Vegetaties van open plekken

In het plangebied werden door ANB in totaal 44 vegetatieopnames gemaakt volgens de Tansley-bedekkingsschaal in open plekken, spontane verbossingen, aanplanten en randzones van vennen.

Van deze 44 Tansleys werden er 19 uitgevoerd in augustus 2002 in de bosplaats De Kolonie. Aanvul-lend hierop werden er in juli 2010 nog 25 Tansleys uitgevoerd in het Bootjesven. VerschilAanvul-lende open plekken werden in juni 2011 door Grontmij bezocht. De overeenkomstige vegetatie-opnames werden hierbij geactualiseerd.

In het kader van de opmaak van het ruilverkavelingsplan van de Vlaamse Landmaatschappij werden in het Bootjesven in 2011 een tiental PQ’s opgesteld en opgenomen (VLM, 2011). Voor het Bootjes-ven werd vervolgens een aangepaste BWK opgesteld en van iedere ingevoerde polygoon werd een streeplijst opgesteld.

Deze opnames werden in het Bosbeheerpakket ingebracht en syntaxonomisch geplaatst volgens de typologie van Schaminée (Vegetatie van Nederland, 1999). De typering van de open plekken en de gras-landen is terug te vinden op kaart 2.9b.

De meeste graslanden worden onder de klasse van matig voedselrijke graslanden ( Molinio-Arrhenatheretea) ingedeeld. De toewijzing is sterk afhankelijk van het landgebruik (bemesting, hooi-landbeheer, maaien met nabegrazing, beweiding…) en de aanwezige abiotische factoren.

Merk op dat in de meeste opnames verschillende kensoorten afwezig zijn. Daarom kon voor veel op-names geen typering worden gedaan tot op associatieniveau. Deze verarmde types worden meestal onder rompgemeenschappen op verbondsniveau geplaatst.

2.3.5.1 Weegbree-klasse

Deze klasse wordt gekenmerkt door soorten als Straatgras, Fioringras, Engels raaigras, Ruw beemd-gras en Brede weegbree. De standplaats wordt gekenmerkt door sterke veranderingen of storingen.

Over het algemeen is het bloeiaspect veelal afwezig en is de vegetatie soortenarm.

Rompgemeenschap onder het Zilverschoonverbond

Deze rompgemeenschap komt uitsluitend voor in een beweid perceel (4c) in De Kolonie. Dit perceel is een begraasd weiland met dominantie van Ruw beemdgras, Fioringras en Engels raaigras. Het bloei-aspect wordt in het voorjaar voornamelijk bepaald door Witte klaver, Kruipende boterbloem, Gewone vogelmuur en Veldzuring. Soms komt Pinksterbloem er vleksgewijs voor. Op verschillende plaatsen in het perceel komen er overgangsvormen voor naar de, iets voedselarmere, Molinetalia (zie verder) en dan meer bepaald de Kamgrasweide.

2.3.5.2 Klasse der matig voedselrijke graslanden

Deze graslanden zijn het talrijkst in het plangebied en komen over een totale oppervlakte van onge-veer 23 hectare (toestand begin 2012). Er wordt een onderscheid gemaakt tussen weiden en hooilan-den op basis van het gevoerde beheer. Door bemesting evolueren heischrale graslanhooilan-den en droge graslanden op zand in de richting van de Klasse der matig voedselrijke graslanden. De onverzadigde gemeenschappen in voedselrijke graslanden leunen dicht aan bij de tredgemeenschappen (Weeg-breeklasse) en zijn dus klassenoverschrijdend.

Rompgemeenschappen onder het Verbond van Grote vossenstaart/Gewone dotter-bloem/Kamgras.

Het betreft hier voornamelijk rompgemeenschappen van Gestreepte witbol, Engels raaigras, Grote vossenstaart, Echte koekoeksbloem en Pitrus. Deze betreffen voornamelijk begraasde percelen.

De Rompgemeenschap van Gestreepte witbol/Engels raaigras ontstaat meestal door bemesting en drainage van natte schraallanden. Omgekeerd kan deze rompgemeenschap ontstaan door graslan-den die sinds kort minder intensief begraasd/bemest en gemaaid worgraslan-den. Pinksterbloem kan hier soms nog voor een opvallend bloeiaspect zorgen. Verder komen hier nog soorten voor als Veldzuring, Gewone hoornbloem en Kruipende boterbloem. Heel sporadisch komt hier ook Grote ratelaar voor

zoals in bestand 2a (Bootjesven). Voorbeelden van deze rompgemeenschap zijn voornamelijk terug te vinden in het noorden van het Bootjesven en ten oosten van het ven 10a. Bijna alle percelen (uitge-zonderd 1a) staan onder (paarden)begrazing.

