DE vertreck-plaetse vande Vrauwen bevanght wel het derde-deel vanden Serrail, om het groot getal wille, 't welck somwijlen loop tot vier hondert ende meer. Soo-wanneer den Grooten Turck komt te sterven, alle de Vrauwen worden gestiert naer den ouden Serrail, ende als den nieuwen Vorst de besittinge des Keyser-rijckx aen-neemt, alle de Pachen, ende Groote van 't Hof zijn schuldigh hem te schencken te doen, onder de welcke sy hem gheen aengenamer en konnen gheven als schoone Dochters, inder-voeghen, dat, wat'er schoons ende seldsaems gevonden wordt in sulck een wydt-roemigh Landt, aen-geboden wordt aenden Grooten Heer.
Alle dese Dochters worden geherberght in een groot besluyt van woonste, al-waer sy verdeylt worden by twintigh oft vyf-en-twintigh in een kamer, hebbende in elcke twee ofte dry oude vrauwen, die een wakende ooghe hebben op hun manier van doen: daer zijn groote Salen, al-waer sy t'samen-komen om het middagh- ende avondt-mael te nemen, ende om hun handt-werck te doen. Den Grooten Heer en gebruyckt niet veel dese Dochters, hebbende ghemeenlijck seven oft acht, waer-mede hy sijn tijdt verdryft, dese zijn verscheyen van d'ander, hebbende elck haer bysonder
vertreck-plaetse, Gelubde, ende Slaven om haer te dienen: daer is een oude Huys-moeder die sy noemen Ladun, de welcke beveelt over alle d'andere: dese onder-vraeght alle de Dochters als sy komen inden Serrail, ende beschickt 't ghene sy te doen hebben, dat meer is, sy neemt kennisse van hun lichaem ende gheeft, om
rekeninghe te gheven aenden Grooten Heer: als desen Prince eenige nieuwe liefde wilt verwecken, hy waerschouwt dit rompel-vel, die alle dese Dochters rekewys stelt in groote wandel-gangen, door de welcke den Grooten Heer keert henen ende weder, tot dat hy bemerckt heeft wie hem alder-best behaeght, naer de welcke hy sijnen snuyt-doeck worpt, den welcken dese Dochter met een groote vreught des herten opheft, kust, ende leght op haer hooft: d'oude vrauwe neemtse terstont, leydtse naer het Badt, waschtse, beroocktse, ende inder nacht leydt syse naer de kamer vanden Grooten Heer, daer sy haer doet in-gaen in sijn bedde door het voet-eynde, tot een ghetuyge van ootmoedigheyt ende eerbiedinghe.
Gheduerende den nacht brandender altijdt twee groote toortsen, op dat hy haere schoonheyt aenmercken kan, ende vyf ofte ses van die oude wyvers staen gheheel den nacht aende deure vande kamer met rieckende wateren, om die Dochter te wasschen: want een ghebruyck by de Turcken is, gheen twee-mael eene vrauw te bekennen, 't en zy sy t'elkcker reyse gewasschen zy.
Als hy soo een Dochter gebruyckt heeft, hy laetse s'morghens al sijn kleederen met het geldt dat in sijn sacken is: men bewaertse seer sorghvuldelijck tot dat-men weten kan of sy swangher is ofte niet, soo-men haer bevrucht vindt, ende dat het kindt geraeckt tot sijnen tijdt, sy wordt verkent voor Sultane, dat is Vorstin, ende als-dan geeft-men haer een verscheyde wooninge van d'ander met Gelubde, ende oude Vrauwen om haer te dienen, ende men wijst haer aen een onderhoudt voor het overigh van haer leven. In-dien sy niet bevrucht en is, ende dat den Grooten Heer vermaeck daer-in ghehadt heeft, hy doet haer komen als het hem goet-dunckt tot sijn tijdt verdrijf.
De welcke gelight van het eerste Soontjen, wordt erkent voor de eerste Sultane, aende welcke alle andere
wycken moeten, ende in plaets van haer ghemeen onderhoudt, men wijst haer aen een seker inkommen op eenigh Landtschap, niet alleenelijck de welcke Kinderen winnen by den Grooten Heer, worden Sultanen genoemt, maer oock alle haer vrienden.
De ghene die zich daer na bevrucht vinden, wenschen veel liever Dochters te hebben, de welcke blijven by hunnen Moeders tot dat-mense trauwt, ende als het Knechtjens zijn, men weirtse thien jaeren oudt zijnde, om hun te stellen in eenigh Gouvernement, ofte wel in een ghevangen-huys, al-waer sy versekert zijn te blijven tot datse hun oudste Broeder doet sterven om sijn Keyser-rijck te versekeren.
