Problematiek in Groningen

2.2.2.1 Financiële aspecten

De financiële situatie rondom het openbaar vervoer in de provincie Groningen is niet rooskleurig (Jan van Selm, persoonlijke communicatie). De invoering van de OV- chipkaart in heel Nederland heeft ervoor gezorgd dat de verdelingen van subsidie voor het openbaar vervoer zeer nadelig uitgepakt hebben voor de provincie Groningen (Frank Bouma, persoonlijke communicatie). Bezuinigingen op het openbaar vervoer in de provincie Groningen zijn dan ook onvermijdelijk. Bezuinigingsmaatregelen die onder meer bedacht (maar

Bezuinigingen op openbaar vervoer

“Sommige lijnen verdwijnen geheel, soms worden kleinere bussen geschrapt, soms worden de vroegste en laatste bussen eruit gehaald. Dat leidt er weer toe dat met name in de perifere, dunbevolkte delen van de noordelijke provincies de bereikbaarheid onder druk komt te staan. Dat in de wetenschap dat sommige gebieden nu al niet of nauwelijks bereikbaar zijn voor mensen die geen auto hebben. De noordelijke volksvertegenwoordigers moeten zich afvragen of een

prijsverhoging in

het openbaar vervoer niet te verkiezen is boven isolement. Bovendien moeten ze beseffen dat vervoer dat eenmaal geschrapt is in tijden dat de overheden het nóg krapper gaan krijgen waarschijnlijk nooit meer terugkomt” (Dagblad van het Noorden, 2012).

41

(nog) niet uitgevoerd) zijn omvatten het verhogen van de prijzen en het schrappen van diensten of het versoberen van frequenties inhouden (zie kader ‘Bezuinigingen op openbaar vervoer’). Hierdoor neemt de bereikbaarheid van de slechtst bereikbare afgelegen gebieden verder af (Kiers, 6 juli 2012). Deze maatregelen zijn bij de Groningse bevolking, maar ook bij de provincie Groningen en het OV- Bureau Groningen Drenthe niet gewenst, omdat ze een directe nadelige invloed hebben op sociale en maatschappelijke voorzieningen. Er wordt gevreesd dat er in de toekomst vaker lastige keuzes gemaakt moeten worden: “Ons hele budget wordt gewoon gekort, dus dat betekent dat we echt

steeds meer keuzes moeten gaan maken, pijnlijke keuzes ook” (Frank Bouma, persoonlijke

communicatie). Volgens het OV-Bureau Groningen Drenthe staat het echter vast dat er niet getornd wordt aan de primaire delen van het openbaar vervoersysteem, het HOV en het basisnet (Jan van Selm, persoonlijke communicatie).

2.2.2.2 Bevolkingskrimp

In de provincie Groningen is sprake van bevolkingskrimp. De provincie Groningen is, samen met de provincies Fryslân, Limburg en Zeeland, een van de gebieden waar de krimp van de bevolking in sterke mate aan het toenemen is

vergeleken bij de rest van Nederland. Binnen de provincie Groningen hebben vooral de oostelijke en noordelijke gebieden te kampen met sterk teruglopende bevolkingsaantallen (zie kaart 3). Bovendien verandert de samenstelling van de bevolking in deze gebieden: jonge mensen, gezinnen, en hoger opgeleiden trekken weg, en de ouderen blijven achter. Dit leidt onder meer tot leegstand van woningen. Bovendien wordt het

