Voorgaande studie van C.A. Peeters, de bekende redacteur van het Nederlandse tijdschrift ‘Kunst en Religie’ dat zovele jaren leiding gaf op kerkbouwkundig gebied in Nederland, is gebaseerd op een reis naar het Brugse en de kuststreek. Het midden en het zuiden van de provincie kwamen dus niet aan bod. Bovendien heeft de kerkbouw in West-Vlaanderen op vernieuwde grondslagen eerst gedurende de voorbije drie jaren echt zijn ontwikkeling genomen. De bouwactiviteit is natuurlijk niet beperkt tot het twintigtal kerken dat volgt. Sommige dezer kerken zijn nog in opbouw; van andere bestaan slechts de plannen of is er zelfs nog maar een voorontwerp. Toch hebben wij er prijs op gesteld, ook van de kerkbouw der eerstvolgende jaren aan de lezer een idee te geven, zij het soms met gebrekkig beeldmateriaal. Uiteraard beperken wij ons tot zakelijke gegevens.
A.S.
Deze wijkkerk van 350 stoelen moet de nieuwe agglomeratie, die zich langs de grote baan Kortrijk-Doornik ontwikkeld heeft, bedienen. Begonnen in oogst 1961 en beëindigd in juni 1962. Rechthoekige bouw met vlak dak en zonder toren. Buiten-en binnBuiten-enmurBuiten-en in baksteBuiten-en van de kust.
C y r i e l M a e r t e n s uit St.-Andries ontwierp altaar, kruis, tabernakel, kandelaars, godslamp, credenstafel en biechtstoel.
37
Brugge, Wijkkerk van St.-Pieters
Arch. Is. Hintjens (Borgerhout) en Ing. Arch. J. Beyne (Brugge)
De expansie van Brugge in de noordelijke richting maakt een nieuwe kerk op St.-Pieters noodzakelijk (Kruispunt Steenw. op Blankenberge en Potentestraat). Bestemd voor 730 zitplaatsen. Op te richten in de volgende maanden na goedkeuring der plannen. - Het voorste deel der kerk vormt een weekkapel met 130 plaatsen afscheidbaar door vouwwand uit plastiek (automatisch); doopvont en zangkoor eveneens in de weekkapel. Licht hellend naar het altaar toe; geen zijaltaren, maar sacramentsaltaar achteraan het koor in het midden. Losstaande toren vooraan.
38
Gevel aan steenwegzijde.
Ingelmunster, O.L. Vrouw Onbevlekt Arch. Chr. Vastesaeger (Assebroek)
Perspectief van vernieuwde binnenarchitectuur.
39
Een industrieel compleks bestaande uit fabrieksgebouw met twee verdiepingen en burelen werd inwendig omgebouwd tot een parochiekerk van 500 stoelen beneden en een parochiezaal boven. Begonnen in maart 1959 en beëindigd in oogst 1959. De kerk bedient het in expansie zijnde deel van Ingelmunster ten zuiden van het kanaal en ligt langs de Kortrijkse baan bij het kruispunt naar Izegem. De gevel en
buitenmuren werden behouden. De binnenruimte (25 × 25 m.) werd aangepast met behoud van het plafond en de 16 betonnen kolonnen, maar 1 m uitgediept; inbouw van de doopkapel, sakristij, portaal e.a. - Binnenhuisarchitect W.
Va n d e n b o g a e r d e stond de architect ter zijde. J a n P a t o o r (Kortrijk) bezorgde sgraffitotaferelen bij de predikstoel en voor de kruisweg. Tabernakel, altaarkruis, kandelaars en godslamp zijn van R o g e r B o n d u e l (St.-Andries). Het betonraam is van M i c h e l M a r t e n s (St.-Andries). De O.L. Vrouwkeramiek is van R o g e r Va n d e We g h e (St.-Andries). Biechtstoel, doopvont, predikstoel en altaren werden door de architect getekend; de elektrische verlichting werd grotendeels achteraf buiten de architect om aangebracht.
Kansel
40
Kortrijk, Pius X. - Arch. Jos. Baert (Kuurne).
