Vooraleer vastgesteld kan worden of er sprake was van sociale netwerken onder vrouwen in Rome dient het concept ‘sociaal netwerk’ eerst duidelijk te worden aan de hand van een definitie. Binnen een sociaal netwerk is het naar mijn mening van belang dat er een factor is die zorgt voor verbondenheid tussen individuen. Heden ten dage zou dit sport, muziek, werk, hobby, gedeeld streven, religie, woonplaats of afkomst kunnen zijn. Daarom zou, algemeen geformuleerd, de definitie van een sociaal netwerk als volgt kunnen luiden: ‘Individuen die
samenkomen als gevolg van een gedeelde factor’. De vraag in dit hoofdstuk is wat de
gedeelde factor voor de Romeinse vrouwen was als er sprake was van sociale netwerken. Hierbij zou men in het geval van Romeinse vrouwen kunnen denken aan een religieuze cultus, collegium of stand en familie. Bovenstaande definitie kan ook toegepast worden op de Oudheid omdat er naar mijn mening binnen een sociaal netwerk van een persoon er altijd een bindende factor nodig is. Misschien is het enigszins anachronistisch om te stellen dat er sprake is van sociale netwerken, omdat de term wellicht toentertijd nog niet bestond, maar uit dit hoofdstuk zal blijken of ze er wel of niet waren; mensen hadden nu eenmaal gemeenschappelijk factoren binnen sociale relaties.
Naast de eerder genoemde algemene definitie van een sociaal netwerk geeft D. Barney
in zijn ‘The Network Society’ een specifiekere beschrijving van een netwerk in het algemeen:
´a structural condition whereby distinct points (often called ‘nodes’) are related to
one another by connections (often called ‘ties’) that are typically multiple, intersecting, and often redundant. A node is a distinct point connected to at least one other node, yet often serving as the tie between them, whereas “flows are what pass between nodes along ties.’116
Deze definitie is een definitie voor een netwerk in het algemeen dat zou kunnen bestaan uit personen, computers of bedrijven. Het is derhalve tevens toepasbaar op een sociaal netwerk (personen). Voor dit onderzoek zouden de nodes gezien worden als personen en de ties de relaties die deze personen met elkaar hebben. De definitie laat duidelijk zien dat er sprake moet zijn van een ´tie´ voor het bestaan van een netwerk. De definitie laat nog niet duidelijk
116
zien wat er nodig is voor het tot stand komen en verstevigen van een tie zodat er een sociaal netwerk kan ontstaan, maar enkel hoe deze is opgebouwd.
Voor het onderzoek naar het bestaan van sociale netwerken onder vrouwen in Rome in
de late Republiek en de vroege keizertijd is het praktisch om dit te doen aan de hand van een theorie. Hiervoor wordt in dit onderzoek (gedeeltes van) de theorie van ‘the strength of weak
ties’ van Granovetter gebruikt. Deze theorie gaat ervan uit dat binnen een sociaal netwerk van
een persoon er sprake is van zowel een strong als een weak tie. Een tie is in dit geval de relatie tussen twee personen zoals we dit ook bij de definitie van Barney hebben gezien. Heden ten dage zouden wij een relatie met een (goede) vriend beschrijven als een strong tie en de weak tie noemen wij de relatie met een kennis. De sterkte van de relatie, ook wel de
bridge genoemd, wordt bepaald volgens een combinatie van de hoeveelheid tijd die in de
relatie wordt gestoken, de mate van emotionele intensiteit, vertrouwen en de wederkerige hulp die aan elkaar geboden wordt.117 Mijns inziens is het meest belangrijke van deze punten dat er in beide gevallen van een tie uit wordt gegaan dat er sprake is van emotionele intensiteit, vertrouwen en wederkerige hulp. Met name hulp is een kenmerk dat terugkomt bij de persoonlijke vriendschap en de patronagerelatie.
De weak ties van een persoon (P) zijn minder betrokken met elkaar dan de strong ties
van P.118 Ondanks dat weak ties geen goede vrienden zijn van P, zijn ze wel van groot belang binnen zijn of haar sociale netwerk. De strength van een weak tie is namelijk dat deze persoon meer gelegenheid biedt voor nieuwe kansen en mogelijkheden voor P. Zoals Granovetter zelf stelt:
‘Weak ties provide people with access to information and resources beyond those available in their own social circle; but strong ties have greater motivation to be of assistance and are typically more easily available.’119
Hieruit wordt duidelijk dat zowel strong als weak ties van belang zijn binnen een sociaal netwerk van een persoon. Waar de een P kan voorzien van nieuwe informatie, heeft de andere meer redenen om P daadwerkelijk te helpen in moeilijke tijden. In dit onderzoek zal dus onderzocht worden in hoeverre strong en weak ties deel uitmaakten van de sociale netwerken van Romeinse vrouwen.
117 M.S., Granovetter, ‘The Strength of Weak Ties’, Am. J. Sociol. Vol. 78 No. 6 (1973) pp. 1360-1380, 1361.
Granovetter gaat ervan uit dat de relaties die hij bespreekt zowel positief als symmetrisch zijn. In Granovetter, ‘The Strength of Weak Ties’, 1361, nt. 2.
118 M.S. Granovetter, ‘The Strength of Weak Ties: A Network Theory Revisited’, Sociol. Theor. Vol. 1 (1983)
pp. 201-233, 201.
119