Woonoorden en woonwijken

In alle uitzendingen speelt het idee van een woonoord of Molukse woonwijk een belangrijke rol. In De Reünie is een klas uit het voormalig doorgangskamp Westerbork, woonoord Schattenberg, te zien. Abé gaat met de presentator hiernaartoe terug om te kijken wat er van het kamp over is. Dat is alleen een reiskist op een grote groene vlakte. Naast dit item over de toestand van Kamp Westerbork nu, laat 65 jaar Molukkers in Nederland middels archiefbeelden zien hoe het Molukse kamp in Vaassen werd afgebroken en hoe de Molukkers daartegen in verzet kwamen.

Het voormalig concentratiekamp Vught, woonoord Lunetten, is het enige woonoord wat bewaard is gebleven. Een groot deel van De Hokjesman speelt zich er af, waarin wordt benadrukt dat dit woonoord in de Brabantse bossen ligt. Ook is 65 jaar Molukkers in Nederland live uitgezonden vanaf dit woonoord, waarbij er ook een reportage is gemaakt. In deze twee programma’s zien we enkele zelfde personen: echtpaar Taihuttu en Louise Parihala. In De Hokjesman is zij de toegang van de presentator in de gemeenschap. Zij wordt daarbij afgebeeld in het herinneringscentrum over de functie van het kamp als concentratiekamp Vught, waarbij zij de Nederlandse geschiedenis van het kamp verbindt aan de Molukse. De presentator benadrukt hoe gek hij het vindt dat zijn vader als 10-jarig Joods jongetje hier ook heeft gezeten. Daartegenover wordt zij in 65 jaar Molukkers in Nederland afgebeeld in het herinneringscentrum van het woonoord. Hier vertelt zij enkel de Molukse geschiedenis in het item hierover in een omgeving met Molukse museumstukken in de originele Barak 1B. Deze

werd ook in De Hokjesman laten zien, maar was nog in aanbouw. De verschillen tussen deze representaties is dat bij de Barak 1B in 65 jaar Molukkers in Nederland, Louise meer als een cultural other wordt laten zien, omdat dit museum alleen de Molukse geschiedenis vertelt. Tegelijkertijd is het bij haar optreden in De Hokjesman zo, dat zij minder als cultural other wordt gerepresenteerd, omdat zij hier een rondleiding geeft in het nationale herdenkingsmonument – over kamp Vught tijdens de Tweede Wereldoorlog – waarbij dus wordt laten zien dat Louise ook van de Nederlandse geschiedenis weet en daarover vertelt, wat haar ook als Nederlander representeert. Er is hier dus sprake van een hybride culturele identiteit.

In de twee programma’s wordt ook nog met andere bewoners van Kamp Vught gesproken. Het eerder genoemde echtpaar Taihuttu en familie wordt in De Hokjesman laten zien als een gastvrije familie, doordat de presentator wordt uitgenodigd om te komen eten. De presentator krijgt hier het gerecht papeda voorgeschoteld, wat eruit ziet als behangselplak. Een gelijksoortig item is het item over de familie Wattimena uit de Molukse wijk in Breda. In de vorm is geen presentator, maar ook hier is een ouder echtpaar en familie afgebeeld, waarbij er wordt gekookt. Het verschil met het item over familie Taihuttu is dat het voedsel hier Nederlandse kost is (65 jaar Molukkers in Nederland). Overigens gaat ook een klein item in De Reünie over Nederlands eten, als een foto van de frietboer in Schattenberg wordt getoond. De overeenkomsten tussen de items over de families is dat in beide gevallen de mannelijke echtgenoot van het gezin een KNIL-militair geweest, wat visueel wordt getoond middels oude foto’s. Voornamelijk in deze items komt ook de hiërarchie tussen de verschillende generaties naar voren. In De Hokjesman wordt in dit item vertelt hoe iemand van de derde generatie nooit iemand van de tweede generatie zal tegenspreken. Maar dit blijkt ook uit het item over de strenge opvoeding en de straffen van de eerste generatie naar hun kinderen die worden uitgebeeld (De Hokjesman). Daarbij is in 65 jaar Molukkers in Nederland te zien hoe Romae respectvol met haar grootvader omgaat tijdens het zingen en komt George op voor zijn ouders in Echo’s van Angst. Opvallend aan beide items is ook dat er voornamelijk in de woonkamer en keuken is gefilmd, waarbij er veel familieleden in de kleine ruimtes zijn, waardoor de familie nog groter lijkt. Dit geeft een idee weer van een bepaalde saamhorigheid in de families die anders is dan bij de hegemonie, dus draagt dit bij aan het discours van Molukkers als the cultural other.

Dit idee saamhorigheid is ook te zien in de woonoorden buiten familie blijft uit het item over kamp Vaassen (65 jaar Molukkers in Nederland). Daarnaast vertelt Corry in De Reünie dat zij op zeventienjarige met haar broers en zussen in het hun huis heeft kunnen blijven wonen, nadat onder andere haar ouders waren verongelukt met de auto, doordat zij in de Molukse wijk woonde en dominee Metiarij opriep om hen te helpen. Ook in De Hokjesman wordt ook aan tafel bij familie Taihuttu gesproken over de verbondenheid in het woonoord en vertelt opa Taihuttu dat het een Molukse kampong (dorp) in Nederland is geworden. En in het item over de strenge opvoeding stelt Louise Parihala ook dat haar (tweede) generatie geen therapie nodig heeft, omdat ze elkaar hebben opgevangen (De Hokjesman). Bovendien spreekt de presentator ook met Jean-Paul Kiriwenno, een jongere man van half-

Molukse afkomst die er bewust voor heeft gekozen om in het woonoord te gaan wonen. Jean-Paul vertelt over zijn goede jeugd in het kamp. Daarbij vertelt Jean-Paul ook dat een Nederlandse familie wilde komen wonen in het woonoord en daar is op gereageerd er een steen door de ruit gegooid (De Hokjesman). Ook op andere plekken in Nederland wordt er fel op gereageerd is te zien in verschillende items in Echo’s van Angst. Hierin wordt het idee dat de Molukse woonwijk alleen voor Molukkers is continu benadrukt. Zo legt Hein Leiwakabessy dit uit aan zijn kleinzoon Cyaro, probeert hij zich te verdedigen tegen de Wethouder van de gemeente die wil dat de Molukkers het stichtingsgebouw gaan delen met Somaliërs en gaat George Tonikoe bij de wijk in Oost-Souburg in gesprek met emotionele Molukse wijkbewoners daar, omdat er een Nederlands gezin in de Molukse woonwijk woont. Door al deze elementen wordt verteld dat de woonoorden en -wijken een belangrijk zijn voor de Molukkers, waardoor het idee wordt versterkt dat zij afgezonderd van de Nederlandse samenleving leven en dit bijdraagt aan het discours over de Molukkers als de cultural other.