Hoofdstuk 5: Analyse en vergelijking: niveau 2
5.6 Empirische kwesties
Met empirische kwesties worden de kwesties bedoeld zoals die zich nu afspelen binnen de internationale betrekkingen. In het analyseren van deze kwesties doemt net als bij de paragraaf over relaties een probleem op. Etzioni heeft namelijk een voorsprong op Niebuhr omdat hij de val van het Sovjet-Unie heeft meegemaakt. De val van de Sovjet-Unie heeft de visies op en het beleid aangaande de empirische kwesties ingrijpend veranderd. Niebuhr heeft deze historische gebeurtenis niet meegemaakt en zijn visie op deze empirische kwesties hangen dan ook nauw samen met de patstelling tussen Amerika en de Sovjet-Unie. In deze paragraaf kijken we naar de rol van de VN en de NAVO en hoe Etzioni en Niebuhr aankijken tegen het gebruik van nucleaire wapens en de proliferatie ervan. Er is expliciet voor deze kwesties gekozen omdat deze zowel in de tijd van Niebuhr als in de tijd van Etzioni een stempel drukte op de internationale politiek.
5.6.1 Verenigde Naties
Niebuhr stelt dat twee historische gebeurtenissen ervoor zorgden dat de VN niet het “parlement van de mensheid en federatie van de wereld” kon zijn waar men in de negentiende eeuw zo in geloofde. Ten eerste betrof dit het communisme, wat een eigen utopische wereldvisie had en ten tweede de atoombom. De eerste had de wereld volgens Niebuhr in twee kampen verdeeld en de laatste stelde de vijandschap tussen de twee kampen op scherp door de mogelijkheid van wederzijdse vernietiging.269
Niebuhr erkent dat de VN een nuttig en noodzakelijk instrument is voor buitenlandse diplomatie. Het werkt als een forum waarbinnen staten hun beleid kunnen bespreken, respect kunnen verkrijgen en banden met elkaar kunnen aangaan. Het zal van tijd tot tijd als een autoriteit optreden en de machtrivaliteit tussen staten verminderen. Maar het is ijdele hoop,
269 Davis, Niebuhr On Politics, 253-254.
Niveau 2: Normatieve kwesties: humanitaire interventie
Overeenkomsten Verschillen
Interventie gebaseerd op morele overwegingen alleen werkt niet
Interventie behoeft een evenwicht tussen morele en politieke redenen
Interventie moet als doel hebben het brengen van rechtvaardigheid en het instellen van een werkbare orde
Voor Niebuhr gaat orde voor rechtvaardigheid Voor Etzioni gaat rechtvaardigheid voor orde:
eerst moet er veiligheid gecreëerd worden daarna kan er pas gestart worden met het opbouwen van (democratische) orde Volgens Niebuhr heeft de these van de
rechtvaardige oorlog verschillende tekorten Volgens Etzioni levert de these van de
rechtvaardige orde bruikbare criteria voor het legitimeren van oorlog en humanitaire
83
volgens Niebuhr, dat door een paar constitutionele aanpassingen de VN een wereldregering zal worden. Het vetosysteem - veelvuldig door Rusland en Amerika gebruikt - laat alleen al zien dat de VN niet het constitutionele systeem is met de autoriteit om in te grijpen in recalcitrante staten.270 Staten zijn al terughoudend met het uit handen geven van macht laat staan na de twee historische gebeurtenissen die hierboven beschreven zijn. Maar het grootse probleem bij de VN is volgens Niebuhr het democratische tekort van de VN. Amerika, Rusland en Groot-Brittannië maken uit wat er gebeurt en de kleinere landen hebben het nakijken. Voor Niebuhr moet de VN zo gereorganiseerd worden zodat de stem en macht van de kleine naties ook wordt gehoord.271
Door het uit elkaar vallen van de Sovjet Unie heeft Etzioni het functioneren van de VN ook van een andere kant gezien. Deze nieuwe historische gebeurtenis zorgde er voor dat de VN meer lucht kreeg. Daarmee is ook snel het idee van wederzijdse vernietiging tussen Amerika en Rusland verdwenen. Echter, het probleem heeft zich verschoven naar schurkenstaten die de technologie of wapens zelf in handen hebben gekregen. Voor Etzioni blijft dit een zeer heet hangijzer, hetgeen in de paragraaf 5.6.3. verder wordt uitgewerkt. Ondanks de toename van macht en handelsruimte bij de VN vindt ook Etzioni dat de VN tekorten heeft en niet als wereldregering kan fungeren. Etzioni noemt onder andere dat de Algemene Vergadering slechts als deliberatie forum fungeert, de VN geen belasting heft en afhankelijk blijft van donaties (van grote landen), de resoluties van de Algemene Vergadering en Veiligheidsraad een tekort hebben aan legitimiteit, dat zodoende blauwhelmen te weinig mandaat hebben en er veel te veel bureaucratie is.272
