Watertekort Doel watertekort

Het zo veel mogelijk beperken van schade voortvloeiend uit watertekort. Termijnen

2027

• Schade voortvloeiend uit watertekort wordt zo veel mogelijk beperkt. 2015

• Inzicht in haalbare en betaalbare eff ect- en brongerichte maatregelen ter bestrijding van watertekorten.

Uitvoering

Voor de uitvoering van acties in de planperiode ziet de provincie de volgende taakverdeling: • de provincie

o voert samen met de waterschappen, Rijkswaterstaat en de buurprovincies regionale studies uit naar de haalbaarheid, betaalbaarheid en kosteneff ectiviteit van mogelijke maatregelen om de oorzaken en de eff ecten van watertekort aan te pakken.

• de waterschappen

o zorgen dat de opgave voor droogte niet verergert als gevolg van uitvoering van maat- regelen in het watersysteem.

Toelichting

Naast een teveel aan water kan er ook een tekort aan water zijn. Watertekort kan schade aan natuur en economie tot gevolg hebben. Daarbij kan er onomkeerbare klink/zetting van de bodem optreden met de bijbehorende gevolgen voor het waterbeheer en zelfs de stabiliteit van waterkeringen.

Het beleid is gericht op het zoveel mogelijk beperken van schade voortvloeiend uit watertekort. Zoveel mogelijk, want het totaal voorkomen van schade door watertekort is technisch niet mogelijk. Daarnaast zijn er maatschappelijke overwegingen om in tijden van watertekort het beschikbare water te gebruiken voor specifi eke doelen. Hiertoe zijn landelijke verdringingsreeksen opgesteld en vastgesteld. In sommige situaties zijn ook regionale verdringingsreeksen uitgewerkt, zoals de verdringingsreeks Noord Nederland voor de Veluwe Randmeren. Voor de grote rivieren in Gelderland geldt de Nationale

Verdringingsreeks. Voor de Gelderse waterschappen volstaat de nationale verdringingsreeks die wordt neergelegd in het Waterbesluit (een AMvB gebaseerd op de nieuwe Waterwet). De verdringingsreeks is bindend en bepaalt de prioriteitsrangorde van de waterbehoeften waarvoor water mag worden benut in geval van watertekort.

De Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW) beslist in droge tijden over deze waterverdeling. Provincie Gelderland heeft sinds 2007 een Droogtecommissie ingesteld. De Gelderse Droogtecommissie adviseert de LCW. In de droogtecommissie hebben provincie Gelderland, de Gelderse waterschappen en Rijkswaterstaat Oost-Nederland zitting. De Droogtecommissie werkt conform het Draaiboek droogte Gelderland.

In het NBW-Actueel (2008) is afgesproken dat: “bij de uitvoering van maatregelen ten behoeve van het bestrijden van wateroverlast en het bereiken van de ecologische doelen voor de waterlichamen de watersystemen zo worden ontworpen dat watertekort als opgave waar mogelijk tenminste niet verergert”. Dit houdt in dat ten aanzien van watertekort het standstill-principe wordt gehanteerd.

Maatregelen

Vooralsnog lijken grootschalige ingrepen ter bestrijding van de eff ecten van watertekort niet kosteneff ectief. Lokaal maatwerk en het meekoppelen van maatregelen bij herinrichting van gebieden en / of beekherstel zijn in potentie wel kosteneff ectief. Vooralsnog ontbreekt het aan inzicht op het benodigde detailniveau om concrete gebieden en maatregelen te benoemen.

Voor het tekort aan water zet de provincie Gelderland in dit Waterplan Gelderland in op maatregelen om de risico’s die horen bij droogte te verminderen. Dit uit zich in twee typen maatregelen:

• brongerichte maatregelen die de kans op watertekort verkleinen

• eff ectgerichte maatregelen die helpen de schade door watertekort te verminderen of voorkomen.