De Rompgemeenschap met Grote vossenstaart en Echte koekoeksbloem wordt teruggevonden in een deel van het bestand 19a in het Bootjesven (toestand begin 2012, eind 2012 is dit grasland afgegra-ven en is er plagsel verspreid in functie van heideherstel). Dit weiland is opvallend soortenrijk. Veld-beemdgras, Pitrus en Biezenknoppen zijn hier aspectbepalend, aangevuld met soorten als Moeras-zegge, Geelgroene Moeras-zegge, Scherpe Moeras-zegge, Moerasstruisgras, Echte koekoeksbloem, enz… Deze rompgemeenschap staat sociologisch tussen de natte, regelmatig onder water staande, Calthions, de drogere Glanshaver- en Kamgraslanden en de voedselrijkere Zilverschoongraslanden.

De rompgemeenschap met Pitrus ontwikkeld zich meestal daar waar de waterhuishouding onstabiel is en waarbij de percelen onder een zekere invloed van bemesting staan of gestaan hebben. Deze rompgemeenschap vertoont nauwe verwantschap met het Zilverschoonverbond. De vegetatie wordt in het plangebied meestal gedomineerd door Ruw beemdgras en Kruipende boterbloem. Aspectbepa-lend zijn hier Pitrus en (soms) Biezenknoppen. Dit type komt in het plangebied uitsluitend voor in het Bootjesven in enkele beweide, vochtige percelen zoals aan de oostelijke zijde van 2a en aan de oos-telijke rand van het ven 10a. Naast Pitrus hebben soorten als waternavel, Ruige zegge, Kruipende boterbloem en Veldbeemdgras een grote presentie maar ook soorten als Hennegras, Moeraswalstro, Moerasmuur, Moerasrolklaver en Zomprus komen voor. Grote ratelaar wordt in 2a terug gevonden.

Deze rompgemeenschap komt verder nog voor rond een droogvallend vennetje in het noordelijk deel van 8a. Hier komen sporadisch ook soorten voor van natte heide als Kruipwilg en Kleine zonnedauw.

Een speciaal en moeilijk te klasseren perceel is het hooilandje gelegen in het westen van het ven 10a.

Moerasstruisgras, Gestreepte witbol en Pitrus zijn er codominant met verder nog een grote presentie van Ruige zegge aangevuld met Veldzuring, Zomprus, Waternavel, Reukgras, Hazezegge, Heelblaad-jes, Koninginnekruid en zelfs enkele exemplaren Gevlekte orchis. Dit grasland bevat elementen van natte strooiselruigten, Zilverschoongrasland, Calthion en zelfs van het Junco-Molinion.

foto links: interessant grasland in 8a – foto rechts: Gevlekte orchis

2.3.5.3 Klasse van de droge graslanden op zandgrond

Deze klasse omvat voornamelijk pioniersbegroeiingen en graslanden op droge voedselarme zand-gronden. Meestal zijn de voorkomende bodemprofielen verstoord. Zandzegge en Gewoon struisgras zijn meestal de eerste pionierssoorten.

Rompgemeenschap onder het verbond van Gewoon struisgras

Het betreft hier de rompgemeenschap met Gewoon struisgras en Biggenkruid (Trifolio-Festucetalia

Pagina 67 van 192 Het onderscheidt zich van het Dwerghaver-verbond (Thero-Airion) door een geringer aandeel eenjari-gen en een meer gesloten grasmat waarin Gewoon struisgras, Gewoon reukgras, Gestreepte witbol, Rood zwenkgras, Schapenzuring, Smalle weegbree, Duizendblad, Geel walstro en Gewone rolklaver een vrij belangrijke rol spelen. Verder komt er in deze percelen nog soorten voor als Gewone- en Veelbloemige veldbies en Hazezegge. De bodem is licht nitraathoudend, ten gevolge van lichte be-mesting, als gevolg van beweiding. In bestand 3b in De Kolonie komt er op de twee graslandjes ver-der nog Vogelpootje en Zandblauwtje voor. Deze twee soorten vormen een indicatie voor het voorko-men van de associatie van Schapengras en Tijm (Festuco-Thymetum serpylli).

foto: lage, schrale en een vaak mosrijke grasmat met weinig kruiden is typisch voor deze rompgemeenschap (De Kolonie 3b)

2.3.5.4 Dwergbiezenklasse

Rompgemeenschap onder het Dwergbiezenverbond

Ter hoogte van de geplagde zone in bestand 8a (Bootjesven) komt een pioniersvegetatie voor met soorten als: Bleekgele droogbloem, Zomprus, Greppelrus, Knolrus, Gewone waterbies, Hazezegge, Blauwe zegge, Waternavel en Waterpostelein. Deze rompgemeenschap leunt het dichtst aan bij de Draadgentiaan-associatie (Cicendietum filiformis) maar kensoorten ontbreken. De aanwezigheid van verschillende duizendknoopsoorten (Waterpeper, Perzikkruid en Kleine duizendknoop), Moeraskers en Veerdelig tandzaad wijst verder nog in de richting van de Tandzaad-Klasse (Bidentetea tripartitae), namelijk de Associatie van Waterpeper en Tandzaad (Polygono-Bidentetum).

foto: geplagde zone in 8a (Bootjesven) met nog een groot aandeel kale bodem

2.3.5.5 Heide en randzones van vennen

De voornaamste heide en heischrale elementen zijn terug te vinden in de bosplaats Bootjesven rond de vennetjes gelegen in het noordoosten. Daarnaast komen nog relicten van hei(schrale)elementen

voor in dreven in de overige bosplaatsen. De voornaamste soorten worden weergegeven op kaarten 2.12. Echte droge heidevegetaties en vochtige schraallanden zijn zeldzaam binnen het plangebied.

