Reflectie op de opbrengsten voor de theorie

Doel van dit onderzoek was om inzicht te verschaffen in de invloed van de groeiende deelname aan schaduwonderwijs op het functioneren van het regulier onderwijs. In

overeenstemming met de literatuur blijkt dat leraren zowel positieve als negatieve effecten ervaren van schaduwonderwijs in de klas (microniveau) en op de maatschappij

(macroniveau). In de klas beïnvloedt deelname aan schaduwonderwijs het gedrag en de kennis van leerlingen zowel positief als negatief (Bray, 2013; Bray & Lykins, 2012). De resultaten van dit onderzoek geven daarnaast aan dat deze invloeden op het gedrag en de kennis van leerlingen bevorderend of juist beperkend kunnen werken voor het pedagogisch-didactisch handelen van leraren. Leraren ervaren dus invloed op hun handelen door het

schaduwonderwijs. Op maatschappelijk niveau zien leraren het positieve effect van

schaduwonderwijs als preparer for society en het negatieve effect van schaduwonderwijs als

reproducer of society (Mori & Baker, 2010). Opvallend is wel dat veel leraren met name

reflecteerden op de concrete eigen situatie. Het leek voor veel leraren moeilijk om de reflecteren op de invloeden op het gehele Nederlandse maatschappij. Zo zagen leraren het voordeel van schaduwonderwijs als preparer for society bijvoorbeeld vooral voor de individuen die deelnemen aan schaduwonderwijs en minder voor de gehele maatschappij. Ook stelden leraren de ongelijkheid in onderwijskansen in hun eigen omgeving niet zo te herkennen of zagen zij de ongelijkheid niet als probleem, omdat de ongelijkheid in

onderwijskansen er in hun ogen altijd al is geweest. De resultaten van dit onderzoek geven daarnaast aanleiding een derde factor te identificeren op maatschappelijk niveau waarop schaduwonderwijs invloed heeft, namelijk de waarde van het regulier onderwijs. Door de hoge kosten van schaduwonderwijs, lijkt het schaduwonderwijs volgens leraren voor leerlingen en ouders meer waard te worden dan het regulier onderwijs. Dit vinden zij een negatieve invloed van het schaduwonderwijs.

In Nederland zijn er signalen dat er overheveling van onderwijstaken van het regulier onderwijs naar het schaduwonderwijs plaats zoud vinden (Obdeijn, 2016; Rutten, 2016). De resultaten uit dit onderzoek ondersteunen dit niet. Slechts twee maal werd een overheveling van taken door leraren gesignaleerd. Leraren ervaren wel verschuivingen in de taken die het regulier onderwijs uitvoert, maar dit heeft volgens de leraren te maken met de wetgeving rondom passend onderwijs en het feit dat de scholen, net als het schaduwonderwijs, proberen in te spelen op de behoeften van leerlingen en ouders. De groei in deelname aan

schaduwonderwijs lijkt dus niet de taakverdeling direct te beïnvloeden. Wellicht is er echter wel sprake van een indirect effect. De keuze van scholen om meer in te spelen op de

behoeften van leerlingen en ouders door meer ondersteunende taken aan te bieden, kan

onbewust beïnvloed zijn door de ervaren negatieve invloeden van schaduwonderwijs. Leraren benoemen bij de beschrijving van de ideale situatie dat zij wensen dat deelname aan

schaduwonderwijs vermindert en/of dat negatieve invloeden van schaduwonderwijs

verminderen. Volgens de leraren kan dit bereikt worden wanneer het regulier onderwijs meer ondersteunende taken uitvoert. Dat is precies wat de scholen lijken te doen met het creëren van het eigen hulpaanbod waarmee scholen inspelen op de behoeften van leerlingen en

PERSPECTIEVEN VAN LERAREN OP DE INVLOED VAN SCHADUWONDERWIJS OP HET REGULIER ONDERWIJS 44

ouders. Dit eigen hulpaanbod kan ook halfschaduwonderwijs worden genoemd (Ireson, 2004). Bij halfschaduwonderwijs werken publiek en privaat samen, waardoor leerlingen gratis of tegen minimale kosten van dit aanbod gebruik kunnen maken. Met dit aanbod trachten scholen in ieder geval het functioneren van het regulier onderwijs te verbeteren, door de deelname aan schaduwonderwijs te verminderen. Wellicht is de ontwikkeling van het ontstaan van halfschaduwonderwijs daarom toch deels een reactie op de groei van deelname aan

schaduwonderwijs.

