek. "Het glanspunt van die avond was het door bekende personen van het koor opvoeren van de klucht "Kitty jokt nooit" (De hoofdrol werd gespeeld door Dina Luttekes) Het goede spel van allen deed de aanwezigen onbedaarlijk lachen en het applaus getuigde: "Het was een prachti ge avond" aldus de secretaris in 1934. Op 28 april 1933 had Excelsior op de Boter markt (Kerkplein) gezongen t.g.v. een door de Oranjevereniging georganiseerde her denkingsavond naar aanleiding van de 400- jarige geboortedag van Willem van Oranje.
In de Jaarvergadering van 21 maart 1935 "werd besloten in september een bazar te houden ter stijfing der kas." In de vergadering van 20 augustus 1935 wordt besloten het Kinder koor op te heffen. Over de gehouden bazar wordt geschreven "De bazar is voor de veree- niging een uitkomst geweest aangaande de financiën, voor alle leden een woordt van dank en aan onze Burgemeester en de Muziekvereeniging Crescendo voor hun bereidwilligheid in dezen betoond. Ook een woordt van dank aan den heer Lokin voor het disponibel (stellen) van de zaal."
In de jaren daarna werden uitvoeringen gegeven met o.a. een uitwisseling met Zanglust uit Dalfsen en het optreden van een Cabaret-Revue met als onderwerp "aan de lopende band".
Er werd, zoals bij de uitvoeringen van vroeger scheen te horen, besloten met een gezellig bal. Men kon zich gelukkig prijzen met volle zalen.
In 1939 werd besloten lid te worden van de BUMA. Op woensdag 13 december 1939 vond de laatste uitvoering voor de oorlog plaats. Er waren enkele herenleden opgeroepen voor de mobilisatie en niet lang daarna werden de repetities en andere activiteiten stopge zet. Na verloop van tijd werd de draad weer opgepakt.
OMMEN Uitvoering "Excelsior". Na een onderbreking van bijna twee jaren trad Dinsdagavond de Gemengde Zangvereeniging "Excelsior " in de groote zaal van hotel de Zon weer voor het voetlicht, met een klein, maar zeer goed gekozen pro gramma. Het koor is in kwantiteit achteruit - maar in kwaliteit sterk vooruitgegaan.
De jonge energieke directeur, de heer Heerdink uit Nijverdal, zal hiertoe ongetwij feld in groote mate toe hebben bijgedragen. Rekening houdend met het materiaal
waarover het koor beschikt werden alle nummers op verdienstelijke wijze vertolkt.
De stampvolle zaal applaudisseerde gul en hartelijk. Het verdere gedeelte van den avond werd verzorgd door het gezelschap van Hans Snel en Joop van
Dijssel. " (Drentsch dagblad 05-02-1943) en
OMMEN De gemengde zangvereeniging "Excelsior" gaf o.l.v. haar directeur, den heer Heerdink, wederom een concert bestaand uit een vijftal nummers. Vooral het Domine Salve Vac (Dominé Salvam Fac) viel te loven. Het grootste gedeelte van den avond was aan het tooneel gewijd. Opgevoerd werd het blijspel "De nieuwe typiste "
van Hersman. (Drentsch dagblad 30-04-1943)
De samenstelling van het allereerste bestuur is in de vorige Darde Klokke vermeld. Over zomaar een ander bestuur volgt hierna een stukje. De secretaris vertelt over de vergadering op donderdag 16 maart 1950: "Nu met overeenstemming zijn wij bereid gevonden dat tot voorzitter werd benoemd Ch. Smit Achter de Geuren (nu Tuinstraat) Ommen, sec. R. v.d.
De Botermartit in Ommen, ca. 1936
13
Het bestuur van 1952:
v.l.n.r. zittend mw. Wesse-
link, dirigent Steen, Roelof
van der Heide en mw. Sam-
pimon. Staand v.l.n.r. dhr.
Wes.selink, dhr. Sonnen- berg, me;. De Wit en dhr.
Oldeman
Heide, Penn. H. Wesselink, mede Bestuursleden Me vrouw Sampimon en Mevrouw Bouwman-de Wit." In dezelfde vergadering werd bekend, dat het kinderkoor (opgericht ca. 1947/1948) moest worden opgeheven
"wegens vele bezwaren directeur" (te hoge financiële lasten).
Bestuurslid zijn gaat soms gepaard met echte zorgen. In het begin van het verenigingsjaar 1951 zat de vereniging in de rode cijfers. De kascontrole werd uitgevoerd door de dames van der Linde en S. (Sien) Gerrits.
