Uitwerking van de gegevens

3.2.1 Verhouding tussen onderdelen in een aflevering

Binnen elke aflevering wordt er afgewisseld tussen informatieve items en dramascènes. De eerste aflevering uit 1988 wijkt wat dit betreft sterk af van de anderen afleveringen. In deze aflevering zijn er twee informatieve items te zien, terwijl in alle andere aflevering slechts één informatief item centraal staat. Ook de tweede aflevering uit 1988 is afwijkend: hier wordt één relatief kort informatief item getoond, aangevuld met een relatief groot aantal sketches. In de afleveringen uit 1995 en de eerste aflevering uit 2002 is het informatieve item in twee

stukken verdeeld. Vanaf de tweede aflevering in 2002 wordt het informatieve item in drie gedeeltes getoond, met uitzondering van de eerste aflevering uit 2009.

Het aantal sketches varieert van twee tot vier sketches per aflevering. Hier zit geen duidelijke lijn in, behalve dat dit aantal vanaf 1995 varieert van twee tot drie per aflevering. In beide afleveringen uit 2009 worden drie sketches getoond. De lengte van dramascènes is één aflevering verschilt onderling sterk. Ook de verhouding tussen de informatieve items en dramascènes in het algemeen verschilt; hier is geen vast patroon in te ontdekken. Zo is er in de eerste aflevering uit 1988 beduidend meer tijd aan de informatieve items besteed dan aan drama, maar is dit in de tweede aflevering van dit jaar precies andersom. In de eerste

aflevering uit 1995 ligt de verhouding in tijd tussen beide delen ongeveer gelijk. In zowel de tweede aflevering dit jaar als in de beide afleveringen in 2002 ligt de nadruk weer meer op het informatieve item. In de afleveringen uit 2009 ten slotte nemen de dramascènes weer iets meer ruimte in. In de twee aflevering uit dit jaar wordt er qua tijd zelfs weer meer aandacht besteed aan de dramascènes in vergelijking met het informatieve item. De totale duur van de gehele aflevering is alle jaren ongeveer gelijk, namelijk rond de 15 minuten.

3.2.2 Informatieve items

Het onderwerp van de aflevering wordt in de informatieve items behoorlijk uitgediept. De presentatoren vertellen stuk voor stuk vol overtuiging en met schijnbare expertise over het onderwerp. Tegelijkertijd worden de onderwerpen op een speelse, ongedwongen manier behandeld die duidelijk op kinderen gericht is. Waar nodig wordt de verbale uitleg regelmatig ondersteund door versimpelde voorbeelden die de uitleg visualiseren. Ook blijkt de speelse benadering uit het toevoegen van grapjes van de presentator, het toevoegen van fictie-elementen en het gebruik van digitale effecten en geluidseffecten. Hier is in de loop van de jaren overigens een verandering in te zien. In de afleveringen uit 1995 wordt erg veel gebruik

gemaakt van effecten in vergelijking met de afleveringen uit 1988. In 2002 en 2009 is dit over het algemeen weer iets subtieler is geworden. Deze verschuiving geldt tevens voor de humorelementen die in de informatieve items worden toegevoegd. In de afleveringen uit 1995 wordt nog wel eens op een opzichtige manier geprobeerd om humoristisch over te komen, bijvoorbeeld door bepaalde gebaren, handelingen of effecten toe te passen. Dit is de laatste jaren veel minder geworden. De presentator maakt af en toe nog wel een subtiel grapje, maar komische effecten worden niet meer zo duidelijk vooropgezet als toen het geval was.

Ook wat betreft de eigenschappen van presentatoren is een duidelijke verandering te zien. Zo zijn de acteurs en presentatoren in vroegere jaren ouder dan dat dit tegenwoordig het geval is. In eerdere afleveringen uit 1988 en 1995 komt de presentator over als een ouderlijk figuur of een onderwijzer(es). De presentatoren van latere afleveringen hebben echter meer het imago van een boy –of girl-next-door, waar de kinderen zich sterker mee kunnen identificeren. Dit komt zowel voort uit hun manier van kleden als hun gedrag en houding tegenover de kijker. Ook is te zien dat de doelgroep in de loop der jaren steeds serieuzer wordt genomen en de presentator de kinderen als gelijken behandeld, zonder dat deze zich duidelijk boven de kinderen stelt.