Het is onmogelijck dat den Grooten Turck bekenne alle de Dochters die in sijn
Serrail zijn, overmits sy daer gemeynelijck zijn 400. à 500. in getal, gelijck geseyt
is hier vooren; en oversulckx van hem niet besien en worden, brengen hunnen tijdt over in Borduer-wercken te maecken, hebbende tot dagelijckxsche betaelinge van 10. tot 30. Aspren, de eene meer als de ander, yder Asper weerdigh een halven stuyver. Hun ghemeyne spijse is Rijs op verscheyden manieren toe-bereydt metHinnen, ende Schapen-vleesch, ende hunnen dranck ghesuyckert water. Sy worden ghekleedt ten koste vanden Grooten Heer, ende als sy nu niet jonck genoegh meer zijn om hem te vergenoegen, men stelt die op de rol vandeHuys-moeders, de welcke men schickt om de jonghe te dienen. Alsoo leeft hy met sijn Vrauwen, die sy Odalikes noemen.
Maer somwijlen den GrootenHeer kiesen eenighe Dochters van een van hun
Paches, de welcke sy trauwen, gelijck als dede wijlent Sultan Osman, broeder vanden
jegenwoordigen, die nam de Dochter vanden Mufty, ende trauwende stont haer toe een Bruylofts-gaef, haer buyten de andere achtende. Ende of schoon hy hadde eene vrauw ghetrauwt, ende dat een Odalike een
tjen voor haer won, dit kindt erft het Rijck, ende gevolgentlijck dese Odalike is de eerste Sultane.
De Turcken achten soo veel de kinderen, die geboren worden van dese Odalikes, als vande ghene sy ghetrauwt hebben, hunne Wet toe-laetende het gebruyck der Slaven, ende hun houwelijck zijnde alleenelijck eene vereeninghe der beyde willen, inder-voegen dat tusschen man ende vrauw eenigen tweedracht ontstaende, het houwelijck wordt gebroken. Niet-te-min de mans zijn ghehouden door de Wet, by hunne vrauwen te slapen den nacht tusschen den Donderdagh ende Vrydagh.
Het gheschiedt selden dat d'Ottomansche Vorsten trauwen, ter oorsaecken vande groote onkosten die-men dooght inde Ceremonien, ende vande groote
Houwelijckx-gaef, die sy moeten gheven. Eyndelingh dat hanght vanden wil der Vorsten ofte te trauwen, ofte zich te vergenoegen met sijn Slaven, gheseyt Odalikes.
Niemandt vande Vrauwen vanden GrootenHeer gaet oyt buyten 't Serrail, 't en zy dat hy eenige medeleydt als hy uyt-gaet, Maer sy en laeten daerom niet alsoo veel genoeghte te hebben een groot beluyck, daer-in sy zich konnen vermeyden met de schoonheyt vandeHovingen vol Fonteynen, den rijckdom vanden huys-raet hunner wooninge, ende andere schoonheden des Serrails.
Alle de ghene die dese Vrauwen dienen, zijn swarte Ghelubde, die 't al af-ghesneden hebben; de leelijckste zijn de meest geachte, dat doende ten eynde dese vrauwen niet siende dan dese seldsame mis-maecktheyt, vinden den GrootenHeer schoonder, ende hem meer beminnen. Dat is wonderlijck ende bykans ongeloovelijck, soo veel vrauwen, verschillende in oude ende gheest, te konnen leven sonder eenigh mis-verstandt, ende niet teghenstaende den minnen-nijt niet en laet
heymelijck al seer onder te woonen, sy weten die soo te verbloemen, dat mense niet en kan ghewaer worden: alle hunnen kommer is den Vorst te behaghen, ende hem te vergenoegen: inder-voegen dat elck een den anderen overtreffen wil om best hem sijnen tijdt te doen korten, ende genoechte aen te doen, 't ghene d'oorsaecke is dat de Ottomansche Vorsten zich lichtelijck begeven tot desen slagh van genoechte, ende leyden een geyl ende ontuchtigh leven.
DeHovinghen, die 't derde maken vanden Serrail, zijn seer wydt ende breedt: sy kommen van het opperste des heuvels tot aende zee, daer van met eenen muer gescheyden zijnde; daer en is maer het natuerlijck dat hun schoon maeckt, gheen effen vloeren hebbende, ende niet als menighte dreven van Cypresseboomen, 't ander is al vol alderhande slagh van moes: deseHoven worden onderhouden door acht of negen hondert Azamoglanten, die om hun werck wille gheheeten worden Boustangi, dat te seggen is Hovenier; sy hebben voor Opper-hooft den Boustangi Pacha, die niet alleenlijck en beveelt over deHoven vanden Serrail, maer oock over alle de andere gelegen buyten de stadt, in getal van meer als 5. oft 6. duysent: 't is een vande eerste dienaers vanden Staet, die altijdt vergeselschapt den persoon vanden Vorst, de welcke, soo-wanneer hy gaet wandelen op zee, geen ander Roeyers en neemt als
Boustangen, ende de Boustangi Pacha, die 't roer van sijn Zaïque bestiert.