Net als Niebuhr gelooft ook Etzioni niet dat de VN ooit als een wereldregering zal fungeren. Maar de VN is wel een belangrijk onderdeel van Etzioni’s nieuwe globale architectuur, mits deze geherstructureerd wordt.273 Als eerste moet er een comité van regio’s opgericht worden. In de beschrijving van de nieuwe globale architectuur in hoofdstuk drie is al naar voren gekomen dat regionale gemeenschappen hier binnen een belangrijke rol spelen. In de VN regioraden kunnen landen hun ideeën delen en deze veel effectiever ter tafel brengen dan in de Algemene Vergadering. Daarnaast kunnen regionale problemen veel efficiënter opgelost worden. De bureaucratie zal verminderen en resoluties zullen effectiever uitgevoerd kunnen worden door de regioraden.274 Naast het comité van de regio’s moet de VN democratischer gemaakt worden. Een democratischer VN zorgt voor meer loyaliteit van haar leden. Democratie zal echter altijd een probleem voor de VN blijven omdat er nog geen wereldsamenleving is. Zonder een wereldgemeenschap heeft de vorm van meerderheidsdemocratie tot gevolg dat
270
Niebuhr, Nations and Empires, 266. 271 Niebuhr, World Reorganization, 211. 272
Etzioni, From Empire, 203. 273 Ibidem, 201.
84
minderheden alsnog buitengesloten worden. En als men het democratische begrip van one man,
one vote aanhangt, zullen grote landen als China en India hier onevenredig veel voordeel uit
halen met alsnog grote nadelen voor de minderheden.275 De eerste stap naar een democratischer VN is volgens Etzioni te zorgen dat de VN-leden zelf democratischer worden.276
Het belang van de VN in de nieuwe globale architectuur is het verschaffen van legitimiteit. Deze rol van de VN heeft Niebuhr in praktijk amper gekend omdat deze pas echt uitvoerbaar is geworden na het einde van de Koude Oorlog. De VN levert een forum waarbij mensen uit verschillende gebieden van de wereld samenkomen om te praten over wat zij op politiek niveau moreel acceptabel vinden, bijvoorbeeld over de positie van vrouwen, het milieu of een burgeroorlog. Etzioni is hier erg van onder de indruk omdat er een algemene publieke opinie ontstaat die nageleefd wordt zonder dat het verkregen is door een democratisch proces. Dat legitimiteit nodig is, werd zichtbaar tijdens de inval van Irak in 2003 die zonder goedkeuring van de VN gebeurde door enkele staten. Vele staten en haar bevolkingen spraken hier schande van en dit leidde tot een groot tekort aan legitimiteit, dat pas verbeterd werd nadat de coalitie een paar weken later, onder leiding van Amerika, toch goedkeuring vroeg aan de VN. In zijn nieuwe architectuur ziet Etzioni de VN als een wereldparlement, een orgaan dat legitimeert en via soft-power regionaal ingrijpt.277
Beide auteurs erkennen het nut van de VN en stellen dat deze geherstructureerd moet worden. De VN is in vergelijking met de tijd van Niebuhr en nu al veel veranderd. Zowel Niebuhr als Etzioni zien het democratisch tekort als het grootse probleem van de VN en dit probleem is ondanks de tijd echter nog niet veranderd. Voor eerlijke participatie moeten ook de kleine landen meer macht krijgen.
5.6.2 NAVO
Naast de rol van de VN staat ook de rol van de NAVO ter discussie. De NAVO opgericht in 1949 ter verdediging van het Westen tegen de communistische landen staat door de afgenomen dreiging van deze landen als organisatie onder grote druk. De landen die lid zijn van de NAVO stellen echter dat de organisatie nog steeds van nut is en hebben haar mandaat vergroot
275
Ibidem, 204-206. 276 Ibid, 209. 277 Ibid, 206-209.
