Veiligheid

5.4 Veiligheid

Het leveren van veiligheid is één van de belangrijkste punten van zowel het binnenlands als het buitenlands beleid van staten. Veiligheid kan hierbij niet los gezien worden van het concept van macht. Zoals reeds genoemd is veiligheid samen met macht het centrale vraagstuk van de wereldproblematiek. In deze paragraaf wordt bekeken hoe Niebuhr en Etzioni tegen veiligheid aankijken en welk belang ze hechten aan dit concept.

Net als bij het concept van macht kan veiligheid volgens Niebuhr niet los gezien worden van de natuur van de mens. De mens deelt namelijk met de dieren het natuurlijk streven naar veiligheid om te overleven. De mens is meer dan alleen een natuurlijk wezen en niet alleen op zoek naar lichamelijke veiligheid maar ook naar veiligheid op sociaal niveau. Door zijn intelligentie kan de mens anticiperen op de gevaren die hij aantreft in de natuur en opgedaan heeft in de geschiedenis. Om zich tegen deze gevaren te beschermen zoekt hij naar veiligheid door het vergroten van zijn macht, zowel op individueel als op collectief niveau. Veiligheid en macht kunnen dus volgens Niebuhr niet los van elkaar gezien worden. Conflicten zijn nooit puur en alleen voor veiligheid. Bij conflicten proberen mensen of groepen hun macht en prestige te

Niveau 2: Macht

Overeenkomsten Verschillen

 Politieke macht is de belangrijkste vorm van macht want deze zorgt voor autoriteit en legitimiteit

 Autoriteit bestaat uit macht gebaseerd op dwang en normatieve macht

 Economische macht heeft een tekort aan sociale en normatieve macht en ontbeert daarom legitimiteit

 Macht neemt morele verantwoordelijkheid met zich mee

 Niebuhr baseert zijn visie van macht op de natuur van de mens

 Niebuhr is een groot voorstander van machtsevenwicht

 Etzioni hekelt het principe van

machtsevenwicht omdat de condities en machtsverhoudingen veranderd zijn

68

beschermen tegen het gevaar van de lust naar macht en prestige van andere individuen of groepen. 216

De tragische paradox hier is dat in de zoektocht naar veiligheid, macht als het voornaamste instrument van politieke veiligheid nooit zelf veiligheid kan garanderen. Grootmachten mogen denken dat ze onveiligheid hebben overwonnen maar hoe meer macht en prestige de mens of een groep verzameld hoe groter zijn angst wordt om zijn superioriteit te verliezen. De lust naar macht is volgens Niebuhr dan ook niets anders dan een expressie van onveiligheid. Het gevolg is volgens Niebuhr een veiligheids- versus machtsdilemma. Staten denken dat als ze meer macht hebben ze ook meer veiligheid hebben. Het gevolg is dat elk land zijn macht gaat proberen te vergroten ten behoeve van zijn veiligheid. Zoals uiteengezet in de paragraaf 5.3 is er een machtsevenwicht nodig die macht en veiligheid van staten in balans houdt.217

Etzioni kijkt op een ander niveau naar veiligheid. Hij verklaart veiligheid voornamelijk uit het verantwoordelijkheidsprincipe. Hij erkent dat veiligheid, samen met macht de belangrijkste concepten binnen de internationale betrekkingen zijn, maar schrijft in zijn theorie met geen woord over het veiligheidsdilemma. Het voorzien in veiligheid is de belangrijkste taak die een staat heeft. De primaire taak van de overheid is het beschermen van zijn burgers, het leveren van veiligheid zelfs als hierbij geweld gebruikt moet worden. Omdat het de eerste prioriteit is binnen een land betekent dit volgens Etzioni automatisch dat dit ook geldt op internationaal niveau. De wereld heeft behoefte aan veel meer veiligheid. Het is dan ook de verantwoordelijkheid van grootmachten om in eerste instantie veiligheid te creëren. Zolang staten elkaar met massavernietigingswapens kunnen bestoken of bedreigd worden door terrorisme heeft veiligheid volgens Etzioni prioriteit boven andere sociaaleconomische rechten zoals het brengen van vrijheid of democratie.218

