DE wooninghe tot Constantinopel waere uytter-maten aengenaem, 't en waere de Religie, want behalven dat'er alderhande dingen (noodigh tot het menschelijck leven) in overvloedigheyt worden gevonden, ende seer goeden koop, soo is'er noch altijt iet nieuws tot vermaeck ende tijdt-verdrijf. Als den GrootenHeer uyt-gaet is soo treffelijck ende eerlijck om sien, dat niet teghenstaende men dat hondert keeren sage, niet en soude verveelen. De inkomsten van verscheyde Ghesanten, soo van Persien,
Indien, als van ander gewesten vanden Oosten, zijn even schoon om sien. De
Vier-daghen die de Turcken houden inde besnydenisse van hunne Kinders, ende de vreughden die men doet als den Grooten Heer eenige van sijne Kinders, ofte Susters trauwt, zijn wonderlijck.
Terwijlen dat wy tot Constantinopel waeren, trauwde den Grooten Heer eene van sijn Susters met den Bostangy Pacha: met den dageraet wierden alle de gheschutten, de welcke liggen langhs den Serrail, los-ghebrandt, dienende tot morgen-weckinge, ende tot een vreughde-teecken, terstondt en hoorde –men de geheele Stadt door
niet anders alsTrompetten,Trommels, ketel-trommels, ende meer ander diergelijcke getuygh: ten twee uren inden dagh wiert de Bruydt geleydt uyt den Serrail, gevolght van eenen Staet weerdigh haere Grootheyt, ende geleydt in een Luiosque, ofte leege Sale, de welcke komt langhs deHaven ende naer by den Serrail. Den Bostangy Pacha quam daer terstont vergeselschapt met een sleep van twee hondert peerden: desen
Pacha, al-hoe-wel hy den Bruydegom moeste zijn, en durfde niet gaen binnen dese
sale daer sijn Bruydt was, maer wachte die aen de deure. Den Grooten Heer quam'er aen ontrent den negen uren met een ongewoonelijck gevolgh van ontrent duysent Turcken te peerde, altemael soo aerdigh op-geset ende soo trots in't gewaet, dat-men niet treffelijcker en soude konnen sien: Soo haest den Bostancy met al de ghene die hem vergeselschapt hadden, hem gewaer wiert, wierp hem zich ter aerden: den Grooten Heer nemende den Bostangy by der handt, gingh binnen de Luiosque, daer hy hem aen sijn Suster voorhiel, seggende: Ick gheef u desen persoon voor u Slave, ende sonder voorder beslagh treckt van daer, ende naer dat hy eenen keer ghedaen hadde door de Stadt, keerde wederom in sijnen Serrail. De Bruydt te peerde gheseten, ende geleydt onder een hemel van goude-laken met gordynen, ghedragen door vier de voornaemste Pacha, ende den Bostangy houdende den toom van het peert, wiert gheleydt in haer huys, vergeselschapt van alle de Pachas vande Poorte voor haer gaende, daer naer volghden vijf ofte ses Carossen, inde welcke eenighe Sultanen, ende andere Vrauwen saten: daer op quamen een groot deel Slaven, die voor de ghehouwde schencken droegen, vergeselschapt vande Musyck ofte gesangh des landts, 't welck niet seer aengenaem en is.
De Pachen en soecken niet veele dese houwelijcken, want behalven dat den Grooten Heer niet anders toe en leght als de Juweelen, ende den huys-raedt, zijn
nootsaeckt een ongewoonelijcke pracht te onderhouden om hunne vrauwen, de welcke van hunne jonckheyt op-gequeeckt ende gevoedt zijnde in groote weelden ende verquistingen, kosten uytter maten, 't welck den man moet besorgen, ende noch boven dit altemael achten sy hem maer voor hunne Slave, ende tot een teecken dat sy over hem ghebieden, dragen sy een Ghangart, ofte kleynen poignaert aenden rieme. De mans en mogen nimmermeer met haer kommen, nochte selfs in haer verblijf, 't en zy van haer geroepen zijnde: al het voordeel dat sy van dese houwelijcken trecken is, dat den Grooten Heer ten opsichte van dit aenhouwen, hun niet en doet sterven, dan om gewichtige reden: in vergeldinge moeten dese mans altijdt gewapent zijn met groot geduldt, om de onvolmaecktheden te dragen van een vrauwe, die weet alles haer toegelaeten te zijn.
