Onderhandeling

Zoals de eerdere strategieën aantonen, werken beide gesprekspartners zoveel mogelijk samen om elkaar te begrijpen. In deze paragraaf focussen we op hoe de gesprekspartners onderhandelen om tot een wederzijds begrip te komen. De strategie baseren we op de “negotiation for meaning” die Nakatani (2006, p. 154) in zijn studie al aanhaalde. Een eerste voorbeeld zien we tijdens de eerste opname van Sarah. Nelle vertelt dat de leerkrachten op haar school hun agenda’s niet op elkaar afstellen, waardoor ze soms veel taken en toetsen op hetzelfde moment heeft. Nelle vertelt dat de leerkrachten geen ‘rekening houden met’ elkaar.

Sarah opname 1 (260-269 & 272-277)

1 Nelle: Dan houden ze daar geen rekening mee 2 Sarah: Rekening?

3 Nelle: Then they don’t like (.) they.. don’t ah! Rekening houden met.

4 Sarah: Calculate? 5 Nelle: No

6 Sarah: No ((Sarah lacht))

7 Sarah : I thought in calculate [but 8 Nelle: [no 9 Sarah: =It didn’t fit in the sentence 10 Nelle: Yeah. euhm, They will

(…)

11 Nelle: Euhm euhm, Rekening houden met. like euhm. I keep euh, when you walk slow I walk slower so I, ik hou rekening met jou

12 Sarah: Ah, like you keep.. you… [yeah 13 Nelle: [ja 14 Sarah: I understand [what you mean 15 Nelle: [You understand 16 Sarah: Uhu

Het gesprek is een mooi voorbeeld van hoe de gesprekspartners enkele van de bovenstaande strategieën combineren om zo over de betekenis van de boodschap te kunnen onderhandelen. Ten eerste herhaalt Sarah het deel van de uiting van Nelle dat ze niet begrepen heeft (beurt 2). Ten tweede schakelt Nelle over naar het Engels, wanneer ze merkt dat het een moeilijke uitdrukking is om uit te leggen (beurt 3). Sarah geeft ook in het Engels aan dat ze ‘rekening’ associeert met het werkwoord rekenen. Tot slot slaagt Nelle erin het probleem op te lossen aan de hand van een concreet voorbeeld (beurt 11). Het fragment toont hoe Sarah samen met Nelle onderhandelen om elkaar te begrijpen.

Ook in het volgende gesprek tussen Tanya en Iris zien we hoe ze met elkaar onderhandelen om elkaar te kunnen begrijpen.

Tanya opname 2 (379-384)

1. Tanya: Ben jij bang, voor de coronavirus? 2. Iris: Wat?

3. Tanya: Ben jij bang. 4. Iris: Voor wat?

5. Tanya: Voor de coronavirus

6. Iris: Ah, niet echt eigenlijk. En jij?

Iris geeft aan de hand van een onspecifieke uiting aan dat ze niet verstaan heeft wat Tanya zegt. Vervolgens herhaalt Tanya enkel het eerste deel van haar vraag (beurt 3). Iris heeft het nu wel verstaan maar mist nog wat informatie (beurt 4). Ze maakt daarom gebruik van een interrogatieve uiting om te vragen waarvoor ze bang zou zijn. Uiteindelijk geeft Tanya het antwoord waarop Iris wachtte en kunnen de meisjes het gesprek verder zetten. Opnieuw zien we hier hoe de gesprekspartners samenwerken en onderhandelen over de betekenis van de boodschap.

In het volgende fragment spelen Sarah en haar gastzus Nelle een spel waarin ze de doodsoorzaak van een personage moeten raden aan de hand van ja/nee-vragen.

Sarah opname 2 (671-679)

1 Nelle: (…) en, lag die boot er nog als ze allemaal dood waren?

2 Sarah: Heh?

3 Nelle: Was die boot er nog, als ze allemaal dood waren? 4 Sarah: I didn’t understood.

5 Nelle: Was de boot er als dat ze allemaal dood waren? 6 Sarah: If the boat, blablabla all that

7 Nelle: Was 8 Sarah: Was 9 Nelle: De boot 10 Sarah: De boot 11 Nelle: Er nog 12 Sarah: Er nog 13 Nelle: [ Als 14 Sarah: [ Ah ja. Ja.

