Zoetermeer in perspectief geplaatst

In dit hoofdstuk wordt Zoetermeer naar een groot aantal aspecten vergeleken met het nationaal gemiddelde, het gemiddelde voor de benchmarkgemeenten en het gemiddelde voor de relevante werkregio of woonregio. Achtereenvolgens komen aan de orde:

• Een profiel brede welvaart. Onlangs heeft het CBS een monitor ontwikkeld om de 'brede welvaart' in Nederland te meten. Bureau Louter heeft dit vertaald naar het niveau van gemeenten. Naast materiële welvaart (inkomen en vermogen) worden daarin ook scores bepaald voor aspecten als gezondheid, milieu, saamhorigheid bevolking, woongenot, baankansen, veiligheid & weinig overlast en natuur. Zie paragraaf 2.1.

• Een vitaliteitscan. In dit standaardproduct staat de economische en demografische 'vitaliteit' van een gemeente (in vergelijking tot het nationaal gemiddelde en een benchmarkgroep van soortgelijke gemeenten) centraal. Thema's zijn economie, ligging en infrastructuur, de beroepsbevolking, de arbeidsmarkt voor bedrijven, de demografische vitaliteit en de brede welvaart. De vitaliteitscan begint met een economisch rapport. Jaarlijks stelt Bureau Louter voor Elsevier Weekblad een ranglijst op van de economische prestaties van gemeenten. In het economisch rapport staan alle indicatoren die daaraan ten grondslag liggen en hun ontwikkeling sinds het midden van de jaren negentig. Daardoor ontstaat een beeld hoe de economie van Zoetermeer ervoor staat, hoe de economie zich heeft ontwikkeld en wat de sterke en zwakke punten zijn. De resultaten voor de vitaliteitscan staan in een afzonderlijk document ('De Staat van Zoetermeer; Statistische bijlage'), inclusief een technische toelichting bij de gebruikte indicatoren.

In paragraaf 2.2 staat een interpretatie van de resultaten

• Een woonaantrekkelijkheidscan. Een ander onderzoek dat Bureau Louter jaarlijks verricht in opdracht van Elsevier Weekblad is het maken van een ranglijst van de woonaantrekkelijkheid van gemeenten op basis van bijna honderd indicatoren. Op basis daarvan kan een woonaantrekkelijkheidscan worden opgesteld, waaruit blijkt waar een gemeente goed op presteert en waarop minder goed. De woonaantrekkelijkheidscan voor Zoetermeer staat in het afzonderlijke document (de statistische bijlage), inclusief een technische toelichting. In paragraaf 2.3 staat een interpretatie van de resultaten.

• Een gelijkenisprofiel. Hierin worden voor de thema's economie, ruimte & bereikbaarheid, demografie & wonen, bereikbaarheid & onderwijs, brede welvaart en politiek & samenleving (in totaal 124 indicatoren) scores bepaald voor een gemeente en wordt die gemeente vergeleken met andere gemeenten. Naast inzicht in waar Zoetermeer gunstig of ongunstig op scoort, kan hier ook uit worden afgeleid op welke gemeenten Zoetermeer veel lijkt en op welke juist niet. Het gelijkenisprofiel is onder andere gebruikt om de benchmarkgroep (de zes voormalige groeikernen) af te bakenen en kan tevens worden ingezet om na te gaan in hoeverre Zoetermeer veel lijkt op of juist veel afwijkt van gemeenten in de omgeving. Het gelijkenisprofiel van Zoetermeer staat ook in het afzonderlijke document, inclusief een technische toelichting. In paragraaf 2.4 staat een korte interpretatie van de resultaten.

• Specifiek voor dit onderzoek is door Bureau Louter een 'monitor sociaal-economische ontwikkeling' opgesteld. Deze is gebaseerd op aspecten als inkomen, de participatie op de arbeidsmarkt en aspecten die samenhangen met het gebruik maken van uitkeringen, zoals bijstand.

Daarnaast omvat deze monitor aspecten die zicht geven op de bevolkingssamenstelling, zoals de leeftijdsopbouw, de verdeling naar onderwijs en de verdeling naar etniciteit. Indicatoren moeten voldoen aan de voorwaarden dat ze tussen gemeenten vergelijkbaar zijn en door de tijd te volgen.

Aan de hand van langjarige ontwikkelingen kunnen trends worden blootgelegd die aangeven welke richting het op kan gaan in Zoetermeer bij een 'business-as-usual' scenario (geen duidelijke afwijking van de toekomstige ontwikkelingen ten opzichte van het verleden). In paragraaf 2.5 staan de resultaten van de monitor sociaal-economische ontwikkeling, een korte technische toelichting en een interpretatie van de resultaten.

Bureau Louter, 2019

M19.007 De Staat van Zoetermeer

peter@bureaulouter.nl tel. 015-2682556 www.bureaulouter.nl 30 Zoetermeer wordt veelal vergeleken met de gemiddelde score voor de benchmarkgroep (de zes voormalige groeikernen) en de relevante woon- of werkregio (zie paragraaf 1.2). Het is hierbij van belang dat het om de ongewogen gemiddelden gaat voor de benchmarkgemeenten en de gemeenten in de relevante regio. Zoeterwoude telt in de score voor de relevante regio dus even zwaar mee als Den Haag.