O.M.MEN
ExccUlor maakt crn roïüc beurt. — Na een bestaan van natnvcHjks een jaar.
heeft du zangvcrcnijjing Excelsior eeh uitvoering gegeven die de aanwezigen zeer veel voldoening heeft ge.schonken.
Dit Is in de eerste plaats te danken aan do bel'.waamhetd en toewijding van de directeur, de heer J. Schotanus. Hii wist de leden lot zeer goede prestaties te brengen. In tcgcnstellinp met de eerste uilvoering was de zulverlwid te roemen.
Van de liederen noemen wc Afscheid van t woud en Lente. Ook hel kinderkoor zone heel aardig en de leider had even- vcn.s do volle aanclaeht. der kleintjes.
Vooral ..De Krckef klonk mooi.
De opvoering vfln het bUlspcl: „Er was een .steenhouwer" werd van alle zijden zeer geroemd. En terecht. Hel lang niet
«em.tkkcliikc stuk werd. onder regie van de heer H. Bulssant dos Amorle. uitste kend vcrtolki.
Wellicht is het aantal geschenken en de grootte / prijs
van de cadeaus mede oorzaak van het negatieve saldo, want Excelsior was gewend om met gulle hand te schenken. In 1951 was dat onder andere: "10 april bloemen voor de heer van der Heide "omreden het 25 Jarig bestaan van zijn rijwielzaak", op 19 april een enve loppe met inhoud aangeboden t.g.v. 30 jaar OVC, 14 mei enveloppe met inhoud voor de Directeur t.g.v. de geboorte van een dochter, een cadeau op 4 november t.g.v. 25 Jarig huwelijk van J.W. Oldeman, 9 november een bloemenmand t.g.v. het 35 jarig ambtsjubile um van Burgemeester Nering Bögel. In hetzelfde jaar werden "enkele fruitmanden aange boden t.w. aan Smidje, Kooiker, Boezen en Stegeman wegens ziekte en aan Tjittes en Van der Boon bij blijde gebeurtenissen: een taart."
In andere jaren werden leden ook "beschonken" b.v. ter gelegenheid van huwelijken (er waren veel jonge leden) met o.a. een wekker, electrisch theelichtje, een wonderpan, sche merlamp, kristallen bloemvaas, een tinnen vaas, theemuts, koffiemolen enz.
In juli 1951 werd besloten een bazar te houden. Deze zou, dankzij medewerking van alle leden, bijzonder goed slagen. De notulist besluit het jaarverslag "Alles bij elkaar kunnen we terugzien op een goed jaar. Vorige jaarvergadering telde de vereniging 42 leden, thans 54 leden, toen schulden, nu geld in kas. Moge het zo voortgaan en hiermede sluit ik dit jaarverslag. H. Oldeman secretaris (in 1955 overleed de heer Oldeman plotseling door een
noodlottig ongeval)
Het was in 1958 dat het koor nogmaals met geldgebrek te kampen had en weer werd een bazar georganiseerd: "In overleg met O.V.C. wordt besloten een bazar te organiseren op 4, 5, 6 en 7 Nov. Ter Horst zorgt voor een tent op het Vrijthof en daar wordt de bazar gehou den. Ook zal er een rondgang door Ommen zijn voor het inzamelen van goederen met de
drumband." Later wordt vermeld: "We staan er financieel niet zo slecht voor daar de bazar
ons aan geld geholpen heeft."
Een ander soort inzameling werd gehouden in 1954. Op 5 augustus had Crescendo een luchtvaartshow gehouden en was daardoor in geldproblemen geraakt. Met verenigingen in Ommen werd besloten de muziekvereniging te helpen door te collecteren. Enkele vereni gingen kwamen echter terug op de toezegging. Het resultaat was, dat alleen nog gecollec teerd werd door het Hervormd Zangkoor en Excelsior. "Het resultaat was prachtig en
Crescendo was hiervoor dan ook zeer dankbaar."
Er werden uiteraard veel uitvoeringen gegeven. De ene keer wat grootser van opzet en de andere keer werd het wat eenvoudiger gehouden, vaak als gevolg van het komen en gaan van dirigenten en leden. Toen in 1948 "Zevenhonderd jaar Ommen - Zevenhonderd jaar Stad" werd gevierd maakte Excelsior deel uit van het feestprogramma. De twee uitvoerin gen, die werden gegeven ter gelegen-
I heid van het vijfentwintigjarig jubile
um in 1952 werden een fantastische
gebeurtenis. De eerste avond had een officieel tintje. De heer Roelof van der Heide en mevrouw (Dina) Wesse- link-Van der Vegte werden gehuldigd en kregen als aandenken respectieve lijk een portefeuille en een gouden kettinkje met hangertje uit handen van de erevoorzitter, de heer Sonnen- berg.
