Viering van de jaarwisseling

Ieder jaar is er rond de jaarwisseling, door Adang et al. (2008) het “Nederlands grootste evenement” genoemd, in het hele land sprake van “structureel incidentalisme”: een opeenstapeling van zich her- halende incidenten, zoals brandstichting, openlijke geweldpleging (ook tegen hulpdiensten) en ver- nieling, die gezamenlijk de openbare orde zwaar belasten. Vaak is het betreffende gedrag geworteld

in een (doorgeschoten) traditie en krijgen de daders actief of passief steun van hun ouders en ge- meenschap; overheidsoptreden wordt daarbij vaak als niet legitiem ervaren, en leidt tot gewelddadi- ge reacties.

Ieder jaar is er sprake van een aanzienlijke politie-inzet en een grote verscheidenheid aan strategie- en, wat mede wordt veroorzaakt door de van locatie tot locatie verschillende dynamiek van de jaar- wisselingsproblematiek.

De keuzes die gemaakt moeten worden om de problematiek het hoofd te kunnen bieden centreren zich volgens Adang et al. (2008) rond een aantal afwegingen, die voor een deel direct met communi- catie te maken hebben. Zo kan enerzijds voor een zero-tolerance aanpak gekozen worden of een aanpak van faciliteren en reguleren, kan men burgers al of niet betrekken bij de voorbereidingen, kan men besluiten te vertrouwen op zelfcontrole onder burgers, kunnen voorwaarden en tolerantiegren- zen actief gecommuniceerd worden naar de burgers of niet, en kan men kiezen voor verschillende wijzen van bejegening.

Het onderzoek van Adang et al. (2008) had tot doel een inzicht te verkrijgen in de omvang van de jaarwisselingsproblematiek en de daderpopulatie, maar ook in de werkwijzen die een veilig en orde- lijk verloop van de jaarwisseling bevorderen. Adang et al. concluderen op basis van hun onderzoek dat de beste resultaten behaald zijn op die locaties waar de burgemeester zich aanspreekbaar op- stelde en realistische grenzen trok. De harde aanpak, waarbij vreugdevuren niet getolereerd werden en ook op de openbare weg strikt gehandhaafd werd, leidde in vrijwel alle gevallen tot incidenten, in het bijzonder wanneer de gestelde regels snel werden ingevoerd en hier slecht over werd gecommu- niceerd. Adang et al. (2008) constateren verder dat slechts in een beperkt aantal gevallen sprake is van een duidelijk leerproces, waarbij de evaluatie het startpunt vormt van de voorbereiding op de komende jaarwisseling, en dat er weinig uitwisseling van ervaringen plaatsvindt.

In concreto wijzen Adang et al. (2008) op de volgende uitgangspunten:

Een ordelijk verloop dient als norm worden gesteld, en de toon van de boodschap is daarmee van groot belang; de autoriteiten dienen te tonen dat ze zich verantwoordelijk voelen voor publieke en professionele veiligheid. Daarbij dienen ook prestaties van diezelfde overheden niet uit het oog te worden verloren, omdat dit essentieel is voor het opbouwen van legitimiteit on de burgers en pro- fessionals. Bij aanwezigheid van groepen met sterke anti-overheidssentimenten kan een dergelijke boodschap echter juist als een uitnodiging tot ordeverstoringen worden gezien, met name wanneer de burgemeester verkondigd dat jaarwisseling koste wat kost veilig zal verlopen.

Communicatie dient in dit verband verder ook te bestaan uit direct contact met de burgers; het ge- vaar daarbij echter is dat de overheid contact onderhoudt met goedwillende burgers, maar de poten- tiële ordeverstoorders daarbij uit het oog verliest.

Adang et al. (2008) wijzen er daarnaast ook op dat verschillende gemeenten in Nederland succes hebben geboekt door het organiseren van feesten; onder meer in Delft is men er zo in geslaagd om een traditie van ongeregeldheden af te zwakken en om te buigen in een gewoonte om de jaarwisse- ling op een gereguleerde wijze te vieren.

Ook zelfregulering en zelfcontrole van groepen burgers worden van groot belang geacht, al kunnen deze afwijken van wat gemeenten wenselijk vinden. Desondanks laten ervaringen op meerdere loca- ties goede resultaten zien van communicatie en samenwerking met burgers. Door vergunningen te verstrekken voor feesten en vreugdevuren en daar voorwaarden aan te stellen, worden burgers ge- stimuleerd in gesprek te gaan over de spelregels. Het mobiliseren van goedwillende burgers kan er verder toe leiden dat deze zelf toezicht gaan uitoefenen en, indien nodig, politie of autoriteiten in- lichten.

Resumerend: het komt erop neer dat de keuze voor een strategie implicaties heeft voor de commu- nicatie. Zo hoort bijvoorbeeld bij een zero-tolerance strategie een heel andere toonzetting dan bij een strategie waarbij een keuze wordt gemaakt voor faciliteren en reguleren. Op grond van hun on- derzoek concluderen Adang et al. (2008) dat goede resultaten zijn behaald met een burgemeester als aanspreekpunt en dat een harde aanpak vrijwel altijd heeft geleid tot incidenten. Een duidelijk leer- proces op basis van een evaluatie is volgens deze auteurs eerder uitzondering dan regel.

De conclusies en implicaties met betrekking tot communicatie, die op grond van de beschrijving in paragraaf 2.6.3 kunnen worden geformuleerd, zijn weergegeven in Tabel 9.

Tabel 9

Conclusies en implicaties met betrekking tot de casus Viering van de jaarwisseling

 Toon van de boodschap is van groot belang om doel van autoriteiten te tonen: verantwoordelijkheid voor publieke en professionele veiligheid.

 Opbouwen van legitimiteit is nodig bij stakeholders.

 Werk doelgroepmatig, richt je op goedwillende burgers maar ook op potentiele probleemveroorzakers.  Houdt de optie van zelfregulering open, er zijn goede ervaringen met zelfcontrole van en door groepen

burgers. Gebruik vergunningverlening voor feesten en vreugdevuren als stimulering van gespreken met burgers over de spelregels.

 Leer van eigen successen en problemen door te evalueren. Een evaluatie vormt het startpunt van de voorbereiding van het eerstvolgende evenement. Een evaluatie houdt ook in dat ervaringen van ver- schillende stakeholders worden uitgewisseld.