Analyse aflevering

Bangsa! met… wordt als volgt beschreven in de uitzendingen:

“Het programma waarbij we professionals een podium geven die werkzaam zijn in de sectoren die we als Molukkers nog niet zo goed kennen. Want we weten natuurlijk dat we sterk vertegenwoordigd zijn in sport, creatieve beroepen en muziek, maar in dit programma neem ik jullie mee naar de onderbelichte sectoren, zoals architectuur, accountancy, medici en heel af en toe maak ik een uitzondering.” (“Architectuur”)

Maar uit de itemanalyse uit de vorige paragraaf bleek dat de ondernemingen en praktijken van veel professionals toch een link hadden met de Molukse samenleving. Om beide uitersten van representatie te bekijken is gekozen voor afleveringen waartussen de gasten enorm verschillen. Allereerst is er gekeken naar de aflevering ‘Architectuur’, omdat hierin twee hogeropgeleide wat oudere professionals met Molukse roots waarvoor de Molukken net iets meer op afstand zijn aan het woord zijn. Daartegenover is de aflevering ‘Bunurata, Island Vibes & Vriendschap’ beluisterd, waarin vier jonge Molukse artiesten met Molukse muziek uit de Molukse woonwijk centraal staan. Over het algemeen worden de Molukkers in de radio-podcast op eenzelfde manier gerepresenteerd als in de itemanalyses, namelijk als een diaspora die verbonden is met de Nederlandse samenleving.

Molukse identiteit

Er zijn verschillende manieren waarop ‘de Molukse identiteit’ wordt gerepresenteerd. Allereerst wordt het programma in het begin geplaatst binnen Radio Oras als Amsterdamse omroep door de vaste introductie van de omroep, waarbij wordt benadrukt dat dit “dé Molukse stem in Amsterdam en omstreken” is (“Architectuur”, “Bunurata”). Dit wordt ondersteund door op de achtergrond een bepaald ritme wat wordt bespeeld op een trommel.

Daarnaast worden de presentatrice en de gasten in een Moluks kader gezet, door het voorstellen met hun Molukse achternamen. Vervolgens worden de gasten geïntroduceerd doordat zij drie dilemma’s krijgen voorgeschoteld, waarin naast dilemma’s over hun professie ook dilemma’s over hun identiteit zijn verweven. Voorbeelden hiervan zijn: “een loempia met sambal of haring met uitjes?” (“Architectuur”) of “een tifa [(Molukse trommel)] of een gitaar?” (“Bunurata”).

Daarnaast wordt er in beide afleveringen aan de gasten gevraagd of en hoe de Molukse roots en/of opvoeding een bijdrage aan hun carrière heeft geleverd. Voorbeelden hiervan zijn de vragen “Zijn er ook Molukse invloeden terug te zien in je werk?” aan Manon Pattynama “Kun jij ook een beetje leunen op je Molukse achtergrond, dat je misschien voelsprieten hebt ontwikkeld om in dit krachtenveld te manoeuvreren.” aan Guz Maulany (“Architectuur”). Daarnaast wordt bij de aflevering over de jonge Molukse artiesten meer gevraagd wat voor hen typisch Moluks is. Zo wordt aan Nanseri Latuheru

gevraagd wat voor hem een typisch Molukse opvoeding is. Daarop antwoordt hij “Geloof denk ik dat bovenaan staat vaak, gewoon familie altijd, samen” waarbij hij aanvult dat de taal ook belangrijk is (“Bunurata”). Dit is geen vreemde keuze, omdat bij deze jongeren de band met de Molukse cultuur centraal staat. Ten slotte wordt de aflevering standaard afgesloten met de Molukse begroeting “Amatoo!” om afscheid te nemen van de luisteraars. De representatie met de Molukse identiteit wordt hier dus gedefinieerd aan de hand van de opvoeding, gebruiken en tradities. Daarbij representeren zij zichzelf dus al een cultural other.

Nederlandse Identiteit

Aan de andere kant representeren ze zich ook als ‘Nederlanders’. Het ‘Nederlandse’ aspect van de identiteit wordt voornamelijk gerepresenteerd door de context waarin de gasten leven en hun carrière plaatsvindt. In de dilemma’s bij de introductie van de gasten klinken dan ook bepaalde dingen die bij Nederland horen door. Bijvoorbeeld werd Manon Pattynama gevraagd: “Het Rijksmuseum of het EYE filmmuseum?” en “Meer huurwoningen of meer koopwoningen?” (“Architectuur”). Daarnaast werd Guz Maulany gevraagd: “De foodhallen Amsterdam of Markthal Rotterdam?” Waarop hij antwoordde dat Amsterdam echt zijn stad is (“Architectuur”). Daarnaast speelt de Molukse wijk in Moordrecht een grote rol in de aflevering met de Molukse artiesten (“Bunurata”). Hierdoor nemen zij dus afstand van een representatie als cultural other.