Niveau 2: Empirische kwesties: Verenigde Naties
Overeenkomsten Verschillen
VN moet hergestructureerd worden VN heeft democratisch tekort
Binnen de VN moeten kleine landen meer macht krijgen
85
waardoor het ook buiten het grondgebied van de leden kan optreden ten behoeve van de internationale veiligheid. Niebuhrs visie op de NAVO kan alleen bekeken worden van uit het perspectief van de koude oorlog. Etzioni visie heeft echter voornamelijk betrekking op het hedendaags functioneren van de NAVO.
Na zijn lofrede op de Anglo-Amerikaanse alliantie, zoals beschreven in paragraaf 5.2, is het niet verwonderlijk dat Niebuhr ook een groot voorstander was van de NAVO. Hij noemt het Noord Atlantisch Verdrag de “logical capstone of a policy which has been developing ever since we emerged from the second World War as the world’s most powerful nation”.278 Deze conclusie baseerde hij op twee elementen. Ten eerste gaf het de Verenigde Staten een nieuwe vorm van verantwoordelijkheid voor de wereldsamenleving. Amerika had nu de verantwoordelijkheid het Westen te beschermen tegen de gevaren en bezetting van Sovjet-Unie in Europa. Ten tweede vond Niebuhr dat de NAVO in tegenstelling tot de VN wel doeltreffend haar mandaten en resoluties kon uitvoeren. De VN kon door haar machteloosheid slechts fungeren als een brug tussen het Oosten en het Westen. De VN zal alleen dienen als onderhandelingsorgaan tussen het Oosten en het Westen, de NAVO zal daarentegen de stabiele orde zijn die een nieuwe oorlog kan voorkomen. De NAVO was de organisatie waardoor Amerika haar macht en democratische doelen kon combineren en zo haar verantwoordelijkheid kon nemen in de wereld. Niebuhr was evenwel ook bezorgd of de te nauwe samenwerking van het Westen wel zo goed was. De onderhandelingstafel met de Russen moest volgens Niebuhr altijd open blijven. Juist het succes van de Berlijnse luchtbrug gaf aan hoe belangrijk het was om met de Russen in gesprek te blijven. 279
Etzioni heeft niet veel over de NAVO geschreven omdat hij het belang van de NAVO niet in ziet. Dit komt niet alleen vanwege het feit dat na het beëindigen van de Koude Oorlog de NAVO niet meer van nut is. Volgens Etzioni heeft de NAVO last van de tekorten waar alle multilaterale instituties last van hebben: het zijn loge machines waarbij er consensus vereist wordt om in actie te komen, met als gevolg dat staten met egocentrische redenen adequate en doeltreffend handelen kunnen ophouden. Het communitarisme stelt dat multilateralisme kan werken, maar dat het een onvoldoende basis is voor het komen tot een gemeenschap. Volgens Etzioni werkt de antiterrorisme autoriteit wel omdat deze veel informeler en vloeiender werkt dan de NAVO.280
Niebuhr en Etzioni kijken anders tegen de NAVO aan. Niebuhr ziet de NAVO als een goed werkende organisatie waarbinnen Amerika haar verantwoordelijkheid kan uiten. Etzioni hekelt überhaupt elke vorm van multilateralisme.
278
Quote in Ulrich, Balancing Democracy, 16-17. 279 Ulrich, Balancing Democracy, 17, 19.
