Strategie om onduidelijkheden op te lossen

Een eerste toepassing van code-switching is als strategie om onduidelijkheden op te lossen. In de opnames schakelen de gesprekspartners vaak over naar het Engels om onduidelijkheden uit te klaren. De problemen die ze op die manier oplossen, ontstaan meestal door de beperktere Nederlandse woordenschatkennis van de gaststudent. Om die reden schakelen voornamelijk moedertaalsprekers over naar het Engels. De gaststudenten daarentegen spreken veel minder Engels om een probleem op te lossen. We vinden daarom ook slechts enkele voorbeelden waarin ze met dat doel aan code-switching doen. Bovendien spreken de gesprekspartners in de tweede opname aanzienlijk minder Engels in vergelijking met de eerste (§5.4.5) en treden er ook minder communicatieve moeilijkheden op (§5.1). Ter illustratie beschrijven we hieronder

enkele van die fragmenten waarin zowel moedertaalsprekers als gaststudenten de strategie hanteren.

Moedertaalsprekers

Een eerste voorbeeld speelt zich af tijdens Sarahs eerste opname. Samen met haar gastzus hebben ze het over de appendix van haar andere gastzus.

Sarah opname 1 (352-354)

1 Nelle: Als hij ontploft zullen ze hem wel vinden. 2 Sarah: Ontploft?

3 Nelle: Ontploft. Explode.

Sarah herhaalt het woord waarvan ze de betekenis niet weet en vraagt op die manier hulp bij haar gastzus Nelle (beurt 2). Nelle herhaalt het woord en voegt er de Engelse vertaling aan toe om zeker te zijn dat Szonja het begrijpt (beurt 3). Na twee beurten is het probleem verholpen en kunnen de meisjes hun gesprek hervatten.

Een gelijkaardig gesprek vinden we terug tijdens Szonja’s eerste opname. Szonja maakt net de opmerking dat de Belgen heel veel pasta eten. Haar vriendin Nina heeft daarvoor de volgende verklaring:

Szonja opname 1 (98-101)

1 Nina: Mhm ja.. Omda da goedkoop is. 2 Szonja: Sorry?

3 Nina: <’t Is goedkoop>, euhm.. you, don’t need to pay a lot for it

4 Szonja: Ah ja.

Nina herhaalt net als Nelle haar eigen uiting en neemt zelf het initiatief om het in het Engels uit te leggen wanneer ze merkt dat er niet veel reactie van Szonja komt (beurt 3). Ook in dit fragment duurt de onderbreking niet lang. Szonja begrijpt na de Engelse uiting wat haar vriendin bedoelt en zet het gesprek vervolgens verder.

Zoals we al eerder vermeldden, treden er in de tweede opname minder moeilijkheden op in vergelijking met de eerste en spreken de gesprekspartners ook aanzienlijk minder Engels. Daarom vinden we ook minder fragmenten waarin de moedertaalsprekers problemen in het Engels uitklaren. Een van die zeldzame momenten vindt plaats tijdens Szonja’s tweede opname. Haar vriendinnen vragen haar of ze ‘spreidzit’ kan, een begrip dat Szonja niet kent.

Szonja opname 2 (27-36)

1 Vriendin 2: Kunde gij spreidzit? 2 Szonja: Hm?

3 Vriendin 2: Spreidzit?

4 Vriendin 1: Zo uw twee benen zo ((beelden uit))

5 Vriendin 2: With your two legs like so (.) on the ground 6 Szonja: Ik?

7 Vriendin 1: A split

8 Szonja: Nee. N-Niet nu nee maar euh: vroeger ja. 9 Vriendin 1: Ja?

Haar vriendinnen combineren non-verbale strategieën en Engelse vertalingen om aan Szonja uit te leggen wat een ‘spreidzit’ betekent. Op die manier begrijpt Szonja wat ze bedoelen en kan ze ook antwoorden op hun vraag. Ook tijdens Sarahs tweede opname vertaalt haar gastzus een zin in het Engels die Sarah niet begrijpt. Op dit moment in het gesprek zijn de meisjes op zoek naar een onderwerp voor een spel dat ze willen spelen.

Sarah opname 2 (410-413)

1 Nelle: De vakantie droeg allesbehalve bij aan zijn gezondheid.

2 Sarah: [3.0] Hm? De vakantie? Snap ik niet.

3 Nelle: Euh: The vacation was nothing but bad for his health 4 Sarah: Ja dat hebben wij al gedaan. (…)

Sarah geeft duidelijk aan dat ze Nelles uiting niet begrepen heeft (beurt 2). Vervolgens besluit Nelle de zin letterlijk in het Engels te vertalen (beurt 3). Op die manier verhelpt ze Sarahs begripsmoeilijkheid en kan Sarah ook aangeven dat ze dat onderwerp in het spel al behandeld hebben.

Gaststudenten

Voorbeelden van gaststudenten die aan de hand van code-switching communicatieve problemen rechtzetten, zijn schaars. In wat volgt bespreken we enkele voorbeelden waarin Szonja en Tanya toch met dat doel naar het Engels overschakelen.

Tijdens de eerste opname nemen de vriendinnen van Szonja een foto met haar op de speelplaats. Daarna probeert Szonja aan het meisje die de foto nam te vragen of ze de foto opgeslagen heeft.

Szonja opname 1 (236-242)

1 Szonja: Heb jij opslaan? Nomy? 2 Vriendin 2: Ja?

3 Szonja: Heb jij opslaan? 4 Vriendin 2: Wablief?

5 Szonja: Heb jij opslaan? Did you save it? 6 Vriendin 2: Ah, ja! [op-opgeslaan.

7 Nina: [opgeslaan.

De vriendin lijkt Szonja twee keer niet goed te verstaan. Szonja gebruikt in haar zin de infinitief ‘opslaan’ in plaats van het verwachte voltooide deelwoord (opgeslagen). Vermoedelijk zorgde dat onder andere voor verwarring bij de moedertaalspreker. Szonja merkt daarom ook dat ze het woord verkeerd gebruikt en vertaalt het bijgevolg in het Engels. Dankzij die vertaling, begrijpt de vriendin uiteindelijk dat Szonja ‘opgeslagen’ bedoelt. Samen met een andere vriendin verbeteren ze haar vervolgens. Daarna zetten de meisjes het gesprek verder.

Ook Tanya probeert een onderbreking in de interactie te herstellen door een Engelse vertaling. Tanya opname 1 (41-47)

1 Tanya: En euhm .. euhm, de euhm, mijn vrienden van AFS?

2 Iris: Sorry [‘k versta u nie.

3 Tanya: [like who, who, came to Belgium for exchange program.

4 Iris: Ja

5 Tanya: Ja, they are like they come from all over [ the world

6 Iris: [ ah echt?

7 Tanya: like Italy Brasil en ja XX

Iris geeft in beurt 2 aan dat ze Tanya niet verstaat. Mogelijk bedoelde Iris dat ze Tanya niet verstond omwille van het lawaai in het schoolrestaurant, maar vatte Tanya het op dat ze haar Nederlands niet begreep. Op die manier kan Tanya haar boodschap toch duidelijk maken.