Hybride identiteit

Het meest interessant is de verbinding die tussen deze identiteiten wordt gemaakt en de hybride identiteit die de gasten hebben. Deze hybriditeit blijkt uit verschillende elementen. Allereerst is de radio-podcast volledig Nederlandstalig gesproken. Maar de jonge Molukse artiesten gebruiken daarbij nog enkele (Ambonees) Maleise woorden ertussendoor. Daarbij wordt ook benadrukt dat zij de term ‘Bunurata’ gebruiken voor Moordrecht (Bunu betekent moord; Rata betekent recht). Ook wordt de hybride identiteit benadrukt doordat Brian Parera niet mee zal optreden bij Ambon Fest Week – een feest om het bestaan van de stad te vieren en te vieren dat het UNESCO werelderfgoed. Hij vertelt dat hij niet wil gaan, omdat het zijn eerste keer naar de Molukken zou zijn en dat ‘hem niet lekker zat’ (“Bunurata”). Hiermee wordt benadrukt dat er in Nederland wordt geleefd en niet op de Molukken, maar dat de Molukken nog een belangrijke positie hebben, omdat de eerste reis daarnaartoe op een goede manier moet zijn.

Daarnaast worden er in de dilemma’s verschillende keuzes gemaakt wat betreft de Molukse of Nederlandse keuze die tegenover elkaar worden gezet. In beide afleveringen wordt de vraag “een Molukse pesta of een festival?” gesteld. Daar wordt verschillend op geantwoord. Guz Maulany kiest voor de pesta (“Architectuur”), maar Nanseri Lathuheru kiest voor het festival (“Bunurata”). Daarbij zegt hij wel dat hij op de pesta toch wel komt door de optredens. Hier is de hybriditeit goed zichtbaar

doordat beide een andere keuze maken, waarbij de een voor de Molukse pesta kiest en de ander voor het Nederlandse festival.

Ook is het nog van belang om te benoemen dat in de aflevering Bunurata, Island Vibes & Vriendschap, de gasten in een kader van de Molukse wijk in Moordrecht worden geplaatst. Dat is interessant, omdat de Molukse woonwijken als een hybride vorm gezien kunnen worden, zoals ook gezien in de aflevering van Echo’s van Angst. Hij ligt namelijk in Nederland, maar is wel bedoeld uitsluitend voor Molukkers. Daarnaast geven de artiesten aan dat ze bezig zijn met het nummer ‘Kilometers’, waarin zij aangeven hoe zij de Molukken zien woonende in Nederland. De verbinding tussen de twee identiteiten het discours van Molukkers als diaspora met een hybride culturele identiteit versterkt.

Exoticism

Het interessante is dat in de afleveringen van de podcast ook sprake is van de eerder genoemde vorm van exoticism, waarbij de minderheidscultuur – in dit geval de Molukse – als rijker wordt gerepresenteerd. Guz Maulany legt bijvoorbeeld uit dat zijn Moluks-zijn heeft bijgedragen aan zijn carrière, doordat Molukkers sociaal en toegankelijk zijn. Daarnaast stelt hij ook dat er een bepaalde bescheidenheid onder de Molukkers is, waardoor zij vaak niet hun mening uit durven spreken (“Architectuur”). Deze bescheidenheid is wellicht niet wenselijk om een carrière na te streven, maar toch zou het geïnterpreteerd kunnen worden dat de Molukkers beschaafd zijn, waarbij wordt gesuggereerd dat men meer fatsoen heeft en dus ‘beter’ is dan de ander – in dit geval de Nederlander. Dit is wederom een benadrukking van de Molukkers als cultural other in het discours van Molukkers als diaspora met een hybride culturele identiteit.

Toekomstgericht

Ook is opvallend dat in tegenstelling tot de uitzendingen van de NPO, de radio-podcast meer gericht is op de toekomst. De gasten van beide afleveringen geven namelijk allemaal mee dat de luisteraars niet bang moeten zijn en hun dromen na moeten jagen (“Architectuur”; “Bunurata”). Daarbij wordt het lied We Have A Dream van Bernhoft aan het begin en aan het eind van de uitzending ten gehore gebracht:

We have a dream

We dream of having fought for more than painted fences We have a dream

A dream where all the lines were drawn in the past tence (“Architectuur”; “Bunurata”)