3.2.3 Dramascènes

Wat betreft de lengte van shots in de dramascènes is er in de analyse geen opvallende verandering te zien. Wel blijkt dat er in latere afleveringen relatief meer gebruik gemaakt wordt van long shots dan dat dit eerder het geval was. Wat betreft de gehele lengte van de dramascènes valt op dat er vanaf de tweede aflevering in 1995 geen dramascènes meer voorkomen die langer dan 2,5 minuut duren. In eerdere afleveringen komt er nog een aantal dramascènes voor die een duur hebben van 3,5 minuut.

In de dramascènes wordt het onderwerp van de aflevering vaak op een gewaagde manier uitgediept. Zo is in de analyse te zien dat discutabele onderwerpen als seks en geweld niet worden geschuwd, wordt er gespeeld met moraliteit en worden aspecten uit de maatschappij regelmatig op de hak genomen. De humorelementen in de scènes zijn op diverse niveaus te interpreteren, zodat er voor publiek van verschillende leeftijden iets uit te halen valt. Dit geldt tevens voor de verhaallijn van de scènes. De sketches en liedjes zijn in de meeste gevallen luchtig opgezet, maar bevatten regelmatig tevens een onderliggende morele boodschap of een cultuurhistorische verwijzing. Deze boodschap kan expliciet zijn, maar kan ook een meer onderliggend karakter hebben. Hierdoor ontstaat in veel sketches een soort dubbele laag, die door verschillende leeftijden op een andere manier kan worden geïnterpreteerd.

De liedjes in de analyse zijn over het algemeen serieuzer van aard dan de sketches. Een aantal liedjes bevat soms helemaal geen humor en biedt hiermee een tegenwicht voor de sketches. In plaats daarvan wordt er door de liedjes aan het onderwerp een bepaald gevoel toegevoegd. In de liedjes uit de analyse wordt het onderwerp bijvoorbeeld in een historische context geplaatst en wordt er een gevoel van nostalgie uitgedragen. Alle afleveringen bevatten overigens een ruime meerderheid aan sketches in vergelijking met liedjes.

In een aantal van de sketches komt fysiek geweld en grof taalgebruik voor. Door de overdreven manier waarop deze aspecten in de sketches zijn verwerkt, geeft dit een komisch effect. In het soort humor die in de sketches gebruikt wordt is er duidelijk verandering te zien. In eerdere afleveringen is te zien dat de humor in de sketches voor een groot deel op de aspecten geweld en grof taalgebruik is gebaseerd. In de loop der jaren is dit minder geworden en is de humor in de sketches meer subtiel van aard. Ook is een groot gedeelte van de sketches steeds meer gebaseerd op de leefwereld van kinderen en de dingen de zij meemaken. Zo worden moderne zaken die in het dagelijks leven van de kinderen voorkomen gebruikt, bijvoorbeeld Youtube, komen er pophits in voor en wordt in een aantal sketches uit 2009 hun eigen leefwereld als geheel zelfs gepersifleerd.

Een element dat altijd aanwezig is gebleven in de dramascènes, is absurdisme. Er worden regelmatig ongeloofwaardige, absurde situaties gepresenteerd. Dit kan veroorzaakt worden door vreemde dingen die in het verhaal of het lied gebeuren, of door bepaalde personages die er markant uitzien of zich overdreven gedragen. Visagie en kleding spelen in dit laatste geval ook een grote rol. Hier wordt regelmatig gebruik van gemaakt om een theatraal effect te creëren en de humor te versterken. Wel is dit in vroegere dramascènes duidelijker aanwezig dan in later afleveringen.

