25 een ladder en een ijsstok Het onderstaande vers luidt:
4.11 La Scarificatrice Pacifique / De Vreedzaame Kopster en Le Politique Chirurgien Interessé / De Staat en Baat-Kundige Wond-Meester
Ook in het geval van De Vreedzaame Kopster [afbeelding 51] en De Staat en Baat-Kundige Wond-meester heeft Allard twee bestaande prenten, ditmaal van Cornelis Dusart, als voorbeeld gehad. Op De Vreedzame Kopster is te zien hoe een kopster met behulp van een kopglas bloed afneemt van een vrouw, terwijl een chirurgijn toekijkt. Deze vorm van aderlating werd om medische redenen toegepast, maar was ook in de kwakzalverij populair om uit het bloed de waarheid boven water te krijgen, bijvoorbeeld over liefdeszaken. De prent vormt opnieuw een toespeling op de dubbelzinnige rol die koningin Anna speelde tijdens de vredesonderhandelingen van Utrecht.
De prent van Allard is een spiegelbeeldige en sterk vereenvoudigde kopie van de oorspronkelijke ets van Cornelis Dusart, Kopster [afbeelding 52].153 Deze ets, afmetingen 257 x 174 mm, is linksonder gesigneerd (Corn. Dusart fe. et inv.) en gedateerd (1695) en door J. Gole te Amsterdam uitgegeven met privilege van de Staten van Holland en West-Friesland.
In de oorspronkelijke prent is het tafereel, met twee vrouwen en achter hen een man met klisteerspuit onder zijn koord in de aanslag, gesitueerd in een woning. De vrouw bij wie het bloed wordt afgenomen zit voor een haardpartij. Boven haar opgestoken hand hangt een soort verzegeld certificaat dat de kundigheid van de kopster moet onderstrepen. De prent is zeer gedetailleerd en bevat tal van dubbelzinnige
toespelingen.
In zijn kopie heeft Allard veel veranderd en vereenvoudigd. De staande voorstelling is getransformeerd tot een liggende (200 x 315 mm) en linksonder gesigneerd: t‘Amsterdam bij A: Allard bij den Dam. De
dichtregels zijn vervangen door de titel: De VREED ZAAME KOPSTER, Enz [sic]: 9. Aan de bovenzijde binnen het kader staat de titel in het Frans: La SCARICIFICATRICE PACIFIQUE.154 De huiselijke achtergrond met schouw is vervangen door een geheel lege, witte achtergrond, horizontale banen aan de onderzijde suggereren een vloer.
150 RP-P-OB-83.133-109, zie paragraaf 4.9. 151
RP-P-OB-83.533 en RP-P-OB-83.534.
152 RP-P-OB-83.133-112; Muller 3210; Atlas van Stolk 3358 en RP-P-OB-83.133-113; Muller 3211; Atlas van Stolk 3359.
153 RP-P-BI-7272. 154
De huidige betekenis van scaricificatrice heb ik niet kunnen achterhalen, wel scarification, wat rituele incisie betekent.
41
De plaat is sleets waar het de figuren betreft. Een veelzeggend detail is dat het fantasiepatroon op de jurk van het ‘slachtoffer’ bij Dusart, op de prent van Allard is vervangen door Franse lelies en distels, verwijzend naar de onderhandelende partijen. Achter en boven het slachtoffer - links van haar hand - steekt een bezemsteel omhoog waaraan een ‘vlag’ is gebonden met een verklarende tekst. Deze zinspeelt op de geneigdheid van koningin Anna om op vreedzame wijze, dat wil zeggen door omkoping - hierop zou de geldbuidel aan haar riem kunnen duiden -, de oorlog te beëindigen.
De expressiviteit van de figuren heeft bij Allard het nodige aan kracht ingeboet. Opnieuw zien we dat hij zich voor de modellering van de gezichten en ontblote ledematen bedient van de stippeltechniek. Daarnaast wijken alle mogelijke details af van het origineel. Wel keren ook hier allerlei dubbelzinnigheden terug: de klisteerspuit, de bezemsteel, de wijdbeense houding van de vrouw en haar ontblote borsten. Mogelijk is de prent in een eerder stadium door Allard voor andere doeleinden uitgegeven.