Tegelijkertijd wordt het verleden niet vergeten. De column in de aflevering Bunurata, Island Vibes & Vriendschap opent het gesprek over het leven in twee werelden. Daarbij worden de nadruk gelegd op dat de derde generatie meer vrijheid kent om een eigen ding te doen en dat dit anders was voor de voorgaande generaties. Presentatrice Deborah voegt daaraan toe dat de tweede generatie ‘de vergeten generatie’ is. “Ze hebben heel veel moeten geven voor de eerste generatie, voor hun ouders, en ze hebben ook veel ingeleverd voor ons derde generatie, om het ons mogelijk te maken” (“Bunurata”). Dit gebeurt dan alsnog vanuit een hedendaags perspectief wat terugkijkt naar het verleden, maar zich niet zo zeer bezighoudt met de verschillende zaken als de RMS en de komst naar Nederland. Het perspectief is menselijker dan puur gericht op historische feiten. Daarbij wordt deze manier van kijken naar de geschiedenis geïmplementeerd in ‘het zijn’ van de gasten in het heden.

6.2 Facebookgroepen

In dit tweede deel van deze ‘zelf-representatie-analyse’ zullen de Facebookgroepen Ik heb hart voor Moluks erfgoed, want… (afgekort: IHHVME, ongeveer 15.000 leden) en Maluku Bijeen 🤍🤍� (ongeveer 3.000 leden) centraal staan. Eerst zal er wat context worden gegeven van de groepen en van de verschillende Facebookgroepen waarbij de Molukkers centraal staan. Vervolgens zal er een itemanalyse worden gedaan van repertoires in de groepen, waarna twee vergelijkbare posts uit de verschillende groepen zullen worden geanalyseerd. In dit deel zal dus worden gekeken of de Facebookgroepen ook bijdragen aan het discours van de Molukkers als cultural other of dat zij zich hiervan afzetten, en hoe.

6.2.1 Context

Er zijn verschillende Facebookgroepen waarin Molukkers zich verenigen. Zo zijn er Facebookgroepen waarin Molukse recepten en foto’s van gerechten worden gedeeld – bijvoorbeeld Molukse Gerechten (ongeveer 11.000 leden), zijn er groepen waarop overlijdensberichten worden gedeeld – zoals Kabar2 Duka (ongeveer 14.000 leden) en is er een groep waarin de woorden van het Moluks of Ambonees Maleis in ere worden gehouden genaamd Woorden van het Moluks Maleis (ongeveer 13.000 leden). De groepen die in deze analyse centraal staan doen beide een poging om de Molukse geschiedenis en het erfgoed te bewaren en over te dragen.

IHHVME is ontstaan in 2012 toen bekend werd dat het Moluks Historisch Museum de deuren zou gaan sluiten. De groep wordt alsvolgt beschreven in de beschrijving:

Wij zijn een groep Molukkers die zeer verontrust en bezorgd is over het voortbestaan en behoud van het Moluks cultureel erfgoed. Dat loopt ernstig gevaar nu ons ter ore is gekomen dat het Museum Maluku (MuMa) in Utrecht per 1 oktober a.s. gaat sluiten. [...] Wij dragen het Moluks

Historisch Museum / Museum Maluku een warm hart toe en willen vechten voor behoud van ons eigen Moluks cultureel erfgoed. (“Ik heb hart”)

Bij deze groep zijn Molukkers van verschillende leeftijden en generaties betrokken die in de discussie berichten plaatsen. Met ongeveer 15.000 leden is deze groep een van de grootste groepen op Facebook waarin Molukkers zich verenigen.

Een groep waar een veel kleiner deel van de gemeenschap deel van is, is de groep Maluku Bijeen 🤍🤍� . Deze groep is dit jaar (2020) opgericht na de vele protesten van Molukse jongeren tijdens de Coronacrisis op 25 april ter ere van het zeventigjarig bestaan van de RMS1. Het interessante is dat deze groep bedoeld is voor de Molukse jongeren. In de beschrijving wordt het doel van de groep nogmaals geformuleerd:

Veel jongeren kennen elkaar niet. En bij deze wil ik ruimte creëren om kennis te maken. Veel jongeren willen meer leren als dat ze al weten. Bij deze wil ik ruimte creëren om van elkaar te leren. Veel jongeren willen hun roots opzoeken. Bij deze wil ik ruimte maken om die te vinden. We mogen niet vergeten waar we vandaan komen. Ik wil meer solidariteit creëren onder de jongeren (3e, 4e en 5e generatie) ongeacht volbloed, halfbloed, kwartbloed. Ongeacht religie. Ongeacht politieke achtergrond. Ik hoop dat we samen sterk zullen staan. (“Maluku bijeen”)