Het internet en de celebritycultuur

In zijn boek Understanding Celebrity definieert Turner celebrity onder andere als een mediaproces dat wordt gecoördineerd door een industrie (Turner 2004: 8). Met de opkomst van het internet en met name interactieve Web 2.0-technologieën is het echter de vraag of de controle over de productie van celebrity en toegang tot celebritystatus niet verschoven is, weg uit de handen van de poortwachters van de entertainmentindustrie.

De demotic turn heeft grote veranderingen teweeggebracht in de celebritycultuur (Turner 2015: 60, Gamson 2011: 1065). Met name de komst van het internet heeft gezorgd voor een verandering in de productie en consumptie van celebrities. De media-industrie gebruikt het internet deels om hun traditionele processen voort te zetten, bijvoorbeeld door haar marketing voor een deel online te doen, of roddelbladen die het internet gebruiken om nieuwtjes en roddels over sterren sneller en breder te verspreiden. Naast het gebruik van nieuwe online technologieën voor een voortzetting van al bekende vormen van marketing en roddelpers, biedt het internet echter ook een nieuw soort bottom-up, doe-het-zelf celebrity-productieproces (Gamson 2011: 1065).

In het traditionele systeem was de gewone persoon afhankelijk van de media, zowel voor toegang tot representaties van celebrities als voor de mogelijkheden om zelf eventueel een celebrity te worden. De traditionele media vormen zo, samen met andere instituten, een poortwachter tussen het gewone publiek en de celebrity. Het internet biedt echter zowel

36

waarmee deels de afhankelijkheid van de traditionele media omzeild kan worden. Gamson stelt dat het internet de groep potentiële celebrities extreem vergroot doordat de ingangseisen laag zijn: in principe zijn een computer en een internetverbinding genoeg (2011: 1065).

Enerzijds betekent dit dat het internet een springplank is geworden voor gewone mensen die op zoek zijn naar een ingang in de entertainmentindustrie. Zij beginnen bijvoorbeeld met het plaatsen van filmpjes van hun talent op YouTube, waarmee ze een publiek opbouwen. Wanneer dit publiek groot genoeg wordt kan dit er voor zorgen dat ze ook offline doorbreken en opgepikt worden door andere media. Een voorbeeld van een ster waarmee dit is gebeurd is de Canadese zanger Justin Bieber. Inmiddels is Bieber allang niet meer alleen een internetbekendheid. Hij is uitgegroeid tot een conventionele celebrity. Echter, de mogelijkheden tot het verkrijgen van bekendheid die het internet normale gebruikers geeft, bieden niet alleen een nieuwe ingang in de traditionele media-industrie, maar leveren ook nieuwe vormen van celebrity op (Gamson 2011: 1066).

De nieuwe vormen van celebrity die online ontstaan verschillen van de traditionele Hollywood-celebrity, al blijkt bij het ontstaan van deze nieuwe celebrities ook een focus op het gewone in plaats van het buitengewone (Gamson 2011: 1066). Gamson onderscheidt drie vormen van celebrity die zijn ontstaan als gevolg van het internet en de mogelijkheden tot participatie die Web 2.0-technologie biedt: de anti-celebrity, de doe-het-zelf-celebrity en de micro-celebrity (2011: 1066).

De anti-celebrity is volgens Gamson een persoon die per toeval een status van bekendheid verwerft op het internet. Gamson schrijft dat deze anti-celebrities meestal gekenmerkt worden door hun normaalheid, een compleet gebrek aan speciale talenten of bewonderenswaardige kwaliteiten en een mate van amateurisme (2011: 1066). Dit kan

bijvoorbeeld iemand zijn die nietsvermoedend een homevideo van zijn kinderen online zet die ruzie krijgen omdat de jongste de oudste in zijn vinger heeft gebeten. Hij noemt het filmpje ‘Charlie bit my finger – again’.1 _{Het filmpje komt onder de aandacht van andere}

internetgebruikers, die het massaal gaan delen. Inmiddels is de video meer dan 800 miljoen keer bekeken. Er is geen directe reden aan te wijzen voor dit succes. Het filmpje is niet professioneler, grappiger of bijzonderder dan andere filmpjes die op het internet te vinden zijn, maar heeft er wel toe geleid dat de jongetjes uit het filmpje inmiddels een status van beroemdheid hebben

verworven die is overgelopen in andere media middels televisie-optredens, een eigen website en zelfs eigen merchandise.

37

Bij de creatie van de anti-celebrity speelt het publiek een belangrijke rol (Gamson 2011: 1065). Enkel doordat zo’n filmpje massaal wordt bekeken en gedeeld, wordt het een hit. De makers en onderwerpen van dit soort filmpjes hebben meestal niet de intentie om er beroemd mee te worden. Soms is deze manier van beroemdheid genereren gebaseerd op een soort collectieve

inside-joke, waarbij internetgebruikers massaal lijken te besluiten iets op zichzelf niet heel

bijzonders te verheffen tot iets bijzonders. Er is echter ook een vorm van internet-celebrity waarbij de maker wel bewust een poging doet een beroemdheid te worden: de doe-het-zelf- celebrity (Gamson 2011: 1066).