Vermoedelijk spreekt Nelle de eerste keer te snel waardoor Sarah haar uiting niet verstaat. Daarom meldt ze het probleem met een onspecifieke uiting (beurt 2). Vervolgens herhaalt Nelle haar uiting, maar opnieuw tevergeefs (beurt 3). Sarah geeft namelijk in het Engels aan dat ze

het niet begrijpt (beurt 4). Ook een derde poging eindigt zonder succes (beurt 5). Opmerkelijk is dat Sarah het deel van de uiting dat ze wel begrepen heeft in het Engels vertaalt in de hoop dat het probleem zo sneller opgelost zal raken. Alleen houdt Nelle vol en blijft ze het in het Nederlands proberen (beurten 7, 9,11,13). Ze splitst de zinnen op waarna Sarah elk zinsdeel herhaalt. Geleidelijk aan begrijpt Sarah wat Nelle bedoelt en kan ze op haar vraag antwoorden. Samengevat passen de moedertaalsprekers de bovenstaande strategieën het vaakst toe. De meeste communicatieproblemen ontstaan bij de gaststudenten, waardoor zij vaker een beroep moeten doen op de hulp van moedertaalsprekers om een onduidelijkheid uit te klaren. De strategieën blijken bovendien zeer efficiënt te zijn. Zo goed als alle problemen worden op die manier opgelost. Bovendien werken de gesprekspartners samen om het gesprek terug vlot te laten verlopen. De gaststudenten geven een probleem aan omdat zij de boodschap van de moedertaalsprekers willen begrijpen. De moedertaalsprekers proberen vervolgens de onduidelijkheid recht te zetten om er voor te zorgen dat de gaststudenten enerzijds hun boodschap begrijpen en anderzijds ook Nederlands kunnen bijleren.

5.4

Code-switching

Zoals we in enkele bovenstaande fragmenten zagen, schakelen de moedertaalsprekers en gaststudenten geregeld over naar het Engels. In die zin ligt de bevinding in lijn met eerder onderzoek naar code-switching (van Mulken & Hendriks, 2012, Zimmerman, 2019). In de interviews na de eerste opnames, vroegen we beide groepen naar het gebruik van andere talen in de gesprekken. We wilden daarbij graag hoogte krijgen van hun eigen toepassing en indruk van de toepassing van hun gesprekspartners.

Als eerste geeft Sarah aan dat wanneer ze merkt dat moedertaalsprekers haar niet begrijpen, ze sneller overschakelt naar het Engels. Ze legt uit dat ze zich zou schamen, mocht ze iets verkeerds of raars in het Nederlands zeggen. Wanneer ze zelf een uiting van de moedertaalspreker niet begrijpt, probeert de moedertaalspreker het probleem eerst in het Nederlands uit te klaren en daarna in het Engels. Op het einde van het interview vermeldt Sarah ook nog dat ze het moeilijk vindt om Nederlands te spreken met mensen waarmee ze eerst gesprekken in het Engels voerde. Nelle, Sarahs gastzus, geeft aan dat ze vooral Engels praat om zichzelf verstaanbaar te maken voor Sarah. Verder zegt ze ook dat, wanneer ze een langer verhaal moet vertellen, ze naar haar gevoel te snel naar het Engels overschakelt. Szonja vertelt dat wanneer moedertaalsprekers haar niet begrijpen, ze haar boodschap eerst in het Nederlands probeert uit te leggen en dan pas Engels spreekt. Over de code-switching bij haar vriendinnen zegt ze het volgende:

A Interview Szonja (23-27)

1 Szonja: They really try to help me. When they euh: (.) If I don’t understand

2 JT: Mhm

3 Szonja: They don’t always explain me in English

4 JT: Okay

5 Szonja: To improve my Dutch

Om haar te helpen Nederlands te leren, spreken haar vriendinnen dus zo min mogelijk Engels wanneer ze merken dat Szonja iets niet begrijpt. Wanneer het echt nodig is, vraagt ook Szonja zelf naar de Engelse vertaling. Nina, een van Szonja’s vriendinnen, vertelt dat ze als moedertaalsprekers inderdaad veel Nederlands spreken zodat Szonja haar Nederlands kan verbeteren.

Tanya zegt dat ze liever heeft dat de moedertaalsprekers Engels spreken als het moeilijk is voor haar om het gesprek te volgen. Tanya’s vriendin Iris verklaart dat wanneer er een probleem optreedt, ze het eerst meerdere keren in het Nederlands probeert uit te leggen en dan pas overschakelt naar het Engels. Net voor de tweede opname vertelde Iris nog dat ze eigenlijk niet zo goed is in Engels en ze het daarom ook niet vaak spreekt.

In de volgende paragraaf behandelen we de situaties en het gebruik van dit zogenaamde code- switching in de opgenomen gesprekken. We bespreken daarbij eerst de toepassingen van dergelijke omschakelingen. De meeste voorbeelden die we daarbij aanhalen, komen uit de eerste opnames. In het tweede onderdeel van dit hoofdstuk (§5.4.2) tonen we namelijk aan dat de gaststudenten een evolutie in het gebruik van andere talen doormaken. Tot slot analyseren we ook nog de momenten waarop de gesprekspartners na een anderstalige uiting terugschakelen naar het Nederlands.

We beginnen onze analyse met de toepassingen van code-switching.