Niveau van analyse

Concluderend zijn er qua methodologie, ontologie en epistemologie duidelijk overeenkomsten te zien tussen Niebuhr en Etzioni. Beide auteurs kiezen niet expliciet voor het naturalisme of constructivisme, maar ze kiezen juist voor de middenweg. Het verschil hierbij is wel dat Etzioni hierin meer hangt naar het constructivisme en Niebuhr juist meer naar het naturalisme. Niebuhr kan wat dat betreft echt gezien worden als een wetenschappelijk realist, zoals omschreven in hoofdstuk 2. Etzioni hecht veel meer aan de context en geeft de samenleving juist een zeer grote rol. Beide auteurs verwerpen de aanname dat de mens een puur rationeel persoon is. Beide erkennen juist het primaat van normen en emoties boven empirische feiten en logica. Niebuhr noemt dit ervaringen en Etzioni noemt dit normatieve / affectieve factoren. Beide zijn leidend in het handelen van een individu. Toch kunnen de auteurs gezien hun keuze voor inductie niet gezien worden als niet-rationalisten. Feiten gedistilleerd uit data is voor beide auteurs een belangrijke bron waaraan theorieën getoetst moeten worden.

4.2. Niveau van analyse

In deze paragraaf zal er getracht worden te ontdekken vanuit welk perspectief de auteurs tegen de wereld aankijken en hoe het staatsgedrag verklaard kan worden. Bekijken Etzioni en Niebuhr de wereld vanuit het internationale niveau, het niveau van de staat of juist vanuit het niveau van de mens. En in hoeverre is hun kijk op de wereld individualistisch dan wel holistisch.

Niebuhr bekijkt de internationale betrekkingen vanuit de menselijke natuur. Volgens Niebuhr is het zonder een duidelijk beeld van de menselijke natuur onmogelijk politieke fenomenen te begrijpen op zowel binnenlands als internationaal niveau.148 Niebuhr kijkt dus vanuit het derde niveau naar de wereld. Hij stelt dat de mens moreel kan zijn in die zin dat ze interesses van anderen kunnen overwegen en soms een voordeel van een ander kunnen prefereren boven eigen voordeel. Mensen kunnen sympathiek zijn en streven naar rechtvaardigheid. In samenlevingen en sociale groepen is dit moeilijker. Binnen elke groep is minder ruimte voor impulsen en rede, bovenal is er minder ruimte voor zelftranscendentie. Men kan de eigen situatie en benodigdheden minder goed inschatten ten opzichte van de ander.

148 Thompson, The Political Philosophy, 163.

Niveau 1: Methodologie, ontologie en epistemologie

Overeenkomsten Verschillen

 Keuze voor het wetenschappelijk realisme  Normatieve kennis wordt boven empirische

kennis gewaardeerd

 De mens is geen puur rationeel wezen  Keuze voor inductie

48

Hierdoor is er binnen de groep meer egoïsme dan in de persoonlijke relaties van individuen. De mens kan moreel zijn maar door het collectieve egoïsme binnen een samenleving kan deze alleen maar immoreel zijn.149

Het meest egoïstisch is de natiestaat. Een staat heeft namelijk geen direct contact met andere nationale gemeenschappen, wat wel een eerste vereiste is bij gemeenschappelijke belangen. Alle informatie is indirect en komt uit tweede hand, met grotere argwaan als gevolg. Collectief egoïsme draagt het gevaar in zich dat het individu zichzelf dreigt te verliezen in een groter geheel. Het zorgt ervoor dat hij op zoek gaat naar meer macht en zelfverheerlijking ten koste van anderen. 150 “The man in the street, with his lust for power and prestige thwarted by his own limitations and the necessities of social life, projects his ego upon his nation and indulges his anarchic lusts vicariously.”151

Waltz gebruikt in Man the State and War veel van Niebuhrs gedachtegoed ter illustratie van zijn eerste perspectief. Hoewel hij het niet volledig met Niebuhr eens is - Waltz kiest uiteindelijk voor het derde perspectief - prijst hij Niebuhr omdat deze aangeeft dat de menselijke natuur complex is en niet buiten beschouwing gelaten kan worden zoals de liberalen doen.152 Toch verwerpt hij de aanname van een vaste menselijke natuur als perspectief voor de internationale betrekkingen omdat de menselijke natuur niet kan veranderen maar sociaal-politieke instituten wel.153

In tegenstelling tot Niebuhr kijkt Etzioni op een ander niveau naar de wereld. In hoofdstuk drie is al beschreven dat Etzioni een onderscheid maakt tussen een elite of leiding die macht uitoefent van bovenaf en een basis die daar van onderop bij betrokken is. In The Active