De doe-het-zelf-celebrity wordt gekenmerkt door pogingen tot het bereiken van een celebritystatus buiten het gevestigde systeem om (Gamson 2011: 1066). Deze sterren claimen zelf uitzonderlijk te zijn, maar tegelijkertijd bevestigen hun verhalen dat in het digitale tijdperk

iedereen de mogelijkheid heeft een identiteit te vormen en een ster te worden zonder

tussenkomst van het traditionele systeem. Deze celebrities zijn succesvol in het marketen van zichzelf. Een voorbeeld van zo’n internet-celebrity die verantwoordelijk is voor zijn eigen

bekendheid en deze ook bewust heeft opgezocht is de Amerikaanse blogger Perez Hilton, die een van de succesvolste roddelwebsites ter wereld leidt. Hij begon in 2005 een website over

Hollywood, waarmee hij zich positioneerde als eerlijke verslaggever die kritiek durft te geven. Inmiddels is de site uitgegroeid tot een fenomeen en heeft Hilton een vaste plek bij de rode lopers, awardshows en premières. Via zijn website heeft hij op een onconventionele manier weten door te dringen tot de traditionele showbusiness.

De laatste vorm van internet-celebrity die Gamson onderscheidt is de micro-celebrity, verwant aan de doe-het-zelf-celebrity. De micro-celebrity is echter bekend bij een kleinere groep fans, die direct participeren in het creëren van de celebrity (Gamson 2011: 1067). Gamson gebruikt de term ‘micro’ voor deze soort beroemdheid om twee redenen. Ten eerste omdat een deel van deze celebrities een beperkt bereik heeft, ze worden gevolgd door een select maar trouw publiek. Ten tweede omdat deze vorm van beroemdheid wordt gegenereerd door een interactieve disseminatie van informatie over iemands privéleven. Deze vorm van beroemdheid wordt

mogelijk gemaakt door sociale media en online publishing tools zoals blogs, waarmee iedereen een representatie kan vormen van zijn dagelijks leven om te delen met een potentieel groot publiek (Gamson 2011: 1067).

Waarom zijn deze vormen van celebrity met het internet opgekomen? Hoe komen ineens mensen die nooit eerder de mogelijkheid hadden een publiek te krijgen ineens in aanmerking om beroemd te worden? En waarom worden sommige van deze mensen ongewild beroemd, terwijl het anderen die het proberen niet lukt? Aurora Airaskorpi stelt dat de belangrijkste eigenschap van user-generated content authenticiteit is (2014: 7). Authenticiteit is niet een intrinsieke eigenschap

38

van user-generated content maar kan bepaalde uitingen worden toegedicht (2014: 7). Waar de

traditionele media baat hebben bij de creatie en instandhouding van celebritycultuur en een derde partij zijn die tussen het publiek en de celebrity instaan, biedt user-generated content directe

communicatie tussen makers en het publiek. Deze kleine afstand zorgt ervoor dat het publiek, zonder intermediairs, toegang heeft tot de performance van de maker. Omdat het publiek bepaalt of iets in haar ogen authentiek is of niet, zorgt de kleine afstand tussen publiek en maker bij user-

generated content ervoor dat zij dit makkelijker als authentiek kan beoordelen (2014: 7).

De nieuwe celebritycultuur die is ontstaan op internet heeft het makkelijker gemaakt voor gewone mensen om beroemdheden te creëren en zelf een publiek te vinden, waarbij ze de oorspronkelijke regels en instituten van de traditionele media-industrie omzeilen. Gamson stelt dat het internet een significante trend in de celebritycultuur tot volgroeiing heeft gebracht: een sterke groei in het spektakel van gewone mensen die beroemdheden worden, en tegelijkertijd de representatie van celebrities als compleet gewone mensen. Het internet en de mogelijkheden tot participatie die erin besloten liggen bevestigen de claim dat iedereen in principe een celebrity kan worden, ongeacht uitzonderlijke kwaliteiten (2011: 1067).

De demotic turn, die door Gamson en Turner al herkend werd in traditionele media en celebritycultuur wordt zo bezien versterkt door de mogelijkheden van het internet. Dit is

interessant, omdat is gebleken dat veel onderzoekers de neiging hebben internetfenomenen zoals blogs, social media websites en online platforms zoals YouTube als gloednieuwe fenomenen te zien die vóór de komst van het internet geen precedent kennen (Turner 2010: 125). In het kader van de celebritycultuur en de demotic turn die de afgelopen decennia heeft plaatsgevonden lijkt er wel degelijk een precedent voor de personal blogger te zijn, namelijk de celebrity. Dit wordt bevestigd door Gamsons term micro-celebrity, waarmee hij dit nieuwe fenomeen in verband brengt met het bestaande fenomeen. In hoeverre de celebrity gezien kan worden als precedent voor de personal blogger, en op welke manieren de personal blogger afwijkt van de traditionele celebrity, moet blijken uit een nadere vergelijking tussen deze twee fenomenen.