bij teruglopende

bevolkingsaantallen en vergrijzing steeds moeilijker om

42

winkels in stand te houden (Provincie Groningen, z.j.3). Doordat steeds meer voorzieningen, zoals bijvoorbeeld bakkers, uit dorpen wegtrekken, moeten mensen naar naburige dorpen of steden om hun brood te kopen. Omdat er naast de bakker in het naburige dorp ook een slager zit, kopen ze daar tevens meteen hun vlees. Hierdoor loopt de slager die nog wel in hun eigen dorp zit inkomsten mis. Door deze tendens, die op veel meer gebieden dan alleen de kleinschalige winkeliers plaatsvindt, wordt het op den duur voor de slager ook te moeilijk om zijn winkel te behouden. Het gevolg is een verdere daling van het voorzieningenniveau, in een soort vicieuze cirkel (Jan van Selm, persoonlijke communicatie). Ook de voorziening van openbaar vervoer kan uiteindelijk onder druk komen te staan, ook al is gebleken dat er op dit moment nog geen sprake is van teruglopende reizigersaantallen (zie 2.2). Typerend aan de provincie Groningen is de grote rol van de stad Groningen. Deze stad heeft te maken met bevolkingsgroei. In de ommelanden van de stad Groningen is dit anders, hier hebben vrijwel alle gemeenten te maken met bevolkingskrimp. Koploper is de gemeente Delfzijl, het bevolkingsaantal in deze gemeente is sinds 1980 met 20 procent gedaald (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, 2009) De bevolkingskrimp in de plattelandsgebieden van de provincie Groningen is dus groot. De provincie Groningen stelt echter dat het niet haar intentie is om de (toename van de) bevolkingsdaling tegen te gaan (Frank Bouma, persoonlijke communicatie). Wel wil de provincie maatregelen treffen om de krimpgebieden leefbaar te houden en ze te verbeteren. Hieronder valt het verduurzamen van de regio’s, het instellen van minder, maar betere voorzieningen, en het realiseren van minder, maar betere woningbouw (Provincie Groningen, 2013). Zo ontstaat er de laatste jaren in gemeenten steeds meer de neiging om in bepaalde (grotere) dorpen het totaalpakket aan voorzieningen te realiseren, zodat de vicieuze cirkel van dalende voorzieningenniveaus geen kans krijgt (Jan van Selm, persoonlijke communicatie). Bovendien probeert de provincie zo veel mogelijk te anticiperen op de verwachte demografische ontwikkelingen, en dan met name de leegloop van dorpen op het platteland. Scholen die fuseren of verplaatsen naar een andere locatie worden bijvoorbeeld aangespoord om zich te vestigen nabij een knooppunt (zie 2.2.1.2), zodat de bereikbaarheid vanuit kleine kernen gewaarborgd blijft.

2.2.2.3 Sociale aspecten

De bevolkingskrimp, en de afname van het aantal (openbaar vervoer)voorzieningen als gevolg daarvan, hangt nauw samen met sociale (on)gelijkheid en maatschappelijke participatie (zie ook 1.2.1 en 1.2.2). De afname van het draagvlak voor verschillende voorzieningen kan ertoe leiden dat veel van deze voorzieningen, zoals winkels en scholen, te duur worden om ze te handhaven. Ook het aanbod van openbaar vervoer, een voorziening die voor iedereen bereikbaar zou moeten zijn, komt door teruglopende bevolkingsaantallen in het geding. Uit onder meer paragraaf 1.2 blijkt dat een

43

gebrek aan dergelijke voorzieningen een nadelige invloed heeft op de mate van maatschappelijke participatie en sociale gelijkheid. Het beleid van de provincie is niet eenduidig. Wel is duidelijk dat de provincie zich, bij het plannen van openbaar vervoer, met name richt op de economische toplocaties, en het bereikbaar houden daarvan. Er wordt echter wel rekening gehouden met de voorziening van openbaar vervoer om de economische toplocaties heen (Frank Bouma, persoonlijke communicatie). Over de financiering en haalbaarheid van de dunne openbaar vervoerlijnen door het landelijke gebied heen zegt de provincie Groningen het volgende: “We hebben wel zeker ideeën hoe we het

kunnen aanpakken, maar er is inderdaad nog geen duidelijkheid over wat nou de beste manier is”

(Frank Bouma, persoonlijke communicatie).