Dit onderzoek heeft ook inzicht gegeven in hoe leraren het schaduwonderwijs

beoordelen. Opvallend was dat wanneer leraren gevraagd werd een algemeen oordeel te geven over het schaduwonderwijs, leraren hier heel verschillend op antwoordden. Sommigen vinden schaduwonderwijs een positieve, anderen een neutrale en weer anderen een negatieve

ontwikkeling. Dit terwijl veel leraren soortgelijke ervaringen hadden, zowel positieve als negatieve. Vermoedelijk wordt dit oordeel dus niet alleen bepaald door de ervaringen, maar spelen bijvoorbeeld ook idealen over het doel van onderwijs een rol. Leraren met een negatief oordeel over schaduwonderwijs benoemden bijvoorbeeld vaker dan leraren met een positief oordeel, dat zij het een probleem vinden dat schaduwonderwijs de sociale ongelijkheid zou versterken. Voor deze leraren is sociale gelijkheid waarschijnlijk een belangrijk ideaal, waardoor zij de invloed van schaduwonderwijs hierop zwaarder laten meewegen in hun oordeel.

In tegenstelling tot het algemeen oordeel, zijn de leraren in dit onderzoek het wel eens over de ideale taakverdeling tussen het regulier onderwijs en het schaduwonderwijs. Ook wanneer leraren het schaduwonderwijs niet per se als negatieve ontwikkeling zien, zouden ze de extra ondersteuning liever binnen of via het regulier onderwijs zien, omdat dit volgens hen de plicht is van het regulier onderwijs. Daarnaast zou de extra ondersteuning in het regulier onderwijs de deelname aan schaduwonderwijs kunnen verminderen, waardoor ook de negatieve effecten van schaduwonderwijs verminderen. Op dit moment worden mogelijke oplossingen voor het verminderen van de negatieve effecten van schaduwonderwijs met name gezocht op macroniveau. Bijvoorbeeld het verminderen van high stake testing bij de

selectiemomenten en het verlagen van de druk op presteren in de huidige maatschappij (Bray, Zhan, Lykins, Wang & Kwo, 2014; Fase, 2017). Leraren in dit onderzoek zien naast deze mogelijke oplossingen op macroniveau ook mogelijkheden op micro- en mesoniveau.

Wanneer deze gecombineerd worden tot een meervoudige aanpak, zou dit wellicht de situatie omtrent schaduwonderwijs daadwerkelijk kunnen verbeteren (Kwok, 2010). Deze concrete mogelijke oplossingen die leraren in dit onderzoek aandroegen, worden verder besproken in de opbrengsten voor de praktijk.

Leraren in dit onderzoek zien dus vooral veel taken voor het regulier onderwijs en weinig voor het schaduwonderwijs. Wel zouden leraren ook graag zien dat ouders een aantal taken op zich nemen. Een aantal leraren ziet bijvoorbeeld graag dat ouders hulp bieden bij het ordenen, plannen en het maken van huiswerk. Daarnaast zouden leraren graag zien dat ouders praten met hun kind, hun kind motiveren en hun kind stimuleren. Wellicht zijn leraren zich echter niet bewust dat zij met het benoemen van taken voor ouders deelname aan

schaduwonderwijs juist kunnen uitlokken. Sommige ouders willen of kunnen deze taken niet uitvoeren en besteden dit dan uit aan het schaduwonderwijs (Fase, 2017).

PERSPECTIEVEN VAN LERAREN OP DE INVLOED VAN SCHADUWONDERWIJS OP HET REGULIER ONDERWIJS 45