Om tot een goede uitwerking van bron- en eff ectgerichte maatregelen te komen, voert de provincie in de periode 2009-2012 samen met de waterschappen en Rijkswaterstaat regionale studies uit naar de haalbaarheid, betaalbaarheid en kosteneff ectiviteit van mogelijke maatregelen om de oorzaken en de eff ecten van watertekort aan te pakken. Deze regionale studies zijn gebaseerd op een in 2008 door de provincie uitgevoerde quick-scan naar de eff ecten van watertekort op landbouw, natuurwaarden en bodemdaling c.q. zettingen en de mogelijke maatregelen om deze eff ecten tegen te gaan.

Onderwerpen die nog niet in beeld zijn en in de regionale studies verder onderzocht moeten worden zijn:

• kwetsbaarheid natuur als gevolg van watertekort:

• de economische waarde van het watergebruik in Gelderland:

onderzoek naar nut en noodzaak van het inzetten van prijsprikkels in Gelderland om verspilling van water tegen te gaan;

• secondaire eff ecten watertekort:

eff ecten zoals schade aan wegen en gebouwen door zetting / klink van de ondergrond, de gevolgen van verminderde landbouwopbrengsten op werkgelegenheid of de eff ecten van droogte op recreatie;

• gevolgen van watertekort voor het stedelijke gebied; • eff ectiviteit van maatregelen;

• fi nanciële gevolgen voor Gelderland:

in Gelderland zijn regio’s te onderscheiden die gevoelig zijn en regio’s die minder gevoelig zijn voor droogte, per stroomgebied de oorzaken en gevolgen van droogte in beeld brengen. Bij het uitvoeren van de regionale studies naar watertekort wordt, conform het NBW- actueel (2008), uitgegaan van een bandbreedte tussen klimaatscenario G als ondergrens en klimaatscenario G+ als bovengrens. Totdat de regionale studies afgerond zijn, wordt in ieder geval van de volgende ‘no-regret’ maatregelen uitgegaan.

- brongerichte maatregelen

De lijn uit WHP3 wat betreft de trits vasthouden – bergen – afvoeren wordt hierbij

voortgezet. Bij brongerichte maatregelen gaat het vooral om aanpassingen van het regionale watersysteem die zijn gericht op het zoveel mogelijk vasthouden en bergen van water. Hiermee wordt grondwater langer vastgehouden en de kans op situaties met watertekort in de zomer verkleind. Daarbij wordt ook de duur van optredende situaties met watertekort verkort. Afkoppelen van regenwater in stedelijk gebied helpt bij het tegengaan van te lage grondwaterstanden.

De anti-verdrogingsmaatregelen in natuurgebieden dragen ook bij aan het verkleinen van de kans op watertekort. Bij de brongerichte maatregelen gaat het om gebiedsspecifi ek maatwerk. De gangbare term hierbij is het zogenaamde robuuste watersysteem. Hiermee wordt een inrichting van het watersysteem bedoeld die gericht is op het voorkomen van zowel wateroverlast als watertekort en waarmee de ecologische doelstellingen gehaald kunnen worden.

De waterschappen zijn bij uitstek de organisaties die aanpassingen aan het watersysteem uitvoeren. Hiermee zijn de waterschappen de partijen die er voor moeten zorgen dat door aanpassingen aan het watersysteem de kans op watertekort niet toeneemt. Bij voorkeur helpen aanpassingen om watertekort te voorkomen of beperken.

- eff ectgerichte maatregelen

In Gelderland is beregening vanuit het grondwater ten tijde van watertekort in beginsel toegestaan, door beregening kan het eff ect van vochttekort en daarmee landbouwkundige schade worden verminderd. Het is met de inwerkingtreding van de waterwet in 2009 aan de waterschappen om eigen beleid te formuleren voor de vergunningverlening en handhaving van beregening. Algemeen uitgangspunt is dat er door de onttrekking van grondwater voor beregening geen schade aan waterafhankelijke functies mag ontstaan.

4.2.5 Waterbodems