86 5.6.3 Massavernietigingswapens
Massavernietigingswapens zijn volgens Niebuhr het grote probleem van de internationale betrekkingen. Niebuhr schrijft dat “the long history of conflict between communities, whether national or imperial, has reached a climax in the Cold War and the nuclear dilemma of the present day. Technical progress throughout the ages has taken on a new dimension… for the first time, the balance between the creative and destructive possibilities of the mastery over natural forces would seem to have been destroyed. The destructive possibilities are certainly more apparent and more imminent.”281
Niebuhr is dan ook voor het volledig uitbannen van massavernietigingswapens, maar ziet dit niet gebeuren. De geschiedenis leert ons volgens Niebuhr dat in tijden dat gemeenschappen geconfronteerd werden met een crisis, ze altijd kozen voor hun eigen veiligheid en vrijheid in plaats van samenwerken om zo te komen tot bijvoorbeeld regionale vrede. Dit was dus ook het geval tijdens de Koude Oorlog. Echter, de geschiedenis leert ons volgens Niebuhr ook dat als er geen directe crisis is, gemeenschappen bereid zijn om samen te
werken en te streven naar universele waarden.282 Voor het terugdringen van
massavernietigingswapens moet de Koude Oorlog tussen de twee nucleaire actoren Amerika en Rusland worden ‘ontspannen’ zodat de noodzaak van deze wapens overbodig wordt. Hierbij moeten beide blokken inzien dat een escalatie van het conflict maar tot één ding zal leiden: algehele vernietiging. Daarnaast moet het communistische systeem veranderd worden ten goede. Dit proces zag hij echter niet rooskleurig in.283
Etzioni ziet massavernietigingwapens ook als het grootste probleem van de huidige internationale orde en stelt dat “nuclear arms are the major threat to life in the future’. 284 ‘Even when WMD are not actually used, the threat of such weapons is paralyzing.’285 Etzioni erkent het gevaar van massavernietigingswapens in handen van staten en dan voornamelijk schurkenstaten, maar dit heeft alles te maken met het grootse gevaar dat massavernietigingswapens in handen van terroristen komen. Schurkenstaten met nucleaire capaciteit als Noord-Korea zouden de wapens kunnen verkopen aan terroristen als Al-Qaida.
281
Niebuhr, Nations and Empires, 267-268. 282 Ibidem, 268-269.
283
Niebuhr, Nations and Empires, 281-283. 284 Etzioni, Security First, 205.
285 Etzioni, From Empire, 118.
Niveau 2: Empirische kwesties: NAVO
Overeenkomsten Verschillen
NAVO is het orgaan waar Amerika volgens Niebuhr haar verantwoordelijkheid kan uiten Etzioni hekelt elke vorm van multilateralisme
87
Wanneer dit gebeurt, zal het kleinschalige terrorisme - wat we nu kennen - veranderen in terrorisme op grote schaal waarbij met één aanval een land ontwricht kan worden.286
Een beheersingsprogramma voor deze wapens vindt Etzioni dubieus. Etzioni’s GSA heeft dan ook voornamelijk de taak om de landen die massavernietigingswapens bezitten te ontwapenen, waar nodig met geweld.287 Volgens hem valt dit onder de duty to prevent dat volledig gerechtvaardigd kan worden volgens het principe van het primaat op leven.288 De oorlog zoals in Irak in 2003 is hier een voorbeeld van. Ondanks dat Etzioni deze oorlog afkeurde omdat er niet goed was uitgezocht of Irak daadwerkelijk zulke wapens had en alle andere mogelijkheden voor ontwapening nog niet waren onderzocht, keurt hij de grondgedachte goed.289 Etzioni vindt de bedreiging van massavernietigingswapens zo groot dat hij ze samen met pandemieën als de nieuwe “Zij” bestempelt. Overeenkomstig het derde paradigma moet de nieuwe globale “Wij” ook een “Zij” hebben. Mensen onderschatten volgens Etzioni het gevaar van deze wapens, omdat ze er dagelijks niet veel van merken.290
Niebuhrs pessimisme ten spijt is er een einde aan de Koude Oorlog gekomen. Hierbij blijven Amerika en Rusland, ondanks de opkomst van terroristen, de belangrijkste actoren met betrekking tot massavernietigingswapens. Hoewel ze hard aan ontwapening werken zullen ze, zolang schurkenstaten over nucleair materiaal beschikken, altijd deze wapens blijven houden, puur voor de veiligheid die Niebuhr noemde. Etzioni gaat hierin mee en schrijft dat dit een voorbeeld is van realisme gemengd met idealisme, het dierbare credo van beide auteurs.291 Voor beide auteurs is nucleaire ontwapening het cruciale punt. Niebuhr zou zich nog wel eens goed kunnen vinden in de GSA van Etzioni. De historische les die Niebuhr ons leert is dat, wanneer er geen crisis is, landen gaan samenwerken ten behoeve van hun interesses en universele waarden. Mijns inziens, kan deze les van Niebuhr zijn uitwerking vinden in de GSA van Etzioni.
286
Ibidem, 118-119. 287
Ibid, 120, 127-128. 288 Etzioni, Security First, 205. 289
Ibidem, 119. 290 Ibid, 195-196.