Kerk bestemd voor 700 plaatsen, opgericht in de St.-Elooisdreef, in het
uitbreidingsgebied van Kortrijk in de richting Kuurne. Begonnen in oktober 1958 en voltooid in mei 1959. Ruimte van 36 × 22 m. overspannen met Prefab-betonspanten verbonden met betongordingen. Opvulling met gele Scheldesteen binnen en buiten. In noord- en zuidgevel Prefab-betonramen. Koor 1 m 30 verhoogd. Pronkaltaar tegen achtermuur links van offeraltaar. Drie ingangen. Vergaderzaal onder het koor. In het geheel werd gezocht naar bevredigende doorsneeverhoudingen.
Glas in betonpanelen van J a n P a t o o r (Kortrijk). O.L. Vrouwbeeld in koor van M a u r i t s W i t t o u c k (Lovendegem). Centraal Kruis van R o g e r Va n d e We g h e (St.-Andries). Achteraan twee keramiekhoogreliëfs van A c h i e l P a u w e l s (Mariakerke). Altaar, biechtstoelen e.a. getekend door de architect.
41
Nieuwe kapel voor een onderwijsinrichting; 600 plaatsen. Gebouwd in 1960. Deze kapel is naar de stijl verwant met de latere kerk van Staden-Sleihage, maar bezit twee lantaarnkoepels en is met rood koper bedekt. Een kapel uit St. Louis (U.S.) inspireerde de basisvorm van de kapel van Kortrijk, maar met dit verschil dat de parabolische ramen van St.-Louis te Kortrijk vervangen werden door driehoeken, wat de opgave zeer bemoeilijkte. - Onze Lieve Vrouwraam van R o g e r Va n d e We g h e
(St.-Andries). Altaar en meerdere sakrale voorwerpen werden door de designer van de kerk ontworpen.
Kortrijk, Kapel Lyceum O.L. Vrouw van Vlaanderen Designer André De Smedt (Kortrijk)
42
Kuurne, St.-Pieterskerk
Architecten P. Devos, M. Holvoet en J. Van den Weghe (Kuurne)
Nieuwe parochiekerk noodzakelijk wegens de uitbreiding van de gemeente naar het westen toe. Op te richten in een groene ruimte in de onmiddellijke nabijheid van de staatsbaan Kortrijk-Brugge. Voorzien voor 800 tot 1.000 plaatsen. Bestaat nog slechts als voorontwerp. Het grondplan bestaat uit twee tegen elkaar liggende trapeziums; het grootste biedt ongeveer 800 plaatsen, het kleinste ongeveer 200 en wordt de winterkapel; het hoofdaltaar ligt op de scheidingslijn, dus centraal. De kerkruimte is tentvormig: vier tegen elkaar staande hyperbolische paraboloïden, die doorschieten tot op het maaiveld. Dagverlichting volgens zenithale principe gespreid over hele veurstlijn en aangevuld met twee laterale stroken. Losstaande toren in zichtbaar beton. Sakristij door glazen gaanderij met de kerk verbonden.
1 noordgevel met toren
2 noord- en westgevel
4 west- en zuidgevel
5 oostgevel
43
44
Harelbeke, St.-Ritakerk - Architecten Leo Stijnen en Paul De Meyer (Antwerpen)
Doorgelichte makette. Keldering onder het koor. Kansel in de gebogen vorm vooraan. Kruis achter het altaar. Biechtstoelen achteraan links en rechts (inkepingen).
Doorsnede van makette met twee weggenomen zijvlakken. Vooraanzicht bestaat uit geribd beton van 7 cm dikte; aldus voorzien voor de zes vlakken binnen en buiten. Plafond in glas (in de makette opengelaten). Vooraan het portaal origineel wijwatervat (regenval). De klokken worden bovenop een der wanden opgesteld.
Foto's Studio Vandecasteele, Harelbeke.
Nieuwe kerk op te richten op de wijk Zandberg, ten zuiden van de baan
Harelbeke-Kortrijk, hoek van 11-Julistraat en Kerkstraat. Voorzien voor 500 plaatsen. De werken begonnen in maart '63 maar kennen vertraging. De kerk is opgevat als een afgeknotte zeshoekige pyramide, met een ingebeelde top van 40 m hoogte, die afgeknot is op 30 m hoogte. Diameter van voor naar achter en van rechts naar links: 31 m. De wanden zijn om en om gekanneleerd. De constructie is helemaal in beton van 7 cm dikte, naar het procédé Padouard (zoals het Expopaviljoen van de Burg. Bouwkunde). De enige lichtbron is het schuin platte dak in glas. Er is geen toren voorzien.
45
Gastenkapel, die tevens tot conferentiezaal voor retraitanten dient, binnen de bestaande neo-architectuur ingericht.