Veiligheid is voor Etzioni zo belangrijk dat hij één van zijn laatste boeken volledig aan dit onderwerp heeft gewijd. In Security First staat het principe centraal dat voor alles er altijd eerst voor veiligheid gezorgd moet worden. Dit principe van veiligheid is gebaseerd op het primaat van leven, zowel principieel als pragmatisch. Het primaat van leven betekent volgens Etzioni dat alle mensen een belang hebben in en recht hebben op veiligheid tegen dodelijk geweld, verminking en marteling. Bij veiligheid heeft Etzioni het over basisveiligheid: condities waaronder mensen in staat zijn zich op straat te begeven, naar hun werk te gaan, te studeren en te participeren in het publieke leven zonder de directe angst dat ze vermoord of verwond worden.219

216 Niebuhr, Children of Light, 20. 217

Thompson, The Political Philosophy, 166-167. 218 Etzioni, From Empire, 116-117.

69

Het vooropstellen van veiligheid wordt vaak als onethisch gezien ten opzichte van burgervrijheden en individuele rechten. Daarnaast wordt er op gewezen dat de zoektocht naar veiligheid kan leiden tot een politiestaat. Etzioni erkent deze zorgen en stelt dan ook dat elke samenleving er op moet toezien in hoeverre het beschermen van het leven bereikt kan worden zonder dat er rechten worden geschonden. Rechten worden in het algemeen hiërarchische gerangschikt waarbij er een onderscheid gemaakt wordt tussen politiek-juridische rechten en sociaaleconomisch rechten. Veiligheid wordt volgens Etzioni meestal als een politiek-juridisch recht gezien. Etzioni plaats het recht op veiligheid echter nog boven politiek-juridische rechten en geeft het morele superioriteit. De zekerheid niet vermoord, mishandeld of verminkt te worden is de basis van de mensenrechten. Waar het recht op veiligheid geschonden wordt worden alle rechten geschonden. De superioriteit van veiligheid is volgens Etzioni ook terug te zien in de constituties en wetten van veel landen waarin de straffen voor moord en mishandeling veel zwaarder zijn dan voor diefstal, discriminatie en andere misdaden.220

Het concept van veiligheid hangt net als het concept van macht volgens Etzioni nauw samen met de verantwoordelijkheidsverplichting die een staat heeft. Dit belang van verantwoordelijkheid is terug te herleiden op Etzioni’s communitaristische aanname dat de mensenrechten volledige gerespecteerd moeten worden maar dat individuen ook een verantwoordelijkheid hebben ten opzichte van hun gemeenschap. Andersom moet de gemeenschap er voor zorgen dat de rechten en verantwoordelijkheden worden nageleefd.221 Het belang van verantwoordelijkheden in combinatie met de morele superioriteit van veiligheid verplichten landen ook op supranationaal niveau hun verantwoordelijkheid te nemen en te streven naar veiligheid.

Concluderend kan gesteld worden dat Niebuhr en Etzioni op een andere manier naar veiligheid kijken. Niebuhr ziet veiligheid voornamelijk als een onderdeel van de menselijke natuur met de impuls om te zoeken naar macht uitlopend op het veiligheidsdilemma. Etzioni ziet veiligheid juist in combinatie met het verantwoordelijkheidsprincipe. De staat moet zorgen voor de veiligheid van haar burgers. Deze morele superioriteit geldt ook op internationaal niveau en daarom hebben staten ook de plicht om op internationaal niveau veiligheid te brengen. Aangaande de visies van Etzioni en Niebuhr op veiligheid kan er dus gesteld worden dan hun overeenkomsten mager zijn.

220 Etzioni, Security First, 5-7. 221 Ibidem, 200.

70