De Russische moslims tijdens den oorlog

Onder de Moslims in de gansche wereld hebben de Russen de faam, een volk te zijn, waarmede het goed leven is, en dat

alle andere rassen broederlijk gezind is. In Aziatische clubs in Berlijn en elders, is het vaak mode, om als symbool van toekomstverwachtingen, de Russische

‘roebaschka’ of hemdblouse te dragen. Deze reputatie heeft het huidige Rusland aan de tsaristische politiek te danken.

Een welsprekend getuigenis van deze bijzondere achting van den Moslim voor den Rus vindt men in Prof. Snouck Hurgronje's beroemde boek over Mekka, waarin de schrijver op p. 337 van dl. II de oordeelen wedergeeft, welke in Mekka vertoevende Mohammedanen uit alle streken der wereld, over de Europeeërs vellen, waarmede zij in aanraking geweest zijn: ....‘in Mekka vernemen wij uit den mond der Indische Mohammedanen niets dan woorden vol bitteren haat tegen de Ingliz....

....De Indiërs stieten tegen hun overheerschers niets dan verwenschingen uit. Ondubbelzinnig bleek uit hunne gesprekken, dat hun haat niet enkel gegrond was in rassenantipathie en godsdienstig fanatisme, maar voortkwam uit de kwetsende en minachtende vormen van omgang der meeste Engelschen met hun “inboorlingen”....

....De “Russische Knoet” kwam er veel beter af. Rusland's macht imponeert de Centraal-Aziaten en zijn machtsopenbaringen beschouwen velen als uitvloeisels van een ondoorgrondelijken goddelijken wil. De theocratische staatsorde ligt voor de Moslims in de rede, en zij beschouwen de volledige erkenning hunner godsdienstige rechten als een weldaad. Niettegenstaande het, door den laatsten oorlog¹⁾

aangewakkerde fanatisme tegen de “Moskof's”, dat zich vooral in Mekka op een scherpe wijze uit, hoort men hier over geen enkele Europeesche regeering zoo gunstig oordeelen uitspreken als over de Russische, zoodra de gesprekken van den

theoretischen godsdiensthaat afdwalen naar bijzonderheden van het staatsbestuur.... ....Nauwelijks brengen de Algerijnen het gesprek op Frankrijk, of men verneemt uit elk woord de verachting der Moslims voor een republikeinsche staatsregeling. Zij zeggen, dat het het “zuivere rijk der krankzinnigen” is. Sommigen weten wat te vertellen over het veelhoofdige parlement, dat feitelijk regeert, en gezeteld is te Parijs, het “paradijs der

ongeloovigen”, en hoe er met grove woorden en soms met revolverschoten over de hoogste landsbelangen wordt gekibbeld en beslist. Geen omgeving zou zoo geschikt zijn als de Mekkaansche, om van alle Franschen monarchisten te maken....’

Geen enkele der pogingen welke de Turken vóór en tijdens den wereldoorlog ondernomen hebben, om de breede massa's der Russische Moslims van hun regeering te vervreemden, heeft daarom succes gehad. De Turksche propaganda speculeerde op de liefde voor vrijzinnige denkbeelden en den honger naar hervormingen, welke zich in dit land, waar alle ideologieën aan het gisten geraakt waren, ook van vele jongere Mohammedanen hadden meester gemaakt. Het welslagen der Jong-Turksche revolutie in 1908 had nieuw leven ingeblazen aan een kort tevoren ontstane

Pan-Turksche beweging.

Evenals het Panslavisme niet ontstaan is in Moskou maar in de vooraanliggende bastions van het Slavendom (met name Servië), is het Pantoeranisme niet wakker geworden in Constantinopel zelf, maar in Rusland. De stichter van den eersten Pan-toeranistischen bond, Joessoef Bey Akchoera Ogloe, en de voornaamste verdediger dier leer, Ahmed Bey Agayef, zijn Tataren uit het Wolgagebied geweest. Onder invloed der Duitsch-Oostenrijksche staatkunde was deze gedachte van een Toerania irredenta door de Turksche regeering als strijdmiddel tegen Rusland benut. Door den Caucasus was zij langs de Wolga in Rusland binnengedrongen, maar meest tot jonge intellectueelen beperkt gebleven. De Russische regeering sloeg haar opmerkzaam gade - want zij had zich tot een gevaar kunnen ontwikkelen, maar trad niet tegen de nieuwe leer op, daar de menigten er niet vatbaar voor bleken te zijn.

Inmiddels brak de wereldoorlog uit. Onder Duitsche inspiratie werd de

oorlogsverklaring van Turkije tot een afkondiging van den heiligen krijg tegen de Ententemogendheden uitgebreid. De schim van het Chalifaat der sultans van Turkije werd opgeroepen. Enver Pasja en Talaat Pasja maakten in den vorm eener proclamatie, een aantal vragen van den sultan en de antwoorden van den Sjeik-hoel-Islam openbaar, die elken Mohammedaan die Frankrijk, Engeland of Rusland

in hunne krijgvoering tegen Duitschland en Oostenrijk zou helpen, met goddelijke straffen bedreigden.

Een ‘algemeene kennisgeving aan alle belijders van den Islam’, die onmiddellijk na de oorlogsverklaring, door het officieuze comitee der natlonale verdediging uitgegeven is, verduidelijkte hetgeen onder den heiligen krijg te verstaan viel. Niet alleen mocht het bloed aller ongeloovigen welke zich op Moslimsch gebied (dat is in hoofdzakelijk door Moslims bewoonde gewesten) bevonden, vrijelijk vergoten worden, maar het was plicht voor elken Mohammedaan, om de over Moslimsch gebied heerschende ongeloovigen te dooden. Geen middel mocht worden uitgesloten: de kennisgeving beval uitdrukkelijk sluipmoord en guerilla aan.