De rondbogige vensters der muren werden met doorlopende glazen schermen verborgen. Deur draait op een as. Polyvalent koor met zwaartepunt op lessenaar of op altaar, dat buiten de as van de kapel ligt.
Ingangsdeur ontworpen door de architect; buitenwand fresco van dom. M. Van D o o r s l a e r (Zevenkerken); Madonna van J. W i l l i a m e . Bibl.: G. Bekaert, in ‘Streven’, XVI, 7, blz. 658 v. en ‘Art d'Eglise’, 1963, 124, blz. 332v.
Loppem, Abdij Zevenkerken Arch. Marc Dessauvage (Wilrijk)
46
Oost-Rozebeke, St.-Jozef, De Ginste
Arch. A. De Geyter (St.-Andries), H. Scherpereel (St.-Andries), en P. Derieuw (Izegem).
Wijkkerk van 450 plaatsen, waarvan de plannen goedgekeurd zijn en de bouw in het voorjaar 1964 wordt begonnen. De kerk is een rechthoekige ruimte van 35 × 20 m; hoogte 13 m. De dubbele voorgevel heeft een totale hoogte van 17 m en zal dienen als klokketoren.
47
Roeselare, St.-Godelievekerk
Studiebureel ir. H. Van Kerckhove (Roeselare)
Nieuw te bouwen kerk met parochiecentrum ten n.o. van Roeselare tussen de Gitsstraat, de Honzebroekstraat en de St.-Amandsbeek. Voorzien voor 700 personen. De plannen dienen nog goedgekeurd te worden, zodat het hier slechts een voorontwerp geldt. De kerk is opgevat in portiekvorm in gewapend beton met een oppervlakte van 32 × 26 m. De portieken hebben hun aanzet op de kruising van de langsmuren en de keermuren op circa 2 m 70 hoogte; doorsnede der portieken in V-vorm. Tussen de portieken: elementen in scheve pyramidevorm op 60 cm afstand, wat een
lichtstrook toelaat van 60 cm op de totale hoogte; de zijdelingse lichtinval op de pyramidevlakken geeft een veranderlijke lichtspeling. Ook de langse muur bezit boven een lichtstrook. Voor- en achtergevel uitgevoerd in effen vlakken, geplaatst onder een kleine hellingshoek. Alle vlakken zijn uitgevoerd in beton met behoud van de bekistingstekening.
48
Rumbeke, Klooster Zusters Benedictinessen Arch. Chr. Vastesaeger (Assebroek)
Kloostercomplex van slotzusters, met kerk, bestemd als slotkerk en als wijkkerk met 400 plaatsen. Begonnen in 1960 en beëindigd in 1962.
Rechthoekige kerk in metselwerk met een zijde glas in betonnen claustra. Toren opgericht in de slottuin. De kerk heeft nog een volledig aan de architectuur aangepaste decoratie en meubilering nodig.
49
St.-Kruis, St.-Franciscus
Arch. Chr. Vastesaeger (Assebroek)
Wijkkerk bestemd voor de zich nog steeds uitbreidende jonge agglomeratie aan de Dampoort; 450 stoelen (Karel van Manderstraat). Begonnen op 1 november 1963 en af te werken tegen 1 september 1964. De kerk heeft een rechthoekige vorm en vlak dak; binnen- en buitenmuren in ruwe zandkleurige gevelsteen; volledig betonskelet. Vrijstaande toren.
50
gearceerd gedeelte = reeds gebouwd
Wij danken de Bank van Roeselare en Westvlaanderen voor het aanbieden van deze kleurreproducties, die het huidige nummer nog meer luister bijbrengen.
51
Staden-Sleihage, Christus-Koning - Designer André De Smedt (Kortrijk)
Bestemd als nieuwe parochiekerk en Eucharistisch centrum der PP. van het H. Sacrament; 650 plaatsen. Begonnen 15 maart 1962 en beëindigd 25 december 1962.
Koepelkerk met parabolische schelpenbouw in kroonvorm, met 12 steunpunten en open torenarmen rond het embleem der congregatie. Betondak met kurk- en roestvrij staalbedekking. Eerste vaste schelpbouw in Europa. In feite gaat het om een moderne transpositie van de geribde gothische gewelven uit baksteen en natuursteen, die hier door beton vervangen zijn met weglating van de hoge kolonnen.