Ook de pendant van deze prent, De Staat en Baat-Kundige Wond-meester, [afbeelding 53]zinspeelt op de neiging van koningin Anna om het met de Fransen tijdens de onderhandelingen op een akkoordje te gooien.155 Van Rijn meent dat het een al even ‘weinig geestige kopie’ naar het origineel van Dusart is als de Kopster.156
Van deze Heelmeester zijn meerdere staten157 in het Rijksprentenkabinet aanwezig, waarvan RP-P-BI-7274 [afbeelding 54] gesigneerd en gedateerd is waarbij ook de naam van de uitgever (J. Gole Amstelodami) vermeld is. Net als de Kopster is deze prent geprivilegieerd door de Staten van Holland en Friesland. Beide maken deel uit van een serie spotprenten van Dusart op verschillende beroepen.
De ets, waarop de zieke weinig zachtzinnig onder handen wordt genomen, vertoont de nodige
gelijkenissen met de Kopster. Ook hier drie personen, een op een stoel zittend slachtoffer, rechtsachter hem de heelmeester, die zijn linkerarm onderhanden neemt, en linksachter het slachtoffer een vrouw die vol afschuw toekijkt, de handen ineengeslagen. Rechts op de prent wordt het tafereel via een venster belicht, daaronder een vensterbank waarop tal van voorwerpen liggen. Boven de heelmeester hangen aan de kastwand een schaar en een doek, aan de muur een schilderijtje, een soort balg, en helemaal bovenop de kast staat een deel van een schedel. Middenboven hangt aan het plafond een armadillo (gordeldier). Linksvoor zijn op een krukje een ketel, een vijzel en een vaasje te zien. Met dergelijke details drijft Dusart de spot met de artsenij.
Bij Allard zijn al deze details verdwenen. Ook in dit geval is de prent spiegelbeeldig, gemaakt op basis van de voorstelling van Dusart. De dichtregels onderaan zijn vervangen door titel: De STAAT en BAAT-KUNDIGE WOND-MEESTER. Net als bij de Kopster zijn hier de gelaatsuitdrukkingen minder expressief en uitgesproken dan in het voorbeeld. Het aanrecht is vervangen door een tafel, een raam ontbreekt net als de rest van de achtergrond, andere details (voorwerpen) van de vensterbank zijn wel overgenomen (een mand, een rol verband, een schenkkan, iets wat op een omgekeerde hoed lijkt). Boven de prent staat bij Allard de volgende tekst:
155 RP-P-OB-83.133-113. 156
Stolk 1900, dl. IV, 3359, p. 198.
42
Le POLITIQUE CHIRUGIEN INTERESSÉ, en daaronder de verklaring, links in het Frans, rechts de Nederlandse vertaling. Een veelzeggende toevoeging bij Allard is een mager hondje, dat tegen de vrouw, ‘Hennetje’, opspringt. Tussen zijn pootjes staat een asterisk die naar een tweeregelig vers in het Frans en Nederlands verwijst: ‘Waar jij Fidel gebleeven/ Men zou geruster leeven’ / ‘Si vous eussiez eté fidele / Nous Aurions gloire continuelle’.
Uit de mand van ‘Hennetje’ (koningin Anna) piepen een distel, een lelie en een roos, verwijzend naar de onderhandelende partijen tijdens de Vrede van Utrecht. De distel, kan als ‘nationaal’ symbool duiden op Schotland, dat sinds de Acts of Union van 1707 met Engeland het Verenigd Koninkrijk vormde. Uit Hennetjes’ hoed komt de kop van een haantje tevoorschijn, een toespeling op Frankrijk. De prent is linksonder binnen de marge door Allard gesigneerd.
In de begeleidende tekst wordt gerefereerd aan de schrik van ‘Hennetje’ om al het bloedvergieten, waarbij Frankrijk (‘Haan neef’) door Mars gehaat wordt vanwege zijn pogingen op slinkse wijze vrede te
bewerkstelligen door de bondgenoten tegen elkaar uit te spelen. Opnieuw hebben we hier dus van doen met een bespotting van de onbetrouwbare Britse bondgenoot, waar de Fransen maar al te gretig op inspeelden.