Dese Zaïque is gebouwt als een Galleye, maer sy is veel kleynder; sy en heeft maer 16. roey-bancken, ende op yder banck dry Boustangis die op het schuyffelen vanden Boustangi Pacha roeyen. Dese Boustangis de welcke roeyen zijn in het wit ghekleedt, hebbende roode mutsen als een suycker-broodt toe-gemaeckt.
Alle de Boustangen woonen in een groot begrijp van woonste, gheplaetst in't uytterste van deHoven,
waer den Boustangi Pacha een vertreck-plaetse heeft voor sijn eygen: alle kruyden ende vruchten dieder groeyen (na dat den Serrail voorsien is) worden in't openbaer verkocht ten profijte vanden Grooten Heer; daer zijn eenigheHovenier-meesters die sy noemen Honstalar, de welcke den Reken-boeck houden vande kruyden ende vruchten die verkocht worden, soo uyt deHoven vanden Serrail als uyt de gene liggende rondts-om de stadt, ende alle weke doet-men rekeninghe aenden Boustangi
Pacha. Men houdt dat alle dees inkomste jaerlijckx beloopt tot hondert ende thien
duysent guldens, dat ghenoegsaem is voor den onkst vanden mondt des Vorsts; ende desen Boustangi Pacha en verlaet noyt dit Ampt, als om Ianitser Aga te zijn, Overste vande Galleyen, eerste Vizir, Vice-Roy van Egypten.
Den Grooten Heer wandelt dickwils inde hoven, genoechte scheppende inde
Boustangen te sien wercken, ende als'er iemandt naer sijn behagen doet, hy vereert
hem met een kleedt, om hem te verbinden noch dapperder aen te wercken. Hy stelt'er oock by wylen eenige Jachten in, seer vermaeckelijck om sien, doende wilde Swijnen stellen in plaetsen af-getuynt met lynwaet, elck gevende den naem van eenigen Vorst, die sijn vyandt is, daer naer verslaetse met pijlen, 't welcke soo't met d'eerste-mael geluckt, houden dat voor goedt teecken, ende gelooven dat hy soo sal sijn vyandt vellen gelijck hy dese beeste gedaen heeft.
Ter syden vandeHoven zijn de Stallen vanden Vorst, daer ghemeenlijck dry hondert peerden zijn, dienende soo tot sijn Persoon, als tot ander Bevel-hebbers vanden
Serrail: yder Stal-knecht besorgt'er dry, overmits sy seer gauw zijn: sy stroeyen die
met ghedrooght ende ghesift peerde-mest.
Daer is een Meester des Voor-raedts, ofte Provisie, die alle dagen geeft seker maet van stroy, hoy, ende gerste, voor yder peert, 't welcke weynigh is, want
een van onse peerden meer eet als dry vande hunne, oock zijnse wel ses uren in dat te verdouwen: niet-te-min zijn van grooten aerbeydt, voornaementlijck om eene groote streecke weghs af-te-leggen sonder te peysteren.
Daer en is niet een vande Peerden vanden Grooten Heer 't welcke geleert is gehandigh zijn: sy en leeren die niet rennen, nochte niet een daer van draeght den kop wel, stekende dien ghemeynelijck inde locht, den meerderen deel heeft het achterste seer slim, 't welcke de reden is waerom sy dat met een ghestickt kleedt overdecken.
De beste Peerden van het Oosten, zijn die van Arabien, Babylonien, ende Egypten, al is't soo nochtans dat die van Egypten niet en beklijven dan in hun eyghen landt. 't welck doorgaens zandigh zijnde, oorsaeck is dat sy zich vertreden, ende de voeten bederven, als sy in een steenachtigh landt kommen. Sy en achten de Peerden van
Barbaryen niet om hunne swackheyt wille. Sy hebben een seer bysondere manier
om hunne Peerden te beslaghen, want sy smeden de hoef-ysers kout zijnde, en wercken soo wel, dat de vier van hunne ysers, niet soo wichtigh en zijn als een vande onse.
Den Grooten Stal-Meester wordt ghenoemt Imroher Bachi, die onder zich heeft den Cohous Imroher Bachi, die is als den eersten Stal-Meester. Den GrootenHeer en maeckt geen verschil tusschen sijn groote Peerden, ende sijne kleyne loopers, zich onverschillighlijck van alle dienende in wat oeffeninge dat het zy. Het Ampt van Groot Stal-Meester en is daer soo treffelijck niet als in Vranckrijck.
Daer zijn menige stommen inden dienst vanden Grooten Heer, 't welck de reden is dat de gemeente spraecke vanden Serrail, door teeckenen verstaen wordt, met de welcke sy hun uyt-legghen met suck een gauwigheyt ende lichtigheyt, als wy-lieden met de tonghe. Ick
hebbe d'ondervindinge gesien door eene van dese stommen, die met sijnen Taelman quam tot een Franschen Ure-werck-maecker, om een Ure-werck te vermaecken: ick bleef t'eenemael verwondert te sien met wat een behendigheyt hy zich dede verstaen aen sijnen man, de welcke daer-naer dat uyt-leyde aen den Ure-werck-maecker.