Basisbreedte 30 m.; koepel 9 m.; toren 30 m. De bouwtrant maakt een goedkoop en vlug bouwen mogelijk, o.m. door uitsparing van metselwerk en minimum fundering. Binnenafwerking niet beëindigd; geen brandramen of beeldhouwwerk voorzien. De designer is ook ontwerper van communiebank, altaar, uitstallingstroon e.a.
Bibliografie: United States Stainless Steel Review; Steel Review of Massachusetts and Ohio; Inco; een Nederlands, een Frans en twee Duitse bouwbladen; dagbladen uit Frankrijk, Engeland, Italië en Duitsland.
52
St.-Michiels, H. Godelieve en Karel de Goedekerk - Arch. Huyghebaert (Brussel)
Nieuwe kerk op te richten op de Leiselewijk. De plannen moeten nog goedgekeurd worden zodat wij hier slechts een voorontwerp aanbieden. De agglomeratie bestaat uit ongeveer 800 woningen; kerk met 600 plaatsen.
Kruisvormig grondplan met meer centrale plaatsing van altaar, dat door de gelovigen omringd wordt en breed en massief is. Zijdelingse en van boven komende verlichting. De eenheid van het gebouw wordt onderlijnd door een gebeeldhouwde band, die loopt vanaf de kerk, boven de ingang, rondom de afzonderlijke
Godelievekapel en terug de kerk in. Betonconstructie met steenbekleding. Toren in gladde betonpijlers. Glasbeton en kunstramen voorzien. Uitstekend kerkschip bekleed met ruwe baksteen van verschillend formaat.
53
Torhout, St.-Pieterskerk
Architect Willem Nolf (Torhout)
Torhout diene als getuigenis voor de reconstructie-activiteit der naoorlogse jaren. Bijna overal gebeurde zij in een neo-stijl, aansluitend bij het vroegere gebouw. Of men de gelegenheid niet moest gebruiken om een eigentijds bouwwerk op te richten, vroeg men zich te zelden af...
Grondplan van de nieuwbouw.
54
De St.-Pieterskerk brandde af in 1940 en was overigens veel te klein. Daarom werd besloten geen nauwkeurige wederopbouw door te voeren; de nieuwe kerk moest groter zijn en wat stijl betreft meer aansluiten bij het romaanse kerkgebouw van de twaalfde eeuw dat o.m. in de negentiende en de twintigste eeuw meerdere wijzigingen in de neo-gotische richting had ondergaan. Bouwwerken gingen door vanaf 1942.
Middenbeuk en twee aanpalende zijbeuken rusten op de oude romaanse
funderingen, de twee buitenzijbeuken niet omdat zij breder werden. Ook de dwarsbeuk werd veel breder en dieper. De neogotische torenspits en vensters werden vervangen door romaanse. Middengewelf vervangen door betonnen roostering doorlopend over dwarsbeuk en totaal vernieuwd koor, waarin nissen aangebracht werden voor zijaltaren. Pijlers werden soberder en monumentaler uitgevoerd, wat de dominerende streving was van deze wederopbouw. Brandvensters werden aangebracht ontworpen door J o s . H e n d r i c k x , M i c h e l M a r t e n s en J. S l a g m u l d e r s ; de keramiekmotieven aan de predikstoel zijn van J a n N o l f (Brugge). - Na de brand van 1940 werden grondige archeologische onderzoekingen doorgevoerd, die toelieten met meer nauwkeurigheid de voorgeschiedenis van de kerk te bepalen; men raadplege hierover Prof. G. Meersseman en Prof. Dr. Br. Firmin, ‘De kerk van Torhout in het licht der jongste opgravingen’ (Handel, van het Centrum v. archeolologische vorschingen, II, De Sikkel, 1942); aan dit werk ontlenen wij enkele illustraties.
St.-Michiels, Noviciaat Maria Middelares Arch. Luc Viérin (Brugge)
Nieuwe kapel van het noviciaat der Zusters van St.-Jozef, Torhoutse steenweg 505. Vijftigtal plaatsen. Gebouwd van 1956 tot eind 1957. Dit bedehuis wil sober en rationeel zijn, en tevens een opgewekte stemming weergeven.
C y r i e l M a e r t e n s (St.-Andries) ontwierp het altaar, tabernakel, biechtstoelen, bidbank en kruisweg; M i c h e l M a r t e n s (St.-Andries) ontwierp de glasramen.
