De verandering van de culturele functie van de beroemdheid van een object van fantasie en verlangens naar een object van identificatie, duidt erop dat gewone mensen op zoek zijn naar personen waaraan zij hun eigen identiteit kunnen spiegelen. Hierdoor is gewoonheid zowel vanuit de kant van het publiek als vanuit de media-industrie een steeds belangrijker aspect geworden in mediarepresentaties. De media zijn in nieuwe formats en uitingen steeds meer gebruik gaan maken van representaties van gewoonheid als de basis voor de constructie van celebrity, maar tegelijkertijd zijn ook ‘gewone’ mensen steeds meer gebruik gaan maken van de media om zichzelf te verheffen tot celebrity.
2.3.1 Celebrity als doel
Graeme Turner merkt op dat celebritystatus is veranderd van iets voor de elite naar een bijna rationele verwachting die meer en meer mensen hebben in het dagelijks leven (2004: 84). Op de vraag ‘wat wil je later worden?’ is beroemd geen vreemd antwoord meer. De consumptie van celebrity is zo’n groot onderdeel geworden van ons dagelijks leven omdat de media zo
doordrongen is van het fenomeen celebrity, dat het worden van een celebrity een doel op zich is geworden in plaats van een bijproduct van bijzondere prestaties (2004: 63).
32
Leo Braudy ziet de moderne wens om een celebrity te worden als een zeer redelijk verlangen. Beroemdheid biedt namelijk een bepaald soort erkenning. Celebrity vertegenwoordigt een verleidelijke vorm van zichtbaarheid, glamoureus en vleiend, die bevestigt dat de persoon in kwestie uitzonderlijk is. Hij noemt roem ‘het verwerven van een magisch moment van perfectie, het perfecte eindpunt van een proces van zelfpresentatie (vertaling door mij)’ (1986: 7).
Tegelijkertijd valideert celebritystatus het individu voor wie hij is, en niet per se voor zijn talenten. ‘Beroemd zijn om wie je bent, zonder je talent of positie, betekent dat je gewaardeerd wordt om wie je bent, als jezelf (vertaling door mij)’ (1986: 7).
2.3.2 De media en ‘gewone mensen’
De laatste decennia zijn verschillende secties van de media, zoals bijvoorbeeld commerciële televisie, een actievere rol gaan spelen in de productie van celebrity. Media zijn niet langer slechts de bron van representaties van celebrity, ze zijn steeds vaker de bron van celebrity zelf (Turner 2004: 53). Ze creëren nieuwe beroemdheden door mensen te selecteren zonder enige
uitzonderlijke kwaliteiten of talenten en deze in programma’s op te nemen. Een van de belangrijkste ontwikkelingen die de zichtbaarheid van gewoonheid in de media reflecteert is reality tv.
De opkomst en het succes van reality tv heeft meerdere oorzaken. Ten eerste reflecteert reality tv de invloed van celebrity op de wensen van de samenleving door een manier te bieden voor gewone mensen om een celebrity te worden. Celebrities worden gekenmerkt door de interesse in hun privéleven vanwege hun beroemde status. Reality tv draait deze verhouding echter om. Mensen zijn niet langer geïnteresseerd in privédetails van een beroemdheid, reality tv creëert beroemdheden door alle privéopenbaringen van gewone mensen in beeld te brengen (Turner 2004: 63). Het feit dat reality tv een succes is, zowel qua kijkersaantallen als de hoeveelheid kandidaten die zich elke keer weer opgeven voor programma’s als Big Brother, The
Voice of Holland, Idols, De Afvallers, The Biggest Loser enzovoorts, reflecteert de aspiratie van gewone
mensen om een celebrity te worden.
De representatie van gewoonheid heeft binnen deze programma’s een dubbele functie. Ten eerste bevestigt de gewoonheid van de kandidaten de realiteit van wat er in beeld gebracht wordt. Het feit dat kandidaten constant gevolgd worden door een camera wordt gepresenteerd als een bewijs dat ze op een gegeven moment hun ‘act’ laten vallen en hun échte persoonlijkheid laten zien. Daarnaast is gewoonheid onderdeel van het verhaal dat reality tv het publiek vertelt. Gewoonheid is de status waar vanuit de deelnemers met elkaar concurreren om te ontsnappen naar een andere categorie, namelijk die van de celebrity (Couldry 2003: 107).