291 Etzioni, From Empire, 125; Niebuhr, Nations and Empires, 271-272.
Niveau 2: Empirische kwesties: Massavernietigingwapens
Overeenkomsten Verschillen
Massavernietigingwapens zijn het grote gevaar voor de wereld bevolking
88
Conclusie
In dit hoofdstuk is zowel de internationale politieke theorie van Niebuhr als die van Etzioni door de stofkam heen gehaald. Met als resultaat vele overeenkomsten: beide auteurs stellen dat de natiestaat niet meer voldoet aan de normen van en situaties in de huidige tijd maar dat deze nog niet afgeschreven kan worden. Volgens beide theorieën neemt de gemeenschap een steeds belangrijkere plaats in binnen de internationale betrekkingen. Amerika is en blijft volgens Niebuhr en Etzioni de supermacht, die samen met de grootmachten Rusland, Groot Brittannië en China op wereldniveau een leidende rol blijven spelen. Ook zijn er veel overeenkomsten aangaande het concept macht. Beide zien niet economische macht maar politieke macht bestaande uit macht gebaseerd op dwang en normatieve macht, als de belangrijkste machtsvorm binnen de internationale betrekkingen. Een heel belangrijk punt bij Niebuhr en Etzioni is dat macht ook verantwoordelijkheid met zich meebrengt. In beide theorieën wordt er veelvuldig geschreven over het instellen van een wereldregering en het komen tot een wereldsamenleving. Beide stellen dat omwille van rechtvaardigheid hier altijd naar gestreefd moet worden. De huidige wereldsamenleving is volgens Niebuhr en Etzioni dun, maar technologische vooruitgang, de gezamenlijke angst voor een wereldwijde catastrofe en de welzijnsplicht zorgen er voor dat mensen en gemeenschappen wereldwijd steeds dichter bij elkaar komen en er een dikkere vorm van wereldsamenleving ontstaat. Het komen tot een volledige wereldsamenleving zal nog generaties duren. Democratie is voor beide auteurs de meest werkbare vorm van politieke organisatie omdat binnen democratie rechtvaardigheid en tolerantie verankerd is. De auteurs spreken hierbij wel van een volledige democratie. Een democratie gebaseerd op slechts enkele democratische kenmerken is volgens de auteurs een andere vorm van een autoritair bewind. Interventie moet volgens beide auteurs gebaseerd zijn op morele en politieke overwegingen en niet gelegitimeerd worden op alleen moraal of politiek. Het doel van een interventie is het brengen van rechtvaardigheid en het instellen van een werkbare orde. Aangaande de empirische kwesties vinden beide auteurs dat de VN een groot democratisch tekort heeft en daarom omgevormd dient te worden waarbij de kleine staten meer macht krijgen. Beide auteurs zien massavernietigingswapens als het grote gevaar voor de wereld.
Naast de overeenkomst zijn er in het tweede niveau ook grote verschillen tussen Niebuhr en Etzioni waarneembaar. Het grootse verschil is hun visie op veiligheid. Volgens Niebuhr is het zoeken naar veiligheid een gevolg van de lust naar macht, met als gevolg het veiligheidsdilemma. Etzioni beziet veiligheid juist vanuit een veel optimistischer beeld, namelijk de verantwoordelijkheid die de mens en de gemeenschap hebben in het leveren van veiligheid. Individuen en staten hebben de morele plicht zorg te dragen voor de veiligheid van anderen. Etzioni plaats het leveren van veiligheid in een falende staat daarom boven het instellen van
89
democratie. Beide auteurs verschillen ook volledig met hun visie op de NAVO. Volgens Niebuhr is het een goed werkbaar instrument waardoor Amerika haar verantwoordelijk in de wereld kan nemen. Etzioni hekelt daarentegen elke vorm van multilateralisme en dus ook de NAVO. Niebuhr is een groot voorstander van machtsevenwicht. Etzioni stelt dat door veranderingen in huidige politieke orde het principe van machtsevenwicht niet meer voldoet. Ondanks dat Niebuhr streeft naar een wereldsamenleving stelt hij ook dat het behalen er van onmogelijk is. Hij spreekt van een ‘possible impossibility’.
Er zijn dus duidelijke overeenkomsten maar ook essentiële verschillende tussen de theorieën van Niebuhr en Etzioni. Binnen beide theorieën staat streven naar rechtvaardigheid en legitimiteit en het nemen van verantwoordelijkheid centraal. Schematisch kan dit hoofdstuk als volgt worden weergegeven:
Niveau 2
Overeenkomsten Verschillen
Actoren Beide auteurs zien het belang van de natiestaat in de internationale orde afnemen en geven grote prioriteit aan het belang van de gemeenschap als actor.