55
Torhout, Drie Koningen Architect Schotte (Doornik)
Te bouwen wijkkerk, voor een kleine gemeenschap, die voor uitbreiding vatbaar is, en tevens een parochiaal centrum. Voorzien zijn 330 stoelen. Bouwwerken in 1964. Bij de kerkruimte van 330 plaatsen zijn een kleine winterkapel en een
catechisatielokaal voorzien. Er werd gestreefd naar eenvoud en intimiteit.
Economische bouw. Bakstenen muren, houten balken. De beglazing, bevloering en dakbedekking zullen van voorlopige aard zijn.
56
Veurne, O.L. Vrouw Onbevlekt - Nieuwstad Arch. Arthur De Geyter (St.-Andries)
Wijkkerk afhankelijk van de St.-Niklaasparochie opgericht in Nieuwstad,
Boterweegschaalstraat; 350 stoelen. Begonnen in februari 1960 en voltooid in juni 1961. Rechthoekige bouw van 13 m breedte. Toren is een dakruiter midden op zadeldak. Gansglas portaal, met zware ingangspoort. Vloer in leisteen, gewelf in zichtbaar beton en muren in gewitte baksteen met als contrast, in gepolijst marmer, het altaar en de communiebanken. Drie grote ramen.
C y r i e l M a e r t e n s (St.-Andries) ontwierp de glasramen. Tabernakel, kandelaars en gedenkplaat zijn van R o g e r B o n d u e l (St.-Andries). Kruisweg van Fr. K i e k e n s (Aalst). O.L. Vrouwbeeld van M a u r i t s W i t t o u c k (Lovendegem).
57
Vichte, Onze Lieve Vrouw
Arch. Christiaan Vastesaeger (Assebroek)
Centraal gelegen kerk op het kruispunt van de banen van Oudenaarde en
Deerlijk-Ingooigem; 1100 stoelen. Bestemd om de bouwvallige en te kleine oude kerk te vervangen. Het kerkgebouw zelf werd begonnen in april 1961 en beeindigd in maart 1962; thans is ook de sakristij af, maar de toren werd slechts voor kort aangevangen.
Het kerkgebouw is rechthoekig, ongeveer 21 × 45 m; een enkele brede ingang met tochtportaal en doopvont aan zijkant; het altaar, met tabernakel, staat niet volledig in de as van de kerk. De toren is volledig vrijstaand tegen de ingang; sakristij en andere bijbehorigheden vormen een afzonderlijk gebouw met de kerk verbonden door een doorgang.
C y r i e l M a e r t e n s (St.-Andries) ontwierp altaar, tabernakel, kandelaars, godslamp en credenstafel. R o g e r Va n d e We g h e (St.-Andries) verzorgde doopvont en wijwatervaten. De Onze Lieve Vrouwmozaïek is van P i e t B e k a e r t (Moen). Predikstoel, communiebanken biechtstoel werden door de architect ontworpen.
58
Waregem, Kerk voor de wijk Ter Biest, Prof. Ir.-Arch. Paul Felix (Oostende)
De tekening, die hier getoond wordt, is het voorontwerp voor een kerk van 500 plaatsen, die zal gebouwd worden op de wijk Ter Biest te Waregem. Het huidig plan verschilt grondig van het vroegere, beschreven hoger, blz. 25 v.
Vermoedelijk zal de constructie bestaan uit geprefabriceerde betonelementen, zulks met het oog op de inkrimping van de tijdsduur, die besteed wordt aan het bouwen van een kerk.
59
Werken, Kloosterkapel
Architect Jan Tanghe (Oostende)
Nieuwe kapel in vervanging van een neo-gothische, met gebruikmaking van de bestaande muren. Normaal bestemd voor een twintigtal plaatsen.
Altaar in het vroegere schip, zodat het centraal wordt; beweegbare wand laat verruiming der kapel toe. De kapel is ca. 4 m hoog en in witte chromolith; altaar in wit marmer. Deuren, schuifwand en plafond in Afzelia Doussié; vloer in grijze linoleum.
De glasramen zijn van Michel M a r t e n s (St.-Andries) en tinnen tabernakel, evenals kruis en ander smeedwerk van R o g e r B o n d u e l (St.-Andries); O.L. Vrouwkeramiek van J o o s t M a r é c h a l (Eeklo).
Bibl.: ‘Art d'Eglise’, 1963, 124, blz. 330v.
60