In alle afleveringen wordt veel gewerkt met stereotypen. Hier wordt op verschillende manieren mee gespeeld. Ze worden bijvoorbeeld gepersifleerd, of er worden eigenschappen aan een bepaald stereotype gegeven die hier helemaal niet bij passen. Ook komen er regelmatig rollen voor van kinderen, die door de Klokhuis-acteurs zelf worden gespeeld. Op deze manieren wordt wederom een vorm van absurdisme gecreëerd.

Over het algemeen wordt er bij de dramascènes gebruik gemaakt van studiodecors. Deze decors zijn vaak dusdanig opgezet dat duidelijk te zien is dat de sketch in een studio is opgenomen. Ook wordt er gespeeld met mogelijkheden van de decors. Zo lopen de

personages in een tweetal dramascènes, respectievelijk uit 1995 en 2002, van het ene decor naar het andere, terwijl duidelijk is dat deze ruimtes eigenlijk niet aan elkaar verbonden horen te zijn. De eerste aflevering van 2009 wijkt wat decor betreft af van de andere afleveringen; hierin spelen alle sketches zich buiten de studio af, in de buitenlucht. De

tweede aflevering van 2009 laat wel weer alleen sketches zien die in een studio zijn opgenomen.

In het team van acteurs heeft een soortgelijke verschuiving plaatsgevonden als bij de presentatoren het geval bleek te zijn. Naast de acteurs die al sinds het begin in de

dramascènes spelen, zijn er in de afgelopen jaren een aantal jongere acteurs toegevoegd. Zij zien er tevens jonger uit dan het merendeel van de acteurs in de sketches uit de

beginjaren.

3.2.4 Leaders

Er zijn tijdens het bestaan van het programma vijf verschillende leaders ontwikkeld. Deze zijn respectievelijk gebruikt tussen 1988 en 1990, 1990 en 1997, 1998 en 2007, 2007 en 2010 en van 2010 tot heden. In de eerste leader, die bijna een halve minuut duurt, worden in de beginleader de personages uit de dramascènes getoond en wordt in de shots letterlijk verwezen naar de tekst van een lied dat gezongen wordt. De eindleader is een verkorte versie hiervan. Deze is enkele seconden korter dan de beginleader. De twee leaders die hierop volgen zijn soortgelijk. Ze tonen allebei diverse beelden die op verschillende manieren de vorm van een klokhuis uitbeelden. De tekst van het lied is inmiddels verdwenen; deze is alleen nog instrumentaal. De beginleader is bij beide gelijk aan de eindleader. De leader is wel sterk ingekort met bijna 10 seconden.

De vierde beginleader laat een soort collage zien van personages, presentatoren en objecten die naar de onderwerpen verwijzen. De eindleader is een sterk verkorte versie hiervan en duurt nog slechts enkele seconden. De beginleader duurt wel precies even lang als de voorgaande leaders. De vierde beginleader bevat beduidend minder shots dan die van de eerdere drie leaders. Wel komt in deze leader meer beweging binnen de shots voor, wordt er duidelijker gebruik gemaakt van digitale bewerking en zijn er diverse geluidseffecten toegepast op de muziek. De leader komt hierdoor wat sneller en ‘flitsender’ over dan

voorgaande leaders. De vijfde, meest recente leader is weer geheel anders dan de

voorgaande. Hier is alleen nog een beginleader te zien, bestaande uit één long shot. In de leader staat een appel centraal. Met deze appel gebeuren verschillende dingen die verwijzen naar de onderwerpen van de afleveringen. In deze leader wordt gebruik gemaakt van de stop-motion techniek. Hoewel er slechts één shot wordt getoond, is de leader erg snel en druk. De muziek is sterk bewerkt door middel van geluidseffecten, die verbonden zijn aan datgene wat er op dat moment met de appel gebeurt. Met name het geluid zorgt ervoor dat de leader snel en druk overkomt. Er wordt in deze leader, in tegenstelling tot de vorige leader, geen gebruik gemaakt van digitale technieken.