Uit de verschillende functies die de celebrity kan vervullen voor het publiek en de verschillende niveaus waarop het publiek en de celebrity zich tot elkaar verhouden, blijkt dat celebrity een veelzijdig fenomeen is dat net als andere media-uitingen openstaat voor interpretatie. Uit deze verschillende functies van celebrity blijkt echter ook dat het fenomeen celebrity gekenmerkt wordt door tegenstrijdigheden, waar het publiek en de media bij de constructie en consumptie van celebrity mee te maken krijgen.
Celebrity is een complex fenomeen omdat het verschillende dingen representeert die vaak direct met elkaar in strijd lijken te zijn. Celebrities vertegenwoordigen tegelijkertijd een fantasie én een realiteit, ze zijn een onbereikbaar object van bewondering én net als gewone mensen, ze hebben hun succes zelf verdiend óf ze hebben slechts geluk gehad dat ze door de media zijn opgepikt, ze zijn een object ter identificatie en constructie van een identiteit én een onbereikbaar ideaal, ze zijn een object van verlangens én het onderwerp van minachting en spot, ze zijn échte, gewoon gebleven mensen óf slechts neppe mediaconstructies.
Jackie Stacey herkende tegenstrijdigheid in de ervaringen van vrouwelijke kijkers ten opzichte van de filmsterren die zij bewonderden. De parasociale relaties die zij onderhielden met
30
deze celebrities werden tegelijkertijd gekenmerkt door herkenning en gescheidenheid, en door zowel overeenkomsten en verschillen (Stacey 1991: 253). Aan de ene kant waardeerden deze kijkers de verschillen tussen henzelf en de ster, omdat dit fantasieën mogelijk maakt over een andere wereld waarin hun wensen in vervulling gaan, maar aan de andere kant hechten deze vrouwen waarde aan overeenkomsten tussen henzelf en de celebrity omdat dit hen wijst op kwaliteiten die ze zelf bezitten. Aan de ene kant vormen celebrities een onbereikbaar ideaalbeeld, maar aan de andere kant willen we ze in het echt tegen kunnen komen (Turner 2004: 8).
2.2.1 Uitzonderlijkheid versus gewoonheid
De vraag die aan alle eerder genoemde tegenstrijdigheden ten grondslag ligt is in hoeverre de celebrity zijn status te danken heeft aan het feit dat hij uitzonderlijk is. Uit de geschiedenis van celebrity blijkt dat de focus steeds meer is verschoven van kwaliteiten en talenten naar het privéleven van de beroemdheid. Boorstin ziet de opkomst van celebrity als een loskoppeling van uitzonderlijkheid en beroemdheid. Volgens hem was roem vroeger iets wat verdiend werd door ‘helden’ die belangrijke daden verrichtten. De celebrity maakte hier in zijn ogen een einde aan (Boorstin 1961).
Grofweg heeft het publiek twee opvattingen over het ontstaan van celebrity, zoals eerder ook bleek uit het onderzoek van Joshua Gamson naar verschillende publiekstypes (1994). Een deel van het publiek ziet de status van de celebrity als een gevolg van de talenten, prestaties of speciale kwaliteiten van de persoon in kwestie. Een ander deel van het publiek ziet de celebrity als een constructie, die beroemd is gemaakt door de media en de cultuurindustrie. De eerste
opvatting gaat ervan uit dat de ster beroemd is omdat deze in tegenstelling tot ons uitzonderlijk is. De tweede opvatting ziet de celebrity als even gewoon als wij, alleen net wat knapper, met net wat meer mazzel en een goed marketingteam tot zijn beschikking (Gamson 2011: 1063).
Nu door de groei van de massamedia een steeds groter deel van het publiek zich bewust is van de mechanismen die ten grondslag liggen aan de ontwikkeling en instandhouding van celebrity, heeft de notie van gewoonheid in de representatie van celebrities een extra functie gekregen. Representaties die laten zien hoe gewoon het leven van celebrities is, lijken een manier te zijn voor de media en het publiek om de ‘échte persoon’ achter de geconstrueerde celebrity te kunnen herkennen (Gamson 2011: 1063). De beroemde actrice mag dan wel schitteren op de rode loper bij de Oscars, het publiek weet dat dit voor een groot deel te danken is aan fotografen, visagisten en stylisten. Zij hebben namelijk gezien hoe diezelfde ster eruitziet wanneer ze gewoon even boodschappen gaat doen. In een joggingbroek, met ongekamd haar en zonder make-up staat ze lang niet zo ver van ons af. Sterker nog, dat is hoe ze ‘écht’ is. Nu de celebrity en de
31
glamour daaromheen steeds meer gezien wordt als een constructie, lijkt het gewone leven van diezelfde celebrity de ‘waarheid’ te laten zien (2011: 1063).
In celebritycultuur is de uitzonderlijkheid van de persoon in kwestie niet het belangrijkste element dat ervoor zorgt dat deze een celebrity wordt. De belangrijkste voorwaarde voor het bereiken van celebritystatus is dat de persoon in kwestie bereid is in ieder geval een deel van zijn leven voor de camera te leiden (Gamson 2011: 1063). Wat celebrity in stand houdt is niet de oorspronkelijke prestatie van de beroemdheid, al is een prestatie meestal wel de oorsprong van de faam, maar de vorming van een narratief rond het privéleven van de beroemdheid door de media (2011: 1063).
Gewoonheid is altijd al een aanwezig element geweest in de representatie van celebrity. Een middel om gemaaktheid van celebrity te compenseren en identificatie met de celebrity mogelijk te maken. Echter, wetenschappers zoals Gamson en Turner merken op dat sinds de jaren 80 gewoonheid een veel grotere rol is gaan spelen in de ontwikkeling en representatie van celebrity (Turner 2009: 2, 12, Gamson 2011: 1064). Nieuwe ontwikkelingen in de media, zoals de opkomst van reality tv en het internet hebben een verschuiving veroorzaakt in de constructie van celebrity, van elite naar alledaagsheid, waarbij meer dan ooit gewone mensen een rol spelen in de media-industrie.