De meest voorkomende soorten zijn Pijpenstrootje, Struikheide en Pilzegge. Relicten worden hoofd-zakelijk terug gevonden op kapvlakten, in bermen en op bospaden. Sterk gedegradeerde heiderelicten zijn terug te vinden onder oudere naaldhoutbestanden.

Droge heide

Een aaneengesloten oppervlakte droge heide of meer bepaald de associatie van Stekelbrem en Struikhei (Calluno-Genistion pilosae) is terug te vinden in de ontboste en geplagde zone in het zuiden en oosten van bestand 15a. Verder komt deze associatie nog voor op de hoogst gelegen delen ten noorden van het ven in 13a. Deze percelen hebben naast een dominantie van Struikhei nog soorten als: Bochtige smele, Klein vogelpootje, Pijpenstrootje, Pilzegge en Liggend hertshooi en zeldzame soorten als Stekelbrem en Klein warkruid. Verder komt er in de iets vochtiger slenken soorten voor als:

Knolrus, Tormentil, Veelbloemige veldbies, Veenpluis, Trekrus en Dopheide.

Op de plaatsen waar Grove den recent gekapt is in het noordelijk en oostelijk deel van bestand 15a komt de rompgemeenschap van Pijpenstrootje voor ter hoogte van de vennetjes. Deze soortenar-me begroeiingen worden hoofdzakelijk gedomineerd door Pijpenstrootje waarbij Struikhei wordt weg-geconcurreerd. Lokaal komt op dezelfde plaats ook de rompgemeenschap met Bochtige smele voor. Het voorkomen van deze rompgemeenschap is nog een relict van het recente bosverleden van dit perceel.

Vochtige/natte heide en randzones van vennen

De vegetatieve indeling van vochtige en natte heide in het plangebied wordt sterk bemoeilijkt door het voorkomen van verschillende storingsindicatoren (eutrofiëring!) ter hoogte van de verschillende venne-tjes in het noordoosten van het Boovenne-tjesven. Een betrekkelijk grote oppervlakte wordt ingenomen door de Associatie van Moeraswolfsklauw en snavelbies (Lycopodio-Rhynchosporetum). Deze associa-tie wordt hoofdzakelijk teruggevonden in de noordelijke randzone van het ven in bestand 13a en op de randen van de twee vennetjes in bestand 15a. Deze associatie bevat op de natste plekken soorten als Witte snavelbies en Veenpluis. Moeraswolfsklauw en Kleine zonnedauw komen voor op naakte plek-ken. Op de iets hoger gelegen plekken komt voornamelijk Dopheide voor met hier en daar wat Veen-bies en Kruipwilg. Pijpenstrootje is er echter een belangrijke storingsindicator. Struikheide komt hier ook voor maar blijft er eerder laag en onopvallend. Zeer lokaal komt in natte slenken veenmos alles-dekkend voor in combinatie met Bruine snavelbies wat aanleiding heeft tot de Associatie van veen-mos en snavelbies (Sphagno-Rhynchosporetum).

De oevers van de vennen in het noordoosten van het Bootjesven grenzen vaak aan de Rompge-meenschap van Pijpenstro en veenmos (RG Molinia caerulea-Sphagnum), die vaak een scherpe grens met het open water vormt, maar gefragmenteerd overgaat in de venige dopheide. Het voorko-men van Pitrus op de rand van de vennetjes wijst op verstoring.

Behalve in de grotere vennen zijn veenmossen vrijwel altijd aanwezig. Ingeval deze de verlanding vanuit de oevers inzetten, zijn deze meestal overgroeit met knolrus (Rompgemeenschap van knol-rus en veenmos (RG Juncus bulbosus-Sphagnum)). Deze rompgemeenschap kan zich uitbreiden door de relatief zure pH van de vennen.

Veelstengelige waterbies komt verspreid in kleine veldjes voor in de kleine vennen en vaak op veen-mos (vermoedelijk de Rompgemeenschap van veelstengelige waterbies en veenveen-mos (RG Eleo-charis multicaulis-Sphagnum)).

2.3.5.6 Kapvlakten

In Wortel Kolonie komen twee kapvlaktes voor in de bestanden 2f (Kolonie) en 17a (Bootjesven). De westzijde van 2f is een voormalig Amerikaanse eikenbestand met codominantie van Gestreepte wit-bol, Pitrus en braam. Verder komt er nogal wat Tengere rus, Ridderzuring, Pijpenstrootje en Waterpe-per voor. De oostzijde van bestand 17a is spontaan aan het verbossen en leunt dicht aan bij de Wil-genroosjes-associatie (Epilobietea) met soorten als Boskruiskruid, Gewoon struisgras en

Schapen-Pagina 69 van 192