Op Russisch gebied werden door het manifest in het bijzonder de Moslimsche bevolkingen in Toerkestan, Chiwa, Bochara, Kaukasië, de Krim, Astrachan, Kazakistan, tot dezen meedoogenloozen krijg opgewekt.

De pogingen der Russische regeering om de verspreiding van dit brandstichtend geschrift op Russisch grondgebied te verhinderen, faalden. In de wereld van den Islam verbreiden slagwoorden en geruchten zich met onbegrijpelijke en

onweerstaanbare snelheid. Noch het gesloten gevechtsfront, noch de Siberische woestijnen konden ze tegenhouden.

Toch heeft de prediking van den heiligen oorlog door het fictieve Chalifaat te Constantinopel, in Rusland niet de minste uitwerking gehad. Rusland heeft zelfs niet noodig gehad, vlammende uitspraken van gehechtheid aan de regeering bij

Moslimsche autoriteiten uit te lokken en te verspreiden, gelijk de Fransche regeering dat in haar Mohammedaansche koloniën gedaan heeft. Er was nergens in de Russische Moslimwereld brandstof opgezameld, waarin de leuze van den heiligen krijg voedsel zou hebben kunnen vinden. Weldra maakten trouwens de nederlagen der Turksche legers nabij Sarykamich en Ardahan in Dec. 1914-Jan. 1915 voorgoed een einde aan de hooggespannen verwachtingen der naar Duitsche directieven werkende Turken, die gehoopt hadden, de strijdbare Kaukasische volksstammen onder de paardestaarten hunner zegevierende regimenten tegen de Russen in het veld te kunnen brengen.

Niet alleen heeft de Russische regeering in geen enkel harer Moslimgebieden eenige moeilijkheid ondervonden, maar de loyale houding der Kaukasiërs heeft haar aangemoedigd in het eerste jaar van den oorlog Mohammedaansche ruitertroepen te organiseeren, die, als een elite-divisie uitgerust, onder bevel van 's Keizers broeder, Grootvorst Michel Alexandrowitsjch aan het Duitsche front meer dan hun plicht gedaan hebben. Tegen de bondgenooten van den ‘Chalief’ van Constantinopel, zijn de ruiters der beruchte ‘Wilde Divisie’ opgetreden met een dapperheid die door geen Russische troep overtroffen is, een eene wreedheid, welke vaak de Duitsche

voorhoeden teruggeschrikt heeft. Tijdens mijn verblijf temidden dier beruchte regimenten, waarin ik de achterhoedegevechten van het vluchtende Russische leger in Augustus 1917 heb medegemaakt, is mij de ware haat opgevallen, welke deze Kaukasische inboorlingen tegen de Duitsche Uhlanen bezielde.

Er was meer: de traditioneele vereering der Moslims voor het tsaristische regiem, de uitnemende verstandhouding met de Groot-Russische officieren, uitten zich in een ware verachting voor de uit den band geslagen soldatesca, en in sterk vijandige gevoelens jegens alle voorstanders van het komende revolutionnaire regime. Wanneer het pas gaf, sloegen de Mohammedaansche ruiters met wellust in op de revolutionnaire soldaten, en voor menige afschuwelijke pogrom in de Jodenwijken der Galicische en Russischen steden, hebben de doortrekkende Mohammedaansche troepen als motief ingeroepen, dat zij de Israëlieten voor de snelle verbreiding der revolutie aansprakelijk stelden, en op hen de wanorde in stad en land, en de nederlagen aan het front wilden wreken.

Niet alleen zijn de laatste militaire successen tegen de Duitschers in het jaar 1917 aan de Mohammedaansche ruiters te danken geweest, maar dezen zijn in September 1917 de eenige legereenheid geweest, die uit onwankelbare trouw aan het oude bewind, bereid gevonden werden, om de oude orde te herstellen. De Kaukasische Divisie vormde de kern van Kornilof's detachement, dat onder monarchistische officieren tegen de Petrograadsche sovjets is opgerukt. In zoo sterke mate hadden deze Moslims hun zaak met de Russische

eenzelvigd, dat zij, nog lang nadat alle kansen op herstel der tsaristische orde verkeken waren, geïsoleerd te midden van het volkomen tot ontbinding vervallen Russische leger zijn voortgegaan in hun eentje de oude rijkstradities te belichamen en te verdedigen.

Het maakte den indruk, alsof de socialistische denkbeelden der Bolsjewieken bij geen mogelijkheid in hunne breinen konden post vatten. Zoo scherp was altijd de scheiding gebleven tusschen hunne denkwereld en de Russische, dat de bolsjewistische prediking hun toescheen, uit een andere wereld te stammen, uit een heelal met andere maatverhoudingen, waarin alle normale zielkundige en maatschappelijke betrekkingen ondragelijke misvormingen ondergaan hadden.

Alles was vreemd voor hen in het nieuwe rumoer. De hysterische phase der revolutionnaire prediking kwetste hun Oosterschen zin voor waardigheid en zij bleven ontoegankelijk voor de tonische werkingen der bolsjewistische ideeën, deze om- en misvormingen van zuiver Christelijke idealen.