33
De overgang van gewoonheid naar celebrity is het belangrijkste narratief van reality tv. Talentenjachten volgen deelnemers bijvoorbeeld in de race om te laten zien dat zij de celebritystatus verdienen. Hierbij wordt de constructie, de overgang van gewoon naar
buitengewoon, expliciet in beeld gebracht. Hiermee kapitaliseert reality tv op het verlangen van gewone mensen naar erkenning en zichtbaarheid. Reality tv is een voorbeeld van hoe media gebruikmaken van de economie van celebritycultuur (Turner 2004: 54). De vergrote
zichtbaarheid van gewone mensen in de media is deels een direct gevolg van de wensen en aspiraties die gecreëerd zijn door celebritycultuur en de massamedia, en dus ook in het voordeel van diezelfde media. De waarde van celebrity voor de media is dat het een categorie biedt waarin de gewone persoon kan transformeren. De gewone persoon heeft zelf geen middelen om een celebrity te worden maar dankzij het ritueel dat de media hem biedt, bijvoorbeeld door hem te laten deelnemen aan een talentenjacht, kan deze persoon een celebrity worden. (Turner 2004: 81) Hiermee wordt actief de hiërarchische verdeling tussen de gewone persoon en de celebrity in stand gehouden.
2.3.3 ‘Gewone mensen’ en de media
Een van de definities van celebrity die Turner in Understanding Celebrity geeft luidt als volgt: ‘een handelswaar dat wordt verhandeld door de promotie-, publicitieits- en media-industrieën die de representaties en de bijbehorende effecten produceren (vertaling door mij)’ (2004: 9). Sterren zijn beroemd door de manier waarop ze in de media geconstrueerd en gepresenteerd worden. Turner stelt echter dat de media de afgelopen jaren met een crisis van geloofwaardigheid te kampen hebben (2010: 8). Mensen zijn achterdochtiger geworden ten opzichte van representaties in de media. Ze zijn zich meer bewust van de commerciële motieven die achter de creatie en
instandhouding van celebrity schuilgaan. Dit verlies van een gevoel van authenticiteit bij celebrities verklaart een zoektocht van het publiek naar nieuwe, authentiekere vormen van identificatie.
Als gevolg van het verlies van vertrouwen in representaties van identiteit door de media, is een van de voorwaarden voor een gevoel van authenticiteit bij het publiek een zo minimaal mogelijke afstand tussen het publiek en de auteur (Airaskorpi 2014: 7). Nieuwe technologische ontwikkelingen, en dan met name de opkomst van Web 2.0, oftewel interactieve technologie waarbij gebruikers actief participeren in zowel het produceren als consumeren van inhoud, heeft daarom voor grote veranderingen gezorgd in de celebritycultuur. Het internet wordt deels gebruikt als een verlenging van de traditionele media-industrie voor de marketing van celebrity, maar daarnaast biedt het ook mogelijkheden voor een doe-het-zelf-proces van celebrityproductie (Gamson 2011: 1065).
34
Kennis van de geschiedenis en de processen van celebritycultuur biedt interessante inzichten in tendensen binnen de huidige mediacultuur. De geschiedenis van de celebritycultuur reflecteert enkele belangrijke veranderingen die de afgelopen eeuw hebben plaatsgevonden. Ten eerste blijkt uit onderzoek dat de laatste decennia is gedaan naar celebritycultuur dat het publiek een actieve rol speelt in de consumptie en productie van celebrity. Er is in de mediaconsumptie sprake van een verschuiving van escapisme naar identificatie, waarbij het publiek duidelijk steeds meer op zoek is naar authentieke identiteiten waarmee het zich kan identificeren. De grotere wens van het publiek tot identificatie heeft geleid tot een verschuiving van de focus binnen representaties naar gewoonheid in plaats van uitzonderlijkheid. Deze verschuiving heeft niet alleen plaatsgevonden binnen de celebritycultuur, maar is ook terug te zien in verschillende andere aspecten van de media.
In het volgende hoofdstuk worden deze thema’s uit de media-industrie die hier voor het voetlicht zijn gebracht aan de hand van celebrity toegepast op het fenomeen blogs. Zo kan deze technologische ontwikkeling geplaatst worden in het kader van de demotic turn en de
veranderingen die hebben plaatsgevonden in de media-industrie. Door blogs niet te benaderen als een op zichzelf staand fenomeen, maar als onderdeel van een grotere trend binnen de media die een vraag naar de representatie van gewoonheid en authenticiteit inhoudt, kan inzicht worden verkregen in de plaats die blogs innemen binnen de mediacultuur.
35