Rol en houding politici – Meer staatsman dan voorheen

De belangrijkste kritische vragen die NRC stelt, gaan over de vliegroute en in het verlengde daarvan: wie was er verantwoordelijk? “Is het sowieso wel verstandig over conflictgebieden heen te

vliegen?”130_{; “Wat gebeurde er met de informatie van de NAVO? En waarom vloog Malaysia Airlines} nog over Oost-Oekraïne? Heeft de NCTV nu luchtvaartmaatschappijen geïnformeerd? Want een 123 Nederlandse experts aan ’t werk, 21 juli

124 We willen onze mensen terug, 21 juli

125 Grote vragen over ramp blijven, 22 juli

126 Frustraties lopen op in de Tweede Kamer, 30 juli; Nabestaanden beslissen over de lichamen, 30 juli

127 Alles verliep vlekkeloos tijdens de ceremonie, 24 juli

128 Nederlandse teams in Oekraïne, 19 juli

aantal maatschappijen vloog om, en onder andere Malaysia en KLM niet. Hoe zit dat?”131_{; “Uit} onderzoek van deze krant blijkt dat in Nederland niemand weet wie de luchtvaartmaatschappij had moeten waarschuwen.”132_{; “Wie levert luchtvaartmaatschappijen belangrijke informatie over} veiligheid van vliegroutes?”133 _{En: “Hoe veilig is vliegen?”}134

De gebeurtenissen zijn voor NRC ook een aanleiding om andere (bredere) kritische vragen te stellen: “Is de door de bezuinigingen gehavende krijgsmacht nog tot zo’n operatie in staat?”135 _{Dit thema is} vooral belangrijk rond de discussie van het wel of niet militair ingrijpen op de crashsite. Over die discussie wordt veel geschreven. Het is een belangrijke factor in de beeldvorming rond premier Rutte. Over het algemeen laat de krant de kritiek op het gekozen beleid (“’slapheid’ in het optreden”136₎ zien, maar legt ze ook uit waarom er geen militairen gestuurd worden.

De krant benoemt de moeilijke positie van Rutte (“Op dit moment moet Rutte drie complexe opdrachten tegelijk vervullen […] intussen moet hij rust uitstralen én vastberadenheid, troostende woorden spreken én rationeel overkomen..”137_{) en spreekt over het algemeen positief over hem} (kalm, sober, to the point, geen spoortje vermoeidheid, beheerst, indrukwekkend). Er worden twee kritiekpunten aangehaald: hij zou te mechanisch zijn en te mild voor de Russen.

Positieve woorden zijn er ook voor (“de politicus die het meest indruk maakte”138_{) Timmermans:} “Tijdens het debat spraken alle Kamerleden waarderende woorden voor de manier waarop Timmermans tot nu toe in de crisis heeft geopereerd. Vooral zijn indringende toespraak voor de Veiligheidsraad van vorige week oogstte lof.”139 _{Een enkele keer worden beide politici tegen elkaar} afgezet, bijvoorbeeld in een column waarnaar de krant verwijst: “Invloedrijke columnist Paul Jansen schrijft een uiterst kritisch commentaar over Rutte en laat zich tegelijkertijd prijzend uit over Timmermans. ‘Timmermans gaat naar Kiev, Rutte wacht. Timmermans gaat naar de VN, Rutte wacht.”140

Tot slot ook in NRC een kort bericht over de gedragingen van Belgische premier Elio Di Rupo, getiteld waarom lacht Di Rupo zo? “In een tweet vroeg hij om respect voor de slachtoffers en hun

familieleden, maar die uur later twitterde een sefie waar hij breed lachend op staat.”141 5.2.4 Personificatie

Zoals eerder genoemd, NRC is bewust heel terughoudend met informatie over de slachtoffers. Ze vermelden dat twee keer expliciet in de krant. In de artikelen komt dit ook duidelijk naar voren. Er worden in de meeste vrijwel geen namen van slachtoffers of betrokkenen genoemd.

131 Waarom vloog KLM/Malaysia Airlines over het gebied?

132 KLM niet geïnformeerd over gevaar boven Oost-Oekraïne, 26 juli

133 KLM wist van niets, 26 juli

134 En toch is een vliegreis niet erg gevaarlijk, 25 juli

135 Zijn militaire opties eigenlijk wel realistisch? 22 juli

136 Heel het land staat in Eindhoven, 23 juli

137 Meer staatsman dan voorheen; dramademocratie

138 Hoe MH17 de zomer veranderde, 26 juli

139 Frustraties lopen op in de Tweede Kamer, 30 juli

140 Crisiscentrum Den Haag, 26 juli

Opvallend is dat NRC wél de namen noemt van bekende overledenen, zoals aidsonderzoeker Joep Lange of oud-PvdA’er Willem Witteveen. Over Lange zijn ook meer persoonlijke verhalen geschreven. (“Joep Lange heeft mijn leven gered”142_{: “Hij vocht onophoudelijk voor de waardigheid van mensen} over de hele wereld die besmet waren met hiv.”143_{). Het stuk is een ingezonden brief, maar werd wel} geplaatst op de nieuwspagina’s.

Over alle andere slachtoffers maakt de krant korte teksten op een overzichtspagina. De stukjes zijn informatief en persoonlijk, maar tegelijkertijd soms ook afstandelijk. Ze zijn heel sec, en zonder emotioneel woordgebruik: “Een 12-jarige jongen uit Zutphen, samen met zijn moeder en haar vriend onderweg naar Bali. De jongen had net zijn laatste schooldag op de lagere school gehad. In de afscheidsmusical speelde hij de keizer van China.”144 _{Er wordt gesproken over: een man, een student,} een lobbyist, een muzikant, een advocaat, een echtpaar, een schoolkind.

NRC voert betrokkenen of nabestaanden niet direct op, maar gebruikt wel citaten die bijvoorbeeld op internet zijn geplaatst (“’Ik viel als een blok voor je’, schrijft een jongen in een online eerbetoon aan zijn ex-vriendin”145_{; “’Wat hebben we gelachen’, meldt een vriend op internet.”}146_{; “Michel Klaassen} uit Amsterdam schreef op zijn blog een veelvuldig gedeeld verhaal over een vriend […] ‘Hij leek zo zorgeloos, zoals flirtte met een paar van de anderen.”147

De fotoreportage uit de New York Times (die NRC ook plaatst) van Nederlandse fotograaf Ilvy Njiokiktjien lijkt qua namen een omslagpunt voor de krant. Vanaf dat moment komt de krant voor het eerst ‘dichter bij’ de slachtoffers. Door hun namen te noemen, maar ook door de foto’s –de lege plekken die ze achterlieten- en de korte geschreven portretten erbij. Hierin komen nabestaanden aan het woord over de slachtoffers, bijvoorbeeld Johan Molenaar over overleden drummer en vriend Cor Schilder: “Het zou raar zijn als er straks iemand anders achter dat drumstel zit”.148

In een aantal stukken149 _{van NRC worden helemaal geen personen opgevoerd. Geen betrokkenen,} maar ook geen experts. Deze stukken zijn vooral erg gericht op informatieoverdracht, en worden in wezen verteld door de journalist.