Aan het prachtige vernieuwde Marktplein In Ommen
Aan3esloten bij
Kompanen
UW maat in financiële diensten
Van Reeuwijkstraat 42
7731 EH Ommen
Tel.: (0529)451154 Fax: (0529) 455027
Website: www.kompanen.nl E-mail: info@kompanen.nl
I
nj nj
'.nV
KLUSBEDRIJF
Hovenlerswerken - Bestratingen - Bosbouw Voor ■ aanleg en onderhoud van tuinen
■ alle soorten bestratingen
■ snoeien en kappen van bomen, takken hakselen, stobben frezen
■ allerhande klussen
■ zoekopdrachten met metaaldetector naar bijvoorbeeld verloren sieraden
grand cafe
m
ft/iTbR
De Huiskamer van Ommen
0529-451364 uuu;uj.flaterjnl uolg ons op Föoebook
Weth. Petterweg 11 7731 XT Ommen
Tel. 0523-676057 Fax 0523-676087
www.hbremmer.nl
stukadoors bedrijf Rinus Zwanepol
Mobiel 06-30009131
OCBbBpuw b.v.
/ / . \
Ujw specialisten ontwerp, nieuwV, verboüw^nT renovatie
Aannemersbedrijf M. van der Vegt
Strangeweg 7731 GW Othm>
V m
/\^/
Ommen (0529) 45 37 47
tel. (0529)452810 fax (0529)452062
e-mail: info(^ocb-bouw.nr
www.ocb-bouw.nl
J£ ZIET 'T VERSCHIL
Varsenerpoort 9, 7731 DG Ommen
expert WESTERMAN
Ommen, Gasthuisstraat 1-3, telefoon (0529) 45 14 06
EXPERT, DAAR WORD JE WIJZER VAN
FREES VERHUUR OMMEN. NL
□ Asfaltfrezen
culinair bij u thuis
Voor een onvergetelijk feest
Wij moken uw feest "culinair" compleet!
• Buffetten
• Hapjes
• Workshops
• Diners
Het enige dat u zelf hoeft te doen is genieten!
Wielewaalstr 21 7731 XH Ommen Telefoon: 0529-452710 Mobiel: 06-103Ó5875 E-mail: info®'cullnairbijutTiuis.nl
Henk van den Hof BV
M (06) 57 19 91 17
Groenling 14 7731 KW Ommen
T (0529) 45 64 41 E info@lnstalhvdhof.nl
I www.lnstalhvdhaf.nl
Notarissen groot
in kleine lettersOmmen 0529 -452 233 Hardenberg 0523 - 273 487
GEREEDSCHAPPm
TÜINCENTRÜM Tuincentrum Jurrie Baas Balkerweg 24
7731 RZ Ommen Tel. (0529) 453708 Fax (0529) 451595 lnfo@jurrlebaas.nl www.jurrlebaas.nl
JÜRRIE BAAS
Hartelijk WELKOM bij
• Lunch
• Diner
•Tapas
■ Catering
xft;RA.ND CAFÉX
www.grandcafejipp.nl
Grandcafé Jipp Kerkplein 3 7731 CS Ommen tel. 0529-456770
- High Tea
- Feesten
- Partijen
- Borrelen
EP: Ommen
EleetronicPartner
risten
g ^1**1 Hardenberg 0523 - 273 487
BsntU m N lJ bosr www.bentumnijboer.nl
Beeld & Geluid - Telecom - lA'assen & Drogen -
Koelen & Vriezen - Multimedia -
Huishoudelijke apparatuur - inbouwapparatuur
Gasthuisstraat 52 - 7731 DA Ommen
Tel.: (0529) 45 03 65 - Fax: (0529) 45 25 37 info ©epommen.nl
Prima Vista
Varsenerstraat 2 7731 DC Ommen
t 0529 450 144
e info@prima-vista.nl w www.prima-vista.nl
KLEINLUGTENBELT
timmer- en onderhoudsbedrijf
De Voormars 10B - 7731 DD Ommen Telefoon (0529) 45 47 89