Society maakt hij een vertaalslag van zijn visie op organisaties naar samenlevingen. In een

samenleving is ook een bovenlaag aanwezig die zich doelbewust inzet voor maatschappelijke en politieke veranderingen en daaronder bevindt zich de bevolking die de veranderingen moet dragen en steunen.154 Een actieve samenleving balanceert tussen machtsuitoefening van bovenaf en een consensusvorming van onderop. Als beide processen minder aanwezig zijn, is er een passieve samenleving. Er is een gemanipuleerde samenleving als de balans ontbreekt en de top de basis overheerst. Een passieve samenleving kan volgens Etzioni actief worden gemaakt door sociale mobilisatie en door het activiteitenniveau van groepen te intensiveren of het niveau van consensusvorming te verhogen bij manipulerende samenlevingen. Volgens Etzioni moet elke

149

Niebuhr, Moral Man, XXV. 150

Davis, Niebuhr On Politics, 89. 151

Niebuhr, Moral Man, 93. 152

Ter verduidelijking: als beschreven in hoofdstuk twee draaien Singer, Hollis en Smith de perspectieven van Waltz om. Waar Waltz het internationale systeem op de derde plaats zet, plaatsen Singer, Hollis en Smith het internationale systeem op het eerste niveau en de menselijke natuur op het derde niveau. In deze scriptie wordt de literatuur van Singer, Hollis en Smith gevolgd.

153 Waltz, Man, the State and War, 40-41. 154 Van Seters, Amitai Etzioni, 7-8.

49

samenleving een actieve samenleving zijn omdat deze beantwoordt aan de authentieke behoeften en waarden van haar leden.155

Deze visie van Etzioni is toepasbaar op de samenleving binnen een staat. In zijn internationale politieke theorie heeft hij deze visie toegepast op het globale niveau, waarbij de naties de ‘Ik’ geworden zijn en de GSA de ‘Wij’.156 Hij kiest dus voor het eerste niveau, waarbij de staten nu nog uitmaken wat er gebeurt en er wordt dus een bottom-up benadering gehanteerd. Maar het is volgens Etzioni niet de bedoeling dat dit zo blijft. Volgens hem komen in de globale architectuur verschillende elementen samen waarbij het er niet naar uitziet dat er één globale overheid komt. Net als een actieve samenleving zal de nieuwe architectuur niet een holistische of individuele benadering aannemen. Etzioni stelt dat “the new architecture will not result from a top-down approach or a bottom-up one, but rather constitute a … combination of different preexisting pieces learning to work with one another.”157

Omdat de menselijke natuur bij Niebuhr een zodanige belangrijke rol speelt is het ten behoeve van de compleetheid van de analyse nodig ook kort Etzioni’s visie op de menselijke natuur uiteen te zetten. Etzioni’s visie op de mens is zoals te verwachten sterk beïnvloed door het communitaristische gedachtegoed. Hij stelt dat de mens van geboorte barbaars en dierlijk is, maar dat hij veel deugdzamer kan worden door sociale internalisatie van waarden.158 De mens echter kan volgens Etzioni niet volledig deugdzaam worden. Dit komt door de fundamentele beperkingen van internalisatie: de onvermijdelijke tegenstelling tussen de behoeften van de individu en de behoefte van de sociale orde. De behoefte van de autonome individu weerspiegelt de dierlijke basis van de universele menselijke natuur en deze wil zich niet volledig aanpassen aan de waarden van de gemeenschap. Volgens Etzioni heeft de mens twee-ordestemmen. De eerste-ordestem geeft aan wat de mens graag wil en de tweede-ordestem vertaalt de geïnternaliseerde waarden. Ondanks de mate van ontwikkeling van de mens is er tussen deze ordestemmen een congeniale spanning waarbij er volgens Etzioni rekening gehouden moet worden dat zelfs welopgevoede mensen in de voortdurende confrontatie met hun eerste-ordestemmen niet hun moreel niveau kunnen blijven handhaven. Het communitaristische standpunt is dat de mens een balans tussen deze ordestemmen moet vinden.159

Aangaande het niveau van analyse kan er geconcludeerd worden dat Etzioni en Niebuhr de wereld van de internationale betrekkingen bezien vanuit een ander perspectief. Volgens Niebuhr is het de zondige natuur van de mens en dan vooral zijn egoïsme die voor al het onheil in de wereld zorgt. Etzioni stelt dat zijn GSA niet één niveau zal beslaan. Het doel is dat alle

155

Ibidem, 9-10.

156 Etzioni, From Empire, 4-5. 157

Ibidem, 199.

158 Etzioni, Gulden Rule, 165. 159 Ibidem, 169-172.

50

niveaus zullen samenwerken. Er moet een samenleving komen zonder een holistische of individuele benadering.