Het valt op dat relatief vaak een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van 1 dag wordt opgelegd in combinatie
PORNOWEBSITE VAGINA.NL AANGEKLAAGD DOOR EOKM
Expertisebureau Online Kindermisbruik (EOKM) en Stichting Stop Online Shaming kla-gen de Nederlandse pornowebsite Vagina.nl aan. Op deze website kan iedereen sek-sueel beeldmateriaal uploaden. Gebleken is dat daar ook materiaal tussen zit dat ille-gaal en zonder instemming van degenen die daarop zichtbaar zijn, is verkregen. In sommige gevallen gaat het daarbij zelfs om verkrachtings- en misbruikfilmpjes of beeldmateriaal van minderjarigen. Volgens het EOKM en Stichting Stop Online Sha-ming heeft Vagina.nl onvoldoende waarborgen ingebouwd om te voorkomen dat ille-gaal en onvrijwillig seksueel beeldmateriaal via hun website wordt verspreid. Bijvoor-beeld door vooraf een goed screenings- en controlebeleid te voeren voor het plaatsen van het materiaal. En de mogelijkheid om achteraf onvrijwillige verspreiding van beeldmateriaal eenvoudig te kunnen rapporteren via de website.25 Ook zou er een leeftijdscontrole moeten plaatsvinden om minderjarigen te beschermen.26 Het EOKM en Stichting Stop Online Shaming vinden dat alle pornowebsites moeten kunnen aan-tonen dat er toestemming is voor het verspreiden van seksueel beeldmateriaal. In lijn met deze ontwikkeling houden grote porno-aanbieders nu ook hun websites schoon
24 Voor een beschrijving van dit onderzoek zie Nationaal Rapporteur, 2014 (Op goede grond) p. 200.
25 Website EOKM, www.eokm.nl/nieuws/ (geraadpleegd 26 augustus 2020).
26 Website AD, www.ad.nl/binnenland/pornosite-aangeklaagd-om-plaatsen-van-filmpjes-zonder-toes-temming~ab1f6a4f/ (geraadpleegd 26 augustus 2020).
van materiaal waarvan de aard of herkomst onduidelijk is. Zo heeft Pornhub eind vorig jaar aangekondigd dat ze slechts nog materiaal toestaan van correct geïdentificeerde gebruikers en al het materiaal verwijderen dat op mogelijk misbruik duidt.27 Dat priva-te partijen hun maatschappelijke verantwoordelijkheid willen nemen en dergelijke acties ondernemen, is een positieve ontwikkeling.
De rechtszaak van het EOKM en Stichting Stop Online Shaming tegen Vagina.nl is uniek. De uitspraak kan richtinggevend zijn voor pornowebsites en de eisen die gelden voor het verspreiden van seksueel beeldmateriaal als het gaat om gegevensbescher-ming. Dat komt overeen met de tweede actierichtlijn van de minister van JenV om hostingbedrijven verantwoordelijk te stellen voor het faciliteren van illegale content via hun websites (zie ook §3.2).28 Het vormt daarmee een belangrijke stap in de be-scherming van slachtoffers tegen inbreuk op hun lichamelijke en geestelijke integriteit en privacy. Bovendien kunnen mogelijkheden om misbruik op eenvoudige wijze te rapporteren zodat verdere verspreiding zo snel mogelijk kan worden voorkomen, de kans op hernieuwd slachtofferschap verkleinen.
6.4 In eerste aanleg afgedane zaken
In de periode 2015 tot en met 2019 heeft de rechter in eerste aanleg 3.622 zaken van seksueel geweld tegen kinderen afgedaan. Dat zijn enkele zaken minder dan het aantal zaken dat het OM heeft gedagvaard in diezelfde periode (zie §5.5). Deze afwijking is te verklaren, doordat niet alle zaken die het OM dagvaardt in 2015-2019 ook in diezelfde periode door de rechter worden afge-daan. De ontwikkeling van het aantal zaken dat door de rechter in eerste aanleg is afgedaan, is te zien in Figuur 6.1.
27 Website AD, www.ad.nl/tech/pornhub-kondigt-maatregelen-aan-tegen-kinderporno~a978c35d (geraadpleegd 19 februari 2021).