Bij een gewogen gemiddelde (waarbij grotere gemeenten zwaarder meewegen) kunnen de scores soms afwijken van het ongewogen gemiddelde, bijvoorbeeld wanneer een score in het algemeen hoger is naarmate een plaats groter is: de gewogen score is dan hoger dan de ongewogen score. Uitgaan van ongewogen scores kan dan een vertekening opleveren. Anderzijds zal bij een vergelijking met gewogen scores in de relevante regio Den Haag een zeer zwaar accent krijgen, terwijl gemeenten als Pijnacker-Nootdorp en Lansingerland veel minder meetellen. Ook dat heeft nadelen. Bij de benchmarkgemeenten (de zes voormalige groeikernen) speelt dit verschil minder een rol omdat de verschillen in omvang tussen de zes voormalige groeikernen onderling en hun verschillen met Zoetermeer vrij klein zijn. Bij de bespreking van verschillen met Zoetermeer zal de aandacht daarom wat meer uitgaan naar de verschillen met de benchmarkgroep en wat minder naar de verschillen met de relevante regio.

2.1 Profiel brede welvaart

In de Monitor Brede Welvaart (CBS 2018) hanteert het CBS een indicator voor welvaart die naast materiële welvaart (inkomen en vermogen) ook diverse 'zachte' factoren in beschouwing neemt. De brede welvaart wordt daarbij gedefinieerd als 'de kwaliteit van leven van de huidige inwoners van Nederland en de mate waarin die invloed heeft op de welvaart van latere generaties hier te lande en die van mensen elders in de wereld'. Volgens het CBS kent de brede welvaart dan ook drie dimensies: 'Hier en nu', 'Later' en 'Elders'. In dit rapport wordt geen aandacht besteed aan twee dimensies ('Later' en 'Elders'), maar wordt wel een dimensie toegevoegd aan 'Hier en nu', namelijk 'Ruimte': gemeentelijke verschillen binnen Nederland. Het CBS besteedt daar geen aandacht aan.

In totaal zijn door Bureau Louter 32 indicatoren onderscheiden die iets zeggen over de 'brede welvaart' (zie figuur 2.1). Ze zijn gebundeld naar acht 'rubrieken'. In bijlage II.1 staat een toelichting op de gekozen indicatoren. Per indicator is een rapportcijfer bepaald (afgerond naar halve punten), dat tussen 3 en 10 kan liggen. Het gemiddelde over alle gemeenten is steeds 6.5 (de oranje lijn in de figuur). Naast dit rapportcijfer is de positie weergegeven die Zoetermeer inneemt in de ranglijst van 351 gemeenten (niet 355, want de vier Friese Waddeneilanden zijn samengevoegd en Rozendaal is bij Rheden gevoegd).

Tevens staan de gemiddelde scores voor de benchmarkgroep (de zes voormalige groeikernen) en de relevante regio (hier de relevante woonregio) in de figuur.

Uit figuur 2.1 blijkt dat Zoetermeer beneden het nationaal gemiddelde scoort op de brede welvaart, maar wel iets boven het gemiddelde voor de benchmarkgroep. Van de acht rubrieken scoort Zoetermeer geen enkele keer boven het nationaal gemiddelde, maar wel vijf maal boven het gemiddelde voor de benchmarkgroep (met name voor gezondheid, materiële welvaart en saamhorigheid van de bevolking).

Wat lager dan de benchmarkgroep scoort Zoetermeer op milieu, natuur en veiligheid & weinig overlast.

Vergeleken met de relevante woonregio scoort Zoetermeer juist gunstiger op natuur en met name op milieu, maar zijn de scores op de andere zes rubrieken lager (vaak ruim lager). Van de 32 indicatoren neemt Zoetermeer drie maal een plaats in de top-100 in (de gemiddelde levensverwachting, het gemiddeld besteedbaar inkomen en de nabijheid van voorzieningen), maar wordt ook elf maal een plaats bij de vijftig laagst scorende gemeenten ingenomen. Het vermelden waard is nog wel de bovengemiddelde score op de kwaliteit van de natuurlijke omgeving. In het algemeen wijken de scores zelfs op het niveau van individuele indicatoren niet veel af van het gemiddelde voor de benchmarkgemeenten, met als positieve uitschieter voor Zoetermeer de gemiddelde levensverwachting. Voor slechts vijf indicatoren scoort Zoetermeer gunstiger dan de relevante woonregio.

Bureau Louter, 2019

M19.007 De Staat van Zoetermeer

peter@bureaulouter.nl tel. 015-2682556 www.bureaulouter.nl 31 Figuur 2.1 Profiel Brede Welvaart Zoetermeer 2019

Rapportcijfer Positie*

% personen met voldoende bew eging 303

% niet-rokers 120

Bureau Louter, 2019

M19.007 De Staat van Zoetermeer

peter@bureaulouter.nl tel. 015-2682556 www.bureaulouter.nl 32 2.2 Vitaliteitscan

In 'De Staat van Zoetermeer; Statistische bijlage' staat een Vitaliteitscan voor Zoetermeer, die begint met een 'economisch rapport' (de cijfers achter de ranglijst van economische prestaties van gemeenten die Bureau Louter jaarlijks opstelt in opdracht van Elsevier Weekblad). Eerst wordt hier ingegaan op dat eerste deel (het economisch rapport), vervolgens op de economische en demografische vitaliteit.