d'Openbaere vreughde-teeckenen van dit houwelijck wierden gepleeght inde plaetse die de Turcken heeten Haitmedan, al-waer bedreven wierden wonderlijcke stucken, die ons deden toestaen dat dese Natie de behendighste is inde konste van guychelrye; de koorde-danssers hadden hunne koorden ghespannen meer als dry pijcken hooghe, daer sy dansten sonder stock ofte teghen-ghewichte, maeckende wonderlijcke grillen: anders dansers ende worstelaers vertoonden daer een wonderlijcke gauwigheyt in keeren en wenden; andere lieten hunne krachten blijcken met groote stucken houts toe-te-vouwen, heffende steenen van d'aerde ten minsten van duysent pondt ghewichte: een koppigh man dede op sijn hooft leggen eenen grooten steen, doende die breken met eenige gheweldige hamer-slagen, daer was eenen den welcken om de macht van sijn tanden te toonen, nam in sijn mondt een hoef-yser ende kraeck'et in twee, waer van den helft bleef in sijn tanden steken. Inden nacht wierden in dese plaetse wonder dingen voor-ghehouden van op-rechtingen, van
ters, van raders vol lampen, de welcke met hunne klaerigheyt eenen konstigen dagh veroorsaeckten. DeHerbergen vande Stadt bleven den gantschen nacht open: over-al wierdender in groote salen veele guychelingen, kluchten, bootsen, ende andere diergelijcke vrolijckheden bedreven.
Terwijlen wy tot Constantinopel waeren, gingen wy dickwils onsen tijdt verdrijven inde Turcksche Kloosters, al-waer hunne Monicken woonen, die sy Dervis noemen: sy leven in 't gemeen, ende onderhouden hun met het ghene sy konnen winnen, doende elck een ambacht: sy leven naer de zeden wel, niemandt quaedt noch ongelijck doende; oock in't ghemeen levende en mogen sy niet getrauwt wesen, maer wanneer sy van de trauw-lust over-heert worden, moeten hun vertrecken, ende af-gesondert woonen, waerom dat sy nochtans niet en laeten Monicken te wesen, ende hun te vinden in hun Clooster op den Dynsdagh ende Vrydagh, 't welck de dagen zijn van hunnen Kercken-dienst: wy ginghense dickwils hooren; sy beginnen hunnen dienst met het Sermoen: die predicken zijn gheseten in groote stoelen op de maniere van een balcon, hebbende eenen man neffens hun, de welcke een artyckel leest vanden
Alcoran, het welcke daer naer uyt-gheleyt wordt door den Predicant: 't is schier
ongheloovelijck met wat een zeeghbaerheyt de toe-hoorders daer zich houden, gheseten zijnde op groote Tapyten, met armen ende beenen kruys-wijs, sonder dat iemandt zich derft verroeren, spouwen ofte hoesten: het Sermoen gedaen zijnde, gaen alle de Dervis de handt kussen van hunnen Oversten: daer naer kommende rondt om hem,
stellen sy hun al tot den dans op 't geluyt van een kleyn handt-trommelken, eenige fluyten, ende van twee ofte dry stemmen, die een hardt-luydende musycke maeckten in ons ooren: sy blijven wel een half ure langh rond-om draeyende met een
wonderlijcke snelligheyt, tot
dat hun Overste in sijn handen slaet: doen set hem een-yder op sijn plaetse met soo groote zeeghbaerheyt, als oft zich niemandt geroert en hadde, ende begeven hun dan om Psalmen te singen twee oft dry uren langh.
Sy en verschillen in hunne kleedingen vande andere Turcken niet, 't en zy dat sy in plaets vanden Turbant een muts ofte hoet sonder voyen hebben als een
suycker-broodt scherp toe-gemaeckt; een-yder magh die gaen besoecken, wy hebbender dickwils geweest gheduerende ons verblijf tot Constantinopel; sy waeren blijde ons te sien, deden ons plaets maecken, denckende dat de ghene hun bedrijf siende, konnen daer toe bekeert worden.
Daer zijn noch ander Monicken onder de Turcken, die sy heeten Santons, de welcke in hun Klooster gheduerende eenen nacht van yder weke, het schroomelijckste gherrer uyt-rechten dat-men zich inbeelden ende de welcke soo schroomelijck in hunne dienstplegingen zijn, als de Dervis heus, ende vermaeckelijck: sy beginnen
ghemeenlyck hunnen dienst ten dry uren inden nacht: de keurigheyt stierde ons eens daer-henen; maer wy bleven daer met grooten anxcst ende na-dencken, alle den tijdt dat dese duyvels hunnen dienst pleeghden, soo vervaerlijck is hy, ende ick laete my voorstaen dat den Sabbath, die-men heet vande Tooveraers, niet erger en kan wesen.
