De Romeinse collegia waren verenigingen die toegankelijk waren voor mensen van verschillende statussen, maar aangezien men diende te betalen voor een lidmaatschap lijken de allerarmsten uitgesloten.187 Vanwege de banketten en begrafenissen (in samenwerking met eventuele familie en patroon) die een collegium voor de leden kon organiseren, vervulden zij een sociale functie binnen het leven van de Romeinen en derhalve is er naar mijn mening binnen de vereniging ook sprake van een sociaal netwerk.188 In de inleiding is een duidelijk beeld ontstaan over patronage onder mannen, maar patronage in Rome was niet alleen een privilege voor mannen. Ook vrouwen konden zich ontfermen over personen, instituties of steden. In het geval van collegia was het voor een vrouw mogelijk om patrones of mater (fictief moederschap) te worden.189 Zoals Livia geroemd werd als moeder van het land vanwege haar goede daden tegenover het volk, zo was het voor een vrouw met een beduidend minder hoge status mogelijk om als patrones of mater genoemd te worden in relatie tot een
185 Cass. Dio. LIX. 7. 186
Idem. 57.12.5 en 55.8.2.
187 Coulston, en Dodge, Ancient Rome, 278. 188 Ibid. 279.
189 Hemelrijk geeft een duidelijke defintie van deze vorm van patronage: ‘In short, motherhood of a city suggests
a hierarchical and affectionate relationship between a wealthy and highly placed mother and the people in the role of her children. It was a personal, reciprocal, and enduring relationship, in which the mother and the people were expected to render mutual – but distinct – services, and which lasted until the death of the mother. The personal and affectionate nature of the relationship, and the element of duration, may have distinguished it from other, more ephemeral exchange relations between the cities and members of the wealthy elite.’ In E.A.
stad of een collegia.190
Nu duidelijk is hoe en op welke manieren vrouwen zich konden verbinden aan een stad of collegium rest ons de vraag hoe de rol van weldoener van een collegium invloed had op het sociale netwerk van een vrouw. Binnen een collegium was het bekend wie de matres en patronessen waren, aangezien dit duidelijk werd aangegeven op de album collegii (ledenlijst). Dit was een marmeren lijst die in de schola (clubhuis) van een collegium hing en met name tijdens bijeenkomsten en banketten duidelijk zichtbaar was.191 Doordat een mater een ‘insider’ was en haar rol als beschermvrouw binnen het collegium bekend was, kan er naar mijn mening gesteld worden dat de leden van het collegium deel uitmaakten van haar sociale netwerk. 192 Iedereen was op de hoogte wie de mater was en over het algemeen waren de matres van gelijke stand.
Collegia waren niet enkel instituten bedoeld voor mannen. Zo bestonden er ook collegia die vrouwen toelieten, hetgeen opvallend is aangezien collegia over het algemeen
niet toegankelijk waren voor vrouwen.193 Hemelrijk geeft aan dat er een mogelijkheid bestaat dat de matres van een collegia een rol speelden bij de selectie en controle van de vrouwelijke leden.194 Omdat een mater van gelijke stand als de vrouwelijke leden was, was de kans groot dat de vrouwen onderdeel uitmaken van elkaars sociale netwerk (strong of weak ties). Een patrones van een stad of collegium was, in tegenstelling tot een mater, een outsider. Zij waren afkomstig uit een ander milieu dan de inwoners en de leden, aangezien zij deel uitmaakten van de senatoren- of ridderstand.195 Hierdoor is het moeilijk om te concluderen of de inwoners en de leden daadwerkelijk onderdeel uitmaakten van het sociale netwerk van een patrones.
Naast dat vrouwen als patrones konden optreden is er ook een inscriptie bekend van
190 Een collegium is een vereniging waar personen lid van kunnen worden. Een collegium kan een soort van
vakbond zijn en is dan opgericht voor een bepaald beroep, maar een collegium kon ook opgezet zijn vanwege een woonplaats in een bepaalde stad, om sociale of religieuze redenen. Collegia hadden een sociaal doel, daar zij ervoor zorgden dat verjaardagen van leden gevierd werden en daarnaast konden zij ook een begrafenis
verzorgen. Tevens konden de leden genieten van banketten, uitdelingen van geld. De organisatie van een collegium weerspiegelde die van een stad. Zo waren er magistraten, een raad en het plebs. Personen die afkomstig waren uit de ridder- of senatorenstand konden verkozen worden tot beschermheer (of vrouw). In Coulston, en Dodge, Ancient Rome, 277. "Collegium." Brill’s New Pauly. Antiquity volumes edited by: Hubert Cancik and , Helmuth Schneider. Brill Online, 2013. Reference. Universiteit Amsterdam. 28 September 2013 <http://referenceworks.brillonline.com/entries/brill-s-new-pauly/collegium-e302990>
191 E.A. Hemelrijk, ´Patronesses and “mothers” of Roman collegia´, Cl. Ant. 27 (2008) 115-162, 127. 192 Hemelrijk, ‘Fictive Motherhood and Female Authority in Roman Cities´, 208.
193 TI | B · M | COLLEG MVLIERVM | CIL VI. 10423. Vrouwen en collegia: Beard, North, en Price, Religions
of Rome. Vol. I, 297. Volgens Beard, North en Price konden vrouwen enkel lid worden van ‘the pure domestic associations of the great households’. Zie ook ongepubliceerd hoofdstuk van Hemelrijk, Hidden Lives, Public Personae, 23-30.
194 Hemelrijk, ‘Fictive Motherhood and Female Authority in Roman Cities´, 210. 195
een collegium waar enkel vrouwen lid van konden worden. Er zijn enkele voorbeelden van vrouwen die lid waren van een collegium, maar hier zijn weinig bronnen over.196 De collegia die bedoeld waren voor vrouwen, waren collegia georganiseerd rondom een godheid.197 Er is een inscriptie bekend die zich momenteel in de Vaticaanse Musea bevindt. Deze was gegraveerd in een klein marmeren bordje afkomstig uit een columbarium. Helaas worden we niet veel wijzer wanneer we naar de inscriptie kijken, behalve dat het bordje gewijd is aan een persoon die het zeer verdiende (B.M. – bene merenti) en diegene zich verdienstelijk had ingezet voor het COLLEG(IUM) MVLIERVM. Gezien het gebruik van de term mulierum, bestaat er een mogelijkheid dat dit een collegium voor vrijgelatene was.