Betekenisgeving en betrokkenheid

Het laatste thema dat besproken wordt, is misschien wel het belangrijkste kenmerk van de sociale tragedie. De betekenisgeving. Alle bovenstaande thema’s houden in zekere zin verband met dit overkoepelende thema. Veel thema’s en de passages of zinnen die daarbij horen, dragen bij aan de betekenisgeving, of zijn een manier van betekenisgeving op zich.

De Telegraaf laat de betekenisgeving onder andere zien door alle verschillende vormen van herdenking en verwerking te beschrijven. Een benefietconcert (“Muziek kan uiting geven aan verdriet”103_{), kleinere gebaren (“De zaak ging gisteren open om klanten te helpen bij het verwerken} van de klap”104_{, “een zee van bloemen en tekeningen”}105_{,) of vlaggen die halfstok hangen, klokken die} luiden en de vele rouwstoeten (“motorrijders en trikes gaan als eerbetoon in colonne een tocht

93 ‘Onderzoek gaat voor aanklacht, 19 juli

94 Maleisische premier roemt Nederland, 1 augustus

95 ‘Al die kisten, dat snijdt door de ziel, 25 juli

96 Eurlings pareert kritiek vliegroute, 26 juli

97 Luchtvaart verwacht veiligere vliegroutes, 22 juli

98 Piloten woest: ‘Dit had nooit mogen gebeuren”, 24 juli

99 Rapport over oorzaak binnen week verwacht, 29 juli

100 Europa als een man achter Timmermans, 23 juli

101 ‘Als Poetin niet ingrijpt, is zijn lot bezegeld’; steeds meer bewijzen van betrokkenheid, 21 juli

102 Kabinet wil nationale herdenking, 30 juli

103 Herdenkingsconcert in Arnhems stadion, 29 juli

rijden”106_{, “ongeveer 250 mensen hebben in Dordrecht meegelopen met een stille tocht”}107_{) en} gebedsdiensten108_.

We zouden kunnen zeggen dat ook de uitgebreide ceremonie in Eindhoven, en het minutieus beschrijven ervan, een belangrijke vorm van betekenisgeving is. Het belang van die ceremonie (“op waardige wijze overdragen van de slachtoffers”109_{) lijkt daarmee bijna een tegenreactie op de} (schijnbare) slechte behandeling van de lichamen op de rampplek. Zoals een van de dragers zegt: “Je wilt zo graag dat deze doden eindelijk respectvol behandeld worden, dat je gedurende de volledige ceremonie opperste concentratie moet bieden. Je kunt het maar één keer doen en dan mag er absoluut niets fout gaan.”110

Binnen dit thema past ook de rol van de media of journalist als therapeut. De krant die vertelt hoe je als mens om moet gaan met deze gebeurtenissen. Daarnaast wordt in veel stukken benadrukt hoe erg het speelt in het land. Hoe het iedereen raakt, hoe iedereen meeleeft. En hoe dit indruist tegen de ‘normale’ reactie van Nederlanders, het verstoppen van gevoel. Een artikel is zelfs helemaal gewijd aan dat idee, waarbij de betekenis van rampen zelfs positief gedraaid wordt, namelijk: steeds meer saamhorigheid door crisis en rampen (“Betreden we na jaren van individualisme een tijd van saamhorigheid, met de MH17 als afschuwelijke katalysator? Crisis en ellende verbinden meer dan voorspoed”111_{). Op die manier lijkt iedereen een eigen plekje en ook een eigen rol te krijgen in die} nationale tragedie (“Het moet nabestaanden ook heel veel kracht geven in de verwerking van het verlies: te weten dat zo veel landgenoten het oprecht steunen in hun verdriet”112_{). Opvallend zijn de} ‘grote woorden’ die gebruikt worden, om de betekenis te benadrukken.

In het artikel ‘massaal medeleven helpt nabestaanden’ komen de verschillende vormen heel duidelijk naar voren.

“Met het indrukwekkende medeleven van de afgelopen dagen hebben ontelbare landgenoten voorgoed een troostende hand gelegd op de geschokte schouders van de nabestaanden […] Het zal hen blijvend helpen bij het verwerken van hun ondraaglijk verlies. Het besef dat hun leed gedeeld leed is, dat ons land, dat normaliter zo ingetogen het traanvocht bedwingt, meehuilde en afschuw voelde, zal al die ouders, broers, zussen, grootouders, ooms, tantes, neven, nichten, al die vrienden en vriendinnen helpen. […] De niet aflatende betrokkenheid van onze overheid. Die prachtige speech van minister Timmermans, al die duizenden langs de route van Eindhoven naar Hilversum. Dat medeleven, mee verdriet hebben, meehuilen. Die totale landelijke reactie is voor de nabestaanden van onschatbare waarde. […] de massale steun zal helpen, ook de manier waarop de stoffelijke overschotten met sobere ceremonie zijn ontvangen op de basis in

Eindhoven. Het is zo goed wat er bij terugkeer van de lichamen is gebeurd. Iedereen had het gevoel dat ze nu thuis zijn. […] Dit blijft hangen, dit is een collectieve ervaring, dat verdwijnt niet.”

106 Eerbetoon, 1 aug

107 Witte mars voor slachtoffers MH17

108 Dienst op tv, 22 juli

109 Bedeesd applaus voor rouwstoet; permanente luchtbrug met Oekraïne, 27 juli

110 ‘Dankbaar voor eervolle klus, 28 juli

111 Onheil verbroedert; Steeds meer saamhorigheid door crisis en rampen, 2 augustus

Ook de therapeutische rol zit er sterk in: “Om de pijn van het gemis te ervaren is innerlijke rust nodig […] eerst moet het trauma worden verwerkt, dan komt pas de verliesverwerking. […] Het is absoluut niet vreemd om na zo’n ramp gevoelens van verdriet en onmacht te hebben. Mensen kunnen ook worden geconfronteerd met hun angst voor de eigen dood.”

Die betekenisgeving wordt ook veelal ingekleurd met persoonlijke ervaringen of gevoelens van mensen. Zoals de al eerder genoemde Nick, zoon van een slachtoffer. Zijn woorden hebben een soort therapeutische, spirituele lading. Een manier waarop hij het verdriet een plek kan geven: “Misschien is het omdat ik wist hoe mijn moeder over de dood dacht. Ze was spiritueel, geloofde dat er na het leven op aarde meer is. Een mooie plek waar het goed is. Ik geloof ook dat ze daar zijn, die gedachte geeft me rust.”113

Tot slot kan gezegd worden dat De Telegraaf in enkele artikelen ook haar eigen rol als krant

benadrukt. In het artikel ‘Gitaarleraar treurt om zijn leerlingen’ (24 juli) staat: “Pas zaterdag kwam de schok. In De Telegraaf zagen zij de gezichten van John en Chris.” Of in het stuk: ‘Rampvlucht MH17 en conflict Gaza beheersen Galith Garmy. “Ik ben gewoon kapot in mijn hoofd […] De Telegraaf met al die foto’s […] ik had het niet meer.”