Sy vallen aen het dansen in't ronde zeeghbaer ghenoegh, ende te singen La hié
Alla hilla, dat te seggen is: Daer en is maer eenen Godt: dat ontrent een half ure
langh gheduert hebbende, soo is'er een onder hun die begint een kleen trommelken te slaen, ende terstont beginnen sy al te springen, ende te schreeuwen gelijck dullen, ende volherden tot dat de stemme hun begeeft, ende tot dat sy niet anders en konnen uytten als een heesch gheschreeuw; het schuym ende bloedt vliedt hun te monden uyt, midts de groote macht die
sy gebruycken; want de gene die alder-hooghst roepen, ende alder-langhst volherden, worden d'alder-heylighste geacht: daer zijnder somtijden de welcke door te groot geweldt op de plaetse doodt neder-sijghen: dese dienst-plegingh geduert ontrent de vier uren; hun gewaet en manieren vermeerderen den schrick van desen duyvelschen dienst, niet ghedeckt zijnde dan met een swarten tabbaert: het hayr 't welck sy noyt en doen korten, hangt hun over het aensicht, ende op den rugge verwert gelijck stucken van koorden.
Alle dese Santons zijn landt-loopers, van een arm leven, ghenegen tot allen slagh van schroomelijcke sonden, ende in sonderlinge tot Sodomye, die sy bedryven met alderhande ghedierten: sy zijn oock groote Tooveraers, hebbende allegaer eenigh verbondt met den duyvel gemaeckt: dit even-wel onvermindert, zijn den meesten-deel der Turcken soo verblindt dat sy hun voor heyligh houden. Daer zijn oock van dese
Santons eenige die Ianitsers zijn, de welcke ten oorlogh treckende, gaen voor de
Legers al singende en huylende als besetene.
Boven dit slagh van Dervis ofte Monicken, zijnder noch eenighe andere die langhs het landt loopen, de welcke nimmermeer in huysen en willen slapen, noch onder eenigh dack, nochte hun hooft decken, laetende hun hayr tot aen hunne knien groeyen, ende zijn soo afgryselijck, dat sy iemandt vervaeren souden. Sy helpen de dooden begraven, daer over singende, ende die geleydende, ende bieden hunnen diensten aen om die te dragen, als sy de selve in hunnen wegh ontmoeten, doende dit als uyt liefde. Sy gelooven als wy een derde plaets voor de zielen, ende kommen in eenige stucken met de Christenen over-een, de welcke sy meer als de Joden achten, want sy die niet en laeten komen in hunne Mosqueën, gelijck sy aen ons doen, bysonderlijck tot Constantinopel, want op andere plaetse is sulckx aende Christenen op den hals verboden.
Ten tijde van ons verblijf tot Constantinopel ontstont eenen brandt inde Stadt, ende in een gewest al-waer den meesten-deel der huysen van hout zijn, ende dicht aen malkanderen getimmert: inden tijdt van twee uren waerender meer als vier duysent huysen in asschen vergaen: ende ten hadde gheweest dat sy met allen ernst daer aen hadden ghevallen, een deel vande Stadt liep perijckel in gloeyende kolen gestelt te worden: sy wierpen veel huysen af om den wegh aen het vier af tesnyden: den Grooten Heer vondt'er zich in persoon.
Den 12. van Lauwe 1631. de locht seer bly wesende, wiert schielijck wat
verduystert, ende daer stondt een onstuymigh weder op, gemenght met donder nam wegh (sonder dat-men't naderhandt meer en sagh) eene vande Torentjes staende boven op de nieuwe Mosquée, die de Turcken noemen vanden Ongheloovighen: acht dagen daer na den Grooten Heer zijnde in sijnen Serrail te Scudaret, ontstont'er een diergelijck tempeest met blixem ende weer-licht: den donder sloegh in sijn kamer, nam'er twee van sijn vrauwen het leven, wesende aen sijn syde, ende verbrande hem sijn hemdemauwe. Den Prince t'eenemael verbaest ende verschrickt van dit
wonderbaer geval, keerde met'er spoet na de Stadt, al-waer aenquamen twee groote Schepen der Zee-roovers van Algiers, soo-wanneer hy deHaven over-voer, die willende met hun gheschut hem groeten, wierden gescheurt, ende soncken ten gronde. Dese wonder-teeckens jaegden vry een grooten schrick door de leden der Inwoonders, ende gaven de Waerseggers werck, vande welcke dat geheel Landt ter degen voorsien is; in't ondersoecken der uyt-legginghe van dese ghevallen, de welcke seer stom gheweest is, want alle mensch hieltse voor een quaet voor-teecken: oock hebben sy gheweest de voor-boden vande groote verwerringen, die'er het volghende jaer daer-naer ontstonden
in het Hof vanden Grooten Heer, al-waer sijnen persoon gevaer van het leven liep, ende sagh in sijne teghenwoordigheyt in stucken hacken sijne grootste gunstelingen door de rasernye der Ianitsaren.