28 Kamerstukken II 2020/21, 31015, nr. 223.
212 155 174 183 136
618
530 532 589
493
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900
2015 2016 2017 2018 2019
Hands-off Hands-on
Figuur 6.1 Aantal afgedane zaken door de rechter in eerste aanleg in de periode 2015-2019, per vorm van seksueel geweld tegen kinderen (N=3.622)
Bron: data OM (peildatum april 2020)
Het aantal afgedane zaken laat geen duidelijk patroon zien. Wel is er in 2019 een opvallende daling naar 629 zaken, na enkele jaren van gestage stijging. 2015 is het jaar met de meest afge-dane zaken, namelijk 830. Wel zijn ook de ingeschreven zaken bij het OM en de door het OM afgehandelde zaken de laatste jaren afgenomen (zie §5.4 en §5.5). De verhouding tussen hands-off en hands-on zaken is door de jaren redelijk gelijk. Hands-hands-off zaken maken elk jaar ongeveer een kwart uit van het totaal. Wel zijn off zaken in 2019 relatief harder gedaald dan hands-on zaken. In dat jaar zijn hands-off zaken nog ruim een vijfde van het totaal.
6.4.1 In eerste aanleg afgedane zaken naar afdoening
De rechter kan veroordelen of een vrijspreken. Een andere afdoening is ook mogelijk, zoals een voeging ter terechtzitting, niet-ontvankelijkheid van het OM uitspreken of de verdachte ont-slaan van alle rechtsvervolging.29 Figuur 6.2 laat zien hoe zaken van seksueel geweld tegen kin-deren zijn afgedaan in 2015-2019.
Aantal veroordelingen blijft stabiel
In de onderzochte vijf jaar eindigen 2.945 zaken in een veroordeling voor een zedendelict ge-pleegd tegen kinderen. Er is geen duidelijke trend waarneembaar in het aandeel veroordelin-gen. Dit geldt voor beide zedencategorieën.
Ook wanneer statistisch gecontroleerd (zie §6.3.2) wordt voor minderjarigheid van de dader verandert het aandeel veroordelingen nauwelijks. Dat betekent dat minderjarigheid van de da-der weinig invloed heeft op de vraag of een rechter de dada-der veroordeelt. Verwonda-derlijk is dat niet. Minderjarigheid van de dader doet immers aan de schuldvraag niets af.
29 In het geval van voeging ter terechtzitting wordt beslist om het ten laste gelegde feit met een andere strafzaak samen te voegen en deze gezamenlijk af te doen. Niet-ontvankelijkheid van het OM houdt in dat het OM zijn recht tot vervolgen verliest, bijvoorbeeld omdat de verdachte is overleden. Ontslag van alle rechtsvervolging betekent dat de verdachte het ten laste gelegde feit heeft gepleegd, maar dat hij daarvoor niet strafbaar is of dat het feit niet strafbaar is.
0%
Figuur 6.2 Afdoeningen per categorie seksueel geweld tegen kinderen, totaal 2015-2019 (N=3.622) Bron: data OM (peildatum april 2020)
Verder valt op dat hands-off zaken vaker in een veroordeling eindigen dan hands-on zaken, namelijk 88% om 79%. Dat hands-on zaken relatief gezien driemaal zo vaak in vrijspraak eindi-gen, kan er op wijzen dat deze zaken moeilijker te bewijzen zijn. Nu het in deze fase voorname-lijk om kinderpornografiezaken gaat, geeft het OM aan dat dit verschil in dat licht logisch is. Bij dit type zaken is het aantreffen van het materiaal vaak voldoende om het feit te bewijzen. Bij hands-on zaken gaat het vaker om minder makkelijk bewijsbare zaken, die afhankelijk zijn van verklaringen en technisch- en steunbewijs.30
6.5 Opgelegde straffen en maatregelen in eerste aanleg
6.5.1 Soort opgelegde hoofdstraffen
De rechter kan verschillende straffen opleggen (zie §6.2.3) als deze het feit bewezen vindt en de verdachte daaraan schuldig acht. In Figuur 6.3 zijn de opgelegde hoofdstraffen weergegeven per jaar. Wanneer er meerdere straffen zijn opgelegd in een zaak, is gekozen voor de zwaarste straf. Hierbij wordt een (deels) onvoorwaardelijke vrijheidsstraf als zwaarst beschouwd, ge-volgd door een geheel voorwaardelijke vrijheidsstraf. Een vrijheidsstraf is een gevangenisstraf of jeugddetentie in het geval van een minderjarige (of adolescente) dader. Overige straffen zijn veelal ‘schuldigverklaringen zonder oplegging van straf’ en een enkele keer een geldboete.
EEN VOORBEELD VAN SCHULDIGVERKLARING ZONDER STRAFOPLEGGING